How you can help save the bees, one hive at a time | Noah Wilson-Rich

Translator: Trang Tran Reviewer: Anh Huynh

Pollinator decline is a grand challenge in the modern world.

Sự suy giảm số lượng động vật thụ phấn là một thách thức lớn hiện nay.

Of the 200,000 species of pollinators,

Trong số 200.000 loài động vật thụ phấn,

honeybees are the most well-understood,

ong mật là loài chúng ta hiểu rõ nhất,

partly because of our long history with them dating back 8,000 years ago

một phần bởi mối quan hệ người - ong mật được cho rằng đã có từ 8000 năm trước

to our cave drawings in what is now modern-day Spain.

qua các bức hoạ trong hang động ở Tây Ban Nha hiện nay.

And yet we know that this indicator species is dying off.

Có điều chúng ta biết rằng loài chỉ thị này đang chết dần.

Last year alone, we lost 40 percent of all beehives in the United States.

Chỉ trong năm ngoái, chúng ta đã mất đi 40% lượng tổ ong trên toàn nước Mỹ.

That number is even higher in areas with harsh winters,

Con số còn cao hơn ở những nơi có mùa đông khắc nghiệt,

like here in Massachusetts,

như ở đây, Masachusetts,

where we lost 47 percent of beehives

nơi chúng ta mất 47% tổ ong

in one year alone.

chỉ trong vòng một năm.

Can you imagine if we lost half of our people last year?

Hãy tưởng tượng chúng ta mất đi một nửa số người trong năm ngoái,

And if those were the food-producing people?

và đó lại là những người sản xuất ra thực phẩm!

It's untenable.

Ta không bảo vệ được họ!

And I predict that in 10 years,

Tôi dự đoán rằng trong 10 năm,

we will lose our bees.

chúng ta sẽ mất toàn bộ lượng ong đang có.

If not for the work of beekeepers replacing these dead beehives,

Nếu như không có những người nuôi ong thay những cái tổ chết,

we would be without foods that we rely upon:

chúng ta sẽ không có các loại đồ ăn thiết yếu như

fruits, vegetables,

hoa quả, rau,

crunchy almonds and nuts,

hạnh nhân và các loại hạt giòn,

tart apples,

bánh táo,

sour lemons.

chanh chua.

Even the food that our cattle rely upon to eat, hay and alfalfa -- gone,

Kể cả thức ăn cho chăn nuôi, cỏ khô, cỏ linh lăng cũng không còn,

causing global hunger,

gây nên một nạn đói toàn cầu,

economic collapse,

kinh tế sụp đổ,

a total moral crisis across earth.

một cuộc khủng hoảng tinh thần toàn cầu.

Now, I first started keeping bees here in Cape Cod

Hiện giờ, tôi đã bắt đầu nuôi ong ở đây, Cape Cod

right after I finished my doctorate in honeybee immunology.

ngay sau khi tôi hoàn thành bằng tiến sĩ miễn dich học của ong mật.

(Laughter)

(Tiếng cười)

(Applause)

(Vỗ tay)

Imagine getting such a degree in a good economy --

Tưởng tượng có một tầm bằng như thế vào một thời kỳ kinh tế tốt

and it was 2009:

như là năm 2009:

the Great Recession.

khủng hoảng tài chính toàn cầu.

And I was onto something.

Và tôi biết một điều tuyệt vời.

I knew that I could find out how to improve bee health.

Tôi đã biết rằng mình có thể tìm ra cách để cải thiện sức khoẻ cho loài ong.

And so the community on Cape Cod here in Provincetown

Và cộng đồng Cape Cod ở đây, Provincetown

was ripe for citizen science,

đã sẵn sàng cho khoa học,

people looking for ways to get involved and to help.

mọi người tìm cách tham gia và giúp đỡ.

And so we met with people in coffee shops.

Chúng tôi gặp gỡ ở những quán café.

A wonderful woman named Natalie got eight beehives at her home in Truro,

Một người phụ nữ tuyệt vời tên Natalie có tám tổ ong tại nhà ở Truro,

and she introduced us to her friend Valerie,

cô ấy giới thiệu chúng tôi với Valerie,

who let us set up 60 beehives at an abandoned tennis court on her property.

người đã để chúng tôi dựng 60 tổ ong ở một khoảng sân tennis bỏ hoang của mình.

And so we started testing vaccines for bees.

Và thế là chúng tôi bắt đầu thử nghiệm vắc-xin cho ong.

We were starting to look at probiotics.

Chúng tôi bắt đầu xem xét tới lợi khuẩn.

We called it "bee yogurt" --

Chúng tôi gọi nó là “sữa chua ong”

ways to make bees healthier.

cách khiến ong khoẻ mạnh hơn.

And our citizen science project started to take off.

Và dự án khoa học công dân của chúng tôi bắt đầu phát triển.

Meanwhile, back in my apartment here,

Trong khi đó, nhìn lại căn hộ của mình,

I was a bit nervous about my landlord.

tôi bắt đầu hơi lo lắng về phía chủ nhà.

I figured I should tell him what we were doing.

Tôi nên nói với ông ấy việc chúng tôi đang làm.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I was terrified; I really thought I was going to get an eviction notice,

Tôi sợ, tôi thực sự nghĩ mình sẽ nhận một tờ thông báo bị đuổi,

which really was the last thing we needed, right?

đó chẳng phải là thứ không ai mong muốn sao?

I must have caught him on a good day, though,

Lẽ ra tôi nên gặp ông ấy vào một ngày lành,

because when I told him what we were doing

bởi khi tôi nói với ông việc mình đang làm

and how we started our nonprofit urban beekeeping laboratory,

và thí nghiệm phi lợi nhuận bảo vệ ong,

he said, "That's great! Let's get a beehive in the back alley."

ông ấy nói: “Tuyệt lắm! Lấy cái tổ ong ở cái hẻm đằng sau ấy”

I was shocked.

Tôi sốc.

I was completely surprised.

Tôi hoàn toàn ngạc nhiên.

I mean, instead of getting an eviction notice,

Bởi thay vì nhận được tờ thông báo đuổi,

we got another data point.

tôi nhận được thêm thông tin.

And in the back alley of this image,

Ở con hẻm phía sau trong bức ảnh này,

what you see here, this hidden beehive --

bạn thấy đó, chiếc tổ ong bị ẩn giấu —

that beehive produced more honey that first year

trong năm đầu tiên, nó tạo ra nhiều mật ong

than we have ever experienced in any beehive we had managed.

hơn bất cứ cái tổ nào chúng tôi từng thấy.

It shifted our research perspective forever.

Nó đã làm thay đổi quan điểm nghiên cứu của chúng tôi.

It changed our research question away from "How do we save the dead and dying bees?"

Từ việc hỏi: “Làm sao để cứu những đàn ong đang chết dần?”

to "Where are bees doing best?"

sang: “Ong đang sống tốt nhất ở đâu?”

And we started to be able to put maps together,

Chúng tôi bắt đầu có thể phác họa nên bản đồ,

looking at all of these citizen science beehives

bằng cách nhìn vào những tổ ong

from people who had beehives at home decks,

của những người có tổ ong ở phía sau nhà,

gardens, business rooftops.

trong vườn, trên mái nhà.

We started to engage the public,

Chúng tôi kêu gọi quần chúng,

and the more people who got these little data points,

và càng có nhiều người có dữ liệu,

the more accurate our maps became.

bản đồ càng trở nên chính xác hơn.

And so when you're sitting here thinking, "How can I get involved?"

Vì vậy nếu bạn đang băn khoăn “làm sao để có thể chung tay?"

you might think about a story of my friend Fred,

bạn có thể nghĩ đến câu chuyện của anh bạn Fred,

who's a commercial real estate developer.

một quản lý tài sản bất động sản.

He was thinking the same thing.

Anh ấy cũng từng băn khoăn điều tương tự.

He was at a meeting,

Fred từng dự một cuộc họp,

thinking about what he could do for tenant relations

nghĩ về cách để cải thiện quan hệ với khách thuê

and sustainability at scale.

và quy mô bền vững.

And while he was having a tea break,

Và trong lúc uống trà giải lao,

he put honey into his tea and noticed on the honey jar

anh bỏ mật ong vào trà và nhận ra trên lọ mật ong

a message about corporate sustainability from the host company of that meeting.

thông điệp về sự bền vững của doanh nghiệp từ công ty chủ trì cuộc họp.

And it sparked an idea.

Một ý tưởng lóe lên.

He came back to his office.

Fred quay lại văn phòng.

An email, a phone call later, and -- boom! --

Một cái email, một cuộc gọi sau đó, và -- bùm! --

we went national together.

chúng tôi mở rộng tới tầm quốc gia luôn.

We put dozens of beehives on the rooftops of their skyscrapers

Chúng tôi đặt hàng tá tổ ong trên mái các tòa nhà chọc trời của họ

across nine cities nationwide.

khắp chín thành phố trên toàn quốc.

Nine years later --

Chín năm sau --

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)

Nine years later, we have raised over a million dollars for bee research.

Chín năm sau, chúng tôi đã gọi được trên một tỉ đô để nghiên cứu về ong.

We have a thousand beehives as little data points across the country,

Chúng tôi có một ngàn tổ ong, những điểm dữ liệu nhỏ khắp cả nước,

18 states and counting,

18 bang và chưa ngừng tăng,

where we have created paying jobs for local beekeepers, 65 of them,

nơi chúng tôi đã tạo thêm việc làm, cho người nuôi ong địa phương, 65 người,

to manage beehives in their own communities,

quản lý các tổ ong trong cộng đồng của chính họ,

to connect with people, everyday people,

kết nối với con người, những người bình thường,

who are now data points together making a difference.

họ là những điểm dữ liệu đã tạo nên sự khác biệt hôm nay.

So in order to explain what's actually been saving bees,

Để giải thích điều thực sự đã và đang cứu loài ong,

where they're thriving,

nơi chúng đang sinh sôi,

I need to first tell you what's been killing them.

tôi cần phải nói với bạn trước thứ đang giết chúng.

The top three killers of bees

Ba tác nhân hàng đầu làm chết ong

are agricultural chemicals such as pesticides, herbicides, fungicides;

là (1) hóa chất dùng trong nông nghiệp như thuốc trừ sâu, thuốc diệt cỏ, diệt nấm;

diseases of bees, of which there are many;

(2) bệnh của ong, (có rất nhiều loại);

and habitat loss.

và (3) mất môi trường sống.

So what we did is we looked on our maps

Điều chúng tôi đã làm là quan sát bản đồ

and we identified areas where bees were thriving.

và xác định các vùng ong đang phát triển mạnh.

This was mostly in cities, we found.

Đó hầu hết là các thành phố.

Data are now showing that urban beehives produce more honey

Dữ liệu cho thấy các tổ ong ở thành phố cho ra nhiều mật ong

than rural beehives and suburban beehives.

hơn ở nông thôn và ngoại thành.

Urban beehives have a longer life span than rural and suburban beehives,

Tổ ong ở đô thị có tuổi thọ cao hơn ở nông thôn và ngoại thành,

and bees in the city are more biodiverse;

và ong ở thành phố đa dạng hơn;

there are more bee species in urban areas.

và đa dạng chủng loại hơn.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Right?

Đúng không?

Why is this?

Tại sao lại như vậy?

That was our question.

Đó là câu hỏi của chúng tôi.

So we started with these three killers of bees,

Chúng tôi bắt đầu với ba tác nhân làm chết ong

and we flipped it:

và lật lại:

Which of these is different in the cities?

Đâu là điểm khác biệt ở thành phố?

So the first one, pesticides.

Điều đầu tiên, thuốc trừ sâu.

We partnered up with the Harvard School of Public Health.

Chúng tôi hợp tác với khoa Sức khỏe Cộng đồng ở Harvard,

We shared our data with them.

chia sẻ dữ liệu với họ.

We collected samples from our citizen science beehives

Chúng tôi lấy mẫu từ các tổ ong của dự án

at people's homes and business rooftops.

ở nhà dân và trên mái các doanh nghiệp.

We looked at pesticide levels.

Xét đến mức độ thuốc trừ sâu,

We thought there would be less pesticides in areas where bees are doing better.

chúng tôi nghĩ sẽ thấp hơn ở những nơi ong đang phát triển tốt hơn.

That's not the case.

Nhưng không phải vậy.

So what we found here in our study is -- the orange bars are Boston,

Điều chúng tôi tìm ra sau nghiên cứu là — các cột màu cam đại diện cho Boston,

and we thought those bars would be the lowest,

chúng tôi nghĩ các cột đó sẽ là thấp nhất,

there would be the lowest levels of pesticides.

nồng độ thuốc trừ sâu đáng lẽ phải là thấp nhất.

And, in fact, there are the most pesticides in cities.

Thực tế thì đó là các thành phố có nhiều thuốc trừ sâu nhất.

So the pesticide hypothesis for what's saving bees --

Như vậy giả thuyết thuốc trừ sâu, thứ đang cứu loài ong -

less pesticides in cities --

ít thuốc sâu ở thành phố -

is not it.

không đúng.

And this is very typical of my life as a scientist.

cuộc sống nhà khoa học điển hình của tôi là vậy.

Anytime I've had a hypothesis,

Mỗi lần tôi có một giả thuyết,

not only is it not supported, but the opposite is true.

nó không những không được ủng hộ, mà điều ngược lại còn đúng.

(Laughter)

(Tiếng cười)

Which is still an interesting finding, right?

Cũng là một khám phá thú vị đấy chứ?

We moved on.

Chúng tôi tiếp tục.

The disease hypothesis.

Giả thuyết về bệnh.

We looked at diseases all over our beehives.

Chúng tôi xem xét các bệnh từng gặp ở các tổ ong.

And what we found in a similar study to this one with North Carolina State is:

Chúng tôi phát hiện ra từ một nghiên cứu tương tự ở Bắc Carolina:

there's no difference between disease in bees

không có sự khác biệt nào về bệnh ở ong

in urban, suburban and rural areas.

ở đô thị, ngoại thành và nông thôn.

Diseases are everywhere; bees are sick and dying.

Bệnh có ở khắp nơi; Ong ốm rồi chết.

In fact, there were more diseases of bees in cities.

Thực tế, ong mắc bệnh nhiều hơn ở thành phố.

This was from Raleigh, North Carolina.

Đây là ở Raleigh, Bắc Carolina.

So again, my hypothesis was not supported. The opposite was true.

Giả thuyết của tôi lại không được ủng hộ. Điều ngược lại mới đúng.

We're moving on.

Chúng tôi tiếp tục nghiên cứu.

(Laughter)

(Tiếng cười)

The habitat hypothesis.

Giả thuyết môi trường sống.

This said that areas where bees are thriving have a better habitat --

Những vùng ong đang sinh sôi có môi trường sống tốt hơn -

more flowers, right?

nhiều hoa hơn ư?

But we didn't know how to test this.

Chúng tôi không biết làm sao kiểm tra

So I had a really interesting meeting.

nên tôi đã có một cuộc họp vô cùng thú vị.

An idea sparked with my friend and colleague Anne Madden,

Một ý tưởng loé lên cùng bạn đồng nghiệp của tôi, Anne Madden,

fellow TED speaker.

cũng là một diễn giả TED

We thought about genomics, kind of like AncestryDNA or 23andMe.

Chúng tôi nghĩ tới hệ gen học, như xét nghiệm AncestryDNA hay 23andME.

Have you done these?

Bạn từng làm bao giờ chưa?

You spit in a tube and you find out, "I'm German!"

Nhổ nước bọt vào ống nghiệm và ngộ ra “Tôi là người Đức”

(Laughter)

(Tiếng cười)

Well, we developed this for honey.

Chúng tôi phát triển nó cho ong.

So we have a sample of honey and we look at all the plant DNA,

Lấy một mẫu mật ong và xem xét DNA của tất cả các loài thực vật,

and we find out, "I'm sumac!"

chúng tôi tìm ra, “Tôi là cây muối!”

(Laughter)

(Tiếng cười)

And that's what we found here in Provincetown.

Đó là thứ chúng tôi tìm ra ở Provincetown.

So for the first time ever, I'm able to report to you

Lần đầu tiên tôi có thể báo cho bạn

what type of honey is from right here in our own community.

loại mật ong nào đến từ chính cộng đồng của bạn.

HoneyDNA, a genomics test.

DNA mật ong, một xét nghiệm gen.

Spring honey in Provincetown is from privet.

Mật ong mùa xuân ở Provincetown là từ cây thuỷ lạp.

What's privet? Hedges.

Thuỷ lạp là cây gì? Cây hàng rào.

What's the message?

Thông điệp ở đây là gì?

Don't trim your hedges to save the bees.

Đừng cắt hàng rào cây để bảo vệ ong.

(Laughter)

(Tiếng cười)

I know we're getting crunchy and it's controversial,

Tôi biết điều này gây tranh cãi

so before you throw your tomatoes,

nên trước khi bạn ném cà chua đi,

we'll move to the summer honey, which is water lily honey.

chúng ta đi tiếp sang mật ong mùa hè, là mật hoa súng.

If you have honey from Provincetown right here in the summer,

Nếu bạn có mật ong từ Provincetown vào mùa hè,

you're eating water lily juice;

bạn đang uống nước hoa súng đấy;

in the fall, sumac honey.

vào mùa thu, mật cây muối.

We're learning about our food for the first time ever.

Lần đầu tiên chúng ta học về thức ăn của chính mình.

And now we're able to report, if you need to do any city planning:

Và bây giờ, chúng tôi có thể trả lời, nếu bạn cần làm quy hoạch thành phố:

What are good things to plant?

Đâu là loài cây tốt để trồng?

What do we know the bees are going to that's good for your garden?

Chúng ta biết gì về việc ong có ích với khu vườn của mình đến vậy?

For the first time ever for any community, we now know this answer.

Lần đầu tiên chúng ta biết câu trả lời.

What's more interesting for us is deeper in the data.

Điều khiến chúng tôi thấy thú vị nằm sâu bên trong dữ liệu.

So, if you're from the Caribbean and you want to explore your heritage,

Nếu bạn đến từ Caribbean và muốn khám phá di sản của quê mình,

Bahamian honey is from the laurel family,

mật ong Bahamian có họ Nguyệt quế,

cinnamon and avocado flavors.

mang hương vị quế và bơ.

But what's more interesting is 85 different plant species

Thú vị hơn là 85 loài thực vật khác nhau

in one teaspoon of honey.

cùng ở trong một thìa mật ong.

That's the measure we want, the big data.

Đó là số liệu mà chúng tôi muốn, dữ liệu lớn.

Indian honey: that is oak.

Mật ong Ấn Độ: đó là cây sồi.

Every sample we've tested from India is oak,

Mọi mẫu chúng tôi từng xét nghiệm ở Ấn Độ đếu là sồi

and that's 172 different flavors in one taste of Indian honey.

và 172 vị khác nhau ấy cùng trong một nhấm mật ong Ấn.

Provincetown honey goes from 116 plants in the spring

Mật ong Provincetown có từ 116 loài cây mùa xuân

to over 200 plants in the summer.

tới 200 loài vào mùa hè.

These are the numbers that we need to test the habitat hypothesis.

Đây là những con số chúng tôi cần để kiểm tra giả thuyết môi trường sống.

In another citizen science approach,

Trong một phương pháp khác,

you find out about your food and we get some interesting data.

bạn khám phá thực phẩm, và chúng tôi có được vài thông tin thú vị.

We're finding out now that in rural areas,

Chúng tôi tìm ra hiện nay ở nông thôn,

there are 150 plants on average in a sample of honey.

trung bình có 150 loài cây trong một mẫu mật ong.

That's a measure for rural.

Đó là số liệu của nông thôn.

Suburban areas, what might you think?

Ngoại thành, bạn nghĩ sao?

Do they have less or more plants in suburban areas with lawns

Có ít hay nhiều cây hơn ở những vùng ngoại thành

that look nice for people but they're terrible for pollinators?

có bãi cỏ đẹp để ngắm nhưng tệ cho động vật thụ phấn?

Suburbs have very low plant diversity,

Ngoại thành có độ đa dạng thực vật thấp,

so if you have a beautiful lawn,

nên nếu bạn có một bãi cỏ đẹp,

good for you, but you can do more.

tốt cho bạn, nhưng bạn có thể làm hơn thế.

You can have a patch of your lawn that's a wildflower meadow

Bạn có thể dành ra một khoảng làm bãi hoa dại

to diversify your habitat,

để làm nơi ở thêm phong phú,

to improve pollinator health.

cho động vật thụ phấn thêm khoẻ mạnh.

Anybody can do this.

Điều này ai cũng có thể.

Urban areas have the most habitat, best habitat,

Đô thị có nhiều môi trường sống tốt nhất,

as you can see here: over 200 different plants.

như bạn có thể thấy ở đây: Hơn 200 loài cây khác nhau.

We have, for the first time ever, support for the habitat hypothesis.

Lần đầu tiên chúng ta có dữ liệu ủng hộ giả thuyết môi trường sống.

We also now know how we can work with cities.

Chúng ta cũng biết bây giờ nên làm gì với các thành phố.

The City of Boston has eight times better habitat

Thành phố Boston có môi trường sống tốt hơn tám lần

than its nearby suburbs.

so với ngoại thành.

And so when we work with governments, we can scale this.

Khi làm việc với chính phủ, chúng tôi có thể tính toán nó.

You might think on my tombstone, it'll say,

Bia mộ của tôi sẽ viết

"Here lies Noah. Plant a flower." Right?

“Nơi đây Noah yên nghỉ. Ông ấy đã trồng hoa”.

I mean -- it's exhausting after all of this.

Ý tôi là - sau tất cả những việc trên, chúng tôi kiệt sức.

But when we scale together,

Nhưng khi chúng ta cùng nhân rộng,

when we go to governments and city planners --

khi gặp chính phủ và tổ quy hoạch thành phố -

like in Boston, the honey is mostly linden trees,

như ở Boston, mật ong chủ yếu lấy từ cây bồ đề.

and we say, "If a dead tree needs to be replaced, consider linden."

Chúng tôi nói: “Nếu một cây chết cần được thay thế, hãy cân nhắc bồ đề.”

When we take this information to governments, we can do amazing things.

Mang thông tin này tới chính phủ, chúng tôi làm được những điều kỳ diệu,

This is a rooftop from Fred's company.

Đây là nóc công ty của Fred.

We can plant those things on top of rooftops worldwide

Chúng tôi có thể trồng chúng trên mái nhà khắp thế giới

to start restoring habitat and securing food systems.

để khôi phục môi trường sống và bảo đảm hệ thống thức ăn.

We've worked with the World Bank

Chúng tôi làm việc với Ngân hàng Thế giới

and the presidential delegation from the country of Haiti.

và chủ tịch phái đoàn đến từ Haiti.

We've worked with wonderful graduate students at Yale University and Ethiopia.

Chúng tôi đã làm việc với các sinh viên cao học ở Đại học Yale và Ethiopia.

In these countries, we can add value to their honey

Ở các nước này, chúng tôi có thể thêm giá trị

by identifying what it is,

nhờ xác định đó là mật gì,

but informing the people of what to plant

nói với người dân loài cây nào nên trồng

to restore their habitat and secure their food systems.

để phục hồi môi trường sống và đảm bảo hệ thống thức ăn.

But what I think is even more important is when we think about natural disasters.

Nhưng tôi nghĩ nó còn quan trọng hơn khi ta nghĩ về thiên tai.

For the first time,

Lần đầu tiên,

we now know how we can have a baseline measure of any habitat

chúng ta có một thước đo cơ sở cho bất kỳ môi trường sống nào

before it might be destroyed.

trước khi nó có thể bị huỷ hoại.

Think about your hometown.

Nghĩ về quê hương bạn.

What risks does the environment pose to it?

Đâu là hiểm hoạ từ môi trường?

This is how we're going to save Puerto Rico after Hurricane Maria.

Đây là cách chúng ta sẽ cứu Puerto Rico sau cơn bão Maria.

We now have a baseline measure of honey,

Giờ chúng ta đã có một thước đo cơ sở bằng mật ong,

honey DNA from before and after the storm.

DNA mật ong từ trước và sau bão.

We started in Humacao.

Chúng tôi bắt đầu ở Humacao.

This is right where Hurricane Maria made landfall.

Đây chính là nơi bão Maria đổ bộ vào đất liền.

And we know what plants to replace and in what quantity and where

Và chúng tôi biết loài cây nào bị thay thế với số lượng bao nhiêu và ở đâu

by triangulating honey DNA samples.

bằng cách lập lưới tam giác các mẫu DNA mật ong.

You might even think about right here,

Thậm chí bạn có thể nghĩ ở ngay đây,

the beautiful land that connected us, that primed us,

những mảnh đất xinh đẹp kết nối chúng ta, nuôi dưỡng ta,

all the citizen science to begin with,

bắt đầu với khoa học công dân,

the erosion, the winter storms

xói mòn đất, những trận bão tuyết

that are getting more violent every year.

mỗi năm một mạnh hơn.

What are we going to do about this,

Chúng ta sẽ làm gì

our precious land?

với đất yêu quý?

Well, looking at honey DNA,

Nhìn vào DNA mật ong,

we can see what plants are good for pollinators that have deep roots,

chúng ta có thể ra cây nào tốt cho động vật thụ phấn, lại có rễ sâu,

that can secure the land,

có thể giữ đất,

and together, everybody can participate.

và mọi người có thể tham gia cùng nhau.

And the solution fits in a teaspoon.

Giải pháp chỉ vừa bằng cái muỗng.

If your hometown might get swept away or destroyed by a natural disaster,

Nếu quê nhà của bạn có khả năng bị tàn phá bởi một thiên tai,

we now have a blueprint suspended in time

giờ ta đã có một chỉ dẫn chi tiết

for how to restore that on Earth,

về cách khôi phục lại nó trên Trái đất,

or perhaps even in a greenhouse on Mars.

hoặc cũng có thể là trong một căn nhà kính trên sao Hoả.

I know it sounds crazy, but think about this:

Tôi biết điều này nghe thật điên rồ, những bạn hãy nghĩ:

a new Provincetown,

một Provincetown mới,

a new hometown,

một quê hương mới,

a place that might be familiar that's also good for pollinators

một nơi quen thuộc và cũng tốt cho động vật thụ phấn

for a stable food system,

cho hệ thống thức ăn ổn định

when we're thinking about the future.

khi ta nghĩ về tương lai.

Now, together, we know what's saving bees --

Bây giờ, cùng với nhau, chúng ta biết việc sẽ cứu loài ong -

by planting diverse habitat.

đó là trồng môi trường sống đa dạng.

Now, together, we know how bees are going to save us --

Giờ chúng ta biết cách ong bảo vệ chúng ta -

by being barometers for environmental health,

chúng là dụng cụ đo sức khoẻ môi trường,

by being blueprints, sources of information,

là chỉ dẫn, nguồn thông tin,

little data factories suspended in time.

“nhà máy thông tin nhỏ” bất biến với thời gian

Thank you.

Cảm ơn các bạn.

(Applause)

(Tiếng vỗ tay)