Samantha Power: Shaking hands with the devil

Tłumaczenie: Monika Śliwka Korekta: Sebastian Misiewicz

I spent the better part of a decade

Większą część dekady spędziłam

looking at American responses to mass atrocity and genocide.

obserwując reakcje Ameryki na masowe okrucieństwa i ludobójstwo.

And I'd like to start by sharing with you one moment

Chciałabym zacząć od podzielenia się z Wami pewnym wydarzeniem,

that to me sums up what there is to know

które według mnie podsumowuje

about American and democratic responses to mass atrocity.

amerykańskie i demokratyczne reakcje na masowe okrucieństwa.

And that moment came on April 21, 1994.

To wydarzenie miało miejsce 21 kwietnia 1994 r.

So 14 years ago, almost, in the middle of the Rwandan genocide,

14 lat temu, prawie w połowie trwającego w Rwandzie ludobójstwa,

in which 800,000 people would be systematically exterminated

w którym rząd rwandyjski i ekstremistyczne bojówki

by the Rwandan government and some extremist militia.

eksterminowały 800 tys. ludzi, jeden po drugim.

On April 21, in the New York Times,

21 kwietnia New York Times

the paper reported that somewhere between 200,000 and 300,000 people

doniósł, że zgładzono od 200 do 300 tys. ludzi

had already been killed in the genocide.

w akcie ludobójstwa.

It was in the paper -- not on the front page.

Pojawiło się to w gazecie - nie na okładce.

It was a lot like the Holocaust coverage,

Jak sprawozdanie o Holokauście,

it was buried in the paper.

upchnięte gdzieś na n-tej stronie

Rwanda itself was not seen as newsworthy,

Rwanda nie wydawała się warta publikacji

and amazingly, genocide itself was not seen as newsworthy.

a co zaskakuje jeszcze bardziej, ludobójstwo nie wydawało się warte publikacji

But on April 21, a wonderfully honest moment occurred.

Ale 21 kwietnia zdarzyło się coś wspaniałego.

And that was that an American congresswoman

Amerykańska kongresmenka

named Patricia Schroeder from Colorado

Patricia Schroeder z Kolorado

met with a group of journalists.

spotkała się z dziennikarzami.

And one of the journalists said to her, what's up?

Jeden z dziennikarzy zapytał "Co słychać?"

What's going on in the U.S. government?

Co się dzieje w amerykańskim rządzie?

Two to 300,000 people have just been exterminated

W Rwandzie właśnie zamordowano od 200 do 300 tys. ludzi,

in the last couple of weeks in Rwanda.

wciągu ostatnich kilku tygodni.

It's two weeks into the genocide at that time,

Ludobójstwo trwało od 2 tygodni,

but of course, at that time you don't know how long it's going to last.

ale, w tym czasie oczywiście nie wiadomo było jak długo potrwa.

And the journalist said, why is there so little response out of Washington?

Dziennikarz pyta czemu Waszyngton nie reaguje?

Why no hearings, no denunciations,

Nie ma posiedzeń, nie potępili tego, co tam się dzieje,

no people getting arrested in front of the Rwandan embassy

żadnych aresztowań przed rwandyjską ambasadą

or in front of the White House? What's the deal?

czy Białym Domem? O co chodzi?"

And she said -- she was so honest -- she said, "It's a great question.

Jej odpowiedź była niezwykle szczera. Powiedziała " Dobre pytanie.

All I can tell you is that in my congressional office in Colorado

Wszystko, co mogę powiedzieć to, to że w moim biurze w Kolorado

and my office in Washington,

i w Waszyngtonie

we're getting hundreds and hundreds of calls

otrzymujemy setki telefonów

about the endangered ape and gorilla population in Rwanda,

w sprawie zagrożonej populacji małp i goryli w Rwandzie,

but nobody is calling about the people.

ale nikt nie zadzwonił w sprawie ludzi.

The phones just aren't ringing about the people."

Po prostu telefony nie są w sprawie ludzi"

And the reason I give you this moment is there's a deep truth in it.

Dzielę się tym z Wami, ponieważ jest w tym głęboka prawda.

And that truth is, or was, in the 20th century,

Ta prawda jest taka, albo była taka, że w XX wieku

that while we were beginning to develop endangered species movements,

kiedy rozwijały się ruchy na rzecz zagrożonych gatunków,

we didn't have an endangered people's movement.

nie istniał ruch na rzecz zagrożonych ludów

We had Holocaust education in the schools.

W szkołach uczono o Holokauście.

Most of us were groomed not only on images of nuclear catastrophe,

Większość z nas wyrosła na obrazach katastrofy nuklearnej,

but also on images and knowledge of the Holocaust.

czy scenach i wiedzy o Holokauście.

There's a museum, of course, on the Mall in Washington,

W Waszyngtonie jest muzeum,

right next to Lincoln and Jefferson.

zaraz obok pomnika Lincolna i Jeffersona

I mean, we have owned Never Again culturally,

Chodzi mi o to, że "Nigdy Więcej" stanowi spuścizną kulturową,

appropriately, interestingly.

że jest tym jak należy postępować.

And yet the politicization of Never Again,

Mimo tego, upolitycznienie "Nigdy Więcej"

the operationalization of Never Again,

operacjonalizacja "Nigdy Więcej"

had never occurred in the 20th century.

nie miały nigdy miejsca w XX wieku.

And that's what that moment with Patricia Schroeder I think shows:

Jak sądzę, doskonale pokazuje to sytuacja z Patricią Schroeder:

that if we are to bring about an end to the world's worst atrocities,

jeśli mamy skończyć z najgorszymi okrucieństwami tego świata,

we have to make it such.

to musimy to po prostu w końcu zrobić.

There has to be a role --

Musi być wzorzec –

there has to be the creation of political noise and political costs

muszą podnieść się głosy, muszą być polityczne sankcje

in response to massive crimes against humanity, and so forth.

w odpowiedzi na zbrodnie masowe przeciwko ludzkości, itd.

So that was the 20th century.

Tak było w XX wieku.

Now here -- and this will be a relief to you at this point in the afternoon --

Teraz – odetchniecie z ulgą w tej chwili –

there is good news, amazing news, in the 21st century,

jest dobra wiadomość, wspaniała wiadomość, w XXI wieku,

and that is that, almost out of nowhere, there has come into being

powstał, pojawił się, można by rzec znikąd

an anti-genocide movement, an anti-genocide constituency,

ruch, zgromadzenie przeciw ludobójstwie

and one that looks destined, in fact, to be permanent.

i zdaje się, że to coś poważnego.

It grew up in response to the atrocities in Darfur.

Powstał w odpowiedzi na okrucieństwa w Darfurze.

It is comprised of students. There are something like 300 anti-genocide chapters

Jego członkami są studenci. Około 300 sekcji walczących przeciwko ludobójstwom

on college campuses around the country.

na uczelnianych kampusach i w całym kraju.

It's bigger than the anti-apartheid movement.

Większy niż ruch anty-apartheid'owy.

There are something like 500 high school chapters

W szkołach średnich działa około 500 sekcji,

devoted to stopping the genocide in Darfur.

które walczą o zaprzestanie ludobójstwa w Darfurze.

Evangelicals have joined it. Jewish groups have joined it.

Przyłączyli się Ewangelicy. Przyłączyły się grupy żydowskie.

"Hotel Rwanda" watchers have joined it. It is a cacophonous movement.

Widzowie "Hotelu Rwanda" dołączyli. To ruch kakofoniczny.

To call it a movement, as with all movements, perhaps, is a little misleading.

Nazwa ruch może być trochę myląca.

It's diverse. It's got a lot of different approaches.

Jest zróżnicowany. Prezentuje różnorodne podejścia.

It's got all the ups and the downs of movements.

Zdarzają mu się wzloty i upadki typowe dla ruchów.

But it has been amazingly successful in one regard,

Ale może poszczycić się niesamowitym sukcesem,

in that it has become,

w jednej kwestii, tzn. powstał,

it has congealed into this endangered people's movement

zmienił się w ruch na rzecz zagrożonych ludów,

that was missing in the 20th century.

ruch, którego nie było w wieku XX.

It sees itself, such as it is, the it,

Wydaje się, w obecnym kształcie,

as something that will create the impression that there will be political cost,

być czymś, co sprawia wrażenie, że zmieni coś w polityce,

there will be a political price to be paid,

że będzie cena, którą trzeba będzie zapłacić

for allowing genocide, for not having an heroic imagination,

za przyzwolenie na ludobójstwo, za brak odwagi,

for not being an upstander but for being, in fact, a bystander.

za nie postawienie się, a po prawdzie za przyglądanie się z boku.

Now because it's student-driven,

Dzięki działającym w ruchu studentom

there's some amazing things that the movement has done.

zrobiono kilka wspaniałych rzeczy.

They have launched a divestment campaign

Wystartowali z kampanią dezinwestycji,

that has now convinced, I think, 55 universities in 22 states

która przekonała, jak sądzę, 55 uniwersytetów w 22 stanach

to divest their holdings of stocks

aby wycofały swoje udziały

with regard to companies doing business in Sudan.

ze spółek robiących interesy w Sudanie.

They have a 1-800-GENOCIDE number --

Mają bezpłatny numer 1-800-GENOCIDE

this is going to sound very kitsch,

zabrzmi to pewnie śmiesznie,

but for those of you who may not be, I mean, may be apolitical,

ale dla tych z Was, którzy nie są, tzn. którzy są apolityczni,

but interested in doing something about genocide,

ale zainteresowani zrobieniem czegoś w kwestii ludobójstwa,

you dial 1-800-GENOCIDE and you type in your zip code,

wystarczy wybrać 1-800-GENOCIDE, następnie swój kod pocztowy,

and you don't even have to know who your congressperson is.

nawet nie trzeba wiedzieć kto jest kongresmenem z Waszego okręgu.

It will refer you directly to your congressperson, to your U.S. senator,

Samo skieruje Was do kongresmena, do senatora,

to your governor where divestment legislation is pending.

burmistrza gdzie załatwia się dezinwestycje.

They've lowered the transaction costs of stopping genocide.

Ruch obniżył koszty transakcji związane z przeciwdziałaniem ludobójstwu.

I think the most innovative thing they've introduced recently

Sądzę, że najbardziej innowacyjną rzeczą jaką wprowadzili

are genocide grades.

są stopnie z ludobójstwa.

And it takes students to introduce genocide grades.

To właśnie studenci wprowadzili oceny z ludobójstwa.

So what you now have when a Congress is in session

Więc teraz jest tak: w trakcie posiedzeń Kongresu

is members of Congress calling up these 19-year-olds or 24-year-olds

kongresmeni dzwonią do takich 19- czy 24-latów

and saying, I'm just told I have a D minus on genocide;

i mówią: Powiedziano mi, że dostałem 3- z ludobójstwa;

what do I do to get a C? I just want to get a C. Help me.

co zrobić żeby mieć 4. Chcę 4. Pomóżcie.

And the students and the others

Więc studenci i inni

who are part of this incredibly energized base

mocno zaangażowani

are there to answer that, and there's always something to do.

są po to, żeby podpowiedzieć. Zawsze jest coś do zrobienia.

Now, what this movement has done is it has extracted from the Bush administration

Teraz tak, co zrobił ten ruch: uzyskał od administracji Busha

from the United States,

od Stanów Zjednoczonych,

at a time of massive over-stretch -- military, financial, diplomatic --

w czasie masowego przeciążenia - militarnego, finansowego, dyplomatycznego-

a whole series of commitments to Darfur

cała serię zobowiązań wobec Darfuru,

that no other country in the world is making.

taką, jakiej nie dał żaden inny rząd w innym kraju.

For instance, the referral of the crimes in Darfur

Np. skierowanie zbrodni w Darfurze

to the International Criminal Court,

do Międzynarodowego Trybunału Karnego,

which the Bush administration doesn't like.

za którym administracja Busha nie przepada.

The expenditure of 3 billion dollars in refugee camps to try to keep,

Wydatki rzędu 3 miliardów dolarów na obozy uchodźców, aby

basically, the people who've been displaced from their homes

pomóc ludziom, którzy zostali wyrzuceni z domów,

by the Sudanese government, by the so-called Janjaweed, the militia,

przez sudański rząd, przez milicję Dżandżawidów,

to keep those people alive

aby utrzymać tych ludzi przy życiu

until something more durable can be achieved.

zanim powstanie coś trwalszego.

And recently, or now not that recently,

Ostatnio, albo nie tak ostatnio,

about six months ago, the authorization of a peacekeeping force

jakieś 6 miesięcy temu, postanowienie o wysłaniu sił pokojowych,

of 26,000 that will go.

wyjedzie tam 26 tys. ludzi.

And that's all the Bush administration's leadership,

To wszystko administracja Busha,

and it's all because of this bottom-up pressure

ale tylko z powodu nacisków z dołu

and the fact that the phones haven't stopped ringing

i telefonów, które nie przestawały dzwonić

from the beginning of this crisis.

od początku tego kryzysu.

The bad news, however, to this question of will evil prevail,

Zła wiadomość, jeśli chodzi o to czy zło zwycięży

is that evil lives on.

jest taka że, zło wciąż ma się dobrze.

The people in those camps are surrounded on all sides

Ludzie mieszkający w tych obozach są otoczeni

by so-called Janjaweed, these men on horseback

przez milicję Dżandżawidów, facetów na koniach

with spears and Kalashnikovs.

z włóczniami i kałasznikowami.

Women who go to get firewood in order to heat the humanitarian aid

Kobiety, które chodzą po drewno, aby podgrzać żywność z pomocy humanitarnej

in order to feed their families -- humanitarian aid,

aby nakarmić rodziny - pomoc humanitarna

the dirty secret of it is it has to be heated, really, to be edible --

kłopot w tym, że musi być podgrzana, aby dała się zjeść –

are themselves subjected to rape,

one narażają się na gwałt,

which is a tool of the genocide that is being used.

jedno z narządzi ludobójstwa, używane również dziś.

And the peacekeepers I've mentioned, the force has been authorized,

Oddziały pokojowe, o których wspominałam, mają zezwolenie na działanie,

but almost no country on Earth has stepped forward since the authorization

ale żaden z krajów na kuli ziemskiej nie odważył się wysłać

to actually put its troops or its police in harm's way.

swoje oddziały tam, gdzie ludziom dzieje się krzywda.

So we have achieved an awful lot relative to the 20th century,

Jak widać osiągnęliśmy bardzo dużo w porównaniu z wiekiem XX,

and yet far too little relative to the gravity of the crime that is unfolding

ale wciąż zbyt mało w porównaniu z powagą zbrodni, które mają miejsce

as we sit here, as we speak.

kiedy my tu sobie siedzimy i rozmawiamy.

Why the limits to the movement?

Ruch nie jest bez granic.

Why is what has been achieved, or what the movement has done,

Czemu to, co osiągnięto, to czego ruch dokonał,

been necessary but not sufficient to the crime?

to co było niezbędne, nie jest wystarczające jeśli chodzi o zbrodnie?

I think there are a couple -- there are many reasons --

Sądzę, że jest kilka - jest wiele powodów -

but a couple just to focus on briefly.

ale kilka, na których pokrótce się skupimy.

The first is that the movement, such as it is,

Po pierwsze, ruch, w swoim obecnym kształcie,

stops at America's borders. It is not a global movement.

nie wykracza poza granice USA. Nie jest światowy.

It does not have too many compatriots abroad who themselves

Nie ma za wielu rodaków za granicą, którzy

are asking their governments to do more to stop genocide.

walczyliby w swoich rządach o przeciwdziałanie ludobójstwu.

And the Holocaust culture that we have in this country

Kultura Holokaustu w tym kraju

makes Americans, sort of, more prone to, I think,

sprawia, że Amerykanie, w pewnym sensie, są bardziej skłonni,

want to bring Never Again to life.

pragną wcielać w życie "Nigdy Więcej".

The guilt that the Clinton administration expressed,

Poczucie winy jakie wyraziła administracja Clintona,

that Bill Clinton expressed over Rwanda,

jakie wyraził Bill Clinton w sprawie Rwandy

created a space in our society for a consensus

stworzyło miejsce w naszym społeczeństwie na przyznanie się,

that Rwanda was bad and wrong

że źle postąpiliśmy z Rwandą,

and we wish we had done more, and that is something

że żałujemy, że nie zrobiliśmy więcej, i to jest coś,

that the movement has taken advantage of.

co ruch stara się wykorzystać.

European governments, for the most part,

Rządy europejskie, w większości,

haven't acknowledged responsibility, and there's nothing to kind of

nie wzięły odpowiedzialności za tamto wydarzenie, i nie ma

to push back and up against.

za bardzo na czym się oprzeć w tych naciskach.

So this movement, if it's to be durable and global,

Ten ruch, jeśli ma być trwały i globalny,

will have to cross borders, and you will have to see

musi przekraczać granice, musicie zobaczyć

other citizens in democracies, not simply resting on the assumption

obywateli innych demokracji, nie opierających się na założeniu,

that their government would do something in the face of genocide,

że to ich rząd coś zrobi w kwestii ludobójstwa,

but actually making it such.

ale ich samych działających.

Governments will never gravitate towards crimes of this magnitude

Rządy nigdy nie uczynią priorytetem swoich działań

naturally or eagerly.

zbrodni takich rozmiarów same z siebie, chętnie.

As we saw, they haven't even gravitated towards protecting our ports

Jak widzieliśmy, nie ciągnęło ich nawet do ochrony naszych własnych portów

or reigning in loose nukes.

czy zajęcia się bronią jądrową.

Why would we expect in a bureaucracy that it would orient itself

Czemu mielibyśmy oczekiwać, że zainteresują się

towards distant suffering?

cierpieniem gdzieś tam daleko?

So one reason is it hasn't gone global.

Pierwszy powód to brak globalnego zasięgu.

The second is, of course, that at this time in particular in America's history,

Drugi, oczywiście to, to że jest to szczególny czas w historii Ameryki

we have a credibility problem,

mamy problem z wiarygodnością,

a legitimacy problem in international institutions.

prawowitością naszych działań w instytucjach międzynarodowych.

It is structurally really, really hard to do,

Ciężko, bardzo ciężko jest to osiągnąć,

as the Bush administration rightly does,

jak to robi administracja Busha,

which is to denounce genocide on a Monday

że zgłaszają ludobójstwo w poniedziałek

and then describe water boarding on a Tuesday as a no-brainer

a potem, we wtorek opisują waterboarding jako nic wielkiego,

and then turn up on Wednesday and look for troop commitments.

a w środę szukają wsparcia w postaci oddziałów.

Now, other countries have their own reasons for not wanting to get involved.

Inne kraje mają swoje własne powody żeby się nie angażować.

Let me be clear.

Już wyjaśniam.

They're in some ways using the Bush administration as an alibi.

W pewnym sensie używają administracji Busha jako alibi.

But it is essential for us to be a leader in this sphere,

Dla nas ważne jest być liderem w tej sferze,

of course to restore our standing and our leadership in the world.

aby przywrócić naszą pozycję i przywództwo w świecie.

The recovery's going to take some time.

Na to potrzeba trochę czasu.

We have to ask ourselves, what now? What do we do going forward

Musimy zadać sobie pytanie, co teraz? Co robimy

as a country and as citizens in relationship to the world's worst places,

jako kraj, jako obywatele wobec tych najstraszniejszych miejsc na świecie,

the world's worst suffering, killers, and the kinds of killers

wobec najgorszego cierpienia, morderców, oraz tych morderców

that could come home to roost sometime in the future?

którzy pewnego dnia mogą wrócić aby się zemścić.

The place that I turned to answer that question was to a man

Odpowiedzi szukałam w człowieku,

that many of you may not have ever heard of,

o którym wielu z was pewnie nie słyszało,

and that is a Brazilian named Sergio Vieira de Mello who,

Brazylijczyk, Sergio Vieira de Mello, który

as Chris said, was blown up in Iraq in 2003.

jak Chris wspomniał, zginął w zamachu bombowym w Iraku w 2003.

He was the victim of the first-ever suicide bomb in Iraq.

Był ofiarą pierwszej bomby podłożonej przez zamachowca samobójcę w Iraku.

It's hard to remember, but there was actually a time in the summer of 2003,

Ciężko sobie przypomnieć, ale był taki czas latem 2003,

even after the U.S. invasion, where,

po inwazji USA, kiedy

apart from looting, civilians were relatively safe in Iraq.

poza grabieżami, cywile byli względnie bezpieczni w Iraku.

Now, who was Sergio? Sergio Vieira de Mello was his name.

Teraz tak, kim był Sergio? Sergio Vieira de Mello.

In addition to being Brazilian, he was described to me

Poza byciem Brazylijczykiem, opisano mi go,

before I met him in 1994 as someone who was a cross between

zanim go spotkałam w 1994, jako kogoś pomiędzy

James Bond on the one hand and Bobby Kennedy on the other.

Jamesem Bondem a Bobbym Kennedy.

And in the U.N., you don't get that many people

W ONZ nie ma zbyt wielu takich osób,

who actually manage to merge those qualities.

które łączyłyby w sobie takie cechy.

He was James Bond-like in that he was ingenious.

Przypominał Bonda w swojej pomysłowości.

He was drawn to the flames, he chased the flames,

Przyciągały go płomienie, gonił za nimi,

he was like a moth to the flames. Something of an adrenalin junkie.

leciał jak ćma do ognia. Uzależniony od adrenaliny.

He was successful with women.

Miał powodzenie u kobiet.

He was Bobby Kennedy-like because in some ways one could never tell

Był jak Bobby Kennedy, nigdy nie było wiadomo

if he was a realist masquerading as an idealist

czy był realistą przybierającym maskę idealisty,

or an idealist masquerading as a realist, as people always wondered

czy idealistą z maską realisty, niczym z Bobby i Johnem Kennedy,

about Bobby Kennedy and John Kennedy in that way.

nad którymi nieraz głowili się ludzie.

What he was was a decathlete of nation-building, of problem-solving,

Był gorącym zwolennikiem konsolidacji narodu, rozwiązywania problemów,

of troubleshooting in the world's worst places

w najbardziej beznadziejnych miejscach na ziemi

and in the world's most broken places.

i najbardziej zniszczonych.

In failing states, genocidal states, under-governed states,

Kraje upadające, tam gdzie morduje się ludzi, gdzie nie ma rządu,

precisely the kinds of places that threats to this country exist

miejsca gdzie istnieją realne zagrożenia dla danego kraju

on the horizon, and precisely the kinds of places

a dokładniej miejsca

where most of the world's suffering tends to get concentrated.

gdzie kumuluje się największe ludzkie cierpienie na świecie.

These are the places he was drawn to.

Takie miejsca go przyciągały.

He moved with the headlines.

Był tam gdzie, coś się działo.

He was in the U.N. for 34 years. He joined at the age of 21.

Pracował dla ONZ 34 lata. Wstąpił w struktury w wieku 21 lat.

Started off when the causes in the wars du jour in the '70s

Zaczynał w latach 70-tych kiedy ówczesne wojny

were wars of independence and decolonization.

toczyły się o niepodległość i dekolonizację.

He was there in Bangladesh

Był w Bangladeszu

dealing with the outflow of millions of refugees --

zajmował się milionowym napływem uchodźców,

the largest refugee flow in history up to that point.

był to największy strumień uchodźców w historii w tamtym czasie.

He was in Sudan when the civil war broke out there.

Był w Sudanie kiedy wybuchła wojna domowa.

He was in Cyprus right after the Turkish invasion.

Był na Cyprze zaraz po tureckiej inwazji.

He was in Mozambique for the War of Independence.

Był w Mozambiku podczas wojny o niepodległość.

He was in Lebanon. Amazingly, he was in Lebanon -- the U.N. base was used --

Był w Libanie. Niesamowite, był w Libanie – baza ONZ działała –

Palestinians staged attacks out from behind the U.N. base.

Palestyńczycy dokonywali ataków zza bazy ONZ.

Israel then invaded and overran the U.N. base.

Izrael przeprowadził inwazję i przejął bazę ONZ.

Sergio was in Beirut when the U.S. Embassy was hit

Sergio znajdował się w Bejrucie w momencie ataku na ambasadę amerykańską,

by the first-ever suicide attack against the United States.

pierwszego terrorystycznego, samobójczego ataku wymierzonego w Stany.

People date the beginning of this new era to 9/11, but surely 1983,

Mówi się, że to 11 września rozpoczął erę terroryzmu, ale 1993,

with the attack on the US Embassy and the Marine barracks --

atak na ambasadę i kwaterę główną Marines –

which Sergio witnessed -- those are, in fact, in some ways,

którego Sergio był świadkiem – to poniekąd

the dawning of the era that we find ourselves in today.

początek ery, w której teraz żyjemy.

From Lebanon he went to Bosnia in the '90s.

Po Libanie była Bośnia, lata 90-te.

The issues were, of course, ethnic sectarian violence.

Kwestia przemocy o podłożu etniczno-sekciarskim.

He was the first person to negotiate with the Khmer Rouge.

Był pierwszym, który podjął się negocjacji z Czerwonymi Khmerami.

Talk about evil prevailing. I mean, here he was in the room

Mówiąc o dominacji zła. Proszę, on w jednym pokoju

with the embodiment of evil in Cambodia.

z ucieleśnieniem zła w Kambodży.

He negotiates with the Serbs.

Negocjuje z Serbami.

He actually crosses so far into this realm of talking to evil

W zasadzie poszedł tak daleko w negocjacjach ze złem

and trying to convince evil that it doesn't need to prevail

próbując przekonać, że zło nie musi zwyciężyć,

that he earns the nickname -- not Sergio but Serbio

że zyskał przydomek – nie Sergio, ale Serbio

while he's living in the Balkans and conducting these kinds of negotiations.

w czasie pobytu na Bałkanach, gdy prowadził negocjacje.

He then goes to Rwanda and to Congo in the aftermath of the genocide,

Potem jedzie do Rwandy i Kongo, po dokonanym ludobójstwie,

and he's the guy who has to decide -- huh, OK, the genocide is over;

jest tym, który ma decydować – dobra, ludobójstwo zakończone,

800,000 people have been killed; the people responsible are fleeing

800 tys. ludzi zabito, odpowiedzialni za zbrodnie uciekają

into neighboring countries -- into Congo, into Tanzania.

do sąsiednich krajów – Kongo, Tanzanii.

I'm Sergio, I'm a humanitarian, and I want to feed those --

Jestem Sergio, działacz humanitarny, i chcę nakarmić tych –

well, I don't want to feed the killers

nie chcę nakarmić morderców

but I want to feed the two million people who are with them, so we're going to go,

ale chcę nakarmić te 2 miliony ludzi, którzy są z nimi,

we're going to set up camps,

więc zamierzamy założyć obozy,

and we're going to supply humanitarian aid.

i zapewnić pomoc humanitarną.

But, uh-oh, the killers are within the camps.

Ale, yyy, w obozach są mordercy.

Well, I'd like to separate the sheep from the wolves.

No więc, chciałbym oddzielić owce od wilków.

Let me go door-to-door to the international community

Będę chodzić od drzwi do drzwi w tej międzynarodowej społeczności

and see if anybody will give me police or troops to do the separation.

i przekonam się czy ktoś zaoferuje siły, policję do zorganizowania podziału.

And their response, of course, was no more than we wanted

Ich odpowiedź, jasne, była taka jak w kwestii

to stop the genocide and put our troops in harm's way to do that,

interwencji w sprawę Rwandy i powstrzymanie ludobójstwa,

nor do we now want to get in the way and pluck genocidaires from camps.

tak samo zareagowali na interwencję w obozach.

So then you have to make the decision.

Wtedy trzeba podjąć decyzję.

Do you turn off the international spigot of life support

Odrzucasz wsparcie międzynarodowe

and risk two million civilian lives?

i ryzykujesz życie 2 milionów ludzi?

Or do you continue feeding the civilians, knowing that the genocidaires

Czy dalej dożywiasz cywilów, wiedząc że mordercy

are in the camps, literally sharpening their knives for future battle?

żyją w obozach, dosłownie ostrząc noże na kolejną walkę.

What do you do?

Co robisz?

It's all lesser-evil terrain in these broken places.

Zawsze wybierasz mniejsze zło w takich miejscach.

Late '90s: nation-building is the cause du jour.

Późne lata 90-te: konsolidacja narodu jest sprawą pierwszorzędną.

He's the guy put in charge. He's the Paul Bremer or the Jerry Bremer

On jest za to odpowiedzialny. Jest Paulem Bremerrem, Jerrym Bremerem

of first Kosovo and then East Timor. He governs the places.

Kosowa, a później Timoru Wschodniego. Rządzi tymi miejscami.

He's the viceroy. He has to decide on tax policy, on currency,

Niczym król. Musi decydować o podatkach, walucie,

on border patrol, on policing. He has to make all these judgments.

straży granicznej, porządku publicznym. Musi dokonywać oceny.

He's a Brazilian in these places. He speaks seven languages.

Jest tam Brazylijczykiem. Włada 7 językami.

He's been up to that point in 14 war zones

Do tej pory przebywał w 14 strefach wojennych

so he's positioned to make better judgments, perhaps,

więc być może będzie podejmował lepsze decyzje,

than people who have never done that kind of work.

niż ludzie, którzy nie mają takiego doświadczenia.

But nonetheless, he is the cutting edge of our experimentation

Mimo wszystko, toruje nam nową drogę

with doing good with very few resources being brought to bear in,

czynienia dobra mając do dyspozycji niewiele, ale to niewiele wykorzystując,

again, the world's worst places.

w najstraszniejszych miejscach świata.

And then after Timor, 9/11 has happened,

Po Timorze przyszedł 11 września,

he's named U.N. Human Rights Commissioner,

powołany został na Komisarza Narodów Zjednoczonych do spraw Praw Człowieka,

and he has to balance liberty and security and figure out,

musi znaleźć równowagę pomiędzy wolnością a bezpieczeństwem i wymyślić,

what do you do when the most powerful country in the United Nations

co zrobić gdy najsilniejsze państwo w ONZ

is bowing out of the Geneva Conventions,

łamie zapisy Konwencji Genewskiej,

bowing out of international law? Do you denounce?

łamie prawo międzynarodowe? Donosić?

Well, if you denounce,

Jeśli doniesiesz,

you're probably never going to get back in the room.

prawdopodobnie nie masz po co wracać.

Maybe you stay reticent. Maybe you try to charm President Bush --

Może pozostać powściągliwym w słowach. Może oczarować Prezydenta Busha –

and that's what he did. And in so doing he earned himself,

i to właśnie zrobił. A robiąc to otrzymał,

unfortunately, his final and tragic appointment to Iraq --

niestety, swoje ostatnie zadanie - Irak,

the one that resulted in his death.

które skończyło się dla niego śmiercią.

One note on his death, which is so devastating,

Druzgocące jest to,

is that despite predicating the war on Iraq

że pomimo przewidywań wojny w Iraku

on a link between Saddam Hussein and terrorism in 9/11,

na podstawie powiązania Husseina z atakiem 9/11

believe it or not, the Bush administration or the invaders

uwierzcie lub nie, administracja Busha czy też najeźdźcy

did no planning, no pre-war planning, to respond to terrorism.

nic nie zaplanowali, żadnych wojennych przygotowań, odpowiedzi na terroryzm.

So Sergio -- this receptacle of all of this learning on how to deal with evil

Sergio – źródło wiedzy jak radzić sobie ze złem

and how to deal with brokenness,

ze zniszczeniami,

lay under the rubble for three and a half hours without rescue.

przez 3,5 godziny leży pod gruzami czekając na ratunek.

Stateless. The guy who tried to help the stateless people his whole career.

Bezpaństwowy. Facet, który próbował pomóc bezpaństwowcom całe swoje życie.

Like a refugee. Because he represents the U.N.

Jak uchodźca. Ponieważ reprezentuje ONZ.

If you represent everyone, in some ways you represent no one.

Jeżeli on reprezentuje każdego, w pewien sposób wy reprezentujecie nikogo.

You're un-owned.

Do nikogo nie należycie.

And what the American -- the most powerful military in the history of mankind

A co Stany – największa potęga militarna w historii ludzkości

was able to muster for his rescue,

były w stanie zrobić żeby go uratować,

believe it or not, was literally these heroic two American soldiers

uwierzcie bądź nie, dosłownie 2 odważnych, amerykańskich żołnierzy

went into the shaft. Building was shaking.

weszło do szybu. Budynek cały drżał.

One of them had been at 9/11 and lost his buddies on September 11th,

Jeden z nich był świadkiem 9/11 i stracił tam kumpli,

and yet went in and risked his life in order to save Sergio.

a jednak wszedł i zaryzykował życie by ratować Sergio.

But all they had was a woman's handbag --

Wszystko co mieli to kobieca torebka –

literally one of those basket handbags --

jedna z tych plecionych toreb na zakupy –

and they tied it to a curtain rope from one of the offices at U.N. headquarters,

przywiązali ją do liny zwisającej z kwatery głównej ONZ

and created a pulley system into this shaft in this quivering building

stworzyli układ linowy w szybie tego trzęsącego się budynku

in the interests of rescuing this person,

aby uratować tego człowieka,

the person we most need to turn to now, this shepherd,

człowieka, którego teraz tak bardzo potrzeba, pasterza,

at a time when so many of us feel like we're lacking guidance.

teraz kiedy wielu z nas potrzebuje przewodnika.

And this was the pulley system. This was what we were able to muster for Sergio.

System linowy. Na to byliśmy w stanie się zdobyć dla Sergio.

The good news, for what it's worth,

Dobra wiadomość jest taka, tyle to było warte,

is after Sergio and 21 others were killed that day in the attack on the U.N.,

że po tym, jak Sergio i 21 innych osób zostało zabitych tego dnia w ataku na ONZ,

the military created a search and rescue unit

wojsko stworzyło jednostkę poszukiwawczo-ratunkową

that had the cutting equipment, the shoring wood, the cranes,

która miała ciężki sprzęt, dźwigi,

the things that you would have needed to do the rescue.

to, co potrzebne do akcji ratunkowej.

But it was too late for Sergio.

Ale dla Sergio było już za późno.

I want to wrap up, but I want to close

Chciałabym podsumować przedstawiając

with what I take to be the four lessons from Sergio's life

4 lekcje jakie możemy wynieść z historii Sergio,

on this question of how do we prevent evil from prevailing,

lekcje na temat jak przeciwdziałać złu,

which is how I would have framed the question.

tak też formułuję pytanie.

Here's this guy who got a 34-year head start

Jest taki facet z wieloletnim doświadczeniem

thinking about the kinds of questions we as a country are grappling with,

zastanawia się nad pytaniami, z którymi borykamy się jako państwo

we as citizens are grappling with now. What do we take away?

jako obywatele. Co z tego wynosimy?

First, I think, is his relationship to, in fact, evil is something to learn from.

Po pierwsze, jego podejście do zła jest czymś, czego moglibyśmy się od niego uczyć.

He, over the course of his career, changed a great deal.

Zmienił, przez lata swojej pracy, naprawdę dużo

He had a lot of flaws, but he was very adaptive.

Nie był idealny, ale potrafił się przystosować.

I think that was his greatest quality.

Uważam to za jego najwspanialszą cechę.

He started as somebody who would denounce harmdoers,

Zaczynał jako ktoś, kto potępiał złoczyńców,

he would charge up to people who were violating international law,

wnosił zarzuty wobec ludzi, którzy łamali prawo międzynarodowe,

and he would say, you're violating, this is the U.N. Charter.

mówił "łamiecie prawo", Kartę Narodów Zjednoczonych.

Don't you see it's unacceptable what you're doing?

Nie widzicie, że to co robicie jest niedopuszczalne?

And they would laugh at him because he didn't have the power of states,

A oni się śmiali, bo nie miał żadnej siły,

the power of any military or police.

nie miał wojska, policji.

He just had the rules, he had the norms, and he tried to use them.

Miał zasady, miał normy i próbował z nich korzystać.

And in Lebanon, Southern Lebanon in '82,

W Libanie Południowym w 1982

he said to himself and to everybody else,

powiedział sobie i innym,

I will never use the word "unacceptable" again.

"Nigdy więcej nie użyję słowa niedopuszczalne."

I will never use it. I will try to make it such,

"Nigdy więcej go nie użyję. Postaram się je wcielić w życie,

but I will never use that word again.

ale nie użyję go więcej."

But he lunged in the opposite direction.

Ale poszedł w przeciwnym kierunku.

He started, as I mentioned, to get in the room with evil,

Zaczął spotykać się tymi złymi,

to not denounce, and became almost obsequious

nie potępiał, zdawał się im nawet służyć

when he won the nickname Serbio, for instance,

stąd, np. ten przydomek Serbio,

and even when he negotiated with the Khmer Rouge

negocjując z Czerwonymi Khmerami

would black-box what had occurred prior to entering the room.

wykasował ze świadomości to, co się wydarzyło zanim usiadł przy stole.

But by the end of his life, I think he had struck a balance

Ale pod koniec swojego życia odnalazł równowagę

that we as a country can learn from.

i tego my, jako kraj, powinniśmy się uczyć.

Be in the room, don't be afraid of talking to your adversaries,

Zostań przy stole, nie bój się rozmawiać z wrogami,

but don't bracket what happened before you entered the room.

ale nie kryj tego, co stało się zanim wszedłeś do pokoju.

Don't black-box history. Don't check your principles at the door.

Nie rezygnuj z zasad tuż przed wejściem.

And I think that's something that we have to be in the room,

Myślę, że o to chodzi, o to aby zostać przy stole

whether it's Nixon going to China or Khrushchev and Kennedy

czy to Nixon jadący do Chin, czy Chruszczow i Kennedy,

or Reagan and Gorbachev.

albo Reagan i Gorbaczow.

All the great progress in this country with relation to our adversaries

Postęp tego kraju jeśli chodzi o naszych przeciwników

has come by going into the room.

jest wynikiem siedzenia przy stole.

And it doesn't have to be an act of weakness.

Wcale nie jest to oznaka słabości.

You can actually do far more to build an international coalition

Wręcz przeciwnie, więcej można zrobić dla budowania koalicji międzynarodowej

against a harmdoer or a wrongdoer by being in the room

przeciwko złu i niesprawiedliwości siadając przy stole

and showing to the rest of the world that that person, that regime,

i pokazując światu, że ten człowiek, ten reżim,

is the problem and that you, the United States, are not the problem.

stanowi problem, a nie wy, nie USA jest problemem.

Second take-away from Sergio's life, briefly.

Druga rzecz z życia Sergio, krótko.

What I take away, and this in some ways is the most important,

Co ja doceniam, i w pewnym sensie jest najbardziej istotne,

he espoused and exhibited a reverence for dignity

Opowiedział się za i wykazał szacunek wobec godności człowieka,

that was really, really unusual.

co było bardzo nietypowe.

At a micro level, the individuals around him were visible.

Lokalnie, ludzie wokół niego byli widoczni.

He saw them.

On ich dostrzegał.

At a macro level, he thought, you know,

Globalnie, uważał że pięknie mówimy o promocji demokracji

we talk about democracy promotion, but we do it in a way sometimes

ale wcielamy ją w życie w sposób,

that's an affront to people's dignity.

który ubliża godności ludzi.

We put people on humanitarian aid

Dajemy pomoc humanitarną

and we boast about it because we've spent three billion.

i szczycimy się, że wydaliśmy 3 miliardy.

It's incredibly important,

To niewiarygodnie ważne,

those people would no longer be alive if the United States, for instance,

ci ludzie już dawno by zginęli, gdyby USA

hadn't spent that money in Darfur,

nie przekazało tych pieniędzy na Darfur,

but it's not a way to live.

ale nie jest to sposób dla tych ludzi na życie.

If we think about dignity in our conduct as citizens

Rozumiemy godność jako obywatele,

and as individuals with relation to the people around us,

jako jednostki w odniesieniu do ludzi wokół nas,

and as a country, if we could inject a regard for dignity

i jako kraj, gdybyśmy mogli zaszczepić poszanowanie godności

into our dealings with other countries,

w kontaktach z innymi krajami,

it would be something of a revolution.

to byłoby rewolucyjne.

Third point, very briefly. He talked a lot about freedom from fear.

Trzecia sprawa, krótko. Mówił dużo o wolności od strachu.

And I recognize there is so much to be afraid of.

Widzę, że jest się czego obawiać.

There are so many genuine threats in the world.

Jest tak wiele prawdziwych zagrożeń na świecie.

But what Sergio was talking about is,

Ale Sergio chodziło o to, aby

let's calibrate our relationship to the threat.

sprecyzować nasz stosunek do zagrożenia.

Let's not hype the threat; let's actually see it clearly.

Nie róbmy szumu wokół zagrożeń; jasno je określmy.

We have reason to be afraid of melting ice caps.

Mamy powód żeby bać się topniejącej pokrywy lodowej.

We have reason to be afraid that we haven't secured

Mamy powód do obaw, że nie zabezpieczyliśmy

loose nuclear material in the former Soviet Union.

broni jądrowej na terenie byłego Związku Sowieckiego.

Let's focus on what are the legitimate challenges and threats,

Skupmy się na wiarygodnych wyzwaniach i zagrożeniach,

but not lunge into bad decisions because of a panic, of a fear.

ale nie podejmujmy złych decyzji w panice, ze strachu.

In times of fear, for instance, one of the things Sergio used to say

W czasach zagrożeń, Sergio zwykł mówić

is, fear is a bad advisor.

strach jest złym doradcą.

We lunge towards the extremes

Popadamy w skrajności

when we aren't operating and trying to, again,

kiedy nie staramy się, raz jeszcze,

calibrate our relationship to the world around us.

sprecyzować naszego stosunku do otaczającego nas świata.

Fourth and final point: he somehow, because he was working

Czwarta, ostatnia uwaga: ponieważ pracował

in all the world's worst places and all lesser evils,

w najokropniejszych miejscach, gdzie tyle zła,

had a humility, of course,

wykazywał dużą pokorę,

and an awareness of the complexity of the world around him.

miał świadomość tego, jak bardzo złożony jest świat wokół niego.

I mean, such an acute awareness of how hard it was.

To znaczy, taka bolesna świadomość tego jak jest ciężko.

How Sisyphean this task was of mending,

Jak bardzo była to syzyfowa praca,

and yet aware of that complexity,

a jednak świadomy tego, jak to było skomplikowane,

humbled by it, he wasn't paralyzed by it.

i przez to pokorny, nie bał się działać.

And we as citizens, as we go through this experience of the kind of,

My jako obywatele, doświadczając

the crisis of confidence, crisis of competence, crisis of legitimacy,

kryzysu zaufania, kryzysu kompetencji i słuszności,

I think there's a temptation to pull back from the world and say,

sądzę, że kusi nas, aby się wycofać i powiedzieć,

ah, Katrina, Iraq -- we don't know what we're doing.

Katrina, Irak – nie wiemy co zrobimy.

We can't afford to pull back from the world.

Nie stać nas na to, aby teraz się wycofać.

It's a question of how to be in the world.

Chodzi o to jak istnieć w świecie.

And the lesson, I think,

Nauka jaka płynie

of the anti-genocide movement that I mentioned,

z ruchu przeciw ludobójstwom,

that is a partial success but by no means

który jest częściowym sukcesem, ale w żadnym wypadku

has it achieved what it has set out to do --

nie osiągnął tego co zamierzał –

it'll be many decades, probably, before that happens --

i zajmie wiele lat zanim to się stanie –

but is that if we want to see change, we have to become the change.

ale, jeśli chcemy zobaczyć zmianę, musimy nią być.

We can't rely upon our institutions to do the work

Nie możemy polegać na instytucjach, żeby odwaliły całą robotę,

of necessarily talking to adversaries on their own

prowadziły rozmowy z wrogami

without us creating a space for that to happen,

bez nas tworzących klimat do tych rozmów,

for having respect for dignity,

gdzie będzie poszanowanie godności

and for bringing that combination of humility

gdzie pokora

and a sort of emboldened sense of responsibility

i poczucie odpowiedzialności

to our dealings with the rest of the world.

będą wpisane w nasze relacje z resztą świata.

So will evil prevail? Is that the question?

Czy zło zwycięży? Takie jest pytanie?

I think the short answer is: no, not unless we let it.

Odpowiedź jest krótka: nie, chyba, że mu na to pozwolimy.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)