The wonderful world of life in a drop of water | Tom Zimmerman and Simone Bianco

Çeviri: Saliha Karatepeli Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Tom Zimmerman: We'd like to take you on a fantastic journey

Tom Zimmerman: Sizi, Kıdemliler olarak adlandırdığımız varlıkları

to visit the creatures we call the Elders.

ziyaret etmek için fantastik bir yolculuğa çıkarmak isteriz.

We call them the Elders because a half a billion years ago

Onlara Kıdemliler diyoruz çünkü yarım milyar yıl önce

they tripled the amount of oxygen in the air,

havadaki oksijen miktarını 3'e katladılar,

which led to an explosion of life,

bu da yaşam patlamasına sebep oldu,

which led to all of us.

bu patlama da hepimize.

We call them the Elders, but you probably know them as plankton.

Biz Kıdemliler diyoruz ama muhtemelen siz onları plankton olarak biliyorsunuz.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now, Simone is a physicist, and I'm an inventor.

Simone bir fizikçi bense bir mucitim.

A couple of years ago,

Birkaç sene önce,

I was giving a talk about an invention I made --

bir buluşum hakkında konuşma yapıyordum--

it was a 3D microscope.

3D bir mikroskop.

And Simone was in the audience.

Simone dinleyicilerin arasındaydı.

He realized that my microscope could solve a big problem he was having.

Mikroskobumun, onun büyük bir problemini çözebileceğini fark etti.

Which was, how to measure the movement of plankton in 3D fast enough

Problem, plankton hareketini 3D'de yeterince hızlı nasıl ölçeceğiydi

so he could mathematically model their sensing and behavior.

böylece onların hislerini ve davranışlarını formülleştirebilecekti.

And I frankly needed an application for my microscope, so ...

Doğrusu benim de mikroskobum için bir uygulamaya ihtiyacım vardı...

(Laughter)

(Gülüşmeler)

It was like peanut butter meets chocolate.

Fıstık ezmesinin çikolatayla buluşması gibiydi.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So we started working together, studying these amazing creatures.

Böylece birlikte bu muhteşem varlıkları incelemeye başladık.

And then we were alarmed to discover something.

Ve bir şeyi keşfetmek için can atıyorduk.

And that's why we're here today.

Bugün burada oluşumuzun sebebi de bu.

And I just want to do something with you.

Sizlerle bir şey yapmak istiyorum.

Now, please, just hold your breath for a second.

Lütfen bir dakikalığına nefesinizi tutun.

Yes, literally hold your breath.

Evet, gerçekten tutun.

This is the world without plankton.

Bu planktonsuz bir dünya.

You see, plankton generate two-thirds of our oxygen using the sun.

Bilirsiniz, planktonlar güneşi kullanarak oksijenimizin 3'te 2' sini üretiyor.

OK, now you can breathe, because they're still here.

Tamam, şimdi nefes alabilirsiniz çünkü hâlâ buradalar.

For now.

Şimdilik.

Simone Bianco: As many of you know,

Simone Bianco: Birçoğunuzun bildiği gibi,

since 1950, the average surface temperature of the earth

havaya verdiğimiz karbondioksitten dolayı

has increased by one degree Centigrade

ortalama dünya yüzeyi sıcaklığı 1950'den bu yana

due to all the carbon dioxide we are pumping into the air.

1 santigrat derece arttı.

Now, while this temperature increase may not seem like a big deal to us,

Bu sıcaklık artışı bizim için büyük bir sorun olarak görünmeyebilir

it is to plankton.

ama planktonlar için öyle.

Indirect measurements have shown that the global phytoplankton population

Dolaylı ölçümler fitoplankton nüfusunun 1950 ve 2010 seneleri arasında

may have decreased by as much as 40 percent between 1950 and 2010

iklim değişikliğinden dolayı %40 oranında

because of climate change.

azalmış olabileceğini gösteriyor.

And you see, this is a problem

Gördüğünüz üzere bu, onları yiyen balıkları aç bıraktığından dolayı da

also because it's starving the fish that eat them.

bir problem.

And about a billion people around the world

Dünyada yaklaşık 1 milyar insan

depend on fish as their primary source of protein from animals.

hayvanlardan alınan ana protein kaynağı olarak balıklara bağımlı.

So you see, this isn't just about breathing.

Yani bu sadece nefes almakla ilgili değil.

No plankton means no fish.

Plankton yok demek balık yok demek.

And that is a lot of food we will need to replace.

Ve bu da yerine koymamız gereken çok fazla yemek demek.

There's something else that is interesting.

Enteresan olan başka bir şey daha var.

The bodies of plankton's ancestors

Planktonların atalarının bedenleri

actually make up a for lot of the carbon we burn today.

bugün yaktığımız karbonun çoğunu telafi ediyor.

Which is kind of ironic, if you ask me.

Bu da biraz ironik doğrusu.

Because the plankton that are here today clean that carbon out of the air.

Çünkü planktonlar havadaki karbonu temizliyor.

But you see, they don't really hold a grudge.

Ama kin tuttuklarından değil tabii ki.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

The problem is they cannot keep up

Sorun bizim havaya verdiğimiz muazzam miktarda karbonla

with the tremendous amount of carbon we are dumping into the air.

baş edememeleri.

So what does all of this mean?

Bunların hepsi ne anlama geliyor?

Well, it means that our big carbon footprint

Anlamı, koca karbon ayak izimiz

is crushing the very creatures that sustain us.

bizi ayakta tutan varlıkları eziyor.

And yes, like Tom said,

Tom'un da dediği gibi

killing almost half of the creatures that allow us to breathe

nefes almamızı mümkün kılan varlıkların neredeyse yarısını öldürmek

is a really big deal.

büyük mesele.

So you're probably asking yourself:

Muhtemelen kendinize soruyorsunuz:

Why aren't we doing something about it?

Neden bu konuda bir şey yapmıyoruz?

Our theory is that plankton are tiny,

Teorimiz planktonların minik olması

and it's really, really hard to care about something you cannot see.

ve göremediğiniz şeyleri önemsemek gerçekten de çok zor.

You see, there's a quote I really like in "The Little Prince" that goes,

"Küçük Prens"te sevdiğim bir alıntı var:

"What is essential is invisible to the eye."

"Gerekli olan göze görünmezdir."

We really believe that if more people could come

Eğer daha fazla insan planktonlarla yüz-kirpik gelirse,

face to ... cilia with plankton,

birlik olup gezegenimizdeki yaşam için

there is a greater chance we could all rally together

çok önemli olan bu varlıkları

and save these creatures

kurtarma şansımızın

that are so important to life on our planet.

daha büyük olacağına gerçekten inanıyoruz.

TZ: Exactly, Simone.

TZ: Kesinlikle, Simone.

So to do this,

Bunu yapmak için,

we're going to bring you scuba diving with plankton.

size planktonlarla tüplü dalış yaptıracağız.

But I just need to shrink you by a factor of 1000,

Bunun için sizi, saç telinin elim boyutunda olduğu ölçeğe

to a scale where the diameter of a human hair is as big as my hand.

1000 faktör kadar küçültmem gerek.

And I happen to have invented a machine to do just that.

Ve tam da bunu yapacak makineyi icat etmiş bulunmaktayım.

SB: Anyone here remember "Fantastic Voyage"

SB: Buradaki herkes "Esrarengiz Yolculuk"

or "Innerspace?"

ya da "İçimde Biri Var"ı hatırlar.

Yeah, yeah.

Evet, evet.

Martin Short is one of my all-time favorite actors.

Martin Short benim gelmiş geçmiş favori oyuncularımdan.

And now this -- this is just like that.

Şimdi de bu aynen öyle.

TZ: Indeed, yes.

TZ: Hakikaten de öyle.

When I was a boy, I saw "Fantastic Voyage,"

Küçükken "Esrarengiz Yolculuk"u izledim,

and I really loved how I could travel through the bloodstream

kan akışında seyahat etmeyi

ve biyolojinin hücresel boyutta çalışmasını görmeyi gerçekten sevdim.

and see biology work on a cellular level.

I've always been inspired by science fiction.

Bilim kurgudan hep ilham almışımdır.

As an inventor, I try and turn fantasy into reality.

Bir mucit olarak fanteziyi gerçeğe dönüştürmeye çalışıyorum.

And I once invented this glove

Bir keresinde seyahat etmemi ve insanlara sanal dünyayı

which let me travel and help people like you explore the virtual world.

keşfetmesinde yardım etmemi sağlayan eldiveni icat ettim.

So now I've invented this machine

Şimdi de mikroskobik alemi

to let us explore the microscopic world.

keşfetmek için bu makineyi icat ettim.

It's not virtual, it's real.

Sanal değil, gerçek.

Just really, really tiny.

Sadece minicik.

It's based on the microscope that got Simone's attention.

Simone'nin dikkatini çeken mikroskoba dayalı.

So, here's how it works.

Şöyle çalışıyor.

I have an image sensor

Telefonlarınızdaki merceğin arkasındakine benzer

like the kind in your cell phone, behind the lens.

bir görüntü sensörüm var.

And then I have a little tray of plankton water

Ve küçük bir petri kabı dolusu

like you might find from a river

nehirden ya da suyunu asla değiştirmediğim akvaryumumdan

or my fish tank, which I never change the water on.

bulabileceğiniz planktonum var.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Çünkü planktonları severim.

Because I love plankton.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And underneath I have a light, an LED,

Altında da planktonların gölgelerini

which is going to cast shadows of the plankton on the image sensor.

görüntü sensörüne düşürecek LED ışığım var.

And now this silver thing is an XY plotter,

Bu gümüş şey bir veri çizicisi,

so I can move the image sensor to follow the plankton as they swim.

bununla planktonlar yüzerken görüntü sensörüyle takip edebilirim.

Now comes the fantasy part.

Şimdi fantezi kısmına geçiyorum.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

I put a tilt sensor on this helmet

Bu başlığa bir eğim sensörü taktım

so I can control the microscope with my head.

böylece mikroskobu kafamla kontrol edebilirim.

And now let's look at the video from this image sensor.

Hadi görüntü sensöründen gelen videoya bakalım.

These are all plankton.

Bunların hepsi plankton.

This is in that little tray,

Bu küçük petri kabında

and with my head, I can move the microscope.

ve kafamla mikroskobu hareket ettirebilirim.

So now we're ready to go scuba diving with plankton.

İşte şimdi planktonlarla tüplü dalış yapmaya hazırız.

My head will be the navigator,

Kafam navigasyonumuz

and Simone will be our tour guide.

Simone ise tur rehberimiz olacak.

SB: Yes.

SB: Evet.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

So welcome all to the wonderful world of life in a drop of water.

Hepiniz bir su damlasındaki muhteşem yaşam dünyasına hoş geldiniz.

Actually, as you can see,

Aslında gördüğünüz üzere

with this instrument, we are not at all limited to a single drop.

bu alet sayesinde bir damlayla kısıtlı değiliz.

Alright, let's find something.

Haydi bir şeyler bulalım.

The little creatures you see in the center of your screen,

Ekranınızın ortasında gördüğünüz küçük varlıklara

they are called rotifer.

rotifer deniyor.

They are the garbage collectors of our waters.

Onlar sularımızın çöp toplayıcıları.

They break down organic matter

Organik maddeyi parçalayıp

and allow it to be reclaimed by the environment.

çevre tarafından geri kazanılmasını sağlıyorlar.

Now, you know, nature is an amazing recycler.

Bildiğiniz gibi doğa muhteşem bir geri dönüştürücü.

Structures are continuously built, they are decomposed and recycled,

Yapılar sürekli inşa ediliyor, çözünüyor, geri dönüştürülüyorlar

and all of that is powered by solar energy.

ve bunların hepsi güneş enerjisiyle oluyor.

But just think.

Sadece düşünün.

Think about what will happen if, you know, our garbage collectors

Eğer çöp toplayıcılarımız gelmeyi bırakırsa,

didn't come anymore, if they disappeared.

eğer kaybolurlarsa ne olur?

Something else? Let's look for something else.

Başka bir şey. Başka bir şey düşünelim.

Oh, look at that.

Şu nasıl.

You see the big ice-cream-cone-shaped things?

Dondurma külahı şeklindeki büyük şeyler görüyor musunuz?

Those are called Stentor, those are amazing creatures.

Onların ismi stentor, muhteşem varlıklar.

You know, they are big, but they are a single cell.

Kocamanlar ama tek hücreliler.

You remember the rotifer we just met?

Az önce tanıştığımız rotiferi hatırlıyor musunuz?

That's about half a millimeter, it's about 1,000 cells --

Yaklaşık olarak yarım milimetre, yaklaşık 1000 hücreli--

it's typically 15 for the brain, 15 for the stomach

genelde beyin için 15, mide için 15,

and you know, about the same for reproduction,

üreme için de yaklaşık olarak aynı,

which is kind of the right mix, if you ask me.

bana soracak olursanız doğru karışım.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

But ... right?

Öyle değil mi ama?

TZ: I agree.

TZ: Katılıyorum.

SB: But a Stentor is only a single cell.

SB: Ama stentor tek bir hücre.

And it's able to sense and react to its environment.

Buna rağmen çevresini hissedebilir ve tepki verebilir.

You see, it will swim forward when it's happy;

Mutluysa ileri yüzer;

it will swim backward when it's trying to get away from something

bir şeyden uzaklaşmaya çalışıyorsa geri yüzer

like, you know, a toxic chemical.

örneğin zehirli kimyasal gibi.

With our friends in the Center for Cellular Construction

Hücresel Yapı Merkezi'ndeki arkadaşlarla

and the help of the National Science Foundation,

ve Ulusal Bilim Vakfı'nın yardımıyla

we are using Stentor to sense the presence of contamination in food and water,

stentoru yemekteki ve sudaki atıkları tespit etmek için kullanıyoruz

which I think is really cool.

bence bu harika.

Alright, last one.

Evet, sonuncu.

So the dots that you see there that are, let's say, behind everything,

Orada gördüğünüz noktalar, her şeyin arkasındakiler

they're algae.

onlar alg.

They are the creatures that provide the majority of oxygen in the air.

Havadaki oksijenin çoğunluğunu üreten varlıklar.

They convert solar light and carbon dioxide

Güneş ışığını ve karbondioksidi

into the oxygen that is filling your lungs right now.

şu an ciğerlerinizi dolduran oksijene dönüştürüyorlar.

So you see, we all got algae breath.

Yani hepimizin ağzı alg kokuyor.

TZ: (Exhales)

TZ: (Nefes veriyor)

SB: Yay! (Laughter)

SB: Oley! (Gülüşmeler)

You know, there's something interesting.

Enteresan bir şey var.

About a billion years ago, ancient plants got their photosynthesis capability

Yaklaşık bir milyar yıl önce, antik bitkiler fotosentez yeteneklerini

by incorporating tiny, tiny plankton into their cells.

hücrelerine minik planktonlar katarak elde ettiler.

That's exactly like us putting solar panels on top of our roofs.

Bu tam olarak çatılarımızın üstüne güneş panelleri koymamızla aynı.

So you see, the microscopic world is even more amazing than science fiction.

Gördüğünüz gibi mikroskobik alem bilim-kurgudan bile daha muhteşem.

TZ: Oh, indeed.

TZ: Aynen.

So now you've seen how vital plankton are to our lives

Şimdi planktonların yaşamımız için hayati önemini

ve onlara ne kadar çok ihtiyacımız olduğunuz biliyorsunuz.

and how much we need them.

If we kill the plankton, we will die

Eğer planktonu öldürürsek

of asphyxiation or starvation, take your pick.

oksijensizlikten ya da açlıktan öleceğiz, istediğinizi seçin.

Oh, yes, I know it's sad, yes.

Evet biliyorum, bu üzücü.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

In the game of plankton, you win or you die.

Plankton oyununda kazanırsın ya da ölürsün.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now, what amazes me is, we have known about global warming

Beni hayrete düşüren şey küresel ısınmayı

for over a century.

bir asırdan fazladır biliyoruz.

Ever since the Swedish scientist, Arrhenius,

İsviçreli bilimci Arrhenius

calculated the effect of burning fossil fuel

fosil yakıt yakmanın

dünyanın sıcaklığına etkisini hesapladığından beri.

on the earth's temperature.

We've known about this for a long time, but it's not too late if we act now.

Uzun zamandır biliyoruz ama hemen harekete geçersek hâlâ geç değil.

Yes, yes, I know, I know, our world is based on fossil fuels,

Evet biliyorum dünyamız fosil yakıtlar üzerine kurulu

but we can adjust our society to run on renewable energy from the Sun

ama toplumumuzu daha sürdürülebilir ve güvenli bir gelecek yaratmak için

to create a more sustainable and secure future.

güneşten yenilenebilir enerji alması konusunda düzenleyebiliriz

That's good for the little creatures here, the plankton,

Bu, buradaki küçük varlıklar -planktonlar- için iyi

and that good for us -- here's why.

bizim için de iyi, işte sebebi.

The three greatest concerns of people all around the globe

Genellikle dünyanın her yerinde insanların en büyük endişesi

typically are jobs, violence and health.

iş, şiddet ve sağlık.

A job means food and shelter.

İş, yemek ve barınak anlamına geliyor.

Look at these creatures, they're swimming around,

Şu varlıklara bakın, etrafta yüzüp

they're looking for a place to eat and reproduce.

yiyecek ve üreyecek yer arıyorlar.

If a single cell is programmed to do that,

Eğer bir hücre buna programlandıysa

it's no surprise that 30 trillion cells have the same agenda.

30 trilyon hücrenin aynı gündeme sahip olması sürpriz değil.

Violence.

Şiddet.

Dependence on fossil fuels makes a country vulnerable.

Fosil yakıtlara bağımlılık bir ülkeyi savunmasız hâle getiriyor.

Which leads to conflicts all around the oil resources.

Bu da petrol kaynaklarının etrafında çatışmalara sebep oluyor.

Solar energy, on the other hand, is distributed around the whole globe,

Öte yandan güneş enerjisi dünyanın her yerine yayılmış durumda

and no one can blockade the sun.

ve kimse güneşi engelleyemez.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

And then, finally, health.

Ve sonuncusu sağlık.

Fossil fuels are like a global cigarette.

Fosil yakıtlar küresel bir sigara gibi.

And in my opinion, coal is like an unfiltered type.

Hele kömür, bana göre filtresiz cinsi.

Now, just like smoking, the best time to quit is when?

Peki tıpkı sigarada olduğu gibi bırakma zamanı ne zaman?

Audience: Now.

Seyirciler: Şimdi.

TZ: Now! Not when you get lung cancer.

TZ: Şimdi! Akciğer kanseri olduğunda değil.

Now I know if you look around, some people may abandon facts and reason.

Baktığınızda bazı insanlar gerçekleri ve mantığı bir kenara bırakabilir.

Only until suffering --

Sadece acı çekmeye başlayana kadar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Yes, they will abandon facts and reason.

Evet gerçekleri ve mantığı terk ediyorlar.

But suffering will eventually and inevitably force change.

Ama acı onları sonunda ve kaçınılmaz olarak değişime zorlayacaktır.

But let's instead use our neocortex, our new brain,

Onun yerine Kıdemlileri - dünyadaki en yaşlı varlıklardan birini-

to save the Elders, some of the oldest creatures on the earth.

kurtarmak için yeni beynimizi, neokorteksimizi kullanalım.

And let's apply science to harness the energy

Milyonlarca yıldır Kıdemlilerin yaşam kaynağı olan

that has fueled the Elders for millions of years --

enerjiden yararlanmak için bilimi uygulayalım--

güneşten.

the sun.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)