Steven Strogatz: How things in nature tend to sync up

Tłumaczenie: Jeremi Ochab Korekta: Krystian Aparta

I was trying to think, how is sync connected to happiness,

Wydaje mi się,

and it occurred to me that for some reason we take pleasure in synchronizing.

że z jakiegoś powodu synchronizacja sprawia nam przyjemność.

We like to dance together, we like singing together.

Lubimy wspólnie tańczyć i śpiewać.

And so, if you'll put up with this, I would like to enlist your help

Więc chciałbym, żebyście pomogli mi

with a first experiment today. The experiment is --

w pierwszym eksperymencie. Tym doświadczeniem jest...

and I notice, by the way, that when you applauded,

Przy okazji zwrócę uwagę, że wasze oklaski

that you did it in a typical North American way,

były typowe dla USA,

that is, you were raucous and incoherent.

tzn. były hałaśliwe i niespójne, zdezorganizowane.

You were not organized. It didn't even occur to you to clap in unison.

Przez myśl wam nie przeszło synchroniczne klaskanie.

Do you think you could do it? I would like to see if this audience would --

Potraficie to zrobić? Chciałbym zobaczyć, czy ta widownia potrafi...

no, you haven't practiced, as far as I know --

Nie ćwiczyliście, o ile wiem.

can you get it together to clap in sync?

Czy potraficie klaskać w jednym tempie?

(Clapping)

(Oklaski)

Whoa! Now, that's what we call emergent behavior.

To się nazywa zachowanie emergentne!

(Laughter)

(Śmiech)

So I didn't expect that, but -- I mean, I expected you could synchronize.

Wiedziałem, że potraficie się zsynchronizować,

It didn't occur to me you'd increase your frequency.

ale nie spodziewałem się, że zwiększycie częstotliwość.

It's interesting.

To ciekawe.

(Laughter)

(Śmiech)

So what do we make of that? First of all, we know that you're all brilliant.

Wniosek? Przede wszystkim, wiemy, że jesteście błyskotliwi.

This is a room full of intelligent people, highly sensitive.

Sala jest pełna osób inteligentnych i bardzo wrażliwych.

Some trained musicians out there.

Siedzi tu paru zawodowych muzyków.

Is that what enabled you to synchronize?

Czy to umożliwiło synchronizację?

So to put the question a little more seriously,

Stawiając pytanie trochę bardziej serio,

let's ask ourselves what are the minimum requirements for what you just did,

jakie są minimalne wymogi, żeby, tak jak wy,

for spontaneous synchronization.

samorzutnie się zsynchronizować?

Do you need, for instance, to be as smart as you are?

Na przykład, czy trzeba być tak bystrym jak wy?

Do you even need a brain at all just to synchronize?

Czy żeby się zsynchronizować, w ogóle potrzebny jest mózg?

Do you need to be alive? I mean, that's a spooky thought, right?

Czy trzeba być żywym? To upiorna myśl, prawda?

Inanimate objects that might spontaneously synchronize themselves.

Przedmioty nieożywione, które mogą się samoistnie synchronizować.

It's real. In fact, I'll try to explain today that sync is maybe one of,

Ale to prawda. Synchronizacja może być, jak postaram się dziś pokazać,

if not one of the most, perhaps the most pervasive drive in all of nature.

jedną z najpowszechniej występujących sił w przyrodzie.

It extends from the subatomic scale to the farthest reaches of the cosmos.

Pojawia się od skali subatomowej, po najdalsze kresy kosmosu.

It's a deep tendency toward order in nature

Jest podstawowym dążeniem natury do porządku,

that opposes what we've all been taught about entropy.

przeciwstawnym temu, co wiemy o entropii.

I mean, I'm not saying the law of entropy is wrong -- it's not.

Nie mówię, że prawo wzrostu entropii jest fałszywe.

But there is a countervailing force in the universe --

Jednak we wszechświecie,

the tendency towards spontaneous order. And so that's our theme.

istnieje przeciwwaga, dążenie do samorzutnego porządku. Tym się dziś zajmiemy.

Now, to get into that, let me begin with what might have occurred to you immediately

Zacznę od tego, co mogło wam przyjść do głowy,

when you hear that we're talking about synchrony in nature,

gdy tylko usłyszeliście, że mówimy o synchronii w naturze,

which is the glorious example of birds that flock together,

czyli od wspaniałego przykładu gromadnie latających ptaków

or fish swimming in organized schools.

lub pływających ławicami ryb.

So these are not particularly intelligent creatures,

Choć nie są to zbyt inteligentne zwierzęta,

and yet, as we'll see, they exhibit beautiful ballets.

zobaczymy, jak piękne stworzą widowisko.

This is from a BBC show called "Predators,"

Fragment programu BBC "Drapieżniki"

and what we're looking at here are examples of synchrony that have to do with defense.

pokazuje przykłady synchronizacji pomagającej w obronie.

When you're small and vulnerable, like these starlings,

Gdy jest się małym i bezbronnym, jak te szpaki

or like the fish, it helps to swarm to avoid predators, to confuse predators.

lub jak ryby, rojenie się pomaga unikać i dezorientować drapieżców.

Let me be quiet for a second because this is so gorgeous.

To tak zachwycające, że uciszę się na chwilę.

For a long time, biologists were puzzled by this behavior,

Przez długi czas było dla biologów zagadką,

wondering how it could be possible.

jak to zachowanie jest możliwe.

We're so used to choreography giving rise to synchrony.

Przywykliśmy, że synchronia bierze się z choreografii.

These creatures are not choreographed.

Te zwierzęta nie mają choreografów.

They're choreographing themselves.

Same są sobie choreografami.

And only today is science starting to figure out how it works.

Dopiero teraz nauka zaczyna rozumieć, jak to działa.

I'll show you a computer model made by Iain Couzin, a researcher at Oxford,

Pokażę model komputerowy Iana Kuzana, badacza z Oxfordu,

that shows how swarms work.

ilustrujący działanie ławic.

There are just three simple rules.

Są tylko trzy proste reguły.

First, all the individuals are only aware of their nearest neighbors.

Po pierwsze, wszystkie osobniki widzą tylko swoich najbliższych sąsiadów.

Second, all the individuals have a tendency to line up.

Po drugie, wolą ustawiać się w rzędach.

And third, they're all attracted to each other,

I po trzecie, wszystkie chcą zbliżyć się do siebie

but they try to keep a small distance apart.

na pewną małą odległość.

And when you build those three rules in,

Kiedy wbuduje się te trzy reguły,

automatically you start to see swarms

automatycznie tworzą się roje,

that look very much like fish schools or bird flocks.

przypominające ławice ryb lub stada ptaków.

Now, fish like to stay close together, about a body length apart.

Ryby lubią być blisko siebie, na odległość długości ciała.

Birds try to stay about three or four body lengths apart.

Ptaki starają się być 3-4 długości ciała od siebie.

But except for that difference, the rules are the same for both.

Ale poza tymi różnicami, reguły są jednakowe.

Now, all this changes when a predator enters the scene.

Wszystko się zmienia, gdy wkracza drapieżnik.

There's a fourth rule: when a predator's coming, get out of the way.

Jest też czwarta zasada: gdy zbliża się drapieżnik, zejdź mu z drogi.

Here on the model you see the predator attacking.

Kiedy drapieżnik atakuje, ofiary rozbiegają się

The prey move out in random directions,

w przypadkowych kierunkach,

and then the rule of attraction brings them back together again,

a reguła bliskości ściąga je z powrotem,

so there's this constant splitting and reforming.

co powoduje ciągłe podziały i przegrupowania.

And you see that in nature.

Obserwuje się to w naturze.

Keep in mind that, although it looks as if each individual is acting to cooperate,

Pamiętajmy, że choć wydaje się, że wszystkie osobniki współdziałają,

what's really going on is a kind of selfish Darwinian behavior.

w rzeczywistości to samolubne darwinowskie zachowanie.

Each is scattering away at random to try to save its scales or feathers.

Każdy ucieka na oślep, ratując własne łuski, lub pióra.

That is, out of the desire to save itself,

Czyli pragnąc uratować samego siebie,

each creature is following these rules,

każde stworzenie przestrzega tych zasad,

and that leads to something that's safe for all of them.

a to zapewnia bezpieczeństwo wszystkim.

Even though it looks like they're thinking as a group, they're not.

Wydaje się, że myślą grupowo, ale tak nie jest.

You might wonder what exactly is the advantage to being in a swarm,

Można się zastanawiać, jaki zysk niesie bycie w roju.

so you can think of several.

Jest kilka takich korzyści.

As I say, if you're in a swarm, your odds of being the unlucky one

W dużym stadzie szanse, że to nam się dostanie,

are reduced as compared to a small group.

są małe, w porównaniu do niewielkiej grupy.

There are many eyes to spot danger.

Jest więcej czujnych oczu.

And you'll see in the example with the starlings, with the birds,

Jak zobaczycie na przykładzie szpaków,

when this peregrine hawk is about to attack them,

atak sokoła wędrownego

that actually waves of panic can propagate,

może wywołać propagację fal paniki,

sending messages over great distances.

które rozsyłają wiadomości na ogromną odległość.

You'll see -- let's see, it's coming up possibly at the very end -- maybe not.

Zaraz to zobaczycie, chyba na samym końcu...

Information can be sent over half a kilometer away

Dzięki temu mechanizmowi informacje są przesyłane

in a very short time through this mechanism.

bardzo szybko, na ponad pół kilometra.

Yes, it's happening here.

Właśnie teraz to widać.

See if you can see those waves propagating through the swarm.

Widzicie fale rozchodzące się po chmarze ptaków?

It's beautiful. The birds are, we sort of understand, we think,

Piękne. Wydaje nam się, że rozumiemy, co się dzieje,

from that computer model, what's going on.

dzięki temu modelowi komputerowemu.

As I say, it's just those three simple rules,

Wystarczą tylko te trzy reguły,

plus the one about watch out for predators.

plus reakcja na drapieżnika.

There doesn't seem to be anything mystical about this.

Nie ma w tym chyba nic mistycznego.

We don't, however, really understand at a mathematical level.

Jednak matematyka nie wyjaśnia tego do końca.

I'm a mathematician. We would like to be able to understand better.

Sam jestem matematykiem i chciałbym zrozumieć to lepiej.

I mean, I showed you a computer model, but a computer is not understanding.

Jest model komputerowy, ale komputer to nie rozumienie,

A computer is, in a way, just another experiment.

ale w pewnym sensie, tylko kolejny eksperyment.

We would really like to have a deeper insight into how this works

Chcemy jeszcze dogłębniej poznać, jak to działa,

and to understand, you know, exactly where this organization comes from.

zrozumieć, skąd bierze się takie uporządkowanie.

How do the rules give rise to the patterns?

Jak reguły tworzą te wzory?

There is one case that we have begun to understand better,

W jednym przypadku zaczęliśmy lepiej to rozumieć,

and it's the case of fireflies.

w przypadku świetlików.

If you see fireflies in North America,

W Ameryce Północnej świetliki,

like so many North American sorts of things,

jak wiele innych rzeczy,

they tend to be independent operators. They ignore each other.

działają niezależnie, ignorując się nawzajem.

They each do their own thing, flashing on and off,

Każdy robi swoje, pulsuje światłem,

paying no attention to their neighbors.

nie zważając na sąsiada.

But in Southeast Asia -- places like Thailand or Malaysia or Borneo --

Ale w Azji Południowo-Wschodniej, w Tajlandii, Malezji czy Borneo,

there's a beautiful cooperative behavior that occurs among male fireflies.

zachodzi niezwykłe współdziałanie samców świetlików.

You can see it every night along the river banks.

Można je urzeć każdej nocy, wzdłuż brzegów rzek.

The trees, mangrove trees, are filled with fireflies communicating with light.

Namorzyny pełne są świetlików porozumiewających się błyskami.

Specifically, it's male fireflies who are all flashing in perfect time together,

Szczególnie samców pulsujących w zgodnym rytmie,

in perfect synchrony, to reinforce a message to the females.

w doskonałej synchronii, by wzmocnić sygnał dla samic.

And the message, as you can imagine, is "Come hither. Mate with me."

Jak się zapewne domyślacie, samce mówią "Chodź, spółkuj ze mną."

(Music)

(Muzyka)

In a second I'm going to show you a slow motion of a single firefly

Pokażę pojedynczego świetlika w zwolnionym tempie,

so that you can get a sense. This is a single frame.

żeby dać wam lepsze wyobrażenie. To pojedyncza klatka.

Then on, and then off -- a 30th of a second, there.

Zapala się na 1/30 sekundy i gaśnie.

And then watch this whole river bank, and watch how precise the synchrony is.

Zobaczcie, jak dokładna jest synchronizacja na całym brzegu.

On, more on and then off.

Zapalają się, zapala się więcej, potem gasną.

The combined light from these beetles -- these are actually tiny beetles --

Wspólne światło tych malutkich chrząszczy

is so bright that fishermen out at sea can use them

jest tak jasne, że wracającym z morza rybakom

as navigating beacons to find their way back to their home rivers. It's stunning.

pozwala, jak znak nawigacyjny, znaleźć odpowiednie ujście rzeki.

For a long time it was not believed

Długo nie wierzono,

when the first Western travelers, like Sir Francis Drake,

gdy pierwsi zachodni podróżnicy, jak Sir Francis Drake,

went to Thailand and came back with tales of this unbelievable spectacle.

wrócili z Tajlandii z opowieściami o tym niewiarygodnym spektaklu.

No one believed them.

Nikt im nie wierzył.

We don't see anything like this in Europe or in the West.

Niczego takiego nie obserwujemy w Europie czy Ameryce.

And for a long time, even after it was documented,

Długo po tym, gdy zjawisko zostało udokumentowane,

it was thought to be some kind of optical illusion.

myślano, że to złudzenie optyczne.

Scientific papers were published saying it was twitching eyelids

Prasa naukowa przekonywała, że to wynik drgania powiek

that explained it, or, you know, a human being's tendency

lub ludzkiej skłonności do widzenia wzorców tam, gdzie ich nie ma.

to see patterns where there are none.

lub ludzkiej skłonności do widzenia struktury tam, gdzie jej nie ma.

But I hope you've convinced yourself now, with this nighttime video,

Ale mam nadzieję, że to nocne nagranie przekonało was,

that they really were very well synchronized.

że one naprawdę świetnie się synchronizują.

Okay, well, the issue then is, do we need to be alive

Pytanie jednak brzmi, czy trzeba być żywym,

to see this kind of spontaneous order,

by tak samoistnie się porządkować.

and I've already hinted that the answer is no.

I podpowiedziałem już, że odpowiedź brzmi "nie".

Well, you don't have to be a whole creature.

Nie trzeba całego zwierzęcia.

You can even be just a single cell.

Wystarczy pojedyncza komórka.

Like, take, for instance, your pacemaker cells in your heart right now.

Weźmy na przykład komórki rozrusznikowe serca.

They're keeping you alive.

One trzymają was przy życiu.

Every beat of your heart depends on this crucial region, the sinoatrial node,

Każdy skurcz serca zależy od węzła zatokowo-przedsionkowego,

which has about 10,000 independent cells that would each beep,

w którym ok. 10 000 niezależnych komórek generuje impulsy,

have an electrical rhythm -- a voltage up and down --

ma swój elektryczny rytm - napięcie wzrasta i spada,

to send a signal to the ventricles to pump.

wysyła do komór sygnał, żeby pompowały.

Now, your pacemaker is not a single cell.

Wasz naturalny rozrusznik to nie jedna komórka,

It's this democracy of 10,000 cells that all have to fire in unison

to armia 10 000 komórek, które muszą strzelać jednocześnie,

for the pacemaker to work correctly.

by rozrusznik działał poprawnie.

I don't want to give you the idea that synchrony is always a good idea.

Nie mówię, że synchronizacja to zawsze dobry pomysł.

If you have epilepsy, there is an instance of billions of brain cells, or at least millions,

Gdy ma się epilepsję, miliardy, a co najmniej miliony komórek mózgu,

discharging in pathological concert.

wyładowują się w patologicznej zgodzie.

So this tendency towards order is not always a good thing.

Takie dążenie do ładu nie jest zawsze dobre.

You don't have to be alive. You don't have to be even a single cell.

Nie trzeba życia, ani nawet komórek.

If you look, for instance, at how lasers work,

Jeśli przyjrzeć się, jak działa np. laser,

that would be a case of atomic synchrony.

widać synchronizację atomów.

In a laser, what makes laser light so different from the light above my head here

To, co odróżnia światło nade mną od promienia lasera,

is that this light is incoherent --

to niespójność tego światła.

many different colors and different frequencies,

Jest tu wiele różnych kolorów i częstotliwości,

sort of like the way you clapped initially --

jak w waszym klaskanie na początku.

but if you were a laser, it would be rhythmic applause.

Jeśli bylibyście laserem, byłyby to rytmiczne oklaski.

It would be all atoms pulsating in unison,

Wszystkie atomy pulsowałyby zgodnie,

emitting light of one color, one frequency.

emitując światło jednego koloru i częstotliwości.

Now comes the very risky part of my talk,

Teraz czas na bardzo ryzykowną część mojej prezentacji,

which is to demonstrate that inanimate things can synchronize.

demonstrującą, że rzeczy martwe też się synchronizują.

Hold your breath for me.

Trzymajcie za mnie kciuki.

What I have here are two empty water bottles.

Mam tu dwie puste butelki.

This is not Keith Barry doing a magic trick.

To nie Keith Barry i jego magiczna sztuczka.

This is a klutz just playing with some water bottles.

To tylko ciamajda bawi się butelkami.

I have some metronomes here.

Mam tu parę metronomów.

Can you hear that?

Słyszycie?

All right, so, I've got a metronome,

Dobrze, mam więc metronom,

and it's the world's smallest metronome, the -- well, I shouldn't advertise.

najmniejszy model na świecie, firmy... Nie powinienem reklamować.

Anyway, so this is the world's smallest metronome.

W każdym razie, jest najmniejszy na świecie.

I've set it on the fastest setting, and I'm going to now take

Włączyłem najszybsze tempo i teraz wezmę

another one set to the same setting.

jeszcze jeden nastawiony tak samo.

We can try this first. If I just put them on the table together,

Spróbujmy najpierw tak: postawię je razem na stole,

there's no reason for them to synchronize, and they probably won't.

nie mają powodu się synchronizować i pewnie nie będą.

Maybe you'd better listen to them. I'll stand here.

Może posłuchajcie ich. Stanę tutaj.

What I'm hoping is that they might just drift apart

Liczę na to, że się oddalą,

because their frequencies aren't perfectly the same.

bo lekko się różnią częstotliwościami.

Right? They did.

Prawda? Tak się stało.

They were in sync for a while, but then they drifted apart.

Taktowały wspólnie, ale rozeszły się.

And the reason is that they're not able to communicate.

Powodem jest brak komunikacji.

Now, you might think that's a bizarre idea.

Myślicie pewnie, że to dziwaczny pomysł.

How can metronomes communicate?

Komunikacja metronomów?

Well, they can communicate through mechanical forces.

Otóż tak, oparta na siłach mechanicznych.

So I'm going to give them a chance to do that.

Umożliwię im ją.

I also want to wind this one up a bit. How can they communicate?

Podkręcę trochę tempo. Jak mogą się porozumiewać?

I'm going to put them on a movable platform,

Postawię je na ruchomym pomoście,

which is the "Guide to Graduate Study at Cornell." Okay? So here it is.

którym jest "Informator studiów magisterskich na Cornell". Weźmy go.

Let's see if we can get this to work.

Zobaczymy, czy to zadziała.

My wife pointed out to me that it will work better if I put both on at the same time

Żona podpowiedziała mi, że lepiej postawić oba jednocześnie,

because otherwise the whole thing will tip over.

bo inaczej wszystko się przewróci.

All right. So there we go. Let's see. OK, I'm not trying to cheat --

Dobrze, próbujemy. Wcale nie staram się oszukiwać...

let me start them out of sync. No, hard to even do that.

niech wychylenia będą różne. Nie, nawet tak trudno.

(Applause)

(Brawa)

All right. So before any one goes out of sync, I'll just put those right there.

Świetnie. Odstawię je, zanim się zdesynchronizują.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, that might seem a bit whimsical,

To tylko zabawa,

but this pervasiveness of this tendency towards spontaneous order

jednak takie uparte, samoistne porządkowanie się

sometimes has unexpected consequences.

miewa czasem niespodziewane konsekwencje.

And a clear case of that,

Wyraźnym tego przykładem było zdarzenie w Londynie w 2000 roku.

was something that happened in London in the year 2000.

Wyraźnym tego przykładem było zdarzenie w Londynie w 2000 roku.

The Millennium Bridge was supposed to be the pride of London --

Most Milenijny miał być dumą Londynu.

a beautiful new footbridge erected across the Thames,

Piękna, nowa kładka wzniesiona nad Tamizą,

first river crossing in over 100 years in London.

pierwszy od ponad 100 lat most w mieście.

There was a big competition for the design of this bridge,

Zaczęła się ostra rywalizacja o projekt,

and the winning proposal was submitted by an unusual team --

którą wygrał niezwykły zespół,

in the TED spirit, actually -- of an architect --

właściwie w duchu TED - architekt,

perhaps the greatest architect in the United Kingdom, Lord Norman Foster --

być może największy w Wielkiej Brytanii, Lord Norman Foster,

working with an artist, a sculptor, Sir Anthony Caro,

artysta rzeźbiarz, Sir Anthony Caro,

and an engineering firm, Ove Arup.

oraz firma inżynierii budowlanej, Ove Arup.

And together they submitted a design based on Lord Foster's vision,

Wspólnie stworzyli projekt wedle wizji Lorda Fostera.

which was -- he remembered as a kid reading Flash Gordon comic books,

Pamiętał on z dzieciństwa komiksy z Flashem Gordonem

and he said that when Flash Gordon would come to an abyss,

i powiedział, że gdy Flash Gordon przechodził nad przepaścią,

he would shoot what today would be a kind of a light saber.

strzelał z, dziś powiedzielibyśmy, miecza świetlnego.

He would shoot his light saber across the abyss, making a blade of light,

Strzelał, przecinając ciemność nad przepaścią ostrzem ze światła,

and then scamper across on this blade of light.

a potem przebiegał po nim.

He said, "That's the vision I want to give to London.

Powiedział: "To wizja, którą chcę dać Londynowi."

I want a blade of light across the Thames."

"Chcę ujrzeć nad Tamizą świetlne ostrze".

So they built the blade of light,

I zbudowano ostrze ze światła,

and it's a very thin ribbon of steel, the world's --

cienką wstęgę ze stali,

probably the flattest and thinnest suspension bridge there is,

chyba najbardziej płaski i cienki most wiszący na świecie,

with cables that are out on the side.

z linami nośnymi na zewnątrz, po bokach.

You're used to suspension bridges with big droopy cables on the top.

Przyzwyczailiście się do lin wiszących z góry, centralnie.

These cables were on the side of the bridge,

Te liny są z boku mostu,

like if you took a rubber band and stretched it taut across the Thames --

jakby naprężono gumkę i rozpięto ją nad Tamizą.

that's what's holding up this bridge.

To utrzymuje ten most.

Now, everyone was very excited to try it out.

Ludzie bardzo chcieli się po nim przejść.

On opening day, thousands of Londoners came out, and something happened.

W dzień otwarcia przyszły tysiące londyńczyków i coś się stało.

And within two days the bridge was closed to the public.

W ciągu dwu dni most zamknięto.

So I want to first show you some interviews with people

Pokażę wam najpierw wywiady z osobami,

who were on the bridge on opening day, who will describe what happened.

które były na moście w dzień otwarcia.

Man: It really started moving sideways and slightly up and down,

Mężczyzna: Zaczął się ruszać na boki i trochę w górę i dół,

rather like being on the boat.

jakby to była łódka.

Woman: Yeah, it felt unstable, and it was very windy,

Kobieta: Tak, most był chwiejny i mocno wiało,

and I remember it had lots of flags up and down the sides, so you could definitely --

było to widać po tych wszystkich chorągiewkach po bokach.

there was something going on sideways, it felt, maybe.

Chyba czuło się, że kołysze na boki.

Interviewer: Not up and down? Boy: No.

Reporter: Nie w górę i w dół? Chłopiec: Nie.

Interviewer: And not forwards and backwards? Boy: No.

Reporter: I nie w przód i w tył? Chłopiec: Nie.

Interviewer: Just sideways. About how much was it moving, do you think?

Reporter: Tylko na boki. Jak bardzo się ruszał?

Boy: It was about --

Chłopiec: To było około...

Interviewer: I mean, that much, or this much?

Reporter: Tzn. tyle czy tyle?

Boy: About the second one.

Chłopiec: Raczej to drugie.

Interviewer: This much? Boy: Yeah.

Reporter: Aż tyle? Chłopiec: Tak.

Man: It was at least six, six to eight inches, I would have thought.

Mężczyzna: Wydaje mi się, że co najmniej 15-20 cm.

Interviewer: Right, so, at least this much? Man: Oh, yes.

Reporter: Czyli tyle? Mężczyzna: O, tak.

Woman: I remember wanting to get off.

Kobieta: Pamiętam, że chciałam zejść.

Interviewer: Oh, did you? Woman: Yeah. It felt odd.

Reporter: Naprawdę? Kobieta: Tak. Czułam się dziwnie.

Interviewer: So it was enough to be scary? Woman: Yeah, but I thought that was just me.

Reporter: Tak było strasznie? Kobieta: Tak, ale myślałam, że to moja wyobraźnia.

Interviewer: Ah! Now, tell me why you had to do this?

Reporter: Powiedz, czemu musiałeś tak robić?

Boy: We had to do this because, to keep in balance

Chłopiec: Musiałem, żeby utrzymać równowagę,

because if you didn't keep your balance,

bo gdybym nie utrzymał równowagi,

then you would just fall over about, like, to the left or right, about 45 degrees.

to po prostu bym upadł, w lewo albo prawo, jakieś 45 stopni.

Interviewer: So just show me how you walk normally. Right.

Reporter: To pokaż mi, jak chodzisz normalnie.

And then show me what it was like when the bridge started to go. Right.

A teraz pokaż, jak to było, gdy most się zaczął ruszać.

So you had to deliberately push your feet out sideways and --

Więc musiałeś umyślnie stawiać stopy na boki i...

oh, and short steps?

O, i takie krótkie kroki?

Man: That's right. And it seemed obvious to me

Mężczyzna: Tak jest. Wydawało mi się jasne,

that it was probably the number of people on it.

że to przez liczbę ludzi na moście.

Interviewer: Were they deliberately walking in step, or anything like that?

Reporter: Czy oni specjalnie stąpali jednakowo?

Man: No, they just had to conform to the movement of the bridge.

Mężczyzna: Nie, ruch mostu ich do tego zmuszał.

Steven Strogatz: All right, so that already gives you a hint of what happened.

Steven Strogatz: To podpowiada, co się tam naprawdę stało.

Think of the bridge as being like this platform.

Wyobraźcie sobie, że kładka jest jak ta broszura.

Think of the people as being like metronomes.

Niech ludzie będą metronomami.

Now, you might not be used to thinking of yourself as a metronome,

Pewnie nie myśleliście dotąd o sobie jako o metronomach,

but after all, we do walk like -- I mean, we oscillate back and forth as we walk.

ale przecież tak chodzimy - kołysząc się z boku na bok.

And especially if we start to walk like those people did, right?

Szczególnie, gdy zaczniemy chodzić, jak tamci ludzie.

They all showed this strange sort of skating gait

Wszyscy robili te dziwne, łyżwiarskie kroki,

that they adopted once the bridge started to move.

od kiedy most zaczął się ruszać.

And so let me show you now the footage of the bridge.

Pokażę wam teraz materiał filmowy z tym mostem.

But also, after you see the bridge on opening day, you'll see an interesting clip

Po nagraniu z dnia otwarcia zobaczycie też ciekawy urywek filmu,

of work done by a bridge engineer at Cambridge named Allan McRobie,

pokazujący pracę inżyniera budowy mostów z Cambridge, Allana McRobiego,

who figured out what happened on the bridge,

który wytłumaczył, co się tam stało

and who built a bridge simulator to explain exactly what the problem was.

i zbudował symulator mostu, by wyjaśnić, co stanowiło problem.

It was a kind of unintended positive feedback loop

Było to niezamierzone sprzężenie zwrotne

between the way the people walked and the way the bridge began to move,

pomiędzy chodem ludzi a ruchem mostu,

that engineers knew nothing about.

nieznane dla inżynierów.

Actually, I think the first person you'll see

Pierwszą osobą, którą zobaczycie,

is the young engineer who was put in charge of this project. Okay.

jest młody inżynier, który zarządzał tym przedsięwzięciem.

(Video) Interviewer: Did anyone get hurt? Engineer: No.

Reporter: Czy byli ranni? Inżynier: Nie.

Interviewer: Right. So it was quite small -- Engineer: Yes. Interviewer: -- but real?

Reporter: Kołysanie było niewielkie. Inżynier: Tak. Reporter: Ale było.

Engineer: Absolutely. Interviewer: You thought, "Oh, bother."

Inżynier: Absolutnie tak. Reporter: Pomyślał pan, "O, kurczę."

Engineer: I felt I was disappointed about it.

Inżynier: Byłem zawiedziony.

We'd spent a lot of time designing this bridge, and we'd analyzed it,

Tak długo pracowaliśmy nad tym projektem, analizowaliśmy go,

we'd checked it to codes -- to heavier loads than the codes --

sprawdzaliśmy zgodność z normami, nawet dla większych obciążeń,

and here it was doing something that we didn't know about.

a zdarzyło się coś, czego nie rozumieliśmy.

Interviewer: You didn't expect. Engineer: Exactly.

Reporter: Nie przewidzieliście tego. Inżynier: Właśnie.

Narrator: The most dramatic and shocking footage

Narrator: Dramatyczny materiał filmowy

shows whole sections of the crowd -- hundreds of people --

pokazuje całe masy, setki ludzi,

apparently rocking from side to side in unison,

kołyszące się razem na boki

not only with each other, but with the bridge.

i na dodatek zgodnie z ruchem mostu.

This synchronized movement seemed to be driving the bridge.

To synchroniczne bujanie zdawało się poruszać mostem.

But how could the crowd become synchronized?

Ale jak tłum mógł się zsynchronizować?

Was there something special about the Millennium Bridge that caused this effect?

Co takiego w Moście Milenijnym spowodowało ten efekt?

This was to be the focus of the investigation.

To miał być cel dochodzenia.

Interviewer: Well, at last the simulated bridge is finished, and I can make it wobble.

Reporter: W końcu symulator mostu jest gotowy i potrafię go rozchybotać.

Now, Allan, this is all your fault, isn't it? Allan McRobie: Yes.

Allan, to wszystko twoja sprawka, prawda? Allan McRobie: Tak.

Interviewer: You designed this, yes, this simulated bridge,

Reporter: Zaprojektowałeś ten symulator i sądzisz,

and this, you reckon, mimics the action of the real bridge?

że imituje on zachowanie prawdziwego mostu?

AM: It captures a lot of the physics, yes.

AM: Odtwarza wiele rzeczywistych zachowań.

Interviewer: Right. So if we get on it, we should be able to wobble it, yes?

Reporter: Czyli stojąc na nim, można go rozkołysać?

Allan McRobie is a bridge engineer from Cambridge who wrote to me,

Narrator: Allan McRobie jest inżynierem budowy mostów z Cambridge,

suggesting that a bridge simulator ought to wobble

który twierdzi, że ten symulator mostu chybocze się

in the same way as the real bridge --

tak samo, jak prawdziwy most,

provided we hung it on pendulums of exactly the right length.

jeśli zawiesi się go na wahadłach odpowiedniej długości.

AM: This one's only a couple of tons, so it's fairly easy to get going.

AM: Ten ma tylko kilka ton, więc dość łatwo go rozruszać.

Just by walking. Interviewer: Well, it's certainly going now.

AM: Po prostu chodząc po nim. Reporter: Fakt, już czuję.

AM: It doesn't have to be a real dangle. Just walk. It starts to go.

AM: Nie trzeba się tak kiwać. Po prostu chodź, a zacznie się ruszać.

Interviewer: It's actually quite difficult to walk.

Reporter: Właściwie to trudno tu chodzić.

You have to be careful where you put your feet down, don't you,

Trzeba uważać, gdzie się stawia stopy,

because if you get it wrong, it just throws you off your feet.

bo inaczej może zwalić cię z nóg.

AM: It certainly affects the way you walk, yes. You can't walk normally on it.

AM: Na pewno wpływa na chód. Nie da się po nim normalnie chodzić.

Interviewer: No. If you try and put one foot in front of another,

Reporter: Kiedy stawiam stopy w linii,

it's moving your feet away from under you. AM: Yes.

uciekają spode mnie. AM: Tak.

Interviewer: So you've got to put your feet out sideways.

Reporter: Trzeba stawiać nogi na boki.

So already, the simulator is making me walk in exactly the same way

Więc symulator zmusza mnie do identycznego chodu,

as our witnesses walked on the real bridge.

co naszych świadków na moście.

AM: ... ice-skating gait. There isn't all this sort of snake way of walking.

AM: Chodu łyżwiarza. Nie da się iść prosto.

Interviewer: For a more convincing experiment,

Reporter: Żeby uwiarygodnić eksperyment, zaprosiłem tłum - ekipę dźwiękową.

I wanted my own opening-day crowd, the sound check team.

Reporter: Żeby uwiarygodnić eksperyment, zaprosiłem tłum - ekipę dźwiękową.

Their instructions: just walk normally.

Poleciłem im chodzić normalnie.

It's really intriguing because none of these people is trying to drive it.

To intrygujące, bo nikt nie stara się rozruszać mostu.

They're all having some difficulty walking.

Wszyscy mają ten sam problem z chodzeniem.

And the only way you can walk comfortably is by getting in step.

I jedyne wyjście, to chodzić w rytmie, jak wszyscy.

But then, of course, everyone is driving the bridge.

Ale wtedy wszyscy wprawiają most w ruch.

You can't help it. You're actually forced by the movement of the bridge to get into step,

Nie da się inaczej. Kołysanie mostu zmusza do wspólnego kroku,

and therefore to drive it to move further.

a przez to samo się zwiększa.

SS: All right, well, with that from the Ministry of Silly Walks,

Steven Strogatz: Może zakończę tym Ministerstwem Głupich Kroków,

maybe I'd better end. I see I've gone over.

bo widzę, że przeciągnąłem.

But I hope that you'll go outside and see the world in a new way,

Ale mam nadzieję, że po wyjściu zobaczycie świat na nowo,

to see all the amazing synchrony around us. Thank you.

z otaczającą nas, niezwykłą synchronią. Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)