In praise of conflict | Jonathan Marks

Translator: Lam Nguyen Reviewer: An Bình Nguyễn

Twenty years ago,

Hai mươi năm về trước,

when I was a barrister and human rights lawyer

khi tôi còn là luật sư tranh tụng và luật sư về nhân quyền

in full-time legal practice in London,

hành nghề toàn thời gian tại Luân Đôn,

and the highest court in the land

và Tòa Thượng thẩm ở đó

still convened, some would say by an accident of history,

được triệu tập lại, vài người cho đó là do một sự cố trong lịch sử,

in this building here,

ngay tại tòa nhà này,

I met a young man who had just quit his job

Tôi gặp một chàng trai trẻ đã xin thôi việc

in the British Foreign Office.

ở Bộ Ngoại giao Anh.

When I asked him, "Why did you leave,"

Khi tôi hỏi anh ta, "Tại sao cậu nghỉ việc?"

he told me this story.

Anh đã kể câu chuyện này.

He had gone to his boss one morning and said,

Một buổi sáng, anh ấy tới chỗ sếp mình và nói,

"Let's do something about human rights abuses in China."

"Hãy làm điều gì đó để chống lại sự vi phạm nhân quyền ở Trung Quốc."

And his boss had replied,

Và sếp của anh ta trả lời,

"We can't do anything about human rights abuses in China

"Ta không thể làm gì trước sự vi phạm đó cả,

because we have trade relations with China."

vì chúng ta có mối quan hệ thương mại với Trung Quốc."

So my friend went away with his tail between his legs,

Và anh bạn đó bỏ đi với cảm giác bẽ mặt,

and six months later, he returned again to his boss,

và sáu tháng sau, anh quay lại chỗ sếp của mình,

and he said this time,

lần này anh ta nói,

"Let's do something about human rights in Burma,"

"Hãy làm gì đó để chống lại sự vi phạm nhân quyền ở Burma,"

as it was then called.

đó là tên trước kia.

His boss once again paused

Ông sếp của anh ta một lần nữa ngắt lời

and said, "Oh, but we can't do anything about human rights in Burma

và nói, "Oh, nhưng chúng ta không thể làm gì cho nhân quyền ở Burma

because we don't have any trade relations with Burma."

vì chúng ta không có bất kỳ quan hệ thương mại nào với Burma."

(Laughter)

(Cười)

This was the moment he knew he had to leave.

Đó là lúc anh ấy hiểu anh ấy cần phải ra đi.

It wasn't just the hypocrisy that got to him.

Không chỉ là sự đạo đức giả khiến anh suy ngẫm.

It was the unwillingness of his government

Đó là sự trốn tránh của chính phủ

to engage in conflict with other governments,

khi không muốn xảy ra xung đột với các chính phủ khác,

in tense discussions,

trong các cuộc đàm phán căng thẳng,

all the while, innocent people were being harmed.

khi tất cả những người vô tội đều bị ảnh hưởng.

We are constantly told

Chúng ta luôn được bảo rằng

that conflict is bad

xung đột là xấu,

that compromise is good;

thỏa hiệp mới là tốt;

that conflict is bad

xung đột là xấu,

but consensus is good;

nhưng đồng thuận mới là tốt;

that conflict is bad

xung đột là xấu,

and collaboration is good.

hợp tác mới là tốt.

But in my view,

Nhưng theo quan điểm của tôi,

that's far too simple a vision of the world.

cách nhìn như vậy về thế giới thực sự quá giản đơn.

We cannot know

Chúng ta không thể biết

whether conflict is bad

xung đột đó có xấu hay không

unless we know who is fighting,

trừ khi ta biết ai đang chiến đấu,

why they are fighting

tại sao họ chiến đấu,

and how they are fighting.

và chiến đấu ra sao.

And compromises can be thoroughly rotten

Và việc thỏa hiệp sẽ rất tệ hại

if they harm people who are not at the table,

khi điều đó làm hại những người không ngồi ở bàn đàm phán,

people who are vulnerable, disempowered,

những người bị dễ tổn thương, bị tước quyền,

people whom we have an obligation to protect.

những người mà chúng ta có nghĩa vụ phải bảo vệ.

Now, you might be somewhat skeptical of a lawyer

Bạn có thể phần nào hoài nghi về một luật sư

arguing about the benefits of conflict

tranh cãi về lợi ích của xung đột

and creating problems for compromise,

và cản trở việc thỏa hiệp,

but I did also qualify as a mediator,

nhưng là một hoà giải viên,

and these days, I spend my time giving talks about ethics for free.

gần đây, tôi dành thời gian diễn thuyết về đạo đức hoàn toàn miễn phí.

So as my bank manager likes to remind me, I'm downwardly mobile.

Vì vậy, như thủ quỹ của tôi nhắc nhở, tôi đã nghèo túng hơn.

(Cười)

But if you accept my argument,

Nhưng nếu các bạn đồng ý với lập luận của tôi,

it should change not just the way we lead our personal lives,

nó không những sẽ thay đổi cách bạn định hướng cuộc sống của mình,

which I wish to put to one side for the moment,

tôi sẽ tạm gác điều này lại một bên,

but it will change the way we think about major problems

mà còn thay đổi cách ta nghĩ về các vấn đề thời sự

of public health and the environment.

liên quan đến sức khỏe cộng đồng và môi trường.

Let me explain.

Cho phép tôi giải thích.

Every middle schooler in the United States,

Mọi học sinh trung học ở Mỹ,

my 12-year-old daughter included,

kể cả con gái 12 tuổi của tôi,

learns that there are three branches of government,

được học rằng có ba nhánh cơ quan nhà nước:

the legislative, the executive and the judicial branch.

cơ quan lập pháp, cơ quan hành pháp và cơ quan tư pháp.

James Madison wrote,

James Madison viết,

"If there is any principle more sacred in our Constitution,

"Nếu như có bất kỳ nguyên tắc nào thiêng liêng hơn Hiến pháp của chúng ta

and indeed in any free constitution,

và thực sự trong bất kỳ bản hiến pháp tự do nào khác

than any other,

hơn bất kể cái gì khác,

it is that which separates

thì điều đó sẽ tách biệt hoàn toàn

the legislative, the executive and the judicial powers."

các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp."

Now, the framers were not just concerned

Bây giờ, các nhà làm luật không chỉ quan tâm

about the concentration and exercise of power.

về sự tập trung và thực thi quyền lực.

They also understood the perils of influence.

Họ cũng hiểu những mối nguy về ảnh hưởng của nó.

Judges cannot determine the constitutionality of laws

Thẩm phán không thể quyết định tính hợp Hiến của các bộ luật,

if they participate in making those laws,

nếu họ tham gia vào việc soạn thảo những bộ luật đó;

nor can they hold the other branches of government accountable

hoặc họ không thể truy tố trách nhiệm các cơ quan khác của chính phủ

if they collaborate with them

nếu họ hợp tác với các cơ quan đó,

or enter into close relationships with them.

hay có quan hệ mật thiết với họ.

The Constitution is, as one famous scholar put it,

Hiến pháp là, như một học giả nổi tiếng từng nói,

"an invitation to struggle."

"một lời mời gọi đối trọng."

And we the people are served

Và người dân chúng ta được phụng sự

when those branches do, indeed, struggle with each other.

khi những cơ quan này thực sự đối trọng với nhau.

Now, we recognize the importance of struggle

Giờ, chúng ta nhận ra điều quan trọng của đấu tranh

not just in the public sector

không chỉ ở khu vực công

between our branches of government.

giữa các cơ quan nhà nước.

We also know it too in the private sector,

Chúng ta còn biết rằng nó cũng có ở khu vực tư nhân,

in relationships among corporations.

trong mối quan hệ giữa các công ty.

Let's imagine that two American airlines get together and agree

Thử tưởng tượng rằng hai công ty hàng không Mỹ bắt tay nhau

và thoả thuận sẽ cùng không giảm giá

that they will not drop the price

of their economy class airfares below 250 dollars a ticket.

cho vé hạng thường xuống dưới 250 đô-la một vé.

That is collaboration, some would say collusion,

Đó là sự hợp tác, một số nói đó là sự thông đồng,

not competition,

không phải sự cạnh tranh,

and we the people are harmed

và những người dân chúng ta phải chịu thiệt thòi

because we pay more for our tickets.

vì phải trả giá cao hơn để mua vé.

Imagine similarly two airlines were to say,

Hãy nghĩ tương tự khi hai hãng máy bay nói,

"Look, Airline A, we'll take the route from LA to Chicago,"

"Chúng tôi, hãng A, sẽ kiểm soát chặng từ LA tới Chicago,"

and Airline B says, "We'll take the route from Chicago to DC,

và hãng B nói, "Chúng tôi sẽ kiểm soát chiều từ Chicago tới DC,

and we won't compete."

ta sẽ không cạnh tranh."

Once again, that's collaboration or collusion instead of competition,

Một lần nữa, đó là việc hợp tác hoặc thông đồng, thay vì cạnh tranh,

and we the people are harmed.

và người dân chúng ta chịu thiệt hại.

So we understand the importance of struggle

Vậy nên chúng ta hiểu tầm quan trọng của việc đối trọng

when it comes to relationships between branches of government,

khi nói đến mối quan hệ giữa các cơ quan chính phủ

the public sector.

trong khu vực công.

We also understand the importance of conflict

Chúng ta cũng hiểu tầm quan trọng của xung đột

when it comes to relationships among corporations,

trong các mối quan hệ giữa các công ty

the private sector.

thuộc khu vực tư nhân.

But where we have forgotten it

Nhưng chúng ta đã quên điều đó

is in the relationships between the public and the private.

trong mối quan hệ giữa khu vực công và tư.

And governments all over the world are collaborating with industry

Và các chính phủ trên thế giới đang hợp tác với nền công nghiệp

to solve problems of public health and the environment,

để giải quyết các vấn đề về sức khỏe cộng đồng và môi trường,

often collaborating with the very corporations

họ thường cộng tác với chính các công ty

that are creating or exacerbating the problems they are trying to solve.

đã tạo ra hoặc làm trầm trọng thêm các vấn đề họ đang cố gắng giải quyết.

We are told that these relationships

Chúng ta vẫn được nghe rằng các mối quan hệ này

are a win-win.

là đôi bên đều có lợi.

But what if someone is losing out?

Nhưng nếu có ai đó thua thì sao?

Let me give you some examples.

Tôi lấy ví dụ.

A United Nations agency decided to address a serious problem:

Cơ quan Liên hiệp Quốc quyết định giải quyết một vấn đề nghiêm trọng:

poor sanitation in schools in rural India.

vệ sinh kém ở các trường học vùng nông thôn Ấn Độ.

They did so not just in collaboration with national and local governments

Họ không chỉ hợp tác với chính quyền trung ương và địa phương

but also with a television company

mà còn với công ty truyền hình

and with a major multinational soda company.

và với một tập đoàn nước sôđa giải khát đa quốc gia.

In exchange for less than one million dollars,

Để đổi lấy khoản tài trợ ít hơn một triệu đô-la,

that corporation received the benefits of a months-long promotional campaign

tập đoàn đó được lợi một chiến dịch quảng cáo kéo dài một tháng

gồm các chương trình từ thiện truyền hình kéo dài 12 giờ,

including a 12-hour telethon

all using the company's logo and color scheme.

tất cả đều sử dụng logo và bảng màu của công ty.

This was an arrangement

Đó là sự sắp xếp

which was totally understandable

hoàn toàn dễ hiểu

from the corporation's point of view.

khi nhìn từ góc độ công ty.

It enhances the reputation of the company

Nó nâng cao danh tiếng của công ty

and it creates brand loyalty for its products.

và tạo sự trung thành với sản phẩm của công ty.

But in my view,

Nhưng theo quan điểm của tôi,

this is profoundly problematic for the intergovernmental agency,

đây là một vấn đề không hề nhỏ đối với cơ quan liên chính phủ,

an agency that has a mission to promote sustainable living.

cơ quan có sứ mệnh thúc đẩy cuộc sống bền vững.

By increasing consumption of sugar-sweetened beverages

Bằng cách tăng sự tiêu thụ nước giải khát có đường

made from scarce local water supplies and drunk out of plastic bottles

được làm từ nguồn cung nước rất khan hiếm của địa phương và uống bằng chai nhựa

in a country that is already grappling with obesity,

ở một đất nước đang chống lại bệnh béo phì,

this is neither sustainable from a public health

điều này không bền vững đối với sức khỏe cộng đồng

nor an environmental point of view.

cũng như đối với môi trường.

And in order to solve one public health problem,

Và để giải quyết một vấn đề sức khỏe cộng đồng,

the agency is sowing the seeds

chính quyền lại gieo mầm

of another.

cho một vấn đề khác.

This is just one example of dozens I discovered

Đây chỉ là một trong hàng tá ví dụ tôi phát hiện ra

in researching a book on the relationships between government and industry.

khi nghiên cứu sách về quan hệ giữa chính phủ và nền công nghiệp.

I could also have told you about the initiatives in parks

Tôi cũng đã nói với các bạn về các sáng kiến trong công viên

in London and throughout Britain,

ở Luân Đôn và trên toàn nước Anh,

involving the same company, promoting exercise,

liên quan đến chính công ty đó, khuyến khích thể dục,

or indeed of the British government creating voluntary pledges

hay thực sự là chính phủ Anh tạo ra các cam kết tình nguyện

in partnership with industry

trong việc hợp tác với nền công nghiệp,

instead of regulating industry.

thay vì quản lý công nghiệp.

These collaborations or partnerships have become the paradigm in public health,

Việc cộng tác hay hợp tác đã trở thành một kiểu mẫu trong y tế cộng đồng,

and once again, they make sense from the point of view of industry.

và một lần nữa, điều họ làm là có lý khi nhìn từ quan điểm của nền công nghiệp.

It allows them to frame public health problems and their solutions

Nó cho phép họ định hướng vấn đề về sức khỏe cộng đồng và giải pháp

in ways that are least threatening to,

theo những cách ít đe dọa nhất,

most consonant with their commercial interests.

và phù hợp nhất với các lợi ích thương mại của họ.

So obesity becomes a problem

Như vậy, béo phì trở thành vấn đề

of individual decision-making,

của việc đưa ra quyết định cá nhân,

of personal behavior,

của hành vi cá nhân,

personal responsibility and lack of physical activity.

trách nhiệm cá nhân và sự thiếu hoạt động thể chất.

It is not a problem,

Điều này sẽ không phải vấn đề

when framed this way,

của hệ thống thực phẩm đa quốc gia

of a multinational food system involving major corporations.

liên quan tới các tập đoàn lớn, khi định hướng theo cách này.

Xin nhắc lại, tôi không đổ lỗi cho nền công nghiệp.

And again, I don't blame industry.

Industry naturally engages in strategies of influence

Bản chất nền công nghiệp là tham gia các chiến lược có tầm ảnh hưởng

to promote its commercial interests.

để khuyến khích các lợi ích thương mại.

But governments have a responsibility

Nhưng chính phủ phải có trách nhiệm

to develop counterstrategies

phát triển các chiến lược đối trọng chúng

to protect us

để bảo vệ chúng ta

and the common good.

và các lợi ích chung.

The mistake that governments are making

Sai lầm mà chính phủ phạm phải

when they collaborate in this way

khi họ hợp tác theo cách đó

with industry

với nền công nghiệp,

is that they conflate

là việc họ đánh đồng

the common good

lợi ích chung

with common ground.

với quan điểm chung.

When you collaborate with industry,

Khi bạn hợp tác với nền công nghiệp,

you necessarily put off the table

bạn cần miễn bàn luận

things that might promote the common good to which industry will not agree.

về những điều tốt cho lợi ích chung mà nền công nghiệp không đồng ý.

Công nghiệp sẽ không đồng ý việc tăng các quy định

Industry will not agree to increased regulation

unless it believes this will stave off even more regulation

trừ khi họ cho rằng điều đó sẽ ngăn chặn nhiều quy định hơn,

or perhaps knock some competitors out of the market.

hay có thể loại bỏ vài đối thủ cạnh tranh ra khỏi thị trường.

Nor can companies agree to do certain things,

Và họ cũng không đồng ý làm vài điều nhất định,

for example raise the prices of their unhealthy products,

ví dụ tăng giá các sản phẩm không tốt cho sức khỏe của họ,

because that would violate competition law,

vì nó có thể vi phạm luật cạnh tranh,

as we've established.

mà chúng ta đã nói đến.

So our governments should not confound

Vì vậy chính phủ không nên nhầm lẫn

the common good and common ground,

giữa lợi ích chung và quan điểm chung,

especially when common ground means reaching agreement with industry.

đặc biệt nhất là khi quan điểm chung nghĩa là thỏa thuận với nền công nghiệp.

I want to give you another example,

Tôi muốn đưa ra cho bạn ví dụ khác,

moving from high-profile collaboration

chuyển từ hợp tác ở cấp cao

to something that is below ground

đến các thoả thuận đi đêm,

both literally and figuratively:

theo cả nghĩa đen và nghĩa bóng:

the hydraulic fracturing of natural gas.

tôi đang nói về việc khai thác khí tự nhiên.

Imagine that you purchase a plot of land

Tưởng tượng bạn đang mua một miếng đất

not knowing the mineral rights have been sold.

mà không biết quyền khai khoáng của nó đã bị bán.

This is before the fracking boom.

Đó là trước khi họ tới khai thác.

You build your dream home on that plot,

Bạn xây ngôi nhà mơ ước trên lô đất đó,

and shortly afterwards,

và chẳng bao lâu,

you discover that a gas company is building a well pad on your land.

bạn nhận ra công ty khai thác khí cũng xây dựng giếng khai thác trên đó.

That was the plight of the Hallowich family.

Đó là tình cảnh của gia đình Hallowich.

Within a very short period of time,

Chỉ trong một thời gian rất ngắn,

they began to complain of headaches,

họ bắt đầu than đau đầu,

of sore throats, of itchy eyes,

đau họng, nhức mắt,

in addition to the interference of the noise, vibration

thêm vào đó là ảnh hưởng của tiếng ồn, độ rung

and the bright lights from the flaring of natural gas.

và ánh sáng chói lòa khi khí ga tự nhiên cháy.

They were very vocal in their criticisms,

Họ cực lực phản đối điều đó,

and then they fell silent.

nhưng rồi họ cũng im lặng.

And thanks to the Pittsburgh Post-Gazette, where this image appeared,

Nhờ tờ báo Pittsburgh Post-Gazette, nơi tấm ảnh này được đăng,

and one other newspaper, we discovered why they fell silent.

và một tờ báo khác, chúng tôi hiểu vì sao họ im lặng.

The newspapers went to the court and said, "What happened to the Hallowiches?"

Các báo đã ra tòa hỏi: "Chuyện gì xảy ra với nhà Hallowich?"

And it turned out the Hallowiches had made a secret settlement

Hóa ra gia đình Hallowich đã có thỏa thuận bí mật

with the gas operators, and it was a take-it-or-leave-it settlement.

với các nhà khai thác khí, theo kiểu "lấy tiền, hoặc không gì cả."

The gas company said,

Công ty ấy nói,

you can have a six-figure sum

anh có thể có hàng trăm ngàn đô-la

to move elsewhere and start your lives again,

để bắt đầu lại cuộc sống ở nơi nào đó;

but in return

nhưng đổi lại,

you must promise not to speak of your experience with our company,

anh phải hứa sẽ không nói gì về câu chuyện của chúng ta,

not to speak of your experience with fracking,

không được nói về hậu quả khai thác với gia đình anh,

not to speak about the health consequences

không được tiết lộ về các ảnh hưởng đối với sức khỏe

that might have been revealed by a medical examination.

có thể bị phát hiện khi khám y tế.

Now, I do not blame the Hallowiches for accepting

Giờ, tôi không trách gia đình Hallowich khi đã chấp nhận

a take-it-or-leave-it settlement

khoản thương lượng đó

and starting their lives elsewhere.

và bắt đầu làm lại cuộc sống ở nơi khác.

And one can understand

Người ta có thể hiểu

why the company would wish to silence a squeaky wheel.

lý do công ty muốn bịt miệng các trường hợp phiền phức như thế.

What I want to point the finger at is the legal and regulatory system,

Những gì tôi muốn chỉ ra là hệ thống pháp lý và các quy định,

a system in which there are networks of agreements

một hệ thống trong đó có mạng lưới các thỏa thuận

just like this one

giống như trường hợp này,

which serve to silence people and seal off data points

cho phép họ bịt miệng mọi người và bưng bít dữ liệu

from public health experts and epidemiologists,

khỏi các chuyên gia y tế và các nhà dịch tễ học;

a system in which regulators

một hệ thống mà các nhà hành pháp

will even refrain from issuing a violation notice

thậm chí sẽ hạn chế xử lý các vụ vi phạm

in the event of pollution

khi ô nhiễm xảy ra

if the landowner and the gas company

nếu người sở hữu đất và công ty khai thác khí

agree to settle.

đồng ý thỏa thuận riêng.

This is a system which isn't just bad from a public health point of view;

Hệ thống này không chỉ có hại cho y tế cộng đồng,

it exposes hazards to local families

nó còn gây nguy hiểm cho các gia đình tại địa phương,

who remain in the dark.

những người vẫn còn trong bóng tối.

Now, I have given you two examples not because they are isolated examples.

Tôi chỉ ra hai ví dụ trên không chỉ vì chúng là các ví dụ riêng lẻ.

They are examples of a systemic problem.

Đó là những ví dụ về một hệ thống có nhiều vấn đề.

I could share some counterexamples,

Tôi có thể chia sẻ một số ví dụ ngược lại,

the case for example of the public official

giả sử khi một nhân viên chính phủ

who sues the pharmaceutical company

kiện công ty dược phẩm

for concealing the fact

vì đã che giấu sự thật rằng

that its antidepressant increases suicidal thoughts in adolescents.

thuốc chống trầm cảm làm tăng ý định tự sát của trẻ thành niên.

I can tell you about the regulator who went after the food company

Tôi có thể nói về một nhà hành pháp đang theo kiện một công ty thực phẩm

for exaggerating the purported health benefits of its yogurt.

vì đã cố tình phóng đại lợi ích sức khỏe của sữa chua.

And I can tell you about the legislator

Tôi cũng có thể nói về một nhà lập pháp,

who despite heavy lobbying directed at both sides of the aisle

những người mặc dù bị vận động hành lang từ cả hai đảng,

pushes for environmental protections.

nhưng vẫn thúc đẩy những hoạt động bảo vệ môi trường.

These are isolated examples,

Đây là những ví dụ riêng lẻ,

but they are beacons of light in the darkness,

nhưng chúng là những ngọn hải đăng trong đêm tối

and they can show us the way.

có thể chỉ đường cho chúng ta.

I began by suggesting that sometimes we need to engage in conflict.

Tôi bắt đầu gợi ý rằng đôi khi ta cần phải tham gia vào xung đột.

Governments should tussle with,

Các chính phủ cần phải can thiệp,

struggle with, at times engage in direct conflict with corporations.

đấu tranh, có lúc phải tham gia xung đột trực tiếp với các công ty.

This is not because governments are inherently good

Điều này không phải vì các chính phủ luôn luôn tốt,

and corporations are inherently evil.

hay các tập đoàn luôn luôn xấu.

Each is capable of good or ill.

Mỗi người đều có khả năng tốt hoặc xấu.

But corporations understandably act to promote their commercial interests,

Thật dễ hiểu khi công ty hành động để thúc đẩy lợi ích thương mại của họ,

and they do so either sometimes undermining or promoting the common good.

khi làm vậy, đôi khi họ phá hoại hoặc phát triển lợi ích chung.

But it is the responsibility of governments

Nhưng trách nhiệm của các chính phủ

to protect and promote the common good.

là phải bảo vệ và phát triển lợi ích chung.

And we should insist

Còn chúng ta cần khẳng định

that they fight to do so.

rằng họ phải đấu tranh làm như vậy.

This is because governments

Đó là do các chính phủ

are the guardians

là những người giám hộ

of public health;

sức khỏe cộng đồng;

governments are the guardians

là người giám hộ

of the environment;

của môi trường tự nhiên;

and it is governments

và cũng chính chính phủ

that are guardians

là người giám hộ

of these essential parts of our common good.

những phần rất quan trọng trong lợi ích chung của chúng ta.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)