How you can help save the bees, one hive at a time | Noah Wilson-Rich

Çeviri: Özge Özkan Gözden geçirme: Sara Ozturk

Pollinator decline is a grand challenge in the modern world.

Polen taşıyıcılarda azalma olması modern dünyada büyük bir tartışma.

Of the 200,000 species of pollinators,

200.000 çeşit polen taşıyıcıdan bal arıları en iyi anlaşılan tür

honeybees are the most well-understood,

partly because of our long history with them dating back 8,000 years ago

bunun nedeni kısmen onlarla olan uzun geçmişimiz ve bu geçmiş 8.000 yıl geriye,

to our cave drawings in what is now modern-day Spain.

İspanya'daki mağara resimlerimize kadar gidiyor.

Fakat bu indikatör türün giderek yok olduğunu biliyoruz.

And yet we know that this indicator species is dying off.

Last year alone, we lost 40 percent of all beehives in the United States.

Sadece geçen yıl, Amerika'da arı kovanlarının %40'ını kaybettik.

That number is even higher in areas with harsh winters,

Bu oran kışların sert geçtiği bölgelerde daha yüksek,

like here in Massachusetts,

örneğin Massachusetts'te

where we lost 47 percent of beehives

sadece bir yıl içinde arı kovanlarının %47'sini kaybettik.

in one year alone.

Can you imagine if we lost half of our people last year?

İnsanlarımızın yarısını geçen yıl kaybettiğimizi

And if those were the food-producing people?

ve onların gıda üreten insanlar olduğunu hayal edebiliyor musunuz?

It's untenable.

Bunun savunulacak tarafı yok.

And I predict that in 10 years,

Tahmin ediyorum ki 10 yıl içinde arılarımızı kaybedeceğiz.

we will lose our bees.

If not for the work of beekeepers replacing these dead beehives,

Arıcılar bu ölü kovanların yerine yenilerini koyamazsa

we would be without foods that we rely upon:

ihtiyacımız olan gıdalardan mahrum kalacağız:

fruits, vegetables,

Örneğin meyve, sebze, çıtır badem ve fındık fıstık,

crunchy almonds and nuts,

tart apples,

ekşi elma ve ekşi limonlar.

sour lemons.

Even the food that our cattle rely upon to eat, hay and alfalfa -- gone,

Hatta büyükbaş yemi olan otlar ve yonca yok olur

causing global hunger,

ve küresel açlığa, ekonomik yıkıma ve büyük bir ahlakî krize yol açar.

economic collapse,

a total moral crisis across earth.

Now, I first started keeping bees here in Cape Cod

Bal arısı immünolojisinde doktora yaptıktan hemen sonra

right after I finished my doctorate in honeybee immunology.

burada, Cape Cod’da arı beslemeye başladım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

(Applause)

(Alkış)

Imagine getting such a degree in a good economy --

Ekonomi iyiyken bu mevkiyi aldığınızı düşünün

and it was 2009:

ve yıl 2009'du: Büyük Durgunluk zamanı.

the Great Recession.

And I was onto something.

Bir şeylerle uğraşıyordum.

I knew that I could find out how to improve bee health.

Arıların sağlığı nasıl iyileştireceğimi bulabileceğimi düşünüyordum.

And so the community on Cape Cod here in Provincetown

Burada, Provincetown’da, Cape Cod’da yaşayan topluluk

was ripe for citizen science,

vatandaş bilimi için uygundu.

people looking for ways to get involved and to help.

İnsanlar katılmanın ve yardım etmenin yollarını arıyordu.

And so we met with people in coffee shops.

Böylece kafeteryalarda insanlarla bir araya geldik.

A wonderful woman named Natalie got eight beehives at her home in Truro,

Natalie isminde muhteşem bir kadının Truro’daki evinde 8 arı kovanı vardı

and she introduced us to her friend Valerie,

ve bizi arkadaşı Valerie ile tanıştırdı

who let us set up 60 beehives at an abandoned tennis court on her property.

ve o da bize mülkündeki terk edilmiş tenis kortuna 60 kovan kurmamıza izin verdi.

And so we started testing vaccines for bees.

Böylece arılara aşı testleri yapmaya başladık.

We were starting to look at probiotics.

Probiyotiklere bakmaya başlamıştık.

We called it "bee yogurt" --

Buna "Arı yoğurdu" adını verdik:

ways to make bees healthier.

Arıları daha sağlıklı yapmanın bir yolu.

And our citizen science project started to take off.

Bizim vatandaş bilimi projemiz başladı.

Meanwhile, back in my apartment here,

Bu arada benim buradaki dairemde ev sahibinden biraz endişeliydim.

I was a bit nervous about my landlord.

I figured I should tell him what we were doing.

Ona yaptığımız şeyi söylememiz gerektiğini düşünüyordum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I was terrified; I really thought I was going to get an eviction notice,

Korkuyordum, bir tahliye ihbarnamesi alabilirim diye düşünüyordum

which really was the last thing we needed, right?

ve bu isteyeceğim son şey olurdu, değil mi?

I must have caught him on a good day, though,

Fakat onu iyi bir anında yakalamışım ki

because when I told him what we were doing

yaptığımız şeyi anlattığımda

and how we started our nonprofit urban beekeeping laboratory,

ve kâr amacı gütmeyen kent arıcılığı laboratuvarı açtığımızı söylediğimde

he said, "That's great! Let's get a beehive in the back alley."

"Bu harika! Arka sokağa da bir kovan koyalım mı" dedi.

I was shocked.

Donakaldım, çok şaşırmıştım.

I was completely surprised.

I mean, instead of getting an eviction notice,

Yani bir tahliye ihbarnamesi almak yerine

we got another data point.

başka bir veri noktamız olmuştu.

And in the back alley of this image,

Bu resimdeki arka sokakta,

what you see here, this hidden beehive --

şurada gördüğünüz şey gizlenmiş bir arı kovanı,

that beehive produced more honey that first year

bu kovan ilk yılında daha önceki kovanlardan

than we have ever experienced in any beehive we had managed.

şimdiye kadar hiç almadığımız miktarda bal üretti.

It shifted our research perspective forever.

Araştırma bakışımızı temelli değiştirdi.

It changed our research question away from "How do we save the dead and dying bees?"

Araştırma sorumuz ''Ölen ve ölmekte olan arıları nasıl kurtarabiliriz?''

to "Where are bees doing best?"

halinden ''Arılar en iyi nerede yaşıyor?'' haline geldi.

And we started to be able to put maps together,

Haritaları, ev güvertelerinde, bahçelerde, iş çatılarında

looking at all of these citizen science beehives

from people who had beehives at home decks,

tüm bilim vatandaş arı kovanlarına sahip olan insanları

gardens, business rooftops.

gözeterek oluşturmaya başladık.

We started to engage the public,

Toplumu kullanmaya başladık

and the more people who got these little data points,

ve insanlar bu küçük veri göstergelerini aldıkça

the more accurate our maps became.

haritalarımız daha doğru hale geldi.

And so when you're sitting here thinking, "How can I get involved?"

Böylece, burada otururken "Nasıl katılabilirim" diye düşünüyorsunuz.

you might think about a story of my friend Fred,

Arkadaşım Fred'in hikayesini düşünebilirsiniz

who's a commercial real estate developer.

ki o ticari gayrimenkul müteahhidi.

He was thinking the same thing.

O da aynı şeyi düşünüyordu.

He was at a meeting,

Bir toplantıdaydı, kiracı ilişkileri

thinking about what he could do for tenant relations

ve geniş ölçekte sürdürülebilirlikte ne yapabileceği hakkında düşünüyordu.

and sustainability at scale.

And while he was having a tea break,

he put honey into his tea and noticed on the honey jar

Bir çay molası verirken

çayının içine bal koydu ve bal kavanozunun üzerinde

a message about corporate sustainability from the host company of that meeting.

ev sahibi şirketten gelen kurumsal sürdürülebilirlik hakkındaki mesajı gördü.

And it sparked an idea.

Mesaj bir fikir uyandırdı.

He came back to his office.

Ofisine geldi

An email, a phone call later, and -- boom! --

bir e-mail, daha sonra bir telefon görüşmesi ve birlikte ulusal hale geldik.

we went national together.

We put dozens of beehives on the rooftops of their skyscrapers

Ülke çapında dokuz şehirde gökdelenlerin çatılarına

across nine cities nationwide.

düzinelerce arı kovanları koyduk.

Nine years later --

Dokuz yıl sonra --

(Applause)

(Alkış)

Nine years later, we have raised over a million dollars for bee research.

Dokuz yıl sonra arı araştırması için bir milyon doların üzerinde para topladık.

We have a thousand beehives as little data points across the country,

Biz 65 yerel arı yetiştiricisinin kendi topluluklarında bulunan

18 states and counting,

arı kovanlarını yönetmeleri

where we have created paying jobs for local beekeepers, 65 of them,

ve veri göstergelerinde fark yaratan sıradan insanlarla bağlantı kurmaları için

to manage beehives in their own communities,

18 eyalette

to connect with people, everyday people,

ülke boyunca küçük veri noktaları olarak bin tane arı kovanı yerleştirdik.

who are now data points together making a difference.

So in order to explain what's actually been saving bees,

Yani aslında arıları geliştikleri yerde kurtarmanın

where they're thriving,

ne olduğunu açıklamak için

I need to first tell you what's been killing them.

önce onları öldüren şeyi size söylemeliyim.

The top three killers of bees

Arıların ilk üç katili:

are agricultural chemicals such as pesticides, herbicides, fungicides;

böcek ilacı, ot öldürücü, mantar öldürücü gibi tarım kimyasalları.

diseases of bees, of which there are many;

Çok sayıda arı hastalıklarına

ve doğal yaşam alanının kaybına neden olurlar.

and habitat loss.

So what we did is we looked on our maps

Yani yaptığımız şey haritalarımıza bakmak

and we identified areas where bees were thriving.

ve arıların geliştikleri yerleri tespit etmekti.

This was mostly in cities, we found.

Çoğunluğunun şehirlerde olduğunu bulduk.

Data are now showing that urban beehives produce more honey

Veriler gösteriyor ki kentsel arı kovanları

than rural beehives and suburban beehives.

kırsal arı kovanlarına ve banliyö arı kovanlarına göre daha fazla bal üretiyor.

Urban beehives have a longer life span than rural and suburban beehives,

Kentsel arı kovanları, kırsal ve banliyö arı kovanlarından daha fazla ömre sahip.

and bees in the city are more biodiverse;

Şehirdeki arıların biyolojik çeşitliliği daha fazla.

there are more bee species in urban areas.

Kentsel alanlarda daha fazla arı türü var.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Right?

Değil mi?

Why is this?

Bu neden böyle?

That was our question.

Bu sizin sorunuzdu.

Bu yüzden bu üç arı katili ile başladık ve soruyu değiştirdik:

So we started with these three killers of bees,

and we flipped it:

Şehirlerde bu ilaçlardan hangisi farklı?

Which of these is different in the cities?

İlki, böcek ilaçları.

So the first one, pesticides.

We partnered up with the Harvard School of Public Health.

Harvard Halk Sağlığı Okulu ile ortaklık kurduk.

We shared our data with them.

Bilgilerimizi onlarla paylaştık.

We collected samples from our citizen science beehives

Vatandaş arı bilim kovanlarımızdan örnekler topladık.

İnsanların evlerinde ve iş çatılarındaki bilim arı kovanlarından örnekler topladık.

at people's homes and business rooftops.

We looked at pesticide levels.

We thought there would be less pesticides in areas where bees are doing better.

Böcek ilacı seviyelerine baktık.

Arıların daha iyisini yaptığı alanlarda daha az böcek ilacı olacağını düşündük.

That's not the case.

So what we found here in our study is -- the orange bars are Boston,

Durum bundan ibaret değildi.

Yani çalışmamızda bulduğumuz şey, turuncu çubuklar Boston,

and we thought those bars would be the lowest,

ve bu çubukların en düşükte olacağını düşündük.

there would be the lowest levels of pesticides.

Böcek ilacı seviyesi en düşükte olacaktı.

And, in fact, there are the most pesticides in cities.

Aslında şehirlerdeki en fazla miktarda böcek ilacına sahipti.

So the pesticide hypothesis for what's saving bees --

Yani arıları kurtarmak için böcek ilacı hipotezi,

less pesticides in cities --

şehirlerde daha az böcek ilacı olması anlamına gelmiyor.

is not it.

And this is very typical of my life as a scientist.

Bu bir bilim adamı olarak hayatımın tipik bir özelliği.

Anytime I've had a hypothesis,

Ne zaman bir hipotezim olsa

not only is it not supported, but the opposite is true.

hem desteklenmiyor hem de tam tersi doğru çıkıyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Which is still an interesting finding, right?

Yine de ilginç bir sonuç, değil mi?

We moved on.

Hastalık hipotezine devam ettik.

The disease hypothesis.

We looked at diseases all over our beehives.

Tamamen arı kovanlarımızdaki hastalıklara baktık.

And what we found in a similar study to this one with North Carolina State is:

Kuzey Carolina Eyaleti ile benzer çalışmada bulduğumuz şey şu:

Kent, banliyö ve kırsal alanlardaki arılardaki hastalık arasında

there's no difference between disease in bees

in urban, suburban and rural areas.

hiçbir fark yok.

Diseases are everywhere; bees are sick and dying.

Hastalıklar her yerde, arılar hasta ve ölüyor.

In fact, there were more diseases of bees in cities.

Aslında bakılırsa şehirdeki arılarda daha fazla hastalık vardı.

This was from Raleigh, North Carolina.

Bu, Kuzey Carolina, Raleigh'dendi.

So again, my hypothesis was not supported. The opposite was true.

Yani yine hipotezim desteklenmedi, tam tersi doğruydu.

We're moving on.

Devam ediyoruz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The habitat hypothesis.

Habitat hipotezine.

This said that areas where bees are thriving have a better habitat --

Arıların geliştiği bu alanların daha iyi yaşam ortamına sahip olduğu söylendi.

more flowers, right?

Daha fazla çiçek var, değil mi?

But we didn't know how to test this.

Fakat bunu nasıl test edeceğimizi bilmiyorduk.

So I had a really interesting meeting.

Bundan dolayı gerçekten ilginç bir toplantı yaptım.

An idea sparked with my friend and colleague Anne Madden,

TED konuşmacısı olan arkadaşım ve meslektaşım Anne Madden ile

fellow TED speaker.

We thought about genomics, kind of like AncestryDNA or 23andMe.

bir fikir aklımıza geldi.

AncestryDNA veya 23andMe gibi genler ile ilgili konuştuk.

Have you done these?

Bunlardan hiç yaptınız mı?

You spit in a tube and you find out, "I'm German!"

Bir tüpe tükürüyorsunuz ve " Ben Almanım" diyorsunuz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Well, we developed this for honey.

Bunu bal için geliştirdik.

So we have a sample of honey and we look at all the plant DNA,

Yani bir bal örneğimiz vardı ve tüm bitki DNA'sına baktık

and we find out, "I'm sumac!"

ve "Ben sumağım" olduğunu ortaya çıkardık.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And that's what we found here in Provincetown.

Bulduğumuz şey burada, Provinvetown'da.

So for the first time ever, I'm able to report to you

Hayatımda ilk kez hangi tür balın bizim toplumumuzda olduğunu

what type of honey is from right here in our own community.

size rapor edebilirim.

HoneyDNA, a genomics test.

HoneyDNA, bir tür genlerle ilgili test.

Spring honey in Provincetown is from privet.

Provincetown'daki bahar balı, kurtbağrından gelir.

What's privet? Hedges.

Kurtbağrı nedir? Çalılar.

What's the message?

Mesaj nedir?

Don't trim your hedges to save the bees.

Arıları kurtarmak için çalılarınızı kırpmayın.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I know we're getting crunchy and it's controversial,

Çirkinleşiyoruz, biliyorum ve bu tartışılır.

so before you throw your tomatoes,

Bu yüzden domateslerinizi atmadan önce

we'll move to the summer honey, which is water lily honey.

Nilüfer balı olan yaz balına geçelim.

If you have honey from Provincetown right here in the summer,

Eğer yazın Provincetown'dan balınız varsa

you're eating water lily juice;

nilüfer suyu, sonbaharda ise sumak balı içiyorsunuz.

in the fall, sumac honey.

We're learning about our food for the first time ever.

Şimdiye dek ilk kez yemeğimizi öğreniyoruz.

And now we're able to report, if you need to do any city planning:

Artık rapor edebiliyoruz, eğer herhangi bir şehir planlaması yapmanız gerekiyorsa

What are good things to plant?

dikilecek iyi şeyler nelerdir?

What do we know the bees are going to that's good for your garden?

Arıların bahçemiz için neyi iyi yapacağını biliyor muyuz?

For the first time ever for any community, we now know this answer.

Herhangi bir topluluk için ilk defa artık bu cevabı biliyoruz.

What's more interesting for us is deeper in the data.

Bizim için daha ilginç olan şey daha derindeki bilgiler.

So, if you're from the Caribbean and you want to explore your heritage,

Örneğin, Karayiplerdenseniz ve mirasınızı merak ediyorsanız.

Bahamian honey is from the laurel family,

Bahama balı defne ailesinden, tarçın ve avokado aromaları içerir.

cinnamon and avocado flavors.

But what's more interesting is 85 different plant species

Fakat daha ilginç olan şey 85 farklı bitki türünün

in one teaspoon of honey.

bir çay kaşığı balda olması.

That's the measure we want, the big data.

Bu istediğimiz ölçü, büyük bir veri.

Indian honey: that is oak.

Hint balı: bu bir meşe.

Every sample we've tested from India is oak,

Hindistan'dan test ettiğimiz her örnek meşe

and that's 172 different flavors in one taste of Indian honey.

ve bu Hindistan balının bir tadımında 172 farklı tat içerir.

Provincetown honey goes from 116 plants in the spring

Province balı, bahar ayında 116 bitkiden

to over 200 plants in the summer.

yaz ayında 200'den fazla bitkiden gelir.

These are the numbers that we need to test the habitat hypothesis.

Bunlar habitat hipotezini test etmek için ihtiyacımız olan sayılar.

In another citizen science approach,

Başka bir vatandaş bilimi yaklaşımında,

you find out about your food and we get some interesting data.

yemeğin ile ilgili şeyler öğreniriz, bazı ilginç veriler elde ederiz.

We're finding out now that in rural areas,

Şimdi öğreniyoruz ki kırsal alanlarda

there are 150 plants on average in a sample of honey.

bir bal örneğinde ortalama 150 bitki var.

That's a measure for rural.

Bu kırsal alan için bir ölçü.

Suburban areas, what might you think?

Banliyö alanları hakkında ne düşünürsünüz?

Do they have less or more plants in suburban areas with lawns

Çimli banliyö bölgelerinde insanlara güzel görünen fakat polen taşıyıcılar için

that look nice for people but they're terrible for pollinators?

korkunç olan daha az veya daha fazla bitkiye mi sahipler?

Suburbs have very low plant diversity,

Banliyölerde bitki çeşitliliği çok düşük

so if you have a beautiful lawn,

yani güzel bir çimlik alanınız varsa

good for you, but you can do more.

bu sizin için iyi fakat yaşam alanlarını çeşitlendirmek

You can have a patch of your lawn that's a wildflower meadow

ve tozlayıcı sağlığını geliştirmek için

to diversify your habitat,

çimlerden bir kır çiçeği çayırına sahip olabilirsiniz.

to improve pollinator health.

Anybody can do this.

Bunu herkes yapabilir.

Urban areas have the most habitat, best habitat,

Kentsel bölgeler en iyi ve en çok yaşam alanına sahip.

as you can see here: over 200 different plants.

Burada görebileceğiniz gibi 200'ün üzerinde farklı bitki var.

We have, for the first time ever, support for the habitat hypothesis.

Şimdiye kadar ilk kez habitat hipotezi için desteğe sahibiz.

We also now know how we can work with cities.

Artık şehirlerle nasıl çalışabiliriz biliyoruz.

The City of Boston has eight times better habitat

Boston şehri, yakınındaki banliyölere göre yedi kat daha iyi yaşam alanına sahip

than its nearby suburbs.

And so when we work with governments, we can scale this.

yani hükümetlerle çalıştığımızda bunu ölçeklendirebiliriz.

You might think on my tombstone, it'll say,

Mezar taşımı düşünebilirsiniz,

"Burada Noah yatıyor, bir çiçek dik." yazacak, değil mi?

"Here lies Noah. Plant a flower." Right?

I mean -- it's exhausting after all of this.

Demek istediğim tüm olanlardan sonra bu yorucu.

Fakat birlikte ölçeklendirdiğimizde

But when we scale together,

when we go to governments and city planners --

hükümetlere ve şehir planlamacılara gittiğimiz zaman,

like in Boston, the honey is mostly linden trees,

Boston'da balın çoğunlukla ıhlamur ağaçlarında olması gibi,

and we say, "If a dead tree needs to be replaced, consider linden."

diyoruz ki " Ölü bir ağacı yenisiyle değiştirmek gerekiyorsa ıhlamuru düşünün.

When we take this information to governments, we can do amazing things.

Bu bilgiyi hükümetlere verdiğimizde harika şeyler yapabiliriz.

This is a rooftop from Fred's company.

Bu Fred'in şirketinden bir çatı.

We can plant those things on top of rooftops worldwide

Bunları dünya çapında çatıların tepesine yaşam alanlarını yenilemeye başlamak

to start restoring habitat and securing food systems.

ve gıda sistemlerini korumak için dikebiliriz.

We've worked with the World Bank

Dünya Bankası ve Haiti ülkesinden başkanlık heyeti ile çalıştık.

and the presidential delegation from the country of Haiti.

We've worked with wonderful graduate students at Yale University and Ethiopia.

Yale Üniversitesi ve Etiyopya'daki harika mezun öğrencilerle çalıştık.

Bu ülkelerde ne olduğunu belirleyerek ballarına değer katabiliriz.

In these countries, we can add value to their honey

by identifying what it is,

but informing the people of what to plant

Fakat insanları yaşam alanlarını yenilemek için bilgilendirin

to restore their habitat and secure their food systems.

ve gıda sistemlerini güvenceye alın.

But what I think is even more important is when we think about natural disasters.

Ama doğal afetlerin daha önemli olduğunu düşünüyorum.

İlk kez, yok edilmeden önce

For the first time,

herhangi bir habitatın temel ölçüsüne nasıl sahip olacağımızı biliyoruz.

we now know how we can have a baseline measure of any habitat

before it might be destroyed.

Think about your hometown.

Memleketinizi düşünün.

What risks does the environment pose to it?

Hangi riskler çevrede tehlikeye neden oluyor?

This is how we're going to save Puerto Rico after Hurricane Maria.

Maria kasırgasından sonra Porto Riko'yu böyle kurtaracağız.

We now have a baseline measure of honey,

Artık balın temel ölçüsüne sahibiz,

honey DNA from before and after the storm.

fırtına öncesi ve sonrası bal DNA'sına.

We started in Humacao.

Humacao'da başladık.

This is right where Hurricane Maria made landfall.

Burası tam Maria kasırgasının toprak kaymasına sebep olduğu yer.

And we know what plants to replace and in what quantity and where

Biz bal DNA örneklerini üçgenleyerek hangi bitkilerin ne miktarda

by triangulating honey DNA samples.

ve nerede yer alacağını biliyoruz.

You might even think about right here,

Burayı bile düşünebilirsiniz,

the beautiful land that connected us, that primed us,

bizi hazırlayan, bizi bağlayan güzel karayı,

all the citizen science to begin with,

tüm vatandaş biliminin başlangıcını, erozyonu, kış fırtınalarını

the erosion, the winter storms

that are getting more violent every year.

her yıl daha da şiddetlenen şeyleri.

What are we going to do about this,

Bununla ilgili değerli toprağımız için ne yapacağız?

our precious land?

Well, looking at honey DNA,

Bal DNA'sına bakın,

we can see what plants are good for pollinators that have deep roots,

toprağı güvence altına alan derin köklere sahip tozlayıcılar için

that can secure the land,

hangi bitkilerin iyi olduğunu görebiliriz, herkes katılabilir.

and together, everybody can participate.

And the solution fits in a teaspoon.

Çözümü bir çay kaşığına sığar.

If your hometown might get swept away or destroyed by a natural disaster,

Eğer memleketiniz silinip giderse ya da doğal bir afet tarafından

we now have a blueprint suspended in time

tahrip edilirse artık zaman içerisinde

for how to restore that on Earth,

bunun dünyaya hatta belki Mars'taki bir seraya

or perhaps even in a greenhouse on Mars.

nasıl geri yükleneceği hakkında askıya alınmış bir planımız var.

I know it sounds crazy, but think about this:

Kulağa çılgınca geldiğini biliyorum ama şunu bir düşünün:

Gelecek hakkında düşündüğümüzde yeni bir Provincetown,

a new Provincetown,

a new hometown,

yeni bir memleket, istikrarlı bir gıda sistemi

a place that might be familiar that's also good for pollinators

aynı zamanda tozlayıcılar için iyi ve tanıdık olabilecek bir yer.

for a stable food system,

when we're thinking about the future.

Birlikte arıları kurtaran şeyin çeşitli yaşam ortamlarını ağaçlandırmak

Now, together, we know what's saving bees --

by planting diverse habitat.

olduğunu biliyoruz.

Now, together, we know how bees are going to save us --

Birlikte artık arıların bizi çevre sağlığı için barometre olarak

by being barometers for environmental health,

bilginin kaynağı, planları olarak,

zaman içerisinde askıya alınan küçük veri fabrikaları olarak

by being blueprints, sources of information,

little data factories suspended in time.

nasıl kurtaracağını biliyoruz.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)