The wonderful world of life in a drop of water | Tom Zimmerman and Simone Bianco

Tłumaczenie: Judyta Kuznik Korekta: Sylwia Gliniewicz

Tom Zimmerman: We'd like to take you on a fantastic journey

Tom Zimmerman: Zabierzemy was w fascynującą podróż

to visit the creatures we call the Elders.

do świata stworzeń, które nazywamy "starszyzną".

We call them the Elders because a half a billion years ago

Nazwaliśmy je tak, bo pół miliarda lat temu

they tripled the amount of oxygen in the air,

trzykrotnie zwiększyły zawartość tlenu w atmosferze,

which led to an explosion of life,

powodując rozkwit różnych form życia,

which led to all of us.

w tym nas.

We call them the Elders, but you probably know them as plankton.

Nazywamy je "starszyzną", choć znacie je jako plankton.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, Simone is a physicist, and I'm an inventor.

Simone jest fizykiem, a ja - wynalazcą.

A couple of years ago,

Kilka lat temu wygłosiłem prelekcję o moim wynalazku,

I was giving a talk about an invention I made --

it was a 3D microscope.

mikroskopie 3D.

And Simone was in the audience.

Simone był na widowni.

He realized that my microscope could solve a big problem he was having.

Ten mikroskop ułatwiłby mu kwestię

Which was, how to measure the movement of plankton in 3D fast enough

wystarczająco szybkiego pomiaru ruchu planktonu w 3D,

so he could mathematically model their sensing and behavior.

żeby stworzyć matematyczny model jego systemu odczuwania i zachowania.

And I frankly needed an application for my microscope, so ...

Potrzebowałem zastosowania dla tego mikroskopu...

(Laughter)

(Śmiech)

It was like peanut butter meets chocolate.

Dobraliśmy się jak w korcu maku.

(Laughter)

(Śmiech)

So we started working together, studying these amazing creatures.

Zaczęliśmy współpracować i badać te stworzenia.

And then we were alarmed to discover something.

Jedno z odkryć nas zaniepokoiło.

And that's why we're here today.

Dlatego jesteśmy tutaj.

And I just want to do something with you.

Chcę zrobić coś z wami.

Now, please, just hold your breath for a second.

Wstrzymajcie oddech na sekundę.

Yes, literally hold your breath.

Tak, wstrzymajcie oddech.

This is the world without plankton.

To świat bez planktonu.

You see, plankton generate two-thirds of our oxygen using the sun.

Plankton produkuje dwie trzecie tlenu, korzystając ze światła.

OK, now you can breathe, because they're still here.

Oddychajcie, bo plankton nadal tu jest.

For now.

Do czasu.

Simone Bianco: As many of you know,

Simone Bianco: Od 1950 roku średnia temperatura powierzchni Ziemi

since 1950, the average surface temperature of the earth

wzrosła o jeden stopień Celsjusza

has increased by one degree Centigrade

due to all the carbon dioxide we are pumping into the air.

z powodu dwutlenku węgla, jaki uwalniamy do atmosfery.

Now, while this temperature increase may not seem like a big deal to us,

Wzrost temperatury nie jest dla nas problemem,

it is to plankton.

ale dla planktonu tak.

Indirect measurements have shown that the global phytoplankton population

Według pośrednich pomiarów światowa populacja fitoplanktonu

may have decreased by as much as 40 percent between 1950 and 2010

zmalała o 40 procent między 1950 a 2010 rokiem

because of climate change.

z powodu zmiany klimatu.

And you see, this is a problem

To także problem, bo głodują ryby, które żywią się planktonem.

also because it's starving the fish that eat them.

Dla prawie miliarda ludzi na świecie

And about a billion people around the world

depend on fish as their primary source of protein from animals.

ryby to główne źródło białka zwierzęcego.

So you see, this isn't just about breathing.

To więc nie tylko kwestia oddychania.

No plankton means no fish.

Brak planktonu to brak ryb.

And that is a lot of food we will need to replace.

To sporo jedzenia, które trzeba zastąpić.

There's something else that is interesting.

Kolejna kwestia jest równie ciekawa.

The bodies of plankton's ancestors

Resztki przodków dzisiejszego planktonu

actually make up a for lot of the carbon we burn today.

tworzą większość węgla, który spalamy.

Which is kind of ironic, if you ask me.

To ciekawe, według mnie,

Because the plankton that are here today clean that carbon out of the air.

bo istniejący plankton oczyszcza powietrze z węgla.

But you see, they don't really hold a grudge.

Jednak nie ma tego nikomu za złe.

(Laughter)

(Śmiech)

The problem is they cannot keep up

Nie nadąża jednak z ilością węgla, którą wydalamy do atmosfery.

with the tremendous amount of carbon we are dumping into the air.

So what does all of this mean?

Co to wszystko znaczy?

Well, it means that our big carbon footprint

To znaczy, że nasz ślad węglowy

is crushing the very creatures that sustain us.

niszczy organizmy, które utrzymują nas przy życiu.

And yes, like Tom said,

Jak powiedział Tom,

killing almost half of the creatures that allow us to breathe

zabijanie ponad połowy organizmów, dzięki którym oddychamy,

is a really big deal.

to duży problem.

So you're probably asking yourself:

Można zadać sobie pytanie:

Why aren't we doing something about it?

"Dlaczego tego nie zmienimy?".

Our theory is that plankton are tiny,

Przypuszczamy, że plankton jest mały,

and it's really, really hard to care about something you cannot see.

a trudno jest dbać o coś, czego nie widać.

You see, there's a quote I really like in "The Little Prince" that goes,

Lubię pewien cytat z "Małego Księcia":

"What is essential is invisible to the eye."

"Najważniejsze jest niewidoczne dla oka".

We really believe that if more people could come

Jeśli więcej osób stanie twarzą w twarz z... rzęskami planktonu,

face to ... cilia with plankton,

istnieje większa szansa na współpracę

there is a greater chance we could all rally together

i ratunek dla tych stworzeń,

and save these creatures

that are so important to life on our planet.

które są tak ważne dla życia na Ziemi.

TZ: Exactly, Simone.

TZ: Właśnie.

So to do this,

Żeby tego dokonać,

we're going to bring you scuba diving with plankton.

zabierzemy was na nurkowanie z planktonem.

But I just need to shrink you by a factor of 1000,

Muszę tylko zmniejszyć was tysiąckrotnie,

to a scale where the diameter of a human hair is as big as my hand.

do skali, w której średnica włosa ludzkiego jest tak duża jak dłoń.

And I happen to have invented a machine to do just that.

Przypadkowo wymyśliłem maszynę do tego.

SB: Anyone here remember "Fantastic Voyage"

SB: Pamiętacie "Fantastyczną podróż"

or "Innerspace?"

lub "Interkosmos"?

Yeah, yeah.

Właśnie.

Martin Short is one of my all-time favorite actors.

Martin Short to mój ulubiony aktor wszech czasów.

And now this -- this is just like that.

To przypomina te filmy.

TZ: Indeed, yes.

TZ: Właśnie.

When I was a boy, I saw "Fantastic Voyage,"

Jako dziecko widziałem "Fantastyczną podróż"

and I really loved how I could travel through the bloodstream

i bardzo podobało mi się podróżowanie przez krwiobieg

and see biology work on a cellular level.

i obserwowanie działania biologii na poziomie komórkowym.

I've always been inspired by science fiction.

Zawsze inspirowało mnie science fiction.

As an inventor, I try and turn fantasy into reality.

Jako wynalazca próbuję zamienić fantazję w rzeczywistość.

And I once invented this glove

Raz wymyśliłem rękawicę,

which let me travel and help people like you explore the virtual world.

która pozwalała mi podróżować, a innym - odkrywać wirtualny świat.

So now I've invented this machine

Wymyśliłem tę maszynę

to let us explore the microscopic world.

do badania mikroskopijnego świata.

It's not virtual, it's real.

To nie świat wirtualny, a rzeczywistość.

Just really, really tiny.

Bardzo mała.

It's based on the microscope that got Simone's attention.

Bazuje na mikroskopie, który zainteresował Simone.

So, here's how it works.

Oto jak działa.

I have an image sensor

Tu jest matryca światłoczuła,

like the kind in your cell phone, behind the lens.

jak za obiektywem w komórkach.

And then I have a little tray of plankton water

Tu jest zbiornik wody z planktonem,

like you might find from a river

takiej jak w rzekach

or my fish tank, which I never change the water on.

czy moim akwarium, w którym nie zmieniam wody.

(Laughter)

(Śmiech)

Because I love plankton.

Tak kocham plankton.

(Laughter)

(Śmiech)

And underneath I have a light, an LED,

Poniżej znajduje się dioda LED,

which is going to cast shadows of the plankton on the image sensor.

dzięki której cień planktonu pada na matrycę.

And now this silver thing is an XY plotter,

Ta srebrna rzecz to ploter XY,

so I can move the image sensor to follow the plankton as they swim.

który umożliwia ruszanie matrycą, żeby śledzić plankton.

Now comes the fantasy part.

Czas na element fantazji.

(Laughter)

(Śmiech)

I put a tilt sensor on this helmet

Na hełm nałożyłem czujnik pochylenia,

so I can control the microscope with my head.

dzięki czemu kontroluję mikroskop głową.

And now let's look at the video from this image sensor.

Spójrzmy na wideo z tej matrycy.

These are all plankton.

To plankton.

This is in that little tray,

Znajduje się w tym zbiorniczku,

and with my head, I can move the microscope.

a ja poruszam mikroskop głową.

So now we're ready to go scuba diving with plankton.

Wszystko gotowe do nurkowania.

My head will be the navigator,

Moja głowa będzie pilotem,

and Simone will be our tour guide.

a Simone - przewodnikiem.

SB: Yes.

SB: Tak.

(Laughter)

Witamy we wspaniałym świecie życia w kropli wody.

So welcome all to the wonderful world of life in a drop of water.

Actually, as you can see,

Zauważcie,

with this instrument, we are not at all limited to a single drop.

że z tym instrumentem nie jesteśmy ograniczeni do pojedynczej kropli.

Alright, let's find something.

Znajdźmy coś.

The little creatures you see in the center of your screen,

Małe istoty w centrum obrazu

they are called rotifer.

nazywane są wrotkami.

They are the garbage collectors of our waters.

Oczyszczają wodę.

They break down organic matter

Rozkładają materię organiczną

and allow it to be reclaimed by the environment.

i oddają ją naturze do przetworzenia.

Now, you know, nature is an amazing recycler.

Natura świetnie przetwarza śmieci.

Structures are continuously built, they are decomposed and recycled,

Ciągle powstają struktury, które rozkładają się i są przetwarzane,

and all of that is powered by solar energy.

a to wszystko napędza energia słoneczna.

But just think.

Pomyślmy jednak,

Think about what will happen if, you know, our garbage collectors

co by było, gdyby "śmieciarze" zniknęli?

didn't come anymore, if they disappeared.

Something else? Let's look for something else.

Poszukajmy czegoś innego.

Oh, look at that.

Spójrzmy.

You see the big ice-cream-cone-shaped things?

Widzicie te istoty w kształcie rożka do lodów?

Those are called Stentor, those are amazing creatures.

Te wspaniałe istoty to trębacze.

You know, they are big, but they are a single cell.

Są duże, ale składają się z pojedynczej komórki.

You remember the rotifer we just met?

Pamiętacie jeszcze wrotki?

That's about half a millimeter, it's about 1,000 cells --

Mają pół milimetra i około tysiąca komórek,

it's typically 15 for the brain, 15 for the stomach

zazwyczaj po 15 na mózg oraz żołądek

and you know, about the same for reproduction,

i tyle samo do reprodukcji,

which is kind of the right mix, if you ask me.

co jest idealną kombinacją.

(Laughter)

(Śmiech)

But ... right?

Prawda?

TZ: I agree.

TZ: Zgadzam się.

SB: But a Stentor is only a single cell.

SB: Trębacz to pojedyncza komórka.

And it's able to sense and react to its environment.

Ma zdolność odczuwania i reagowania na otoczenie.

You see, it will swim forward when it's happy;

Płynie do przodu, kiedy jest zadowolony.

it will swim backward when it's trying to get away from something

Płynie do tyłu, kiedy chce uciec,

like, you know, a toxic chemical.

na przykład od toksyn.

With our friends in the Center for Cellular Construction

Razem z kolegami z Center for Cellular Construction

and the help of the National Science Foundation,

i z pomocą Narodowej Fundacji Nauki

we are using Stentor to sense the presence of contamination in food and water,

używamy trębaczy do wykrywania zanieczyszczeń w wodzie i jedzeniu,

which I think is really cool.

co jest świetne.

Alright, last one.

Teraz ostatni.

So the dots that you see there that are, let's say, behind everything,

Kropki, które znajdują się za wszystkim,

they're algae.

to algi.

They are the creatures that provide the majority of oxygen in the air.

Dostarczają większość tlenu do atmosfery.

They convert solar light and carbon dioxide

Przetwarzają światło słoneczne oraz dwutlenek węgla

into the oxygen that is filling your lungs right now.

w tlen wypełniający nasze płuca.

So you see, we all got algae breath.

Wszyscy mamy "algowy" oddech.

TZ: (Exhales)

TZ: (Wydech)

SB: Yay! (Laughter)

SB: Hurra! (Śmiech)

You know, there's something interesting.

Mam taką ciekawostkę.

About a billion years ago, ancient plants got their photosynthesis capability

Miliard lat temu pradawne rośliny uzyskały zdolność fotosyntezy,

by incorporating tiny, tiny plankton into their cells.

wchłaniając drobny plankton do swoich komórek.

That's exactly like us putting solar panels on top of our roofs.

To jak panele słoneczne na dachach.

So you see, the microscopic world is even more amazing than science fiction.

Mikroskopijny świat jest lepszy od science fiction.

TZ: Oh, indeed.

TZ: To prawda.

So now you've seen how vital plankton are to our lives

Wiecie, jak istotny jest plankton dla życia ludzkiego

and how much we need them.

oraz jak bardzo go potrzebujemy.

If we kill the plankton, we will die

Jeśli zabijemy plankton, to umrzemy

of asphyxiation or starvation, take your pick.

z głodu lub niedotlenienia, wybierzcie.

Oh, yes, I know it's sad, yes.

To smutne.

(Laughter)

(Śmiech)

In the game of plankton, you win or you die.

W igrzyskach planktonu wygrywasz lub umierasz.

(Laughter)

(Śmiech)

Now, what amazes me is, we have known about global warming

O globalnym ociepleniu wiemy od ponad stulecia,

for over a century.

Ever since the Swedish scientist, Arrhenius,

od kiedy naukowiec Arrhenius ze Szwecji

calculated the effect of burning fossil fuel

obliczył efekt spalania paliw kopalnych

on the earth's temperature.

na temperaturę Ziemi.

We've known about this for a long time, but it's not too late if we act now.

Wiemy o tym od dawna, ale nie jest za późno na działanie.

Yes, yes, I know, I know, our world is based on fossil fuels,

Wiem, że świat bazuje na paliwach kopalnych,

but we can adjust our society to run on renewable energy from the Sun

ale można to zamienić na odnawialną energię słoneczną,

to create a more sustainable and secure future.

żeby stworzyć bezpieczną i ekologiczną przyszłość.

That's good for the little creatures here, the plankton,

To dobre dla planktonu i dla nas,

and that good for us -- here's why.

już wyjaśniam dlaczego.

The three greatest concerns of people all around the globe

Trzy największe obawy ludzkości

typically are jobs, violence and health.

dotyczą pracy, przemocy i zdrowia.

A job means food and shelter.

Praca daje jedzenie i schronienie.

Look at these creatures, they're swimming around,

Spójrzcie, jak te istoty pływają,

they're looking for a place to eat and reproduce.

szukając pokarmu i miejsca do reprodukcji.

If a single cell is programmed to do that,

Pojedyncza komórka ma tę potrzebę,

it's no surprise that 30 trillion cells have the same agenda.

tak samo jak 30 bilionów komórek.

Violence.

Przemoc.

Dependence on fossil fuels makes a country vulnerable.

Zależność od paliw kopalnych czyni kraje bezbronnymi.

Which leads to conflicts all around the oil resources.

To prowadzi do konfliktów o zasoby ropy.

Solar energy, on the other hand, is distributed around the whole globe,

Energia słoneczna jest wszędzie dostępna

and no one can blockade the sun.

i nikt nie może jej zablokować.

(Laughter)

(Śmiech)

And then, finally, health.

Na końcu, zdrowie.

Fossil fuels are like a global cigarette.

Paliwa kopalne są jak globalny papieros.

And in my opinion, coal is like an unfiltered type.

Węgiel jest, według mnie, jak papieros bez filtra.

Now, just like smoking, the best time to quit is when?

A kiedy najlepiej rzucić palenie?

Audience: Now.

Publiczność: Teraz.

TZ: Now! Not when you get lung cancer.

TZ: Teraz! Nie kiedy dostaniesz raka płuc!

Now I know if you look around, some people may abandon facts and reason.

Niektórzy odrzucają fakty i rozum

Only until suffering --

do momentu, aż nie zaczną cierpieć.

(Laughter)

(Śmiech)

Yes, they will abandon facts and reason.

Tak, odrzucą fakty i rozum.

But suffering will eventually and inevitably force change.

Lecz cierpienie w końcu wymusza zmianę.

But let's instead use our neocortex, our new brain,

Zamiast tego ruszmy głową,

to save the Elders, some of the oldest creatures on the earth.

żeby uratować jedne z najstarszych istot na Ziemi.

And let's apply science to harness the energy

Wykorzystajmy naukę do ujarzmienia energii,

that has fueled the Elders for millions of years --

która napędzała "starszyznę" przez miliony lat, słońce.

the sun.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)