Lindsay Morcom: A history of Indigenous languages -- and how to revitalize them | TED

Translator: Đan Vy Lê Reviewer: Thu Ha Tran

Dene Elder Paul Disain said,

Dene elder Paul Disain đã nói rằng:

"Our language and culture

"Ngôn ngữ và văn hóa của chúng ta

is the window through which we see the world."

là cánh cửa sổ nơi ta nhìn ra thế giới".

Và ở trên hòn đảo Turtle,

And on Turtle Island,

what is now known as North America,

nơi được biết đến là Bắc Mỹ,

there're so many unique and wonderful ways to see the world.

có nhiều cách đặc biệt và tuyệt vời để ngắm nhìn thế giới.

Là một người dân bản địa,

As a person of Indigenous heritage,

tôi thích thú trong việc học ngôn ngữ Anishinaabemowin,

I'm interested in learning Anishinaabemowin,

which is my heritage language,

vốn là ngôn ngữ cội nguồn của tôi,

because it lets me see the world through that window.

bởi vì nó cho phép tôi ngắm nhìn thế giới qua ô cửa sổ đó.

It lets me connect with my family,

Nó giúp tôi kết nối với gia đình,

my ancestors, my community, my culture.

tổ tiên, cộng đồng, nền văn hóa của tôi.

And lets me think about how I can pass that on

Và giúp tôi nghĩ cách làm sao để lưu truyền lại

to future generations.

cho các thế hệ tương lai.

As a linguist,

Là một nhà ngôn ngữ học,

I'm interested in how language functions generally.

tôi quan tâm tới các chức năng nói chung của ngôn ngữ.

I can look at phonetics and phonology --

Tôi nhìn vào ngữ âm và âm vị học --

speech sounds.

âm tố.

Tôi có thể nhìn vào hình thái học, hoặc cấu trúc của từ.

I can look at morphology, or the structure of words.

Tôi có thể nhìn vào cú pháp học,

I can look at syntax,

which is the structure of sentences and phrases,

vốn là cấu trúc câu và cụm từ,

to learn about how humans store language in our brains

để tìm hiểu cách mà con người lưu trữ ngôn ngữ trong bộ não

and how we use it to communicate with one another.

và cách chúng ta sử dụng chúng để giao tiếp với mọi người.

For example,

Lấy ví dụ là,

Anishinaabemowin, like most Indigenous languages,

Anishinaabemowin giống như hầu hết ngôn ngữ bản địa,

is what's called polysynthetic,

được gọi là ngôn ngữ đa hỗn hợp,

which means that there are very, very long words,

điều đó có nghĩa là có những từ rất, rất dài,

composed of little tiny pieces called morphemes.

gồm những nhánh nhỏ gọi là hình thái từ.

So I can say, in Anishinaabemowin, "niwiisin," "I eat,"

Vì thế tôi có thể nói tiếng Anishinaabemowin: "niwiisin" - "tôi ăn"

which is one word.

chính là một từ.

I can say "nimino-wiisin," "I eat well,"

Tôi có thể nói: "nimino-wiisin," nghĩa là: "tôi ăn rất khỏe",

which is still one word.

đây vẫn là một từ.

I can say "nimino-naawakwe-wiisin," "I eat a good lunch,"

Tôi có thể nói: "nimino-naawakwe-wiisin" - "Tôi đã ăn một bữa trưa ngon lành"

which is how many words in English?

Có bao nhiêu từ trong tiếng Anh nhỉ?

Five words in English, a single word in Anishinaabemowin.

Tận năm từ trong tiếng Anh, một từ đơn trong tiếng Anishinaabemowin.

Now, I've got a bit of a quiz for you.

Bây giờ, tôi có một câu đố cho các bạn.

In a one-word answer, what color is that slide?

Trả lời câu hỏi bằng một từ, trang trình chiếu này có màu gì?

Audience: Green.

(Khán giả): Màu xanh lá.

Lindsay Morcom: What color is that slide?

Trang trình chiếu này có màu gì?

Audience: Green.

Khán giả: Màu xanh lá.

LM: What color is that slide?

Đây là màu gì?

Audience: Blue.

Khán giả: Màu xanh dương.

LM: And what color is that slide?

Và trang này có màu gì?

(Audience murmurs)

(Khán giả thì thầm)

Not trick questions, I promise.

Không phải câu hỏi mẹo đâu, tôi hứa đó.

Đối với bạn, một người nói tiếng Anh,

For you as English speakers,

you saw two green slides and two blue slides.

bạn thấy hai trang chiếu màu xanh lá và xanh dương.

But the way that we categorize colors varies across languages,

Nhưng cách ta phân loại màu sắc khác nhau tùy thuộc vào ngôn ngữ.

so if you had been Russian speakers,

Vậy nên nếu bạn nói tiếng Nga,

you would have seen two slides that were different shades of green,

bạn sẽ thấy hai trang chiếu có sắc thái xanh lá khác nhau.

one that was "goluboy," which is light blue,

Một cái là: "goluboy," có nghĩa là màu xanh nhạt,

one that is "siniy," dark blue.

còn màu kia là: "siniy" - xanh đậm.

And those are seen as different colors.

Và những màu trên được xem là những màu khác nhau.

If you were speakers of Anishinaabemowin,

Nếu bạn nói ngôn ngữ Anishinaabemowin,

you would have seen slides that were Ozhaawashkwaa

bạn sẽ thấy những trang chiếu này là Ozhaawashkwaa

or Ozhaawashkozi, which means either green or blue.

hoặc OZhaawashkozi, nghĩa là hoặc màu xanh lá hoặc xanh dương.

It's not that speakers don't see the colors,

Không phải là những người khác không nhìn thấy màu đó,

it's that the way they categorize them and the way that they understand shades

chỉ là cách họ phân loại chúng và cách họ hiểu về sắc độ

is different.

rất khác nhau.

At the same time,

Tại cùng một thời điểm,

there are universals in the ways that humans categorize color,

có hàng tỉ cách mà con người phân loại màu sắc,

và điều này nói về cách mà bộ não của con người

and that tells us about how human brains

understand and express what they're seeing.

hiểu và thể hiện những gì họ thấy được.

Anishinaabemowin does another wonderful thing,

Anishinaabemowin làm một điều tuyệt vời khác,

which is animate, inanimate marking on all words.

đó là sinh động hóa đánh dấu lên các từ.

Vì vậy mà nó không giống tiếng Pháp hay Tây Ban Nha

So it's not unlike how French and Spanish

mark all words as either masculine or feminine.

đánh dấu các từ là nam tính hay nữ tính.

Anishinaabemowin and other Algonquian languages

Anishinaabemowin và các ngôn ngữ Algonquian khác

mark all words as either animate or inanimate.

đánh dấu tất cả các từ như là vật sống hoặc vô tri.

The things that you would think to be animate are animate,

Những thứ bạn tin là vật sống là những vật sống,

things that have a pulse: people, animals, growing plants.

những thứ có cảm xúc: con người, động vật, cây trồng.

Nhưng có một vài thứ khác cũng được coi là vật sống

But there are other things that are animate

that you might not guess, like rocks.

mà hẳn bạn không ngờ được, ví dụ như những viên đá.

Rocks are marked as animate,

Đá được đánh dấu là vật sống,

and that tells us really interesting things about grammar,

và điều đó cho chúng ta thấy điều cực kỳ thú vị của ngữ pháp,

and it also tells us really interesting things

và nó cũng nói cho ta những điều thú vị

about how Anishinaabemowin speakers

về cách mà người Anishinaabemowin

relate to and understand the world around them.

liên tưởng và hiểu thế giới xung quanh họ.

Now, the sad part of that

Bây giờ, phần buồn nhất

is that Indigenous languages are in danger.

là ngôn ngữ bản địa đang gặp nguy hiểm.

Indigenous languages that posses so much knowledge of culture,

Ngôn ngữ bản địa sở hữu rất nhiều kiến thức về văn hóa,

of history,

về lịch sử,

of ways to relate to one another,

về cách để liên tưởng tới một người khác,

of ways to relate to our environment.

về cách liên tưởng tới môi trường của chúng ta.

Having been on this land since time immemorial,

Đã từng ở trên vùng đất này từ thời xa xưa,

these languages have developed here

những ngôn ngữ này đã được phát triển ở đây

and they contain priceless environmental knowledge

và chúng chứa những kiến thức vô giá về môi trường

that helps us relate well to the land on which we live.

mà có thể giúp ta kết nối với vùng đất mà ta đang sống.

But they are, in fact, in danger.

Nhưng thực tế là, chúng đang gặp nguy hiểm.

The vast majority of Indigenous languages in North America

Đại đa số ngôn ngữ bản địa ở Bắc Mỹ

are considered endangered,

được coi là đang gặp nguy hiểm,

and those that are not endangered are vulnerable.

những ngôn ngữ không gặp nguy hểm thì đang bị tổn hại.

That is by design.

Đây là những điều đã được định sẵn.

In our laws, in our policies,

Trong luật pháp, trong chính sách của chúng tôi,

in our houses of governance,

trong nhà quản trị của chúng tôi,

there have been stated attempts

đã có những nỗ lực

to eliminate Indigenous languages and cultures in this country.

để loại bỏ các ngôn ngữ bản địa và các nền văn hóa ở đất nước này.

Duncan Campbell Scott

Duncan Campbell Scott

was one of the architects of the residential school system.

là một trong những kiến ​​trúc sư của hệ thống trường dân cư.

On tabling a bill that required mandatory residential school attendance

Trong bảng một hóa đơn cần thiết bắt buộc đi học

for Indigenous children in 1920, he said,

đối với trẻ em bản địa năm 1920, ông nói:

"I want to get rid of the Indian problem.

"Tôi muốn loại bỏ những vấn đề của Ấn Độ.

Our objective is to continue

Mục tiêu của chúng ta là tiếp tục

until there is not a single Indian in Canada

cho đến khi không còn sót lại một người Ấn nào ở Canada

that has not been absorbed into the body politic

mà chưa bị hấp thụ vào thể chế chính trị

and there is no Indian question, and no Indian Department;

và không có người Ấn Độ nào được biểu quyết, không có Bộ Ấn Độ;

that is the whole object of this Bill."

đây là toàn bộ mục tiêu của dự Luật này."

The atrocities that occurred in residential schools were documented.

Sự tàn bạo xảy ra trong các trường dân cư đã được ghi lại.

In 1907,

Năm 1907,

P.H. Bryce, who was a doctor and an expert in tuberculosis,

P.H. Bryce, một bác sĩ và một chuyên gia về bệnh lao,

published a report that found that in some schools,

xuất bản một báo cáo cho thấy rằng ở một số trường học,

25 percent of children had died from tuberculosis epidemics

25 phần trăm trẻ em đã chết vì bệnh lao

gây ra bởi các điều kiện ở các trường.

created by the conditions in the schools.

In other schools, up to 75 percent of children had died.

Trong những ngôi trường khác, có đến 75% trẻ em tử vong.

He was defunded by federal government

Ông đã bị cắt tài trợ bởi chính phủ liên bang

for his findings,

vì những phát hiện của mình,

forced into retirement in 1921,

buộc phải nghỉ hưu vào năm 1921,

and in 1922, published his findings widely.

và năm 1922, phát hiện của ông được công bố rộng rãi.

And through that time,

Và qua thời gian đó,

Indigenous children were taken from their homes,

trẻ em bản địa bị bắt đi từ nhà của chúng,

taken from their communities

từ cộng đồng

and forced into church-run residential schools

và bị buộc phải vào nhà thờ trường dân cư

where they suffered, in many cases,

nơi chúng phải chịu đựng, về nhiều mặt,

serious emotional, physical and sexual abuse,

tình cảm, thể chất nghiêm trọng và lạm dụng tình dục,

trong tất cả các trường hợp, ngược đãi về văn hóa,

and in all cases, cultural abuse,

as these schools were designed

vì những ngôi trường này được thiết kế

to eliminate Indigenous language and culture.

để loại bỏ ngôn ngữ bản địa và văn hóa.

The last residential school closed in 1996.

Trường dân cư cuối cùng đóng cửa năm 1996.

Until that time, 150,000 children or more attended residential schools

Cho đến thời điểm đó, 150.000 trẻ em đã tham gia vào trường dân cư

at 139 institutions across the country.

tại 139 tổ chức trên cả nước.

In 2007,

Năm 2007,

the Indian Residential School Settlement Agreement came into effect.

trường dân cư Ấn Độ Thỏa thuận giải quyết có hiệu lực.

It's the largest class action lawsuit in Canadian history.

Đây là vụ kiện tập thể lớn nhất trong lịch sử Canada.

It set aside 60 million dollars

Nó dành ra 60 triệu đô la

for the establishment of the Truth and Reconciliation Commission of Canada.

cho sự thành lập của sự thật và Ủy ban Hòa giải Canada (TRC).

The TRC gifted us with the ability to hear survivor stories,

TRC đã tặng chúng ta khả năng để nghe các câu chuyện của những người sống sót

to hear impacts on communities and families

để nghe những tác động lên cộng đồng và gia đình

and to gain access to research

và để tiếp cận nghiên cứu

that explored the full effect of residential schools

để khám phá ra đầy đủ những hậu quả của trường dân cư

on Indigenous communities and on Canada as a whole.

lên cộng đồng người bản địa và lên toàn bộ Canada.

The TRC found that residential schools

TRC nhận thấy rằng các trường dân cư

constituted what's called cultural genocide.

cấu thành cái gọi là diệt chủng văn hóa.

They state that, "Physical genocide is the mass killing of the members

Họ nói rằng: "Diệt chủng vật lý là sự giết chóc hàng loạt các thành viên

of a targeted group,

của một nhóm mục tiêu,

biological genocide is the destruction of that group's reproductive capacity.

diệt chủng sinh học là sự hủy diệt khả năng sinh sản của nhóm đó.

And cultural genocide is the destruction of those structures and practices

Và diệt chủng văn hóa là sự hủy diệt của những cấu trúc và quy tắc

that allow the group to continue as a group."

chứng minh một dân tộc còn tồn tại".

The stated goals of Duncan Campbell Scott.

Các mục tiêu đã nêu của Duncan Campbell Scott.

So they find that it's cultural genocide,

Vì vậy, họ thấy rằng đó là diệt chủng văn hóa,

although as children's author

mặc dù là một tác giả viết truyện thiếu nhi

and a great speaker David Bouchard points out,

và một diễn giả tuyệt vời David Bouchard chỉ ra,

when you build a building,

khi xây dựng một tòa nhà,

and you build a cemetery next to that building,

và ta xây một nghĩa trang bên cạnh tòa nhà đó,

because you know the people going into that building are going to die,

bởi vì bạn biết mọi người đi vào tòa nhà đó sẽ mất,

what do you call that?

bạn gọi nó là gì?

The TRC also gifted us with 94 calls to action,

TRC cũng tặng chúng tôi với 94 lời kêu gọi hành động,

beacons that can lead the way forward as we work to reconciliation.

đèn hiệu có thể dẫn đường phía trước khi chúng tôi làm việc để hòa giải.

Several of those pertain directly to language and culture.

Một vài trong số đó liên quan trực tiếp ngôn ngữ và văn hóa.

The TRC calls us to ensure adequate, funded education,

TRC gọi cho chúng tôi để đảm bảo giáo dục đầy đủ, được tài trợ,

including language and culture.

bao gồm ngôn ngữ và văn hóa.

To acknowledge Indigenous rights, including language rights.

Để nhận thức được quyền lợi của địa phương bao gồm quyền lợi về ngôn ngữ.

To create an Aboriginal Languages Act

Để đặt ra một nghị quyết về ngôn ngữ Aboriginal

aimed at acknowledging and preserving Indigenous languages,

hướng đến việc thừa nhận và bảo tồn ngôn ngữ bản địa,

with attached funding.

với nguồn quỹ cố định.

To create a position for an Aboriginal Languages Commissioner

Thiết lập một ví trí cho cố vấn về các ngôn ngữ Aboriginal

and to develop postsecondary language programs

và phát triển những chương trình dạy ngôn ngữ ở bậc sau phổ thông

as well as to reclaim place names that have been changed

cũng như phục hồi lại địa danh đã bị thay đổi

through the course of colonization.

suốt quá trình thực dân hóa.

At the same time as the Indian Residential School Settlement Agreement

Cùng thời điểm Thỏa thuận Hòa giải các trường dân cư Ấn Độ

came into effect,

có hiệu lực thi hành,

the United Nations adopted

Đại hội đồng Liên Hiệp Quốc đã thông qua

the United Nations Declaration on the Rights of Indigenous People

Tuyên bố về quyền của người dân bản địa

in 2007.

trong năm 2007.

It states that Indigenous people have the right to establish and control

Điều đó tuyên bố rằng người dân bản địa có quyền thành lập và kiểm soát

their own education systems and institutions

hệ thống giáo dục và các tổ chức

providing education in their own languages,

cung cấp giáo dục bằng chính ngôn ngữ của họ,

in a manner appropriate to their cultural methods

theo cách phù hợp với phương pháp

of teaching and learning.

giảng dạy và học tập theo văn hóa của họ.

Năm 2007,

In 2007,

when that was brought into effect,

khi nghị quyết được đưa vào thực hiện,

four countries voted against it.

bốn quốc gia đã bỏ phiếu chống lại.

They were the United States, New Zealand, Australia

Họ là Hoa Kỳ, New Zealand, Úc

and Canada.

và Canada.

Canada adopted the United Nations

Canada đã thông qua tuyên bố của Liên hiệp quốc

Declaration on the Rights of Indigenous People in 2010.

về quyền của người bản địa trong năm 2010.

And in 2015, the government promised to bring it into effect.

Và trong năm 2015, chính phủ hứa hẹn thực hiện chính sách ấy.

So how are we collectively going to respond?

Vậy chúng ta sẽ đáp lại thế nào?

Đây là tình trạng của chúng ta.

Here's the situation that we're in.

Of the 60 currently spoken Indigenous languages in Canada,

Trong 60 tỉnh thành hiện tại nói tiếng bản địa ở Canada,

all but six are considered endangered by the United Nations.

tất cả ngôn ngữ được Liên hiệp quốc xét là tuyệt chủng ngoại trừ sáu ngôn ngữ.

So, the six that aren't are Cree, Anishinaabemowin,

Và, sáu ngôn ngữ đó là Cree, Anishinaabemowin,

Stoney, Mi'kmaq,

Stoney, Mi'kmaq,

Dene and Inuktitut.

Dene và Inuktitut.

Và có vẻ như điều đó thật khủng khiếp.

And that sounds really dire.

Nhưng nếu bạn tiếp tục nhìn vào Atlas ngôn ngữ thế giới đang gặp nguy hiểm

But if you go on to the Atlas of the World's Languages in Danger

through the UNESCO website,

thông qua trang web của UNESCO,

you'll see a little "r" right next to that language right there.

bạn sẽ thấy một chút "r" ngay bên cạnh ngôn ngữ đó ngay tại đó.

That language is Mi'kmaq.

Ngôn ngữ đó là Mi'kmaq.

Mi'kmaq has undergone significant revitalization

Mi'kmaq đã và đang trải qua sự hồi sinh đầy ý nghĩa

because of the adoption of a self-government agreement

bởi vì thông qua hiệp ước của chính quyền tự trị

that led to culture and language-based education,

dẫn tới sự giáo dục về văn hóa và ngôn ngữ cơ sở,

and now there are Mi'kmaq children

và hiện tại có những đứa bé Mi'kmaq

who have Mi'kmaq as their first language.

nói tiếng Mi'kmaq như tiếng mẹ đẻ.

There's so much that we can do.

Có rất nhiều điều ta có thể làm.

These children are students

Những đứa trẻ này là học sinh

in the Mnidoo Mnising Anishinabek Kinoomaage,

trong trường Mnidoo Mnising Anishinabek Kinoomaage,

an immersion school on Manitoulin island,

một trường học trên đảo Manitoulin,

where they learn in Anishinaabemowin.

nơi mà các em học ngôn ngữ Anishinaabemowin.

They arrived at school in junior kindergarten

Các em đến trường ở lứa tuổi mẫu giáo

speaking very little, if any, Anishinaabemowin.

nói rất ít, nếu có, ngôn ngữ Anishinaabemowin.

And now, in grade three and grade four,

Và bây giờ, ở lớp ba và bốn,

they're testing at intermediate and fluent levels.

các học sinh đang được kiểm tra ở trình độ trung cấp và lưu loát.

At the same time,

Trong cùng thời điểm đó,

they have beautifully high self-esteem.

các em có sự tự tin tốt đẹp.

They are proud to be Anishinaabe people,

Các em tự hào là một người Anishinaabe,

and they have strong learning skills.

và các em có khả năng học hỏi tốt.

Không phải bất cứ loại hình giáo dục nào cũng phải là loại hình chính thức.

Not all education has to be formal education either.

In our local community,

Trong cộng đồng địa phương,

we have the Kingston Indigenous Language Nest.

chúng ta có Kingston Indigenous Language Nest (KILN).

KILN is an organization now,

Bây giờ KILN là một tổ chức,

but it started six years ago with passionate community members

nhưng nó đã bắt đầu sáu năm trước với những thành viên nhiệt tình

gathered around an elder's kitchen table.

tụ họp lại quanh một cái bàn bếp của một người lớn tuổi.

Since then, we have created weekend learning experiences

Kể từ lúc đó, chúng tôi đã tạo ra trải nghiệm học tập cuối tuần

với mục đích học tập đa nhiệm,

aimed at multigenerational learning,

nơi mà chúng tôi tập trung vào lưu truyền ngôn ngữ và văn hóa đến trẻ em.

where we focus on passing language and culture on to children.

We use traditional games, songs, foods and activities to do that.

Chúng tôi thực hiện bằng các trò chơi, bài hát, đồ ăn và hoạt động truyền thống.

We have classes

Chúng tôi có những lớp học

at both the beginner and intermediate levels

cho cả trình độ vỡ lòng và trung cấp

offered right here.

được cung cấp ngay tại đây.

We've partnered with school boards and libraries

Chúng tôi liên kết với hội đồng trường và các thư viện

to have resources and language in place in formal education.

để có tài nguyên và ngôn ngữ tại chỗ trong giáo dục chính quy.

The possibilities are just endless,

Những khả năng thì vô tận,

and I'm so grateful for the work that has been done

và tôi rất vui mừng vì công việc đã được hoàn thành

to allow me to pass language and culture on to my son

cho phép tôi truyền lại ngôn ngữ và văn hóa cho con trai của mình

and to other children within our community.

và cho những đứa trẻ khác trong cộng đồng của chúng tôi.

We've developed a strong, beautiful, vibrant community as well,

Chúng tôi đã phát triển một cộng đồng vừa vững chắc, vừa tốt đẹp, sôi động,

as a result of this shared effort.

là kết quả của sự chung tay góp sức.

So what do we need moving forward?

Vậy chúng ta cần gì để tiến lên phía trước?

First of all, we need policy.

Đầu tiên, ta cần chính sách.

We need enacted policy with attached funding

Ta cần ban hành chính sách với tài trợ cố định

that will ensure that Indigenous language

để đảm bảo rằng ngôn ngữ bản địa

is incorporated meaningfully into education,

được kết hợp vào việc giảng dạy một cách có ý nghĩa,

both on and off reserve.

cả trong và ngoài khu bảo tồn.

On reserve, education is funded at significantly lower levels

Trong khu bảo tồn, việc giảng dạy được gây quỹ mức độ thấp hơn đáng kể

than it is off reserve.

so với quỹ ở ngoài khu bảo tồn.

And off reserve,

Và ngoài khu bảo tồn,

Indigenous language education is often neglected,

Sự giáo dục ngôn ngữ bản địa thường bị bỏ lơ,

because people assume

bởi vì mọi người thường tin rằng

that Indigenous people are not present in provincial schools,

người bản địa không xuất hiện ở các trường tỉnh,

when actually, around 70 percent of Indigenous people in Canada today

khi trên thực tế, lên đến 70 phần trăm người bản địa hiện tại sống ở Canada

live off reserve.

sống dựa vào khu bảo tồn.

Those children have equal right to access their language and culture.

Những đứa trẻ đều có quyền được tiếp cận ngôn ngữ và văn hóa của chúng.

Beyond policy, we need support.

Hơn cả các chính sách, chúng tôi cần hỗ trợ.

And that doesn't just mean financial support.

Và điều này không có nghĩa là hỗ trợ về kinh phí.

We need space where we can carry out activities,

Chúng ta cũng cần nơi để thực hiện các hoạt động,

classes and interaction with nonindigenous populations as well.

lớp học và sự tương tác với những người không phải bản xứ.

We need support

Chúng ta cần sự hỗ trợ

that looks like people wanting to learn the language.

giống những người mong muốn học ngôn ngữ.

We need support where people talk about why these languages are important.

Chúng ta cần sự hỗ trợ ở nơi mọi người bàn về tại sao ngôn ngữ ấy quan trọng.

And to achieve that, we need education.

Và để đạt được điều này, chúng ta cần giáo dục.

We need access to immersion education primarily,

Ta cần tiếp cận chủ yếu vào việc giáo dục ngôn ngữ,

as that is most certainly the most effective way

vì chắc chắn đó là cách hiệu quả nhất

to ensure the transmission of Indigenous languages.

để đảm bảo được sự lưu truyền của ngôn ngữ Bản địa.

But we also need education in provincial schools,

Nhưng chúng tôi cũng cần giáo dục ở trường thuộc các tỉnh,

we need education for the nonindigenous populations

chúng ta cần sự giáo dục cho những dân cư không phải bản xứ

so that we can come to a better mutual understanding

để chúng ta có sự thấu hiểu lẫn nhau

and move forward in a better way together.

và cùng nhau tiến tới một tương lai tốt đẹp.

I have this quote hanging in a framed picture on my office wall.

Tôi có một câu nói được treo trong khung trên bức tường của phòng làm việc.

It was a gift from a settler ally student that I taught a few years ago,

Nó là món quà từ một học trò thân thiết mà tôi đã dạy một vài năm trước đó,

and it reminds me every day

và nó luôn nhắc nhở tôi mỗi ngày rằng

that we can achieve great things if we work together.

ta có thể đạt được những thành tựu lớn nếu ta làm cùng nhau.

But if we're going to talk about reconciliation,

Nhưng nếu ta dự định bàn về sự hòa hợp,

we need to acknowledge

ta cần nhận thức được rằng

that a reconciliation that does not result

sự hòa hợp không đem lại kết quả

in the survivance and continuation of Indigenous languages and cultures

trong sự tồn tại và tiếp nối ngôn ngữ và văn hóa bản địa

is no reconciliation at all.

chẳng có sự hòa hợp nào cả.

It is assimilation,

Đó là sự đồng hóa,

and it shouldn't be acceptable to any of us.

và điều này không được chấp nhận bởi bất kỳ ai trong chúng ta.

But what we can do is look to the calls to action,

Nhưng những gì chúng ta có thể làm là trông chờ vào lời kêu gọi hành động,

we can look to the United Nations Declaration

ta có thể mong đợi tuyên bố của Liên Hiệp Quốc

on the Rights of Indigenous People

về Quyền của người Bản địa

and we can come to a mutual understanding

và ta có thể đưa đến một cách hiểu chung

that what we have,

những gì chúng ta sở hữu,

in terms of linguistic and cultural heritage

liên quan tới ngôn ngữ và di sản văn hóa

for Indigenous people in this country,

đối với người dân bản địa ở đất này,

is worth saving.

xứng đáng được lưu giữ.

Based on that, we can step forward,

Dựa vào những điều đó, ta có thể tiến tới,

together,

cùng nhau,

to ensure that Indigenous languages are passed on

để đảm bảo rằng ngôn ngữ địa phương được truyền lại

beyond 2050, beyond the next generation,

vượt xa năm 2050, qua thế hệ tiếp nối,

into the next seven generations.

truyền tới các thế hệ con cháu sau này.

Miigwech. Niawen’kó:wa. Thank you.

Miigwech. Niawen’kó:wa. Xin cảm ơn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)