A smog vacuum cleaner and other magical city designs | Daan Roosegaarde

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Do you remember these glow-in-the-dark little stars

Çocukken tavanınızdaki karanlıkta parlayan yıldızları

which you had on the ceiling when you were a boy or a girl?

hatırlıyor musunuz?

Yes?

Evet mi?

It is light.

Bir ışık.

It is pure light.

Saf bir ışık.

I think I stared at them way too long

Sanırım beş yaşındayken onlara

when I was a five-year-old, you know?

çok uzun süre baktım.

It's so beautiful:

Çok güzeller:

no energy bill, no maintenance.

elektrik faturası yok, bakım yok.

It is there.

Orada duruyor.

So two years ago, we went back to the lab,

İki yıl önce, bunları daha kalıcı,

making it more durable, more light-emitting,

daha fazla ışıklı yapmak için uzmanlarla

with the experts.

laboratuvara döndük.

And at the same time, we got a request from this guy --

Ve aynı zamanda, bu adamdan talep aldık

Van Gogh, the famous Van Gogh Foundation --

- Van Gogh, meşhur Van Gogh vakfı -

who wanted to celebrate his 125th anniversary in the Netherlands.

Hollanda'da 125. yıl dönümünü kutlamak istediler.

And they came to me and asked,

Bana gelip şunu sordular:

"Can you make a place where he feels more alive again

"Hollanda'da kendisini tekrar daha canlı hissedeceği

in the Netherlands?"

bir yer yapabilir misin?

And I liked that question a lot,

Ve bu soruyu çok beğendim,

so in way,

öyle ki,

we sort of started to connect these two different worlds.

bu iki farklı dünyayı bir nevi bağlamaya başladık.

This is how my brain works,

Bu arada benim beynim

by the way.

böyle çalışıyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I would love to keep on doing this for an hour,

Bunu bir saat boyunca yapmak isterim,

but OK --

ama sorun değil --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And this is the result that we made:

Ve yaptığımız şeyin sonucu bu:

gündüz güneş ile şarj eden ve geceleri sekiz saate kadar parlayan

a bicycle path which charges at daytime via the sun

and glows at night, up to eight hours.

bir bisiklet yolu.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

... hinting towards a future which should be energy friendly

Enerji dostu olması gereken bir geleceği hissettirmek

and linking up the local grounds

ve Van Gogh'un bizzat 1883'de yürüdüğü

as Van Gogh literally walked and lived there in 1883.

ve yaşadığı yerel zeminle bağlamak.

And you can go there every night for free, no ticket needed.

Her gece oraya bilet gerekmeden ücretsiz gidebilirsiniz.

People experience the beauty of cycling through the starry night,

İnsanlar yeşil enerji ve güvenliği düşünerek yıldızlı gecede

thinking about green energy and safety.

bisiklet sürmenin güzelliğini deneyimliyor.

I want to create places where people feel connected again.

İnsanların tekrar bağlı hissedeceği yerler yaratmak istiyorum.

And it was somehow great to make these projects happen

Bu projeleri endüstri ile,

with the industry, with the infrastructure companies.

altyapı şirketleriyle gerçekleştirmek harikaydı.

So when these sheikhs of Qatar started to call:

Katar şeyhleri aramaya başladı:

"How much for 10 kilometers?"

"10 kilometresi ne kadar?"

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Yeah, really, that's a weird call you're going to get.

Evet, gerçekten, bu garip bir çağrı.

Ancak, bunun

But it's fascinating

that this is not just a sort of one-off, nice-to-have special.

sadece bir kerelik, olsa da olur bir şey olmaması büyüleyici.

I think this kind of creative thinking, these kinds of connections --

Bence bu tür bir yaratıcı düşünce, bu tür bağlantılar --

it's the new economy.

bu yeni ekonomi.

The World Economic Forum, the think tank in Geneva,

Dünya Ekonomi Forumu, Cenevre'deki beyin takımı

did an interview with a lot of smart people

dünya genelinde birçok akıllı kişiyle

all around the world,

röportaj yaptı

asking, "What are the top 10 skills you and I need to become successful?"

ve "Başarılı olmak için ihtiyacımız olan 10 hüner nedir?" sordu.

And what is interesting, what you see here:

Ve burada ilginç olan şey:

it's not about money

mesele para

or being really good in C++,

veya C++'da çok iyi olmak değil,

although these are great skills to have, I have to admit.

ki kabul ediyorum, bunlar harika hünerler.

But look at number three, creativity;

Fakat üç numaraya bakın, yaratıcılık;

number two, critical thinking;

iki numara, eleştirel düşünme;

number one, complex problem-solving --

bir numara, karmaşık problem çözme --

all the things a robot or a computer is really bad at.

bunların hepsi robot veya bilgisayarın çok kötü olduğu alanlar.

And this makes me very optimistic, very hopeful for the new world,

Yeni dünya için çok iyimser ve umutvarım

that as we will live in this hyper-technological world,

çünkü hiper-teknolojik dünyada

our human skills --

insani becerilerimizin

our desire for empathy,

- empati arzumuzun,

our desire for curiosity,

merak arzumuzun,

our desire for beauty --

güzellik arzumuzun -

will be more appreciated again,

tekrar daha çok takdir görüyor olacağı

and we will live in a world where creativity is our true capital.

ve yaratıcılığın geçerli akçemiz olacağı bir dünyada yaşayacağız.

And a creative process like that --

Ve bu gibi yaratıcı bir işlem --

sizin için nasıldır bilmem,

I don't know how it works for you,

but in my brain, it always starts with a question:

ama benim beynimde, daima bir soruyla başlar:

Why?

Neden?

Why does a jellyfish emit light?

Bir deniz anası neden ışık saçar?

Or a firefly?

Veya bir ateş böceği?

Or why do be accept pollution?

Veya kirliliği neden kabul ediyoruz?

This is from my room in Beijing three years ago.

Bu üç yıl önce Pekin'deki odamdan.

Left image is a good day -- Saturday.

Soldaki resim güzel bir gün -- Cumartesi.

I can see the cars and the people, the birds;

Arabaları, insanları, kuşları görebiliyorum;

life is OK in a dense urban city.

yoğun şehirde hayat sorunsuz.

And on the right image --

Ve sağdaki resimde --

holy moly.

vay canına.

Pollution -- complete layers.

Hava kirliliği -- tüm katmanları.

I couldn't even see the other side of the city.

Şehrin diğer tarafını göremiyorum bile.

And this image made me really sad.

Bu fotoğraf beni çok üzdü.

This is not the bright future we envision here at TED --

Bu, TED'de tasavvur ettiğimiz parlak gelecek değil --

this is the horror.

bu korkumuz.

We live five to six years shorter;

Beş-altı yıl daha az yaşıyoruz;

children have lung cancer when they're six years old.

çocuklar altı yaşında akciğer kanseri oluyor.

And so in a weird, beautiful way,

Ve garip ve güzel bir şekilde,

I, at that moment, became inspired by Beijing smog.

bana, o anda, Pekin dumanı ilham oldu.

And the governments all around the world are fighting their war on smog,

Ve dünya hükümetleri dumana karşı bir savaş veriyorlar,

but I wanted to make something within the now.

ama ben şu an içinde bir şeyler yapmak istedim.

So we decided to build the largest smog vacuum cleaner

Dünyadaki en büyük duman süpürgesini

in the world.

yapmaya karar verdik.

It sucks up polluted air, cleans it

Kirli havayı çekiyor, temizliyor

and then releases it.

ve sonra salıyor.

And we built the first one.

Ve ilkini yaptık.

So it sucks up 30,000 cubic meters per hour,

Saatte 30 bin metreküp havayı emiyor,

cleans it on the nano level -- the PM2.5, PM10 particles --

nano seviyede temizliyor -- PM2.5, PM10 parçacıkları --

using very little electricity,

çok az elektrik harcıyor

and then releases the clean air,

ve sonra temiz havayı salıyor,

so we have parks, playgrounds, which are 55 to 75 percent more clean

böylece parklar ve oyun alanlarımız şehrin geri kalanından

than the rest of the city.

%55-%75 daha temiz oluyor.

(Applause)

(Alkışlar)

Yes!

Evet!

(Applause)

(Alkışlar)

And every month or so,

Ve takriben her ay

it opens like a spaceship --

uzay makinesi gibi açılıyor --

like a Marilyn Monroe with the -- well, you know what.

Marilyn Monroe gibi -- anladınız siz onu.

Anyway.

Her neyse.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So this ...

Ve bu ...

this is the stuff we are capturing.

yakaladığımız malzeme.

This is Beijing smog.

Bu Pekin dumanı.

This is in our lungs right now.

Bu şu anda bizim ciğerlerimizde.

If you live next to a highway, it's the same as 17 cigarettes per day.

Bir otoban kenarında yaşıyorsanız, bu, günde 17 sigara içmekle aynıdır.

Are we insane?

Aklımızı mı kaçırdık?

When did we say yes to that?

Buna neden evet diyoruz?

And we had buckets of this disgusting material

Stüdyomuzda kovalarca

bu iğrenç malzemeler vardı

in our studio,

and on a Monday morning, we were discussing, we were like,

ve bir Pazartesi sabahı, şöyle tartışıyorduk:

"Shit, what should we do with it? Should we throw it away?"

"Kahretsin, biz bununla ne yapacağız? Atsak mı?"

"Yardım edin!"

Like, "Help!"

And then we realized: no, no, no, no, no --

Sonra farkına vardık ve: hayır, hayır ---

waste should not exist.

atık diye bir şey olmamalı.

Waste for the one should be food for the other.

Birinin atığı başkasının besini olmalı.

So, here, maybe show it around.

İşte, burada, gösterebilirsiniz.

Do not put this in your coffee.

Bunu kahvenize koymayın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And we realized that 42 percent is made out of carbon,

Ve bunun yüzde 42 karbondan yapılmış olduğunu fark ettik

and carbon, of course, under high pressure,

ve karbon, tabii ki, yüksek basınç altında,

you get ...

elde edeceğiniz şey ...

diamonds.

elmas, evet.

So, inspired by that, we compress it for 30 minutes --

Bundan ilham alarak, bunu 30 dakika boyunca sıkıştırdık --

(Cracking sound)

(Çatırdama sesleri)

and make smog-free rings.

ve dumansız yüzükler yaptık.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And so by sharing -- yeah, really!

Ve paylaşarak -- evet, gerçekten!

And so by sharing a ring,

Ve bir yüzük paylaşarak,

you donate 1,000 cubic meters of clean air

kulenin içinde bulunduğu şehre bin metreküp

to the city the tower is in.

temiz hava bağışlıyorsunuz

(Applause)

(Alkışlar)

I have one here --

Burada bir tane var --

(Applause)

(Alkışlar)

A little floating cube.

Dalgalanan küçük bir küp.

I will give one to you.

Size bir tane vereceğim.

I'm not going to propose, don't worry.

Teklifte bulunmayacağım, korkmayın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Are we good?

İyi miyiz?

You can show it around.

Gösterebilirsiniz.

And we put this online -- Kickstarter campaign, crowdfunding.

Ve bunu internete koyduk -- Kickstarter kampanyası, kitle fonlaması.

And people started to preorder it,

Ve insanlar ön sipariş vermeye başladı,

but more importantly, they started to prepay it.

ama daha önemlisi, ön ödeme yapmaya başladılar.

So the finance we made with the jewelry helped us to realize,

Mücevherler ile elde ettiğimiz kazanç

ilk kulemizi inşa etmemiz gerektiğini farkına varmamıza yardımcı oldu.

to build the first tower.

And that's powerful.

Ve bu çok güçlü bir şey.

So the waste the activator, it was the enabler.

Atık bizi harekete geçirdi, olanak tanıdı.

Also, the feedback from the community --

Ayrıca, toplumdan gelen geri bildirim --

this is a wedding couple from India,

Bunlar Hindistan'dan evli bir çift.

where he proposed to her with the smog-free ring

Damat gelin adayına gerçek güzelliğin,

umudun bir işareti olarak dumansız yüzükle

as a sign of true beauty,

as a sign of hope.

evlilik teklifinde bulunmuş.

And she said yes.

Ve bayan evet demiş.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I love this image so much for a lot of different reasons.

Birçok farklı nedenden dolayı bu fotoğrafı çok seviyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And right now, the project is touring through China,

Ve şu anda, bu proje Çin genelinde revaçta,

aslında Çin genel hükumetinin desteği ile.

actually with the support of China's central government.

İlk hedef havası temiz yerel parklar oluşturmak

So the first goal is to create local clean-air parks,

and that works already quite well --

ve bu oldukça iyi ilerliyor --

55, 75 percent more clean.

%55 - %75 daha temiz.

And at the same time,

Ve aynı zamanda,

we team up with the NGOs,

STK'lar, valiler,

with the governors,

öğrenciler,

with the students,

teknoloji insanlarıyla

with the tech people,

bir araya geldik ve:

to say, "Hey, what do we need to do to make a whole city smog-free?"

"Tüm bir şehri dumansız yapmak için neye ihtiyacımız var?" diye sorduk.

It's about the dream of clean air.

Meselemiz temiz hava hayali.

Çalıştaylar yapıyoruz. Yeni fikirler ortaya çıkıyor.

We do workshops. New ideas pop up.

These are smog-free bicycles which -- I'm Dutch, yes? --

Bunlar dumansız bisikletler, Hollandalıyım.

I have this "bicycle DNA" inside of me somewhere.

İçimde bir yerlerde "bisiklet DNA"sı var.

And so it sucks up polluted air,

Kirli havayı emiyor,

it cleans it and releases it,

temizliyor ve salıyor,

in the fight against the car,

arabalara karşı bu savaşı,

in the celebration of the bicycle.

bisikletlerle kazanacağız.

And so right now, we're working on a sort of "package deal," so to speak,

Ve şu anda "paket teklif" diyebileceğimiz bir şey üzerinde çalışıyoruz

where we say, "Smog-free towers, smog-free rings."

ve "Dumansız kuleler, dumansız yüzükler" diyoruz.

We go to the mayors or the governors of this world,

Belediye başkanlarına veya valilere gidiyoruz ve:

and say, "We can guarantee a short-term reduction of pollution

"Kısa vadede %20 ve %40 arasında hava kirliliğinde

between 20 and 40 percent.

düşüş garanti edebiliriz.

Please sign here right now."

Lütfen burayı imzalayın." diyoruz.

Yes?

Olur mu?

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

So it's all about connecting new technology with creative thinking.

Mesele yeni teknolojiyi yaratıcı düşüce ile birleştirmek.

And if you start thinking about that,

Ve bu konuda düşünmeye başlarsanız

there is so much you can imagine,

hayal edebileceğiniz ve

so much more you can do.

yapabileceğiniz çok şey var.

We worked on dance floors which produce electricity

Üzerinde dans edilirken elektrik üreten

when you dance on them.

dans pistleri üzerinde çalıştık.

We did the design for that -- 2008.

Bunun için tasarım yaptık -- 2008'de.

So it moves eight or nine millimeters,

Sekiz veya dokuz milimetre hareket ediyor

produces 25 watts.

ve 25 watt elektrik üretiyor.

The electricity that we generate is used for the lighting or the DJ booth.

Ürettiğimiz elektrik ışıklandırma veya DJ kabini için kullanılıyor.

So some of the sustainability is about doing more,

Sürdürülebilirliğin bir kısmı daha fazlasını yapmaktır

not about doing less.

daha azını yapmak değil.

But also on a larger scale,

Ayrıca daha büyük ölçekte,

the Netherlands, where I'm from, we live below sea level.

memleketim Hollanda'da deniz seviyesi altında yaşıyoruz.

So because of these beauties --

Bu güzellikler nedeniyle

the Afsluitdijk: 32 kilometers, built by hand in 1932 --

- Afsluitdijk: 32 kilometre, 1932 yılında el ile inşa edildi -

we live with the water,

su ile yaşıyoruz,

we fight with the water,

su ile savaşıyoruz,

we try to find harmony,

ahenk bulmaya çalışıyoruz,

but sometimes we forget.

ama bazen unutuyoruz.

And therefore, we made "Waterlicht,"

Bu nedenle "Waterlicht"i yaptık,

a combination of LEDs and lenses,

LED ve merceklerin birleşiminden oluşuyor

which show how high the water level would be --

ve durmamız halinde su seviyesinin ne kadar

global change --

- küresel değişiklik -

if we stop.

yükseleceğini gösterdik.

If, today, we all go home and we say,

Eğer, bugün, hepimiz eve gidip şunu desek:

"Oh, whatever, somebody else will do it for us,"

"Her neyse, başkası bizim yerimize yapar,"

or we'll wait for government or whomever.

veya "Devletin falan yapmasını bekleyeceğiz."

You know, we're not going to do that.

Bunu yapmayacağız.

İşler ters gider.

It goes wrong.

Ve bunu dünya çapında kamusal alanlarına yerleştirdik.

And we placed this in public spaces all around the world.

Thousands of people showed up.

Binlerce insan geldi.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

You're too nice, you're too nice. That's not good for a designer.

Çok naziksiniz, çok naziksiniz. Bu bir tasarımcı için iyi bir şey değil.

So thousands of people showed up,

Yani binlerce insan geldi

and some, actually, were scared.

ve kimisi gerçekten korkmuştu.

And they left; they experienced the floods in 1953.

1953 sel baskınlarını yaşamış kişiler gittiler.

And others were mesmerized.

Ve diğerleri büyülendi.

Can we make floating cities?

Yüzen şehirler yapabilir miyiz?

Can we generate electricity from the change in tides?

Su seviyesi yükselmesinden elektrik üretebilir miyiz?

So I think it's so important to make experiences --

Bu nedenle bence deneyim - kolektif deneyim - edindirmek

collective experiences --

çok önemli

where people feel connected with a vision, with a future

böylece insanlar bir vizyon, bir gelecek ile bağlı hisseder

and trigger what is possible.

ve bu da mümkün olanı tetikler.

At the same time,

Aynı zamanda,

you know, these kinds of things -- they're not easy, yes?

bu tür şeyler -- kolay değil, değil mi?

It's a struggle.

Bir mücadeledir.

And what I experienced in my life

Ve hayattaki tecrübelerimden

is that a lot of people say they want innovation,

bir çok insan yeniliği,

and they want the next and the new, the future.

bir sonrakini, yeni olanı ve geleceği istediğini söylüyor.

But the moment you present a new idea,

Fakat yeni bir fikir ortaya koyduğunuz anda

there's this weird tendency to reply to every new idea

her yeni fikre iki kelimeyle başlayan garip bir

starting with two words.

yanıt verme modası var.

Which are?

Hangileri?

(Audience guesses)

(Seyirci tahmin ediyor)

No, not "How much?" It's more annoying.

Hayır, "Ne kadar?" değil. Bu daha sinir bozucu.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

What is it, guys?

Nedir arkadaşlar?

Or you're really blessed people? That's really good.

Veya çok şanslı insanlar mısınız? Bu çok iyi.

"Yes, but." Very good.

"Evet, ama." Çok iyi.

"Yes, but: it's too expensive, it's too cheap, it's too fast, it's too slow,

"Evet, ama: çok pahalı, çok ucuz, çok hızlı, çok yavaş,

it's too beautiful, it's too ugly, it cannot be done, it already exists."

çok güzel, çok çirkin, bunu yapılamaz, bu zaten var."

Aynı proje hakkında aynı hafta içinde

I heard everything about the same project

in the same week.

her şeyi duydum.

And I got really, really annoyed.

Ve gerçekten sinirim bozuldu.

I got a bit of gray hair, started to dress in black like a true architect.

Biraz saçlarım beyazladı, gerçek bir mimar gibi siyah giyinmeye başladın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And one morning I woke up and I said, "Daan, stop.

Ve bir sabah uyandığımda dedim ki: "Daan, dur.

This is dragging you down.

Bu seni aşağı çekiyor.

You have to do something with this.

Bununla ilgili bir şey yapmalısın.

You have to use it as an ingredient, as a component."

Bunu bir içerik, bir bileşen olarak kullanmalısın.

And so we decided to build,

Ve meşhur "Evet, ama" sandalyesini

to realize the famous "Yes, but" chair.

yapmaya karar verdik.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And this is an existing chair by Friso Kramer, a Dutch design.

Ve bu Friso Kramer'in yaptığı, Hollanda tasarımı bir sandalye.

But we gave it a little "update,"

Lakin biz ona biraz "güncelleme,"

a little "hack," so to speak.

biraz "hack" yaptık denebilir.

We placed a little voice-recognition element right here.

Buraya bir ses tanıma yerleştirdik.

So the moment you sit on that chair,

Sandalyeye oturduğunuz anda

and you say those two horrible,

o iki berbat, yaratıcılık yıkan,

creative-destructive, annoying little words --

can sıkıcı kelimeleri söylediğinizde --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

you get a short --

kısa bir --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

but pretty intense

ama arka tarafınıza

little shock on the back side of your bottom.

oldukça yoğun küçük şok veriliyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkışlar)

And --

Ve --

(Applause)

(Alkışlar)

and that works; yeah, that works.

ve çalışıyor; evet, çalışıyor.

Some clients have left us, they got really mad.

Bazı müşteriler bizi terk etti, çok kızdılar.

Fortunately, the good ones have stayed.

Neyse ki, iyi olanlar kaldılar.

And, of course, we also apply it to ourselves.

Ve tabii ki, bunu kendimize de uyguladık.

But ladies and gentlemen, let's not be afraid.

Fakat bayanlar ve baylar, korkmayalım.

Let's be curious, yes?

Meraklı olalım, olur mu?

And, you know, walking through TED in these days

Ve şu günlerde TED'de gezinirken

and hearing the other speakers

ve diğer konuşmacıları duyarken

and feeling the energy of the crowd,

ve kalabalığın enerjisini hissederken

I was remembering this quote of the Canadian author, Marshall McLuhan,

Kanadalı yazar, Marshall McLuhan'ın

who once famously said,

şu meşhur sözünü hatlıyorum:

"On spacecraft earth,

"Dünya uzay aracında

there are no passengers.

hiç yolcu yok.

We are all crew."

Hepimiz mürettebatız."

And I think this so beautiful.

Ve bence bu çok güzel.

This is so beautiful!

Bu çok güzel!

We're not just consumers; we're makers:

Bizler sadece tüketici değiliz; üreticiyiz:

we make decisions,

biz karar üretiyoruz,

we make new inventions,

yeni buluşlar üretiyoruz,

we make new dreams.

yeni hayaller üretiyoruz.

And I think

Bence

if we start implementing that kind of thinking even more

bu tür bir düşünceyi daha çok uygulamaya

within today,

bugünden başlarsak

there's still a whole new world to be explored.

hâlâ keşfedilecek yepyeni bir dünya olur.

All right, thank you.

Pekâlâ, teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)