How we're building the world's largest family tree | Yaniv Erlich

Çeviri: Gözde Alpçetin Gözden geçirme: Nevaz Mescioğlu

People use the internet for various reasons.

İnsanlar interneti çeşitli sebeplerden dolayı kullanıyor.

It turns out that one of the most popular categories of website

Meğerse internet sitelerinin en popüler kategorilerinden biri

is something that people typically consume in private.

insanların genellikle başkaları yokken baktığı bir şeymiş.

It involves curiosity,

Merakı, rahata düşkünlüğün pek az olmadığı seviyeleri içeriyor

non-insignificant levels of self-indulgence

and is centered around recording the reproductive activities

ve diğer insanların üreme aktivitelerini kayda almanın çevresinde dönüyor.

of other people.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Of course, I'm talking about genealogy --

Tabii ki soyağacından bahsediyorum --

(Laughter)

(Gülüşmeler)

the study of family history.

soygeçmiş bilimi.

When it comes to detailing family history,

Soygeçmişi detaylandırmak söz konusu olunca

in every family, we have this person that is obsessed with genealogy.

her ailede soyağacına takıntılı bir kişi vardır.

Let's call him Uncle Bernie.

Bu kişiye Bernie amca diyelim.

Uncle Bernie is exactly the last person you want to sit next to

Bernie amca, Şükran Günü yemeğinde

kesinlikle yan yana oturmak isteyeceğiniz son insandır

in Thanksgiving dinner,

because he will bore you to death with peculiar details

çünkü bazı eski akrabalarınız hakkındaki garip detaylarla içinizi bayacaktır.

about some ancient relatives.

But as you know,

Ancak bildiğiniz üzere

there is a scientific side for everything,

her şeyin bir bilimsel tarafı da vardır

and we found that Uncle Bernie's stories

ve Bernie amcanın hikâyelerinin biyomedikal araştırma için

have immense potential for biomedical research.

çok büyük bir potensiyele sahip olduğunu bulduk.

We let Uncle Bernie and his fellow genealogists

Bernie amcanın ve soy izleme uzmanlarının geni.com adındaki

document their family trees through a genealogy website called geni.com.

bir soyağacı internet sitesi aracılığıyla soyağaçlarını belgelemelerini istedik.

Kullancılar soyağaçlarını internet sitesine yüklediklerinde

When users upload their trees to the website,

it scans their relatives,

akrabalarını tarıyor

and if it finds matches to existing trees,

ve var olan ağaçlarla eşleşmeler buluyor,

it merges the existing and the new tree together.

var olan ve yeni ağacı birleştiriyor.

The result is that large family trees are created,

Varılan sonuç, geniş soyağaçlarının

beyond the individual level of each genealogist.

her soy izleme uzmanın bireysel düzeyinin ötesinde yaratıldığı.

Now, by repeating this process with millions of people

Şimdi, bu süreci tüm dünyadaki milyonlarca insanla tekrar ettiğimizde

all over the world,

we can crowdsource the construction of a family tree of all humankind.

tüm insalığın bir soyağacının yapısını kitle kaynakla kullanabiliriz.

Using this website,

Bu internet sitesini kullanarak

we were able to connect 125 million people

125 milyon insanı tek bir soyağacı ile birleştirmeyi başardık.

into a single family tree.

I cannot draw the tree on the screens over here

Ağacı burdaki ekranda çizemem

because they have less pixels

çünkü bu ağaçtaki insan sayısından daha az piksele sahipler.

than the number of people in this tree.

But here is an example of a subset of 6,000 individuals.

Ancak size 6 bin bireyin bir alt kümesinin örneğini göstereyim.

Each green node is a person.

Her yeşil düğüm, bir kişi.

The red nodes represent marriages,

Kırmızı düğümler evlilikleri temsil ediyor

and the connections represent parenthood.

ve bağlantılar ebeveynliği temsil ediyor.

In the middle of this tree, you see the ancestors.

Bu ağacın tam ortasında ataları görebilirsiniz

And as we go to the periphery, you see the descendants.

ve dış kenarlara gittikçe torunlarını görebilirsiniz.

This tree has seven generations, approximately.

Bu ağaçta tahmini olarak 7 nesil var.

Now, this is what happens when we increase the number of individuals

Bireylerin sayısını 70 bin kişiye yükselttiğimizde ise işte bu oluyor --

to 70,000 people --

still a tiny subset of all the data that we have.

sahip olduğumuz tüm verinin çok küçük bir alt kümesi.

Despite that, you can already see the formation of gigantic family trees

Buna rağmen birçok uzaktan akrabayla birlikte

devasa soyağaçlarının oluşumunu şimdiden görebilirsiniz.

with many very distant relatives.

Thanks to the hard work of our genealogists,

Soy izleme uzmanlarımızın sıkı çalışması sayesinde

we can go back in time hundreds of years ago.

yüzlerce yıl önceye, geçmişe gidebiliriz.

For example, here is Alexander Hamilton,

Örneğin 1755'te doğan Alexander Hamilton.

who was born in 1755.

Alexander was the first US Secretary of the Treasury,

Alexander, ABD'nin ilk hazine bakanıydı

but mostly known today due to a popular Broadway musical.

ancak günümüzde çoğunlukla popüler bir Broadway müzikaliyle tanınıyor.

We found that Alexander has deeper connections in the showbiz industry.

Alexander'ın eğlence sektöründe daha derin bağlantıları olduğunu bulduk.

In fact, he's a blood relative of ...

Aslında kan bağı var,

Kevin Bacon!

Kevin Bacon'la!

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Both of them are descendants of a lady from Scotland

Her ikisi de 13. yüzyılda yaşayan

who lived in the 13th century.

İskoçyalı bir hanımefendinin neslinden geliyor.

So you can say that Alexander Hamilton

Dolayısıyla Alexander Hamilton'ın

is 35 degrees of Kevin Bacon genealogy.

Kevin Bacon soyağacında 35 derece olduğunu söyleyebilirsiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And our tree has millions of stories like that.

Ağacımızın bunun gibi milyonlarca hikâyesi var.

We invested significant efforts to validate the quality of our data.

Verilerimizin kalitesini doğrulamak için önemli derecede çaba sarf ettik.

Using DNA, we found that .3 percent of the mother-child connections in our data

DNA kullanarak verilerimizdeki anne-çocuk bağlantılarının

%3'ünün yanlış olduğunu bulduk

are wrong,

which could match the adoption rate in the US pre-Second World War.

ki bu, ABD'nin 2. Dünya Savaşı öncesindeki evlat edinme oranlarıyla eşleşebilir.

For the father's side,

Baba tarafı içinse

the news is not as good:

haberler o kadar iyi değil.

1.9 percent of the father-child connections in our data are wrong.

Verilerimizdeki baba-çocuk bağlantılarının %1,9'u yanlış.

And I see some people smirk over here.

Bazı insanların burada sırıttığını görebiliyorum.

It is what you think --

Tam olarak da düşündüğünüz şey --

there are many milkmen out there.

dışarıda birçok sütçü var.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

However, this 1.9 percent error rate in patrilineal connections

Bununla beraber, bu babadan gelen bağlantılardaki %1,9'luk hata oranı

is not unique to our data.

verilerimize has bir şey değil.

Previous studies found a similar error rate

Önceki çalışmalar, kliniksel seviyedeki soyları kullanarak

using clinical-grade pedigrees.

benzer bir hata oranı buldu.

So the quality of our data is good,

Bu yüzden verilerimizin kalitesi iyi

and that should not be a surprise.

ve bu bir sürpriz olmamalı.

Our genealogists have a profound, vested interest

Bizim soy izleme uzmanlarımızın kendi soyağaçlarını doğru şekilde belgelemede

in correctly documenting their family history.

çok derin, yetkili bir ilgileri var.

We can leverage this data to learn quantitative information about humanity,

İnsanoğlu hakkında sayısal bilgi öğrenmek için bu veriyi kullanabiliriz,

for example, questions about demography.

örneğin demografi hakkındaki sorular için.

Here is a look at all our profiles on the map of the world.

Burada dünya haritasında bizim tüm profillerimiz bulunuyor.

Each pixel is a person that lived at some point.

Her piksel belli bir noktada yaşamış bir insan.

And since we have so much data,

Çok fazla verimiz olduğundan dolayı

you can see the contours of many countries,

birçok ülkenin hatlarını görebilirsiniz,

especially in the Western world.

özellikle de Batı dünyasını.

In this clip, we stratified the map that I've showed you

Bu klipte 1400'lerden 1900'lere kadar olan bireylerin doğum yıllarına dayanan

based on the year of births of individuals from 1400 to 1900,

size gösterdiğim haritayı sınıflara ayırdık

and we compared it to known migration events.

ve bilinen göç olaylarıyla karşılaştırdık.

The clip is going to show you that the deepest lineages in our data

Klip, daha iyi arşivciliğin olduğu Birleşik Krallık'a kadar geri giden

go all the way back to the UK,

verilerimizdeki en eski soyları gösteriyor

where they had better record keeping,

and then they spread along the routes of Western colonialism.

ve sonrasında Batı sömürgeciliğinin rotası boyunca yayılıyorlar.

Let's watch this.

Hadi bunu izleyelim.

(Music)

(Müzik)

[Year of birth: ]

[Doğum yılı:]

[1492 - Columbus sails the ocean blue]

[1492 - Columbus, mavi okyanusa açılıyor.]

[1620 - Mayflower lands in Massachusetts]

[1620 - Mayflower, Massachusetts'e ayak basıyor.]

[1652 - Dutch settle in South Africa]

[1652 - Hollandalılar, Güney Afrika'ya yerleşiyor.]

[1788 - Britanya'nın Avustralya'ya cezai taşımacılığı başlıyor.]

[1788 - Great Britain penal transportation to Australia starts]

[1836 - İlk göçmenler, Oregon Yolu'nu kullanıyor.]

[1836 - First migrants use Oregon Trail]

[Tüm etkinlikler]

[all activity]

I love this movie.

Bu filmi çok seviyorum.

Now, since these migration events are giving the context of families,

Bu göç etkinlikleri, ailelerin kaynağını veriyor,

we can ask questions such as:

dolayısıyla bunun gibi sorular sorabiliriz:

What is the typical distance between the birth locations

Eşlerin doğum yerleri arasındaki normal mesafe ne kadar?

of husbands and wives?

This distance plays a pivotal role in demography,

Mesafe, demografide çok önemli bir rol oynuyor

because the patterns in which people migrate to form families

çünkü aile oluşturmak için insanların göç etme kalıpları

determine how genes spread in geographical areas.

genlerin coğrafi bölgelerde nasıl yayıldığını belirliyor.

We analyzed this distance using our data,

Verilerimizi kullanarak bu mesafeyi inceledik

and we found that in the old days,

ve eski zamanlarda insanların zorluk yaşamadığını bulduk.

people had it easy.

They just married someone in the village nearby.

Yakınlardaki bir köydeki biriyle evleniyorlardı.

But the Industrial Revolution really complicated our love life.

Ancak Sanayi Devrimi aşk hayatımızı gerçekten zorlaştırdı.

And today, with affordable flights and online social media,

Günümüzde ise uygun uçak biletleri ve çevrim içi sosyal medya ile

people typically migrate more than 100 kilometers from their place of birth

sıklıkla insanlar ruh eşlerini bulmak için

doğum yerlerinden 100 kilometreden fazla göç ediyor.

to find their soul mate.

So now you might ask:

Şunu sorabilirsiniz:

OK, but who does the hard work of migrating from places to places

Tamam ama kim aile oluşturmak için

bir yerden bir yere göç etme zahmetine giriyor?

to form families?

Are these the males or the females?

Bu kişiler kadın mı erkek mi?

We used our data to address this question,

Bu soruyu irdelemek için verilerimizi kullandık

and at least in the last 300 years,

ve en az son 300 yıldır

we found that the ladies do the hard work

kadınların aile oluşturmak için

bir yerden bir yere göç etme zahmetine girdiğini bulduk.

of migrating from places to places to form families.

Now, these results are statistically significant,

Bu sonuçlar istatistiksel olarak önemli

so you can take it as scientific fact that males are lazy.

dolayısıyla erkeklerin tembel olduğunu

bilimsel bir gerçek olarak kabul edebilirsiniz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

We can move from questions about demography

Demografi hakkındaki soruları geçebilir

and ask questions about human health.

ve insan sağlığı hakkındaki soruları sorabiliriz.

For example, we can ask

Örneğin genetik varyasyonların

to what extent genetic variations account for differences in life span

bireyler arasındaki ömür süresindeki farklılıkları

ne ölçüde açıkladığını sorabiliriz.

between individuals.

Previous studies analyzed the correlation of longevity between twins

Önceki araştırmalar, bu soruyu irdelemek için

ikizler ile yaşam süresi arasındaki ilişkiyi inceledi.

to address this question.

They estimated that the genetic variations account for

Genetik varyasyonların bireyler arasındaki ömür süresindeki farklılıkların

about a quarter of the differences in life span between individuals.

yaklaşık olarak bir çeyreğini açıkladığını tahmin ediyorlar.

But twins can be correlated due to so many reasons,

Fakat ikizler, çeşitli çevresel etkiler veya ortak bir ev de dahil olmak üzere

including various environmental effects

birçok nedenden dolayı ilişkilendirilebilir.

or a shared household.

Large family trees give us the opportunity to analyze both close relatives,

Geniş soyağaçları bize ikizler gibi yakın akrabaları, uzak akrabaları,

such as twins,

hatta dördüncü derece kuzenleri inceleme fırsatı veriyor.

all the way to distant relatives, even fourth cousins.

This way we can build robust models

Bu şekilde genetik varyasyonların katkısını çevresel etkilerden ayıracak

that can tease apart the contribution of genetic variations

sağlam modeller kurabiliriz.

from environmental factors.

We conducted this analysis using our data,

Verilerimizi kullanarak bu analizi gerçekleştirdik

and we found that genetic variations explain only 15 percent

ve genetik varyasyonların bireyler arasındaki ömür süresindeki farklılıkların

of the differences in life span between individuals.

sadece yüzde 15'ini açıkladığını bulduk.

That is five years, on average.

Bu da ortalama olarak 5 sene.

So genes matter less than what we thought before to life span.

Dolayısıyla genler ömür süresine daha önce düşündüğümüzden daha az önem taşıyor.

And I find it great news,

Bunun harika bir haber olduğunu düşünüyorum

because it means that our actions can matter more.

çünkü bu, eylemlerimizin daha önemli olduğu anlamına geliyor.

Smoking, for example, determines 10 years of our life expectancy --

Sigara içmek, örneğin, ortalama yaşam süresinin 10 yılını belirliyor --

twice as much as what genetics determines.

genetik biliminin belirlediğinin iki katı.

Soyağaçlarına baktıkça ve soy izleme uzmanlarını DNA bilgilerini

We can even have more surprising findings

as we move from family trees

kayıt altına almalarına ve kitle kaynağı kullanmalarına izin verdiğimiz sürece

and we let our genealogists document and crowdsource DNA information.

çok daha şaşırtıcı bulgular bile elde edebiliriz.

And the results can be amazing.

Sonuçlar harika olabilir.

It might be hard to imagine, but Uncle Bernie and his friends

Hayal etmesi zor olabilir

ama Bernie amca ve arkadaşları, FBI'ın şu anda sahip olduğunu bile aşacak

can create DNA forensic capabilities

that even exceed what the FBI currently has.

DNA adli kabiliyetleri yaratabilir.

When you place the DNA on a large family tree,

DNA'yı geniş bir soyağacına yerleştirdiğinizde etkili bir şekilde

you effectively create a beacon

hepsinin DNA'yı oluşturan bir insana bağlı yüzlerce uzak akrabayı aydınlatan

that illuminates the hundreds of distant relatives

that are all connected to the person that originated the DNA.

bir işaret ışığı yaratıyorsunuz.

By placing multiple beacons on a large family tree,

Geniş bir soyağacına birçok işaret ışığı yerleştirerek

you can now triangulate the DNA of an unknown person,

bilinmeyen bir insanın DNA'sını nirengi yapabiliyorsunuz,

the same way that the GPS system uses multiple satellites

GPS sisteminin bir konumu bulmak için birçok uyduyu kullanması gibi.

to find a location.

The prime example of the power of this technique

Bu tekniğin gücünün başlıca örneği

is capturing the Golden State Killer,

ABD tarihindeki en kötü şöhretli suçlularından biri olan

one of the most notorious criminals in the history of the US.

Golden State Katili'nin yakalanması.

The FBI had been searching for this person for over 40 years.

FBI, bu kişiyi 40 yılı aşkın bir süredir arıyordu.

They had his DNA,

DNA'sına sahiplerdi

but he never showed up in any police database.

ancak herhangi bir polis veri tabanında hiç çıkmamıştı.

About a year ago, the FBI consulted a genetic genealogist,

Bir sene kadar önce FBI bir genetik soy izleme uzmanına danıştı

and she suggested that they submit his DNA to a genealogy service

ve o da uzak akrabalarını tespit edecek bir soyağacı hizmetine

that can locate distant relatives.

adamın DNA'sını yüklemelerini önerdi.

They did that,

Bunu yaptılar

and they found a third cousin of the Golden State Killer.

ve Golden State Katili'nin üçüncü derece kuzenini buldular.

They built a large family tree,

Geniş bir soyağacı oluşturdular,

scanned the different branches of that tree,

bu ağacın farklı dallarını taradılar

until they found a profile that exactly matched

ta ki Golden State Katili hakkında bildikleriyle

what they knew about the Golden State Killer.

tam olarak eşleşen bir profil bulana kadar.

They obtained DNA from this person and found a perfect match

Bu kişiden DNA aldılar

ve ellerinde olan DNA'yla mükemmel bir eşleşme buldular.

to the DNA they had in hand.

They arrested him and brought him to justice

Onu tutukladılar

ve bu kadar sene sonra adalete teslim ettiler.

after all these years.

Since then, genetic genealogists have started working with

O zamandan beri genetik soy izleme uzmanları,

suçluları yakalamak için bu tekniği kullanmaya

local US law enforcement agencies

to use this technique in order to capture criminals.

ve yerel ABD emniyet teşkilatlarıyla çalışmaya başladılar.

And only in the past six months,

Sadece son altı ay içinde

they were able to solve over 20 cold cases with this technique.

bu teknikle yirmiden fazla faili meçhul davayı çözebildiler.

Luckily, we have people like Uncle Bernie and his fellow genealogists

Neyse ki Bernie amca ve soy izleme uzmanları gibi insanlara sahibiz.

Bu kişiler, kendilerince hobileri olan amatörler değiller.

These are not amateurs with a self-serving hobby.

These are citizen scientists with a deep passion to tell us who we are.

Bu kişiler, bize kim olduğumuzu söylemenin

derin bir tutkusuna sahip olan bilim insanı birer vatandaşlar

And they know that the past can hold a key to the future.

ve geçmişin, geleceğe ışık tuttuğunu biliyorlar.

Thank you very much.

Çok teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkış)