Steven Strogatz: How things in nature tend to sync up

Steven Strogatz 'Sync'i anlatıyor (Sync = Senkronizasyon / eşzamanlı hareket etme)

Çeviri: tuba yilmaz Gözden geçirme: Sancak Gülgen

I was trying to think, how is sync connected to happiness,

Sync'in mutlulukla nasıl ilintili olabileğini düşünüyordum,

and it occurred to me that for some reason we take pleasure in synchronizing.

ve nedense senkronize hareket etmek hoşumuza gider...

We like to dance together, we like singing together.

Birlikte dans etmekten, şarkı söylemekten hoşlanırız.

And so, if you'll put up with this, I would like to enlist your help

İzin verirseniz şimdi sizin yardımınızla

with a first experiment today. The experiment is --

küçük bir deney yapmak isterim. Deney -

and I notice, by the way, that when you applauded,

bu arada farkettim ki beni alkışlarken

that you did it in a typical North American way,

Kuzey Amerika üslubuyla yaptınız bunu

that is, you were raucous and incoherent.

yani, alkışınız gürültülüydü, darmadağınızktı

You were not organized. It didn't even occur to you to clap in unison.

organize değildi. Hep birlikte aynı anda alkış tutmak aklınızdan bile geçmedi.

Do you think you could do it? I would like to see if this audience would --

Ne dersiniz - bunu yapabilir misiniz? Bu seyirci kitlesi bunu yapabilir mi acaba?

no, you haven't practiced, as far as I know --

hayır, bildiğim kadarıyla bunu hiç pratik etmemişsinizdir.

can you get it together to clap in sync?

Alışlarınızı senkronize edebilir misiniz acaba?

(Clapping)

(Alkış)

Whoa! Now, that's what we call emergent behavior.

Müthiş! İşte buna kendi kendini örgütleyen davranış denir.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So I didn't expect that, but -- I mean, I expected you could synchronize.

Bunu beklemiyordu. Daha doğrusu eşzamanlı alkışlayabileceğinizi bekliyordum

It didn't occur to me you'd increase your frequency.

ancak aynı zamanda frekansınızı da artıracağınızı beklemiyordum.

It's interesting.

Çok ilginç.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So what do we make of that? First of all, we know that you're all brilliant.

Peki, nasıl bir çıkarımda bulunmalıyız? Birincisi, hepinizin dahi olduğunuzu biliyoruz.

This is a room full of intelligent people, highly sensitive.

Burada bir salon dolusu son derece zeki ve duyarlı insan var.

Some trained musicians out there.

Bazılarınızın müzik eğitimi de vardır.

Is that what enabled you to synchronize?

Senkron olmanızı sağlayan şey neydi?

So to put the question a little more seriously,

Aynı soruyu biraz daha ciddi soralım:

let's ask ourselves what are the minimum requirements for what you just did,

Az evvel yaptıklarınızın asgarı şartları neydi,

for spontaneous synchronization.

Yani spontan senkronizasyon için?

Do you need, for instance, to be as smart as you are?

Örneğin, sizin kadar zeki olmak gerekir mi?

Do you even need a brain at all just to synchronize?

Hatta, bir beyine sahip olmak şart mı?

Do you need to be alive? I mean, that's a spooky thought, right?

Canlı olmak zorunda mısınız? Gerçekten de tuhaf bir düşünce, değil mi?

Inanimate objects that might spontaneously synchronize themselves.

Cansız nesnelerin kendiliğinden eşzamanlı hareket etmesi yani...

It's real. In fact, I'll try to explain today that sync is maybe one of,

Sync gerçek bir olgu. Birazdan senkronizasyonun tüm doğadaki en yaygın eğilimlerden biri,

if not one of the most, perhaps the most pervasive drive in all of nature.

hatta, belki de en yaygın eğilim olduğunu anlatacağım sizlere birazdan.

It extends from the subatomic scale to the farthest reaches of the cosmos.

Atomaltı ölçülerden evrenin en uzak bölgelerine kadar uzanan bir eğilim...

It's a deep tendency toward order in nature

Doğada düzene yönelik çok derin bir eğilim mevcut,

that opposes what we've all been taught about entropy.

ki bu da bugüne kadar entropy hakkında bize öğretilen herşeyin aksini iddia etmektir

I mean, I'm not saying the law of entropy is wrong -- it's not.

Entropi yasasının yanlış olduğunu iddia etmiyorum - ki değil.

But there is a countervailing force in the universe --

Ancak, bir karşıt gücün olduğunu savunuyorum evrende,

the tendency towards spontaneous order. And so that's our theme.

spontan, yani kendi kendine düzene girme eğilimi. İşte konumuz bu.

Now, to get into that, let me begin with what might have occurred to you immediately

Konuya başlarken sizin de doğada senkronize hareket denildiğinde

when you hear that we're talking about synchrony in nature,

ilk aklınıza gelecek olan örneklerden başlayalım,

which is the glorious example of birds that flock together,

hep birlikte uçan kuşların sunduğu muhteşem görüntü,

or fish swimming in organized schools.

veya birlikte hareket eden balık sürüleri.

So these are not particularly intelligent creatures,

Kaldı ki bunlar üstün zekalı yaratıklar olmadığını biliyoruz.

and yet, as we'll see, they exhibit beautiful ballets.

Ancak birazdan göreceğimiz gibi bu yaratıklar olağanüstü güzellikte bir bale sunabiliyorlar bizlere.

This is from a BBC show called "Predators,"

"Predators" (Yırtıcı Hayvanlar) isimli BBC programının görüntülerine bakıyoruz,

and what we're looking at here are examples of synchrony that have to do with defense.

ve burada senkron hareketler savunma ile ilgili.

When you're small and vulnerable, like these starlings,

Buradaki sığırcıklar gibi küçük ve savunmasız bir canlıysanız, saldırganların aklını karıştırmak için sürü halinde hareket etmeniz faydalıdır.

or like the fish, it helps to swarm to avoid predators, to confuse predators.

Balıklar için de durum aynı, sürü halinde yüzmek saldırganlara karşı iyi bir taktik.

Let me be quiet for a second because this is so gorgeous.

Biraz sessiz kalayım, b harika görüntüleri izleyelim birlikte.

For a long time, biologists were puzzled by this behavior,

Uzun bir süre biyologlar bu davranışı açıklayamıyorlardı,

wondering how it could be possible.

nasıl olabileceğini merak ediyorlardı.

We're so used to choreography giving rise to synchrony.

Eşzamanlı hareketlerin oluşabilmesi için bir koreografinin olması gerektiği düşüncesi vardı.

These creatures are not choreographed.

Ancak kimse bu yaratıkların nasıl hareket etmesi gerektiğini söylemiyor.

They're choreographing themselves.

Onlar kendi kendilerine koreografi yaratıyorlar.

And only today is science starting to figure out how it works.

Bunun nasıl meydana gelebileceğini de bilim ancak çözmeye başladı.

I'll show you a computer model made by Iain Couzin, a researcher at Oxford,

Oxford'ta araştırmacı olan Ian Kuzan tarafından yaratılmış bir bilgisayar modeli

that shows how swarms work.

bu davranışın nasıl çalıştığını gösteriyor.

There are just three simple rules.

Sadece üç basit kural var.

First, all the individuals are only aware of their nearest neighbors.

Birincisi, her birey sadece en yakın komşularının farkında olacak.

Second, all the individuals have a tendency to line up.

İkincisi, tüm bireylerin sıraya girme eğilimi olacak.

And third, they're all attracted to each other,

Ve üçüncüsü, tüm bireyler diğerlerini cezbediyor olacak ancak

but they try to keep a small distance apart.

bunu yaparken belirli bir mesafede kalmaya çalışıyor olacaklar.

And when you build those three rules in,

Bu üç kuralı uyguladığımızda

automatically you start to see swarms

birden bire bilrikte hareket eden sürüler görmeye başlıyoruz.

that look very much like fish schools or bird flocks.

Tıpkı kuş veya balık sürüleri gibi görünen sürüler bunlar.

Now, fish like to stay close together, about a body length apart.

Balıklar birbirlerine oldukça yakın kalmayı tercih ederler.

Birds try to stay about three or four body lengths apart.

Kuşlar ise, üç-dört beden uzunluğu kadar mesafede olmayı tercih ederler.

But except for that difference, the rules are the same for both.

Bunun dışında her ikisi için de kurallar aynıdır.

Now, all this changes when a predator enters the scene.

Ancak sahneye bir avcının gelmesiyle bu tablo değişir.

There's a fourth rule: when a predator's coming, get out of the way.

Bu durumda dördüncü bir kural devreye girer: avcıdan kaç

Here on the model you see the predator attacking.

Modelde avcının sürüye saldıldırğında nelerin olduğunu görüyoruz.

The prey move out in random directions,

Saldırı altında sürünen fertleri rastgele yönlere kaçıyor,

and then the rule of attraction brings them back together again,

ancak birbirlerini cezbetme kuralı sayesinde tekrar biraraya geliyorlar.

so there's this constant splitting and reforming.

Dolayısıyla süreklü olarak birbirlerinden ayrılan ve tekrar biraraya gelen bir tablo oluşuyor.

And you see that in nature.

Doğada gördüğümüz de bunun aynısı.

Keep in mind that, although it looks as if each individual is acting to cooperate,

Unutmayınız ki, burda bireyler birbiriyle eşgüdümlü olarak hareket ediyor gibi görünse de

what's really going on is a kind of selfish Darwinian behavior.

aslında herbiri Darwin teorisine uygun bencilce hareket ediyor.

Each is scattering away at random to try to save its scales or feathers.

Her biri kendi tüylü veya pullu bendenini korumak için rastgele bir şekilde saldırgandan kaçıyor.

That is, out of the desire to save itself,

Yani, sadece kendi canını koruma güdüsüyle hareket etse de

each creature is following these rules,

herkesin aynı kurallara uyması

and that leads to something that's safe for all of them.

topluluk için faydalı bir durum yaratıyor.

Even though it looks like they're thinking as a group, they're not.

Bir grup olarak, eşgüdümlü bir şekilde hareket ediyorlar gibi görünseler de aslında etmiyorlar.

You might wonder what exactly is the advantage to being in a swarm,

Peki, bir sürünün parçası olmanın ne gibi avantajları var diye düşünebilirsiniz.

so you can think of several.

Bir kaç nedeni var.

As I say, if you're in a swarm, your odds of being the unlucky one

Büyük bir sürünün parçasıysanız, yakalanma şansınız

are reduced as compared to a small group.

küçük bir grubun üyesi olmanızla kıyasla daha küçük.

There are many eyes to spot danger.

Tehlikeyi görebilecek çok sayıda göz var.

And you'll see in the example with the starlings, with the birds,

Ve sizde sigircik kuslarinin, kuslarin, orneginde farkedeceksiniz

when this peregrine hawk is about to attack them,

yabani sahin suruye saldirmak uzereyken,

that actually waves of panic can propagate,

aslinda panik dalgasinin yayildigini,

sending messages over great distances.

uzak mesafelere mesaj gonderdigini.

You'll see -- let's see, it's coming up possibly at the very end -- maybe not.

Goruceksiniz -- evet, geliyor muhtemelen en sonda -- belkide gelmiyor.

Information can be sent over half a kilometer away

Bilgi yarim kilometre oteye gonderilebilir.

in a very short time through this mechanism.

cok kisa zamanda bu mekanizma araciligiyla.

Yes, it's happening here.

Evet, burada oluyor.

See if you can see those waves propagating through the swarm.

Surude dalgalarin yayildigini gorup goremediginize bakin.

It's beautiful. The birds are, we sort of understand, we think,

Cok guzel. Kuslar, biz anlayabiliyoruz,

from that computer model, what's going on.

bilgisayar modellemesinden, bizce neler olup bittigini (anlayabiliyoruz).

As I say, it's just those three simple rules,

Benim soyledigim gibi, sadece uc basit kural,

plus the one about watch out for predators.

arti yirticilara karsi dikkatli olmak.

There doesn't seem to be anything mystical about this.

Bunun gizemli herhangi bir yani yok gibi gorunuyor.

We don't, however, really understand at a mathematical level.

Fakat biz bunu matematiksel bir seviyede anlamis degiliz.

I'm a mathematician. We would like to be able to understand better.

Ben makematikciyim. Biz bunu daha iyi anlamak istiyoruz.

I mean, I showed you a computer model, but a computer is not understanding.

Demek istiyorumki, size bir bilgisayar modeli gosterdim, fakat bilgisayar modeli bunu anladigimiz anlamina gelmiyor.

A computer is, in a way, just another experiment.

Bilgisayar bir nevi sadece birbaska deney.

We would really like to have a deeper insight into how this works

Bunun nasil yurudugune dair daha derinlemesine bir ongorumuz olsun istiyoruz

and to understand, you know, exactly where this organization comes from.

ve anlamak, bilirsiniz, tam olarak bu organizasonun nedereden geldigi.

How do the rules give rise to the patterns?

Kurallar boyle bir davranisi nasil ortayacikariyor?

There is one case that we have begun to understand better,

Daha iyi anlamaya basladigimiz bir ornek var,

and it's the case of fireflies.

ve bu ornek atesbocekleri.

If you see fireflies in North America,

Kuzey Amerikada atesboceklerini gozlemlerseniz,

like so many North American sorts of things,

Kuzey Amerikanin bircok seyi gibi,

they tend to be independent operators. They ignore each other.

onlar bagimsiz olmaya meyilli operatorler. Birbirlerini gozardi ediyorlar.

They each do their own thing, flashing on and off,

Herbiri kendi aleminde, yanip sonuyorlar,

paying no attention to their neighbors.

komsularini dikkate almiyorlar.

But in Southeast Asia -- places like Thailand or Malaysia or Borneo --

Fakat Asyanin Kuzeydogusunda -- Tayland ya da Malezya ya da Borneo gibi yerlerde --

there's a beautiful cooperative behavior that occurs among male fireflies.

erkek atesboceklerinde guzel isbirlikci bir davranis goruluyor.

You can see it every night along the river banks.

Hergece irmak kiyilarinda bunu gorebilirsiniz.

The trees, mangrove trees, are filled with fireflies communicating with light.

Agaclar, mangrov agaclari, isikla haberlesen atesbocekleriyle dolu.

Specifically, it's male fireflies who are all flashing in perfect time together,

Ozellikle, erkek atesbocekleri hepberaber mukemmel zamanlama ile yaniyorlar,

in perfect synchrony, to reinforce a message to the females.

mekemmel senkronizasyon icinde, disilere pekistilmis bir mesaj iletmek icin.

And the message, as you can imagine, is "Come hither. Mate with me."

Ve mesaj, sizin tahmin edebileceginiz gibi, "Buraya gel. Benimle ciftles."

(Music)

(Muzik)

In a second I'm going to show you a slow motion of a single firefly

Birkac saniye icinde size tek bir atesboceginin agir cekimini gosterecegim

so that you can get a sense. This is a single frame.

boylece bununla ilgili bir fikriniz olur. Bu tek bir kare.

Then on, and then off -- a 30th of a second, there.

Sonra yaniyor, ve sonra sonuyor -- saniyenin 30 da birinde, orada.

And then watch this whole river bank, and watch how precise the synchrony is.

Ve sonra butun irmak kiyisini izleyin, ve senkronizasyonun ne kadar dakik oldugunu izleyin.

On, more on and then off.

Yaniyor, biraz daha yaniyor ve sonra sonuyor.

The combined light from these beetles -- these are actually tiny beetles --

Bu boceklerden gelen toplam isik -- bunlar aslinda cok kucuk bocekler --

is so bright that fishermen out at sea can use them

cok parlak ki denizdeki bir balikci bunu

as navigating beacons to find their way back to their home rivers. It's stunning.

kendi irmaklarina geri donmek icin yol gosterici fenerler olarak kullanabilirler. Bu cok carpici.

For a long time it was not believed

Uzun sure buna inanilmadi

when the first Western travelers, like Sir Francis Drake,

ilk Batili gezginler , Sor Francis Drake gibi,

went to Thailand and came back with tales of this unbelievable spectacle.

Taylanda gittiklerinde ve geriye bu inanilmaz manzaranin hikayesi ile donduklerinde (inanilmadi).

No one believed them.

Kimse onlara inanmadi.

We don't see anything like this in Europe or in the West.

Avrupada ya da Batida biz buna benzer birsey gormuyoruz.

And for a long time, even after it was documented,

Ve uzun sure, Belgelendikten sonra dahi,

it was thought to be some kind of optical illusion.

bir cesit optik iluzyon oldugu dusunuldu.

Scientific papers were published saying it was twitching eyelids

Bunun goz seyirmesi oldugunu idda eden bilimsel makaleler yayinlandi

that explained it, or, you know, a human being's tendency

bunu aciklamisti, ya da, bilirsiniz, insanlarin (egilimleri)

to see patterns where there are none.

duzen olmadigi halde onu gormeye olan egilimleri.

But I hope you've convinced yourself now, with this nighttime video,

Fakat umarim simdi ikna olmussunuzdur, bu gece videosu ile beraber,

that they really were very well synchronized.

cok iyi bir sekilde senkronize olduklarina dair.

Okay, well, the issue then is, do we need to be alive

Evet, peki, simkdi mesele (canli olmamiz mi gerekiyor)

to see this kind of spontaneous order,

plansiz bir duzen gostermek icin canli olmakmi gerekiyor,

and I've already hinted that the answer is no.

ve isaret ettigim gibi cevap hayir.

Well, you don't have to be a whole creature.

Evet, butunuyle yaratik olmaniz gerekmiyor.

You can even be just a single cell.

Sadece tek bir hucre bile olabilirsiniz.

Like, take, for instance, your pacemaker cells in your heart right now.

Mesela, su anda kalbilinizdeki kalp pili hucrelerini ele alin.

They're keeping you alive.

Onlar sizi hayatta tutuyor.

Every beat of your heart depends on this crucial region, the sinoatrial node,

Kalbinizin her atisi bu kritik bolgeye bagli, sinoatrial dugum,

which has about 10,000 independent cells that would each beep,

10,000 tane bagimsiz hucresinden herbiri atiyor,

have an electrical rhythm -- a voltage up and down --

bir elektriksel ritimleri var -- voltaj yukseliyor ve dusuyor --

to send a signal to the ventricles to pump.

odaciklara kan pompalamalari icin bir sinyal gondermek icin.

Now, your pacemaker is not a single cell.

Simdi, ksizin kalp piliniz tek bir hucre degil.

It's this democracy of 10,000 cells that all have to fire in unison

Bu 10,000 tane hucrenin demokrasisi, uyumlu bir sekilde calismasi

for the pacemaker to work correctly.

kalp pilinin dogru calismasi icin.

I don't want to give you the idea that synchrony is always a good idea.

Size senkronizasyonun herzaman iyi bir fikir oldugunu asilamak istemiyorum.

If you have epilepsy, there is an instance of billions of brain cells, or at least millions,

Eger epilepsi hastasiylsaniz, bilyonlarca ya da en azindan milyonlarca beyin hucresinin

discharging in pathological concert.

anormal bir sekilde desarj olmasi sozkonusu.

So this tendency towards order is not always a good thing.

Yani duzene olan egilim herzaman iyi bir sey degil.

You don't have to be alive. You don't have to be even a single cell.

Canli (hayatta) olmak zorunda degilsiniz. Hatta tek bir hucre olmak zorunda bile degilsiniz.

If you look, for instance, at how lasers work,

Mesela lazerlerin nasil calistigini gozlemlerseniz

that would be a case of atomic synchrony.

bunun atomik bir senkronizasyon oldugunu gorursunuz.

In a laser, what makes laser light so different from the light above my head here

Bir lazerde, lazeri yukaridaki isiktan farkli kilan sey,

is that this light is incoherent --

buradaki isigin tutarsiz olusu --

many different colors and different frequencies,

bircok farkli renk ve farkli frekanslar,

sort of like the way you clapped initially --

ilkbasta sizin alkislamaniz gibi --

but if you were a laser, it would be rhythmic applause.

fakat eger bir lazer olsaydiniz, alkislariniz ritmik olurdu.

It would be all atoms pulsating in unison,

Uyumlu bir sekilde titresen atomlar olurdu,

emitting light of one color, one frequency.

tek bir renkte isik cikaran, tek frekansta.

Now comes the very risky part of my talk,

Simdi konusmanin riskli kismi geliyor,

which is to demonstrate that inanimate things can synchronize.

cansiz seylerin senkronize olabildigini gostermek icin.

Hold your breath for me.

Benim icin nefesinizi tutun.

What I have here are two empty water bottles.

Burada iki adet bos su sisem var.

This is not Keith Barry doing a magic trick.

Bu Keith Barrynin hokus pokus yapmasi degil.

This is a klutz just playing with some water bottles.

Bu su siseleriyle oynayan bir sakar kimse.

I have some metronomes here.

Burada birkac metronomum var.

Can you hear that?

Duyabiliyor musunuz?

All right, so, I've got a metronome,

Evet, yani, bir metronomum var,

and it's the world's smallest metronome, the -- well, I shouldn't advertise.

ve dunyanin en kucuk metronomu, sey, bunun relamini yapmamaliyim.

Anyway, so this is the world's smallest metronome.

Herneyse, yani bu dunyanin en kucuk metronomu.

I've set it on the fastest setting, and I'm going to now take

Onu en hizli olucak sekilde ayarladim, ve simdi

another one set to the same setting.

bir tane daha ayni sekilde ayarlayacagim.

We can try this first. If I just put them on the table together,

Bunu ilk once test edebiliriz. Eger bunlari masanin uzerine beraber koyarsam,

there's no reason for them to synchronize, and they probably won't.

Senkronize olmalari icin hic bir neden yok, ve muhtemelen olmayacaklar.

Maybe you'd better listen to them. I'll stand here.

Belkide onlarini dinlemelisiniz. Ben surada duracagim.

What I'm hoping is that they might just drift apart

Ben ikisinin ayrilmasini umit ediyorum

because their frequencies aren't perfectly the same.

cunku frekanslari tamamen ayni degil.

Right? They did.

Evet? Oyle oldu.

They were in sync for a while, but then they drifted apart.

Bir sureligine senkronize oldular, fakat sonra ayrildilar.

And the reason is that they're not able to communicate.

Ve bunun nedeni haberlesememeleri.

Now, you might think that's a bizarre idea.

Simdi bunun tuhaf bir fikir oldugunu dusunebilirsiniz.

How can metronomes communicate?

Nasil olurda metronomlar haberlesebilir?

Well, they can communicate through mechanical forces.

Evet, mekanik gucler araciligiyla haberlesebilirler.

So I'm going to give them a chance to do that.

Yani ben onlara bunu yapabilme sansi ni taniyacagim.

I also want to wind this one up a bit. How can they communicate?

Bunu biraz kurcalamak istiyorum. Nasil haberlesiyorlar?

I'm going to put them on a movable platform,

Onlari hareketli bir platforma koyacagim,

which is the "Guide to Graduate Study at Cornell." Okay? So here it is.

ki platform 'Cornell Universitesindeki Lisans Ustu Egitim Kilavuzu.' Tamam, iste basliyoruz

Let's see if we can get this to work.

Bakalim bunu calistirabilecekmiyiz.

My wife pointed out to me that it will work better if I put both on at the same time

Benim esime gore eger ikisini ayni anda koyarsam daha iyi calisacak.

because otherwise the whole thing will tip over.

Cunku aksitakdirde hersey terscevrilir.

All right. So there we go. Let's see. OK, I'm not trying to cheat --

Peki. Basliyoruz, gorelim. Tamam, kadirmaya calismiyorum --

let me start them out of sync. No, hard to even do that.

bunlari senkronize olmamis bir sekilde baslatayim. Hayir, bunu yapmak bile zor.

(Applause)

(Alkis)

All right. So before any one goes out of sync, I'll just put those right there.

Evet. Herhangibiri senkronize olmayi birakmadan once, bunlari hemen suraya koyayim.

(Laughter)

(Gulusmeler)

Now, that might seem a bit whimsical,

Simdi, bu biraz tuhaf gorunebilir,

but this pervasiveness of this tendency towards spontaneous order

fakat spontane duzene olan egilimin yayginliginin

sometimes has unexpected consequences.

bazen beklenmedik sonuclari olabilir.

And a clear case of that,

Ve bunun acik bir ornegi,

was something that happened in London in the year 2000.

2000 yilinda Londrada olan birsey.

The Millennium Bridge was supposed to be the pride of London --

Milenyum Koprusu Londranin gruru olmaliydi --

a beautiful new footbridge erected across the Thames,

guzel bir yaya koprusu Thames nehri uzerine insa edildi,

first river crossing in over 100 years in London.

100 yildan fazla bir zaman icerisinde yapilan ilk nehir gecidi.

There was a big competition for the design of this bridge,

Bu koprunun dizayni icin buyuk bir yarisma vardi,

and the winning proposal was submitted by an unusual team --

ve kazanan proje alisilagelmedik bir grup tarafindan gonderilmisti --

in the TED spirit, actually -- of an architect --

TED ruhu icinde, aslinda -- bir mimar --

perhaps the greatest architect in the United Kingdom, Lord Norman Foster --

belkide Birlesik Kralliktaki en iyi mimar, Lord Norman Foster --

working with an artist, a sculptor, Sir Anthony Caro,

takimda bir sanatci, bir heykeltras, Sir Anthony Caro,

and an engineering firm, Ove Arup.

ve bir muhendislik firmasi, Ove Arup.

And together they submitted a design based on Lord Foster's vision,

Ve hepberaber Lord Fosterin goruslerine dayanan bir dizayn gonderdiler,

which was -- he remembered as a kid reading Flash Gordon comic books,

ki -- Lord Nelson bu dizayni cocukken okudugu Flash Gordon cigi romanindan hatirlamis,

and he said that when Flash Gordon would come to an abyss,

ve Lord Nelsonun soyledigine gore Flash Gordon bir ucuruma geldigi zaman,

he would shoot what today would be a kind of a light saber.

bugunki bir cesit isin kilicini cekerdi.

He would shoot his light saber across the abyss, making a blade of light,

Bunu ucurum boyunca savurur ve bir isik huzmesi yapardi,

and then scamper across on this blade of light.

ve bu isik huzmesinin uzerinden hizlica kacardi.

He said, "That's the vision I want to give to London.

Soyle dedi, 'Londraya vermek iztedigim vizyon bu.

I want a blade of light across the Thames."

Thamesin uzerinde bir isik huzmesi istiyorum. "

So they built the blade of light,

Boylece bu isik huzmesini insa ettiler,

and it's a very thin ribbon of steel, the world's --

ve bu cok ince celik bit kordon, Dunyanin --

probably the flattest and thinnest suspension bridge there is,

belkide en duz ve ince asma koprusu,

with cables that are out on the side.

kablolari kenarlarda.

You're used to suspension bridges with big droopy cables on the top.

Asma koprulerin yukaridan dusen buyuk kablolarinin olmasina alisiksiniz.

These cables were on the side of the bridge,

Bu kablolar koprunun kenarlarinda,

like if you took a rubber band and stretched it taut across the Thames --

lastik bandi alirsanizve

that's what's holding up this bridge.

kopruyun tutan bu mekanizma.

Now, everyone was very excited to try it out.

Simdi, herkes denemek icin cok heyecanli.

On opening day, thousands of Londoners came out, and something happened.

Acilis gununde, binlerce Londrali geldi, ve birsey oldu.

And within two days the bridge was closed to the public.

Ve iki gun icinde kopru halka kapatildi.

So I want to first show you some interviews with people

Size yapilan bazi roportajlari gostermek istiyorum

who were on the bridge on opening day, who will describe what happened.

bu roportajlar acilis gununde koprunun uzerinde olan ve olayi aciklayacak kisilerle yapildi.

Man: It really started moving sideways and slightly up and down,

Adam: Biryandan obur yana ve biraz yukari assagi hareket etmeye basladi,

rather like being on the boat.

botun uzerindeymis gibi.

Woman: Yeah, it felt unstable, and it was very windy,

Kadin: Evet, sabit degilmis gibi hissettirdi, ve cok ruzgarliydi,

and I remember it had lots of flags up and down the sides, so you could definitely --

ve kenarlarinda bircok bayrak oldugunu hatirliyorum, yani kesinlikle ---

there was something going on sideways, it felt, maybe.

yan taraflarda birseyler oluyordu, belkide.

Interviewer: Not up and down? Boy: No.

Muhabir: Yukari ve Assagi degil mi? Cocuk: Hayir.

Interviewer: And not forwards and backwards? Boy: No.

Muhabir: Ve arkaya one degil mi ? Cocuk: Hayir.

Interviewer: Just sideways. About how much was it moving, do you think?

Muhabir: Sadece yanlara. Sana kalirsa nekadar hareket ediyordu?

Boy: It was about --

Cocuk: Su kadar --

Interviewer: I mean, that much, or this much?

Muhabir: Yani, bu kadar mi, yoksa bu kadar mi?

Boy: About the second one.

Cocuk: Ikincisi kadar.

Interviewer: This much? Boy: Yeah.

Muhabir: Bu kadar mi? Cocuk: Evet.

Man: It was at least six, six to eight inches, I would have thought.

Adam: En assagi alti, alti ya da yedi inc, bana kalirsa.

Interviewer: Right, so, at least this much? Man: Oh, yes.

Muhabir: Evet, yani, en azindan bu kadar? Adam: Oh, evet.

Woman: I remember wanting to get off.

Kadin: Ben cikmak istedigimi hatirliyorum.

Interviewer: Oh, did you? Woman: Yeah. It felt odd.

Muhabir: Oh, Oyle mi? Kadin: Evet, Tuhaf bir histi.

Interviewer: So it was enough to be scary? Woman: Yeah, but I thought that was just me.

Muhabir: Yani korkutucu olmak icin yeterliydi? Kadin: Evet, fakat ben sadece kendimin boyle oldugunu dusundum.

Interviewer: Ah! Now, tell me why you had to do this?

Muhabir: Ah! Simdi, bunu bana neden yapmak zorunda kaldigini anlat?

Boy: We had to do this because, to keep in balance

Cocuk: Bunu yapmak zorundaydik, dengeyi korumak icin

because if you didn't keep your balance,

cunku dengeyi korumazsan,

then you would just fall over about, like, to the left or right, about 45 degrees.

saga ya da sola 45 derece kadar duserdin.

Interviewer: So just show me how you walk normally. Right.

Muhabir: Normalde bana nasil yurudugunu goster. Evet.

And then show me what it was like when the bridge started to go. Right.

Ve simdi kopru gitmeye basladiginda nasil oldugnu goster. Evet.

So you had to deliberately push your feet out sideways and --

Yani bilerek ayaklarinizi kenarlarlara dogru ittiniz ve --

oh, and short steps?

oh, ve kucuk adimlar?

Man: That's right. And it seemed obvious to me

Adam: Dogru. Ve bence

that it was probably the number of people on it.

koprudeki insanlarin sayisiyla alakaliydi.

Interviewer: Were they deliberately walking in step, or anything like that?

Muhabir: Herkes bilerek mi adim ile yuruyordu, ya da onun gibi birsey?

Man: No, they just had to conform to the movement of the bridge.

Adam: Hayir, sadece koprunun hareketine uyum saglamak zorundalardi.

Steven Strogatz: All right, so that already gives you a hint of what happened.

Steven Strogatz: Evet , bu size neler olduguna dair bir ipucu veriyor.

Think of the bridge as being like this platform.

Kopruyu bu platform gibi dusunun.

Think of the people as being like metronomes.

Insanlaridametronomlar gibi.

Now, you might not be used to thinking of yourself as a metronome,

Simdi, kendinizi bir metronom olarak dusunmeye alisik olamayabilirsiniz,

but after all, we do walk like -- I mean, we oscillate back and forth as we walk.

fakat yinede, yurumemiz -- yani, yururken one ve arkaya osile ediyoruz.

And especially if we start to walk like those people did, right?

Ve ozellikle o insanlar gibi yurumeye baslarsak, degilmi?

They all showed this strange sort of skating gait

Herbiri tuhaf bir paten kayma seklinde yuruyuz sekli gosterdi

that they adopted once the bridge started to move.

kopru hareket etmeye basladiginda adapte olduklari.

And so let me show you now the footage of the bridge.

Ve simdi size koprunun bir goruntusunu gostereyim.

But also, after you see the bridge on opening day, you'll see an interesting clip

Fakat bunun yaninda, kopruyu acilis gununde gordukten sonra, enteresan bir klip

of work done by a bridge engineer at Cambridge named Allan McRobie,

Cambridgede Alan McRobie adinda bir kopru muhendisi tarafindan yapilan bir isi izleyeceksiniz,

who figured out what happened on the bridge,

kopruye neler oldugunu anlamis,

and who built a bridge simulator to explain exactly what the problem was.

ve olanlari anlatmak icin bir kopru simulatoru yapmis.

It was a kind of unintended positive feedback loop

Bir cesit pozitif geribesleme dongusu

between the way the people walked and the way the bridge began to move,

insanlarim yurume sekli ve koprunun hareketi arasinda,

that engineers knew nothing about.

ve muhendisler bununla ilgili hicbirsey bilmiyordu.

Actually, I think the first person you'll see

Aslinda, bana kalirsa goreceginiz ilk kisi

is the young engineer who was put in charge of this project. Okay.

bu projeyi yoneten genc muhendis. Tamam.

(Video) Interviewer: Did anyone get hurt? Engineer: No.

(Video) Muhabir: Can kaybi oldu mu? Muhendis: Hayir.

Interviewer: Right. So it was quite small -- Engineer: Yes. Interviewer: -- but real?

Muhabir: Evet. Yani oldukca kucuktu. -- Muhendis: Evet. Muhabir: -- fakat gercekti?

Engineer: Absolutely. Interviewer: You thought, "Oh, bother."

Muhendis: Kesinlikle. Muhabir: "Olacak sey degil" diye mi dusundunuz.

Engineer: I felt I was disappointed about it.

Muhendis: Duskirikligina ugradigimi hissetim.

We'd spent a lot of time designing this bridge, and we'd analyzed it,

Bu kopruyu dizayn etmek icin uzun zaman harcadik, ve analiz ettik,

we'd checked it to codes -- to heavier loads than the codes --

en ince ayrintisina kadar kontrol ettik -- agir yukler koyup sonrasinda detaylarini- -

and here it was doing something that we didn't know about.

ve ben burada daha once bilmedigimiz bir seyi yapiyordum.

Interviewer: You didn't expect. Engineer: Exactly.

Muhabir: Bunu beklemiyordunuz. Muhendis: Kesinlikle.

Narrator: The most dramatic and shocking footage

Sunucu: Dramatik ve sok edici goruntu

shows whole sections of the crowd -- hundreds of people --

gosteriyorki -- yuzlerce insan -- kalabaligin butun kismi

apparently rocking from side to side in unison,

gorunuste biryandan obur yana hepberaber sallaniyor,

not only with each other, but with the bridge.

sadece birbirleri ile degil, ayni zamanda kopruyle.

This synchronized movement seemed to be driving the bridge.

Bu senkronize hareket kopruyu hareket ettiriyor.

But how could the crowd become synchronized?

Fakat nasil kalabalik senkronize oldu?

Was there something special about the Millennium Bridge that caused this effect?

Milenyum Koprunun bir ozelligi mi buna neden oldu?

This was to be the focus of the investigation.

Bu arastirmanin odak noktasiydi.

Interviewer: Well, at last the simulated bridge is finished, and I can make it wobble.

Muhabir: Evet, sonunda temsili kopru bitti, ve ben onu sallayabiliyorum.

Now, Allan, this is all your fault, isn't it? Allan McRobie: Yes.

Simdi, Allan, bunlar hep senin sucun degil mi? Alan Mcrobie: Evet.

Interviewer: You designed this, yes, this simulated bridge,

Muhabir: Bunu sen dizayn ettin, evet, bu temsili kopruyu,

and this, you reckon, mimics the action of the real bridge?

ve bu, sana gore, gercek koprunun hareketini taklit ediyor?

AM: It captures a lot of the physics, yes.

AM: Fiziksel ozelliklerini iceriyor, evet.

Interviewer: Right. So if we get on it, we should be able to wobble it, yes?

Muhabir: Evet. Yani uzerine cikarsak, onu sallayabiliriz, oyle mi?

Allan McRobie is a bridge engineer from Cambridge who wrote to me,

Alan Mcrobie Cambridge den bana yazaqn bir kopru muhendisi,

suggesting that a bridge simulator ought to wobble

kopru simulatorunun sallanmasi gerektigini oneren

in the same way as the real bridge --

tipki gercek kopru gibi --

provided we hung it on pendulums of exactly the right length.

sarkaclardan dogru uzunluklarda taktigimiz surece.

AM: This one's only a couple of tons, so it's fairly easy to get going.

AM: Bu sadece birkac ton, dolayisiyla bunu sallandirmak kolay.

Just by walking. Interviewer: Well, it's certainly going now.

Sadece yuruyerek MuhabirL Evet, su anda kesinlikle hareket ediyor.

AM: It doesn't have to be a real dangle. Just walk. It starts to go.

AM: Gercek bir sallanti olmak zorunda degil. Sadece yuru. O gitmeye baslayacak.

Interviewer: It's actually quite difficult to walk.

Muhabir: Aslinda yurumek oldukca zor.

You have to be careful where you put your feet down, don't you,

Ayagini bastigin yere dikkat etmen gerekiyor, degil mi?

because if you get it wrong, it just throws you off your feet.

Cunku eger yanlis basarsan, seni dusurecektir.

AM: It certainly affects the way you walk, yes. You can't walk normally on it.

AM: Kesinlikle yurume seklinizi etkiliyor, evet. Uzerinde normal bir sekilde yuruyemezsiniz.

Interviewer: No. If you try and put one foot in front of another,

Muhabir: Hayir. Eger bir ayagi oburunun onune koymayi denerseniz,

it's moving your feet away from under you. AM: Yes.

ayaginizi govdenizden uzaga dogru hareket ettiriyor. AM: Evet.

Interviewer: So you've got to put your feet out sideways.

Muhabir: Yani ayaklarinizi yanlara dogru koymak zorundasiniz.

So already, the simulator is making me walk in exactly the same way

Yani simdiden, simulator beni ayni sekilde yurumek zorunda birakiyor

as our witnesses walked on the real bridge.

tipki sahitlerin gercek koprude yurudukleri gibi.

AM: ... ice-skating gait. There isn't all this sort of snake way of walking.

AM: ... buz pateni yurume sekli. Her zaman boyle bir yurume sekli olmak zorunda degil.

Interviewer: For a more convincing experiment,

Muhabir: Daha ikna edici bir deney icin,

I wanted my own opening-day crowd, the sound check team.

ben kendi acilis gunu jkalabaligimi istiyorum, ses kontrol ekibi.

Their instructions: just walk normally.

Talimatlari: sadece normal bir sekilde yuruyun

It's really intriguing because none of these people is trying to drive it.

Gercekten sasirtici cunku bu insanlardan hicbiri kopruyu sallandirmaya calismiyor.

They're all having some difficulty walking.

Herkes yurumekte zorlaniyor.

And the only way you can walk comfortably is by getting in step.

Ve rahatca yuruyebilmenin tek yolu adimi taklit etmek.

But then, of course, everyone is driving the bridge.

Fakat sonra, tabiki, herkes kopruyu sallandiriyor.

You can't help it. You're actually forced by the movement of the bridge to get into step,

Onune gecemiyorsunuz. Aslinda koprunun hareketi sizi adimi taklit etmeye zorluyor.

and therefore to drive it to move further.

ve bu nedenle kopruyu ileriye dogru hareket ettirmeye.

SS: All right, well, with that from the Ministry of Silly Walks,

SS: Peki, tamam, Aptalca Yurume Bakanligindan sonra,

maybe I'd better end. I see I've gone over.

belkide konusmayi bitirmeliyim. Goruyorumki sureyi asmisim.

But I hope that you'll go outside and see the world in a new way,

Ama umuyorumki disariya cikacaksiniz ve dunyayi baska bir gozle goreceksiniz,

to see all the amazing synchrony around us. Thank you.

cevremizdeki inanilmaz senkronizasyonu goreceksiniz. Tesekkurler.

(Applause)

(Alkislar)