How Africa can keep rising | Ngozi Okonjo-Iweala

Translator: Nguyen Trang Reviewer: An Thúy

The narrative of a rising Africa is being challenged.

Giai thoại Châu Phi trỗi dậy đang gặp thử thách.

About 10 years ago, I spoke about an Africa,

Cách đây khoảng 10 năm, tôi kể về Châu Phi,

an Africa of hope and opportunity,

một Châu Phi đầy hy vọng và cơ hội,

an Africa of entrepreneurs,

Châu Phi của các doanh nhân,

an Africa very different from the Africa that you normally hear about

một Châu Phi rất khác những gì bạn thường nghe đến

như Châu Phi chết chóc, nghèo đói và bệnh tật.

of death, poverty and disease.

And that what I spoke about,

Và những gì tôi vừa nói,

became part of what is known now as the narrative of the rising Africa.

trở thành một phần trong giai thoại Châu Phi trỗi dậy

mà chúng ta biết đến ngày nay.

I want to tell you two stories about this rising Africa.

Tôi muốn kể bạn nghe hai câu chuyện về Châu Phi trỗi dậy này.

The first has to do with Rwanda,

Câu chuyện đầu tiên về Rwanda,

a country that has gone through many trials and tribulations.

một quốc gia đã trải qua nhiều gian nan, khổ cực

And Rwanda has decided to become the technology hub, or a technology hub

Và Rwanda quyết định

trở thành trung tâm công nghệ,

on the continent.

trung tâm công nghệ lục địa.

It's a country with mountainous and hilly terrain,

Đó là quốc gia có nhiều đồi núi và thung lũng,

a little bit like here,

thế nên không dễ dàng gì

để đưa dịch vụ đến với người dân.

so it's very difficult to deliver services to people.

So what has Rwanda said?

Vậy Rwanda đã phản ứng thế nào?

Để cứu sống người, nước này đã dùng máy bay không người lái

In order to save lives, it's going to try using drones

to deliver lifesaving drugs, vaccines and blood

để vận chuyển thuốc men, vắc xin và máu

to people in hard-to-reach places

tới những người ở vùng sâu vùng xa

bẳng cách hợp tác với công ty Zipline, với UPS

in partnership with a company called Zipline,

with UPS, and also with the Gavi, a global vaccine alliance.

và với Gavi, một liên minh toàn cầu về vắc xin và tiêm chủng.

Bằng cách này, quốc gia sẽ cứu được nhiều người.

In doing this, it will save lives.

This is part of the type of innovation we want to see in the rising Africa.

Đây là một phần đổi mới chúng ta muốn thấy ở Châu Phi trỗi dậy.

The second story has to do with something

Câu chuyện thứ hai về một thứ

that I'm sure most of you have seen or will remember.

chắc rằng hầu hết các bạn đã thấy hoặc sẽ nhớ.

Very often, countries in Africa suffer drought and floods,

Các nước ở Châu Phi thường gặp nhiều lũ lụt và hạn hán,

and it's getting more frequent because of climate change effects.

và xu hướng này có chiều tăng lên do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.

Khi điều này xảy ra, họ thường đợi quốc tế quyên góp tiền bạc hỗ trợ.

When this happens, they normally wait for international appeals to raise money.

You see pictures of children with flies on their faces,

Hãy nhìn bức tranh em nhỏ bị ruồi đậu đầy trên mặt,

xác động vật chết và nhiều thứ khác nữa.

carcasses of dead animals and so on.

Now these countries, 32 countries, came together

Hiện nay những quốc gia này, gồm 32 nước

under the auspices of the African Union

dưới sự bảo trợ của Ủy Ban Châu Phi

and decided to form an organization called the African Risk Capacity.

quyết định thành lập cơ quan “Kiểm soát rủi ro Châu Phi”.

What does it do?

Tổ chức này làm gì?

It's a weather-based insurance agency,

Đây là quỹ bảo hiểm thời tiết,

and what these countries do is to pay insurance each year,

và việc các nước này làm là đóng bảo hiểm hàng năm,

khoảng 3 tỉ đô la một năm bằng vốn của mình,

about 3 million dollars a year of their own resources,

so that in the event they have a difficult drought situation or flood,

theo đó mỗi khi họ gặp hạn hán hay lũ lụt,

this money will be paid out to them,

quỹ này sẽ chi trả cho họ,

which they can then use to take care of their populations,

họ có thể dùng số tiền này để chăm lo cho người dân,

instead of waiting for aid to come.

thay vì phải đợi viện trợ đến.

Năm trước Kiểm soát Rủi Ro Châu Phi đã chi 26 triệu đô la Mỹ

The African Risk Capacity last year paid 26 million dollars

to Mauritania, Senegal and Niger.

cho Mauritania, Senegal và Niger.

This enabled them to take care of 1.3 million people affected by drought.

Số tiền này chi viện cho 1,3 triệu người bị ảnh hưởng bởi hạn hán.

They were able to restore livelihoods,

Người dân đã có thể tiếp tục cuộc sống,

buy fodder for cattle, feed children in school

mua thức ăn cho gia súc, nuôi con trẻ đến trường

and in short keep the populations home instead of migrating out of the area.

và giữ được dân ở lại quê hương thay vì tha hương sang nơi khác.

Vâng đó là những câu chuyện tiêu biểu

So these are the kinds of stories

về một Châu Phi tự lực tự cường

of an Africa ready to take responsibility for itself,

and to look for solutions for its own problems.

và tự tìm ra giải pháp cho các vấn đề của mình.

But that narrative is being challenged now

Thế nhưng giai thoại này đang gặp thử thách

because the continent has not been doing well in the last two years.

bởi vì châu lục này không còn hoạt động tốt trong hai năm gần đây.

It had been growing at five percent per annum

Mức tăng trưởng đạt 5%

trong 15 năm gần đây,

for the last one and a half decades,

nhưng dự báo tăng trưởng năm nay chỉ đạt 3%. Tại sao?

but this year's forecast was three percent. Why?

In an uncertain global environment, commodity prices have fallen.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bấp bênh giá hàng hóa sụt giảm.

Nhiều quốc gia vẫn thiên về sản xuất hàng hóa

Many of the economies are still commodity driven,

and therefore their performance has slipped.

vậy nên hoạt động của họ bị giảm sút.

And now the issue of Brexit doesn't make it any easier.

Và hiện nay vụ Brexit khiến họ không dễ thở gì.

I never knew that the Brexit could happen

Tôi không hề nghĩ Brexit có thể xảy ra

nó có thể là một trong những lý do gây nên bất ổn toàn cầu

and that it could be one of the things that would cause global uncertainty

such as we have.

chúng ta đang gặp phải.

So now we've got this situation,

Giờ chúng ta đang ở trong thế cuộc rồi,

and I think it's time to take stock

và tôi nghĩ đã đến lúc xét lại

and to say what were the things that the African countries did right?

và nói ra những gì các quốc gia Châu Phi làm đúng?

What did they do wrong?

Họ đã mắc phải sai lầm nào?

How do we build on all of this and learn lessons

Làm thế nào chúng ta có dữ liệu và rút ra bài học

so that we can keep Africa rising?

để Châu Phi có thể tiếp tục phát triển?

So let me talk about six things that I think we did right.

Vâng tôi sẽ nói về sáu điều mà tôi nghĩ chúng tôi đã làm đúng.

The first is managing our economies better.

Điều đầu tiên là quản lý nền kinh tế đã được tốt hơn.

Những năm 80 và 90 là thập kỷ đánh mất, khi Châu Phi hoạt động kém hiệu quả,

The '80s and '90s were the lost decades, when Africa was not doing well,

and some of you will remember an "Economist" cover

và một số các bạn sẽ nhớ đến bìa tạp chí “Econimist”

that said, "The Lost Continent."

rồi thốt lên, “Lục địa bị mất.”

Nhưng đến những năm 2000, các nhà chính sách rút ra rằng

But in the 2000s, policymakers learned

họ cần quản lý môi trường kinh tế vĩ mô tốt hơn,

that they needed to manage the macroeconomic environment better,

to ensure stability,

đảm bảo tính bền vững,

keep inflation low in single digits,

giữ lạm phát ở mức thấp một con số,

keep their fiscal deficits low, below three percent of GDP,

giảm thâm hụt tài chính dưới 3% GDP,

give investors, both domestic and foreign,

tạo điều kiện ổn định cho nhà đầu tư trong và ngoài nước,

để họ tin tưởng đầu tư vào nước mình.

some stability so they'll have confidence to invest in these economies.

So that was number one.

Đó là số điều đúng đắn số một.

Two, debt.

Số hai, nợ công.

In 1994, the debt-to-GDP ratio of African countries was 130 percent,

Năm 1994, tỉ lệ nợ trên GDP của các quốc gia Châu Phi là 130%

and they didn't have fiscal space.

Và họ không còn khoảng không tài chính.

They couldn't use their resources to invest in their development

Họ không thể dùng vốn để đầu tư phát triển

because they were paying debt.

bởi vì họ cần trả nợ.

There may be some of you in this room who worked to support African countries

Có lẽ một số khán giả ở đây từng làm công tác viện trợ các nước Châu Phi

nhằm miễn trừ nợ cho họ.

to get debt relief.

So private creditors, multilaterals and bilaterals came together

Rồi những chủ nợ cá nhân, đa phương và song phương họp lại với nhau

and decided to do the Highly Indebted Poor Countries Initiative

và quyết định thành lập Sáng kiến của các nước nghèo mắc nợ cao (HIPC)

and give debt relief.

miễn trừ nợ cho họ.

So this debt relief in 2005

Nhờ đó miễn trừ nợ năm 2015

made the debt-to-GDP ratio fall down to about 30 percent,

làm cho tỉ lệ nợ trên GDP giảm xuống còn 30%,

and there was enough resources to try and reinvest.

và dành ra đủ vốn để đầu tư và tái đầu tư.

The third thing was loss-making enterprises.

Thứ ba là các doanh nghiệp hoạt động kém hiệu quả.

Governments were involved in business

Chính phủ tham gia vào các ngành kinh tế

which they had no business being in.

mà họ chưa từng có kinh nghiệm.

And they were running businesses, they were making losses.

Họ điều hành các công ty, làm ăn thua lỗ.

So some of these enterprises were restructured,

Trong số đó, một số phải tái cơ cấu,

commercialized, privatized or closed,

thương mại hóa, tư nhân hóa hoặc đóng cửa,

các công ty này bớt được gánh nặng cho chính phủ.

and they became less of a burden on government.

Điều thứ bốn là một điều thú vị.

The fourth thing was a very interesting thing.

The telecoms revolution came,

Cách mạng viễn thông xảy ra,

and African countries jumped on it.

và các nước Châu Phi nhảy vào.

Năm 2000, chúng tôi có 11 triệu thuê bao.

In 2000, we had 11 million phone lines.

Today, we have about 687 million mobile lines on the continent.

Ngày nay, chúng tôi có khoảng 687 triệu thuê bao ở lục địa.

Và việc này làm cho chúng tôi đi xa,

And this has enabled us

to go, move forward with some mobile technology

vươn lên với công nghệ di động

where Africa is actually leading.

mà Châu Phi đang dẫn đầu.

In Kenya, the development of mobile money --

Ở Kenya, dịch dụ tiền di động phát triển

M-Pesa, which all of you have heard about --

như M-Pesa mà nhiều bạn biết đến

it took some time for the world to notice that Africa was ahead

chỉ qua một thời gian cả thế giới nhận ra rằng Châu Phi đã tiên phong

về mảng công nghệ này.

in this particular technology.

And this mobile money is also providing a platform

Và dịch vụ tiền di động cũng cung cấp nền tảng

for access to alternative energy.

tiếp cận nguồn năng lượng mới.

You know, people who can now pay for solar

Bạn biết đó, người ta bây giờ có thể trả tiền năng lượng mặt trời

the same way they pay for cards for their telephone.

bằng thẻ nạp giống như thanh toán tiền điện thoại vậy.

Đây là một bước phát triển đúng đắn.

So this was a very good development, something that went right.

We also invested more in education and health, not enough,

Chúng tôi cũng đầu tư nhiều hơn cho giáo dục và y tế, nhưng chưa đủ

but there were some improvements.

Nhưng dù sao cũng là tiến bộ.

250 million children were immunized in the last one and a half decades.

Trong 15 năm qua, 250 triệu trẻ em được tiêm chủng.

The other thing was that conflicts decreased.

Các xung đột cũng giảm.

There were many conflicts on the continent.

Đã từng có nhiều cuộc xung đột xảy ra ở lục địa.

Nhiều người biết rõ điều đó.

Many of you are aware of that.

But they came down, and our leaders even managed to dampen some coups.

Nhưng rồi sự việc tệ hơn và các lãnh đạo gồng mình đối phó các cuộc đảo chính.

New types of conflicts have emerged, and I'll refer to those later.

Nhiều hình thức xung đột mới nổ ra, tôi sẽ nói ở phần sau.

So based on all this, there's also some differentiation on the continent

Ngoài những điều này, châu lục này cũng có những khác biệt rõ rệt

mà tôi muốn kể cho các bạn,

that I want you to know about,

because even as the doom and gloom is here,

bởi vì bên cạnh mặt tối

các quốc gia Côte d'Ivoire, Kenya, Ethiopia,

there are some countries -- Côte d'Ivoire, Kenya, Ethiopia,

Tanzania and Senegal hiện nay đang thực hiện rất tốt.

Tanzania and Senegal are performing relatively well at the moment.

Nhưng chúng tôi đã sai cái gì?

But what did we do wrong?

Let me mention eight things.

Tôi đưa ra tám điểm.

You have to have more things wrong than right.

Lỗi lầm nhiều hơn thành tích.

(Laughter)

(Cười)

So there are eight things we did wrong.

Và đây là 8 điểm chúng ta làm sai.

The first was that even though we grew, we didn't create enough jobs.

Đầu tiên là dù đã phát triển chúng tôi không tạo đủ việc làm.

We didn't create jobs for our youth.

Thanh niên không có việc làm.

Youth unemployment on the continent is about 15 percent,

15% thanh niên không có việc làm trên toàn châu lục,

and underemployment is a serious problem.

và vấn đề thất nghiệp trở nên trầm trọng.

The second thing that we did is that the quality of growth was not good enough.

Điều thứ hai chúng tôi phạm phải là chất lượng phát triển thấp.

Even those jobs we created were low-productivity jobs,

Ngay cả những công việc hiện nay đều có năng suất thấp

so we moved people from low-productivity agriculture

chúng tôi chuyển đổi mô hình nông nghiệp năng suất thấp

sang buôn bán năng suất kém và làm trong ngành không chính thống

to low-productivity commerce and working in the informal sector

ở các khu đô thị.

in the urban areas.

The third thing is that inequality increased.

Điều thứ ba là bất bình đẳng gia tăng.

So we created more billionaires.

Chúng tôi đã có nhiều tỉ phú hơn xưa.

50 billionaires worth 96 billion dollars

Tài sản của 50 tỉ phú trị giá 96 tỉ đô la

own more wealth than the bottom 75 million people on the continent.

nhiều hơn 75 triệu người trên lục địa cộng lại.

Poverty,

Nghèo đói là điều thứ bốn,

the proportion of people in poverty -- that's the fourth thing -- did decrease,

tỉ lệ người dân nghèo giảm

but the absolute numbers did not because of population growth.

nhưng không phải luôn ở mức đó bởi dân số đang gia tăng.

Gia tăng dân số là việc

And population growth is something

that we don't have enough of a dialogue about on the continent.

chưa được quan tâm đúng mức trên lục địa.

Tôi nghĩ chúng tôi cần kiểm soát việc này.

And I think we will need to get a handle on it,

particularly how we educate girls.

cụ thể như cách giáo dục nữ giới.

That is the road to really working on this particular issue.

Đây thực sự là giải pháp hiệu quả cho vấn đề này.

The fifth thing is that we didn't invest enough in infrastructure.

Điều thứ 5, chúng tôi ít đầu tư vào cơ sở hạ tầng.

We had investment from the Chinese.

Chúng tôi có nguồn đầu tư từ Trung Quốc.

That helped some countries, but it's not enough.

Vốn này giúp ích cho một số quốc gia, nhưng vẫn là chưa đủ.

Lượng điện tiêu thụ ở Châu Phi

The consumption of electricity in Africa on the continent

in Sub-Saharan Africa is equivalent to Spain.

trong tiểu sa mạc Sahara Châu Phi mới bằng Tây Ban Nha.

Tổng sản lượng tiêu thụ chỉ bằng một mình Tây Ban Nha.

The total consumption is equivalent to that of Spain.

So many people are living in the dark,

Nhiều người dân còn sống trong bóng đêm,

and as the President of the African Development Bank said recently,

và như Chủ tịch Ngân hàng phát triển Châu Phi phát biểu gần đây,

Africa cannot develop in the dark.

Châu Phi không thể phát triển trong bóng tối được.

Nhưng thứ khác chúng tôi không làm

The other thing we have not done

is that our economies retain the same structure

là nền kinh tế duy trì cơ cấu như xưa

that we've had for decades.

có từ hàng mấy thập kỷ trước.

So even though we've been growing,

Mặc dù chúng tôi đang phát triển,

cấu trúc nên kinh tế không thay đổi mấy.

the structure of the economies has not changed very much.

We are still exporting commodities,

Chúng tôi vẫn đang xuất khẩu hàng hóa,

and exporting commodities is what? It's exporting jobs.

vậy đang xuất khẩu hàng hóa gì? Đó là lao động.

Our manufacturing value-added is only 11 percent.

Ngành tạo ra giá trị gia tăng chỉ chiếm 11%.

We are not creating enough decent manufacturing jobs for our youth,

Chúng tôi không tạo đủ công việc cho thanh niên,

Và giao dịch mậu dịch nội bộ thấp.

and trade among ourselves is low.

Only about 12 percent of our trade is among ourselves.

Giao dịch thương mại giữa các nước chiếm chỉ khoảng 12%.

So that's another serious problem.

Tiếp đến là một vấn đề nghiệm trọng khác.

Đó là chính phủ.

Then governance.

Chính phủ là một vấn đề trầm trọng.

Governance is a serious issue.

We have weak institutions,

Chúng tôi có các thể chế yếu kém,

and sometimes nonexistent institutions, and I think this gives way for corruption.

và đôi khi không có các thể chế, tôi nghĩ nó có thể dẫn lối cho tham nhũng.

Corruption is an issue that we have not yet gotten a good enough handle on,

Tham nhũng là vấn đề chúng tôi chưa có đủ khả năng giải quyết,

chúng tôi phải đấu tranh đến cùng,

and we have to fight tooth and nail,

that and increased transparency in the way we manage our economies

và minh bạch hơn cách thức quản lý nền kinh tế

and the way we manage our finances.

cách thức quản lý tài chính.

We also need to be wary of new conflicts,

Chúng tôi cũng cần đề phòng các cuộc xung đột mới,

new types of conflicts,

hình thức xung đột mới,

such as we have with Boko Haram in my country, Nigeria,

như cuộc xung đột Boko Haram ở Nigeira nước tôi

and with Al-Shabaab in Kenya.

và Al-Shabaab ở Kenya.

We need to partner with international partners,

Chúng tôi cần liên minh với các đối tác quốc tế,

developed countries, to fight this together.

các nước phát triển để cùng nhau chống lại chúng.

Mặt khác, chúng tôi tạo ra thực trạng mới

Otherwise, we create a new reality

không phải mô hình phù hợp cho giai thoại Châu Phi trỗi dậy.

which is not the type we want for a rising Africa.

And finally, the issue of education.

Và cuối cùng, vấn đề giáo dục.

Our education systems in many countries are broken.

Hệ thống giáo dục ở nhiều quốc gia chúng tôi đã sụp đổ.

Chúng tôi không đào tạo các kỹ năng cần thiết cho tương lai.

We are not creating the types of skills needed for the future.

So we have to find a way to educate better.

Thế nên chúng tôi phải tìm cách giảng dạy tốt hơn.

So those are the things that we are not doing right.

Đó là những việc chúng tôi chưa làm đúng.

Now, where do we go from there?

Hiện giờ chúng ta đang ở đâu?

I believe that the way forward is to learn to manage success.

Tôi tin rằng con đường phía trước là học quản lý thành công.

Very often, when people succeed or countries succeed,

Thông thường, khi người ta hay các quốc gia đạt được thành công,

they forget what made them succeed.

họ quên mất điều gì làm nên thành công.

Learning what you're successful at,

Học ra được điều gì làm bạn thành công,

managing it and keeping it is vital for us.

kiểm soát và duy trì nó là sống còn của chúng ta.

So all those things I said we did right,

Vậy nên những thứ tôi nói là làm đúng,

we have to learn to do it right again, keep doing it right.

chúng ta phải học để làm đúng lần nữa,

Managing the economy while creating stability is vital,

Quản lý tốt nên kinh tế, tạo tính ổn định là thiết yếu,

getting prices right, and policy consistency.

định đúng giá và nhất quán chính sách.

Very often, we are not consistent.

Chúng tôi thường xuyên không kiên định.

One regime goes out, another comes in

Chế độ này qua đi, chế độ khác bước đến,

and they throw away even the functioning policies that were there before.

và chính quyền bỏ đi hết các chính sách điều hành tồn tại trước đó.

Hậu quả là gì?

What does this do?

It creates uncertainty for people, for households,

Hành động này gây ra bất ổn cho nhân dân,

uncertainties for business.

bất ổn cho doanh nghiệp.

They don't know whether and how to invest.

Họ không biết làm thế nào để đầu tư và đầu tư ra sao.

Debt: we must manage the success we had in reducing our debt,

Về vấn đề nợ: chúng ta phải quản lý thành quả đã có để giảm thiểu nợ công,

but now countries are back to borrowing again,

nhưng giờ các nước vay mượn thêm.

and we see our debt-to-GDP ratio beginning to creep up,

và mọi người thấy đó tỉ lệ nợ trên GDP bắt đầu tăng lên,

and in certain countries,

ở một số quốc gia,

debt is becoming a problem, so we have to avoid that.

nợ đang trở nên trầm trọng, vì thế chúng ta phải tránh nó.

So managing success.

Đó là quản lý thành công.

The next thing is focusing with a laser beam

Điều tiếp theo là chú trọng giải quyết

on those things we did not do well.

những vấn đề khác chưa được làm tốt.

First and foremost is infrastructure.

Trước hết đó là cơ sở hạ tầng.

Yes, most countries now recognize they have to invest in this,

Vâng, hầu hết các nước hiện nay nhận ra họ phải đầu tư vào lĩnh vực này,

and they are trying to do the best they can to do that.

và đang cố gắng làm tốt nhất có thể.

We must.

Chúng ta phải như thế.

The most important thing is power.

Trọng điểm nhất là năng lượng.

You cannot develop in the dark.

Anh không thể phát triển trong bóng tối được.

And then governance and corruption:

Tiếp đến là quản lý quốc gia và chống tham nhũng:

we have to fight.

chúng ta phải chiến đẩu.

Chúng ta phải làm quốc gia trở nên minh bạch.

We have to make our countries transparent.

And above all, we have to engage our young people.

Và trên hết, chúng ta phải cổ vũ giới trẻ.

We have genius in our young people.

Có nhiều thiên tài trong giới trẻ chúng ta.

I see it every day.

Tôi thấy nó hàng ngày.

Đó chính là điều khiến tôi thức dậy mỗi sáng và cảm giác sung sức lên đường.

It's what makes me wake up in the morning and feel ready to go.

We have to unleash the genius of our young people,

Chúng ta phải giải phóng tài năng của người trẻ,

thúc họ đứng lên, hỗ trợ họ sáng tạo và cải tiến

get out of their way, support them to create and innovate

and lead the way.

và dẫn đầu xu hướng.

And I know that they will lead us in the right direction.

Tôi biết họ sẽ đưa chúng ta đi đúng hướng.

And our women, and our girls:

Và đến phụ nữ cùng trẻ em gái:

we have to recognize that girls and women are a gift.

Chúng ta phải nhận phụ nữ và trẻ em gái như món quà.

They have strength,

Họ sở hữu sức mạnh riêng,

và chúng ta phải lôi sức mạnh đó ra

and we have to unleash that strength

so that they can contribute to the continent.

để họ có thể đóng góp cho châu lục.

I strongly believe that when we do all of these things,

Tôi tin chắc rằng khi chúng ta làm những việc này

giai thoại Châu Phi trỗi dậy

we find that the rising Africa narrative

is not a fluke.

không có phải là nhất thời.

It's a trend.

Mà là xu hướng tất yếu.

It's a trend, and if we continue, if we unleash our youth,

Một xu hướng và nếu chúng ta cứ duy trì, giải phóng người trẻ,

if we unleash our women,

nếu giải phóng phụ nữ,

we may step backwards sometimes,

đôi lúc chúng ta bước lùi lại,

we may even step sideways,

hoặc đi sang ngang

but the trend is clear.

nhưng xu hướng thì sáng tỏ.

Africa will continue to rise.

Châu Phi sẽ tiếp tục đi lên.

And I tell you businesspeople in the audience,

Và tôi nói bạn nghe những doanh nhân trong khán phòng này,

investment in Africa is not for today, is not for tomorrow,

đầu tư ở Châu Phi không phải chỉ cho hôm nay, mà còn cho ngày mai nữa,

it's not a short-term thing, it's a longer term thing.

Đây không phải điều ngắn hạn, đây là xu hướng lâu dài.

Mà nếu bạn không đầu tư vào Châu Phi,

But if you are not invested in Africa,

then you will be missing

bạn sẽ bỏ lỡ

one of the most important emerging opportunities in the world.

một trong những cơ hội tiềm năng nhất trên thế giới.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Kelly Stoetzel: So you mentioned corruption in your talk,

Trong bài chia sẻ, chị đã nói về tham nhũng

and you're known, well-known as a strong anticorruption fighter.

Và chị được biết đến, nổi tiếng với tên “chiến binh chống tham nhũng kiên cường”.

But that's had consequences.

Nhưng xảy ra hậu quả.

Nhiều người đáp trả lại, và mẹ chị bị bắt cóc.

People have fought back, and your mother was kidnapped.

How have you been handling this?

Vậy chị xử lý việc này ra sao?

Ngozi Okonjo-Iweala: It's been very difficult.

Thật sự rất khó khăn vất vả.

Thank you for mentioning the issue of the kidnap of my mother.

Cảm ơn chị đã đề cập đến chuyện mẹ tôi bị bắt cóc.

It's a very difficult subject.

Một chủ đề khó khăn với tôi.

But what it means is that when you fight corruption,

Nhưng tôi hiểu khi bạn chống lại tham nhũng,

when you touch the pockets of people who are stealing money,

khi bạn sờ đến túi tiền của những kẻ trộm tiền,

they don't just keep quiet.

chúng sẽ không im lặng đâu.

They fight back, and the issue for you is when they try to intimidate you,

Nó sẽ phản bác và vấn đề của bạn là khi chúng tìm cách đe dọa bạn,

do you give up, or do you fight on?

bạn sẽ từ bỏ, hay chiến đấu tiếp?

Do you find a way to stay on and fight back?

Bạn có tìm cách tiếp tục và đáp trả lại?

And the answer that I had with the teams I worked with

Tôi nói với đồng nghiệp rằng

is we have to fight on.

chúng ta sẽ đánh trả.

Chúng ta phải tạo ra những bộ máy như thế.

We have to create those institutions.

We have to find ways to stop these people

Chúng ta phải tìm cách chặn

những người này làm hư hại di sản của tương lai.

from taking away the heritage of the future.

And so that's what we did.

Và đó là những chúng tôi đã làm.

And even out of government, we continued to make that point.

Dù không có chính phủ hỗ trợ, chúng tôi vẫn theo đuổi lý tưởng đó.

In our countries, nobody, nobody is going to fight corruption

Ở nước tôi, không có ai đứng lên đấu tranh với tham nhũng.

for us but us.

cho chúng tôi ngoài chúng tôi.

And therefore, that comes with consequences,

Thêm nữa, nó đi kèm với hậu quả.

and we just have to do the best we can.

và chúng tôi phải nỗ lực hết sức mình.

But I thank you and thank TED for giving us a voice

Tôi rất cảm ơn bạn và cảm ơn TED đã cho chúng tôi cơ hội

nói với những kẻ đó, anh sẽ không thắng đâu,

to say to those people, you will not win,

and we will not be intimidated.

Chúng tôi không hề bị đe dọa chút nào.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)

Kelly Stoetzel: Thank you so much for your great talk and important work.

Cảm ơn chị rất nhiều về bài chia sẻ và công việc quan trọng chị làm.

(Applause)

(Vỗ tay)