Robert A. Belle: The emotions behind your money habits | TED

Transcriber:

Translator: Hoàng Nam Nguyễn Reviewer: Thu Ha Tran

Tôi là một kế toán gặp vấn đề với con số.

Ý tôi là, tôi giỏi về số liệu và dùng số để báo cáo điều đang diễn ra,

nhưng tôi cũng quan ngại về toàn bộ câu chuyện đằng sau các con số,

I am an accountant with a numbers problem.

I mean, I'm good with numbers and using them to report what's happening,

phần bị bỏ quên khi diễn dịch số liệu,

phần mà con số khó lòng nói lên được.

but I'm also concerned with the full story behind those numbers,

Đó là câu chuyện ẩn sâu bên trong

hơn là chiến lược tiết kiệm tiền và kiếm tiền.

the part that gets lost in translation,

the part that numbers can't quite tell,

Và không có câu chuyện đó, tôi không nghĩ mình đang làm tốt công việc của bản thân.

the story that goes deeper

than mere strategies for saving and earning money.

Đó là lý do tôi hết lòng với sự nghiệp

để tìm ra cách công việc của tôi, một kế toán viên,

And without that story, I don't think I'm doing my job well.

có thể kể câu chuyện về con người,

những câu chuyện mà rốt cuộc sẽ giúp người khác cải thiện cuộc sống.

That's why I've dedicated my career

to figuring out how my work as an accountant

Tôi sẽ giải thích cho bạn rõ.

can tell stories about people,

Mọi chuyện bắt đầu khi có người bảo tôi: “Anh bị ám ảnh với sô-cô-la.”

stories that will ultimately help them improve their lives.

Và tôi phản ứng kiểu như: “Gì cơ? Bậy nào, đâu có đâu.”

Let me explain.

Nhưng rồi, khi đó, tôi tự hỏi có lẽ nào tôi đang chối bỏ chính sự ám ảnh của mình?

It all started when someone told me, "You're obsessed with chocolate."

And I was like, "What? No, I'm not."

Thực sự tôi có đang tiêu nhiều tiền vào sô-cô-la mà không nhận thấy hay không?

But then I wondered, could I be in denial about my own obsession?

Ái chà, đây là cơ hội để tôi kiểm nghiệm gải thuyết này.

Was I actually spending a lot of money on chocolate but blind to it?

Sử dụng lăng kính kế toán,

tôi lần mò theo dõi chi tiêu của bản thân vào sô-cô-la --

Well, here was a chance for me to test this theory.

và rồi tôi nhận ra,

tình yêu của mình dành cho sô-cô-la.

Using my accountant lens,

Tôi đã tiêu khoảng 50 đô mỗi tháng vào sô-cô-la,

off I went tracking my spending on chocolate --

đặc biệt vào những tháng tôi đặc biệt căng thẳng

and there it was,

và những tháng tôi vui sướng quá độ.

my love for chocolate.

I was spending about 50 dollars a month on chocolate,

Phân tích chi tiêu của bản thân giúp tôi hiểu rằng

especially in months when I was overstressed

tôi có một lối mòn cảm xúc. Khi tôi cảm thấy chật vật hoặc vui mừng,

and months when I was overjoyed.

Analyzing my expenses helped me to understand

tôi lại ngấu nghiến sô-cô-la.

that I had an emotional pattern where when I'm struggling or celebrating,

Tôi đã chật vật với vấn đề cân nặng của bản thân rất lâu rồi

và tôi đã tự nhủ với mình rằng chế độ ăn của tôi không có vấn đề gì.

I binge on chocolate.

Tôi tự nhủ với bản thân rằng đó là do tôi không nỗ lực tập thể dục,

I had struggled with my weight for a very long time

and I was convinced that my diet was not the problem.

và rõ ràng là chẳng liên quan sô-cô-la.

Dù sao, việc truy vế chi tiêu vào sô-cô-la

I was convinced that it was my lack of effort in exercise,

giúp tôi nhận ra rằng tôi sợ đối mặt với chính mình trong gương,

and certainly not chocolate.

theo nghĩa bóng lẫn nghĩa đen,

Tracking my spending on chocolate, though,

và tôi thiếu can đảm để đối mặt với vấn đề thực sự là chế độ ăn của tôi.

helped me realize that I was afraid of facing myself in the mirror,

Thế là tôi vẫn tập thể dục,

literally and figuratively,

nhưng dành ít thời gian hơn

and that I lack the courage to deal with the real problem, my diet.

và thay vào đó, chuyển sự tập trung và năng lượng vào một chế độ ăn lành mạnh.

So I continued to exercise,

but devoted less time to it

Năm đó tôi giảm gần 23 kg.

and instead shifted my focus and energy towards developing a more healthful diet.

Mối quan hệ của ta với tiền bạc phản ánh mối quan hệ của ta với cuộc đời.

Theo dõi hành vi của bản thân với sô-cô-la

That year I lost 50 pounds.

giúp tôi biết câu chuyện về sự chối bỏ của bản thân mình.

Our relationship with money represents our relationship with life.

Tôi nhận ra rằng, có thể, tôi cũng giúp cho khách hàng của mình

The accounting of my own chocolate behavior

nhận ra điều họ đang bỏ lỡ trong cuộc sống của chính họ

told me the story of my own denial.

I realized that perhaps I could also help my clients

và giúp họ nhận ra lối mòn cảm xúc

bằng cách theo dõi thói quen chi tiêu.

see what they were overlooking in their own lives

Thế là tôi bắt đầu tập trung hơn vào câu chuyện đằng sau thói quen chi tiêu

and help them realize their own emotional patterns

through their tracking and spending of their expenses.

của khách hàng mà có thể họ không nhận ra.

So I started to pay close attention to the story behind my clients' expenses

Một khách hàng của tôi làm điều dưỡng

tin rằng cô đang dự trù chi phí rất hợp lý

that may be hidden to them.

và chi tiêu thỏa đáng.

One of my clients, a critical care nurse,

Cô chật vật với việc tăng khoản tiết kiệm

was convinced that her personal budget was reasonable

và tôi nhận ra rằng cô ghi nhận các khoản chi tiêu rất sơ sài.

and expenses justifiable.

Tôi gợi ý rằng việc cô tiết kiệm được ít

She had struggled to build up her savings

có thể có lý do nằm sâu hơn là sự thiếu hụt kiến thức tài chính

and I noticed that she had minimal records of her expenses.

và đề nghị giúp cô xác định vấn đề.

I suggested to her that her lack of savings

Tôi khuyến khích cô bắt đầu theo dõi và đồ thị hóa chi tiêu của bản thân.

could be due to more than just a gap in her financial knowledge

Sau vài tháng, báo cáo tài chính của cô đã tiết lộ

and offered to help identify the problem.

phần đa chi tiêu của cô là vào quần áo và giày dép đắt tiền.

I encouraged her to start tracking and charting her expenses.

After a few months, her financial records revealed

Khi chúng tôi ngồi lại với nhau, cô tỏ ra rất đỗi ngạc nhiên

that most of her spending was on expensive clothing and shoes.

khi nhìn thấy mình đã chi nhiều tiền cho thời trang thế nào.

Cô thốt lên rằng: “Úi chà, đây là chi tiêu bốc đồng phải không?

As we sat together, she was genuinely surprised

to see just how much of her budget was going towards fashion.

Tôi đoán là tôi đã chẳng nhận ra.”

Cô phân tích kỹ hơn và nhận ra rằng cô đã mua quần áo

She remarked, "Wow, these are impulsive purchases, aren't they?

nhằm gây ấn tượng và trông có vẻ thành công trong mắt bạn bè.

I guess I didn't realize that."

She analyzed further and realized that she was buying clothes

Và khi sự tự tin của cô giảm sút, hành vi mua đồ giúp cô tạm tăng tự tin.

in an attempt to impress and appear successful to her friends.

Cô ấy bảo tôi rằng việc mua quần áo là nỗ lực của chính cô

And also when her confidence was low, buying clothes temporarily boosted it.

nhằm tìm ra ý nghĩa trong cuộc sống và cảm thấy được trân trọng.

Cô thở dài, và cô đặt một mục tiêu cho chính bản thân và tài chính của mình.

She told me that buying clothing was her attempt

to find meaning in life and feel valued.

Sáu tháng sau, cô ấy gọi tôi để nói rằng cô đã tiết kiệm được rất nhiều

She sighed, and she set a goal for herself and her finances.

bằng cách giảm chi tiêu vào mua sắm

và thay vào đó, chủ động chọn tập luyện khi cảm thấy thôi thúc muốn mua sắm.

Six months later, she called me to tell me she had saved a bunch of money

Cô cảm thấy vui vẻ hơn khi ở cùng bạn bè.

by reducing her spending on shopping

and instead choosing to exercise when she felt the urge to shop.

Ba năm sau, cô bắt đầu tính chuyện mua nhà.

Đôi khi, mặc dù,

đồ thị hóa chi tiêu có thể chẳng tiết lộ điều gì rõ rệt,

She's much happier around her friends.

Three years later, home ownership is on the horizon.

như thói quen nghiện sô-cô-la hay vấn đề với việc mua sắm,

nhưng điều nó tiết lộ có thể cũng giá trị ngang ngửa.

Sometimes, though,

charting expenses may not reveal something specific,

Một nhà chiến lược marketing sắp trở thành một nhạc sĩ

as a chocolate addiction or shopping problem,

cần giúp đỡ về vấn đề thuế.

but what it reveals can be just as valuable.

Khi tôi gặp cô, tôi lập tức nhận ra sự sợ hãi trên gương mặt cô

A marketing strategist and upcoming musician

khi cô nhìn qua sổ sách và chi tiêu.

needed help with her taxes.

Tôi cùng cô kiểm tra và cô bộc bạch với tôi rằng

When I met with her, I immediately took note of the fear in her face

có gì đó trong cuộc sống của cô dường như không diễn ra như mong đợi,

as she looked through her records and expenses.

bao gồm các mối quan hệ.

I checked in with her and she expressed to me

Cô sợ phải đối mặt với số tiền mà cô sẽ bị mất sau khi trừ thuế.

that some things in her life didn't quite seem to work out,

including her relationships.

Khi chúng tôi tiếp tục trò chuyện về vấn đề tài chính của cô,

She was afraid of facing how much money she was about to lose after taxes.

cô bắt đầu chú ý đến sự kết nối giữa nối sợ mất tiền

với nỗi sợ mất mối quan hệ.

As we continued talking about her finances,

Tiếp đến, cô ấy bảo rằng cô sợ phải cam kết với người khác

she started to notice a connection between her fear of losing money

bởi vì cô không muốn bị tổn thương.

and her fear of losing relationships.

Cô thổ lộ rằng cô đã không gần gũi ai trong hơn bảy năm

She went on to tell me that she was afraid of committing to anyone

vì cô sợ thất bị.

because she didn't want to get hurt.

She expressed that she had not been close to anyone in over seven years

Và có thể cô có một chiến lược trốn tránh

trong cả tiền bạc lẫn các mối quan hệ.

because she feared failure.

Đã sáu năm trôi qua kể từ lúc tôi giúp cô mô hình hóa tài chính cá nhân

And maybe she might have an avoidance strategy

around both her money and her relationships.

và cô vẫn đều đặn cập nhật bảng chi tiêu cá nhân.

It's been six years since I first help her chart her finances,

Khi cô đối mặt với vấn đề tài chính cá nhân

và gia tăng số tiền tiết kiệm sau mỗi kỳ khai thuế,

and she's still consistently keeping up with her spreadsheet.

cô dần trở nên bớt sợ hãi và cởi mở hơn trong các mối quan hệ.

As she confronted her personal accounting

and grew her savings in advance of each tax season,

Cô bảo tôi rằng cô thậm chí còn can đảm

she developed less fear of loss and grew more open to relationships.

chấm dứt một mối quan hệ khi cảm thấy mối quan hệ đó không ổn.

Gần đây cô ấy bảo tôi rằng:

She tells me that she even has the courage

“Bảng chi tiết chi tiêu của tôi, bản chất, là câu chuyện cuộc đời tôi

to walk away from a relationship when it's not serving her.

và tôi có thể nhìn thấy câu chuyện ấy qua các con số.”

She recently told me,

"My spreadsheet is basically a story of my life's progression

Tôi tin rằng, tất cả chúng ta đều có thể kiểm toán hành vi tài chính của bản thân

and I can see it through the numbers.”

và chúng ta có thể nhận ra nhiều điều đáng ngạc nhiên về mình

I believe we can all do this type of audit of our own financial behavior

thông qua việc theo dõi và đồ thị hóa chi tiêu của mình.

Sau đây là cách làm.

Đầu tiên, hãy nhìn sao kê ngân hàng

and that we can learn surprising things about ourselves

trong sáu tháng vừa qua

through tracking and charting our expenses.

và phân loại các khoản chi

Here's how.

để có cái nhìn tổng quát hơn.

Number one, take a look at your bank statement

Ví dụ,

chi tiêu mua sắm so với di chuyển, so với giải trí.

for the last six months

and categorize the expenses by type

Bước hai, khi một lối mòn chi tiêu đắt đỏ dần hiện ra,

for a more holistic view.

For example,

your spending on shopping versus transport versus entertainment.

hãy xem thói quen chi tiêu đó nói lên điều gì về chính bạn.

Hãy giữ một thái độ tò mò.

Number two, when an expensive pattern emerges,

Thoạt tiên, lối mòn chi tiêu đó trông có vẻ hiển nhiên,

see what that pattern says about yourself.

nhưng hãy tự hỏi chính mình, điều gì dẫn dắt bạn vào thời điểm đó.

Be curious and inquisitive.

Điều này có thể cung cấp vài gợi ý.

At first, it may not be that obvious,

Bạn có mua pizza vào mỗi tối thứ tư

but asking yourself what led you to make that choice in a given moment

bởi vì bạn mệt quá không thể nấu được sau một cuộc họp tuần đầy căng thẳng?

can provide some clues.

Bước ba, hãy quan sát xem có một hạng mục chi tiêu nào

Do you buy pizza every Wednesday night

because that's when you're too tired to cook after a stressful weekly meeting?

khiến bạn thấy ngỡ ngàng về mặt giá trị hay số lượng

và tìm hiểu xem lối mòn nào đang diễn ra.

Number three, observe if there are any line items

Ví dụ, bạn có mua chiếc smartphone ấy

that you are shocked by in terms of value or volume

ngay trước một sự kiện hay buổi tiệc lớn

để gây sự chú ý cho bạn bè của bạn?

and see what patterns emerge.

Hoặc bạn có tự nhủ với bản thân chỉ bắt taxi khi đi về khuya,

For example, did you buy that new smartphone

just before a major function or event

nhưng rồi nhận ra mỗi tháng bạn đi taxi nhiều hơn

so that your friends would notice?

bạn đã nghĩ?

Or do you tell yourself you only take taxis late at night,

Bạn có làm việc khuya nhiều hơn đã nghĩ?

Có nhiều điều ta có thể khám phá về chính bản thân mình

but then realize that you're taking way more taxes every month

nếu chúng ta dành thời gian quan sát.

than you thought?

Và đôi khi tiền bạc của ta biết về ta nhiều hơn chính ta hiểu bản thân mình.

Are you working late more than you thought?

There's so much that we can learn about ourselves

Theo dõi tài chính của bản thân có thể làm lộ ra những điều ta chối bỏ,

if we take the time to look.

And sometimes our money knows us better than we know ourselves.

những thiên kiến ẩn giấu,

những nỗi sợ và những điều có thể giữ chân ta lại.

Tracking our finances can reveal what we are in denial of,

Mặc dù điều này có thể khó khăn và không thoải mái,

our hidden biases,

nhìn nhận hành vi tài chính của bản thân một cách rõ ràng và trần trụi,

our fears and what might be holding us back.

có thể làm lộ ra những sự thực liên quan đến những cảm xúc sâu kín.

Though it can be difficult and uncomfortable

Những sự thực có thể giúp chúng ta tái đánh giá sự nghiệp,

to take a good, hard look at our financial behavior,

it can reveal some deep emotional truths.

các mối quan hệ và những ưu tiên của bản thân.

Some truths that can help us re-evaluate our careers,

Vậy nên bạn hãy thử xem. Điều bạn nhận được có thể rất lớn lao đấy.

our relationships and our priorities.

Xin cảm ơn.

So give it a try. The payoff could be huge.

Thank you.