Nnedi Okorafor: Sci-fi stories that imagine a future Africa | TED

Çeviri: Cihan Ekmekçi Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

What if an African girl from a traditional family

Gelecekteki Afrika'daki geleneksel bir aileden gelen

in a part of future Africa

Afrikalı bir kız galaksideki

is accepted into the finest university in the galaxy,

en iyi üniversiteye kabul edilse ve gezegeninden uzaklaşsa

planets away?

ne olurdu?

What if she decides to go?

Peki ya gitmeye karar verse?

This is an excerpt from my "Binti" novella trilogy:

Bu "Binti" roman üçlememden bir parça:

I powered up the transporter and said a silent prayer.

Taşıyıcıyı çalıştırmayı denedim ve sessizce dua ettim.

I had no idea what I was going to do if it didn't work.

Çalışmazsa ne yapacağımı bilmiyordum.

My transporter was cheap,

Taşıyıcım ucuzdu.

so even a droplet of moisture or, more likely, a grain of sand,

Bir damla nem ya da kum tanesi

would cause it to short.

bozulmasına sebep olabilirdi.

It was faulty, and most of the time I had to restart it over and over

Arızalıydı. Çoğu zaman, çalışıncaya kadar defalarca

before it worked.

uğraşmam gerekiyordu.

"Please not now, please not now," I thought.

Şimdi değil, şimdi değil diye düşündüm.

The transporter shivered in the sand and I held my breath.

Taşıyıcı, kumda titredi, ben nefesimi tuttum.

Tiny, flat and black as a prayer stone,

Küçük, düz ve siyah dua taşı gibi

it buzzed softly and then slowly rose from the sand.

yumuşakça uğuldadı, yavaşça kumdan kalktı.

Finally, it produced the baggage-lifting force.

Sonunda bagaj kaldırma gücü üretti.

I grinned.

Gülümsedim.

Now I could make it to the shuttle on time.

Mekiğe zamanında gidebilirim.

I swiped otjize from my forehead with my index finger and knelt down,

Alnıma işaret parmağımla "otjize"ye vurdum ve diz çöktüm.

then I touched the finger to the sand,

Parmağımla kuma dokundum, tatlı kokulu

grounding the sweet-smelling red clay into it.

kırmızı toprağın içindeydi.

"Thank you," I whispered.

Teşekkürler diye fısıldadım.

It was a half-mile walk along the dark desert road.

Karanlık çöl yolunda yarım mil mesafedeydi.

With the transporter working I would make it there on time.

Taşıyıcının çalışmasıyla zamanında varabilirdim.

Straightening up, I paused and shut my eyes.

Dik durdum ve gözlerimi kapadım.

Now, the weight of my entire life was pressing on my shoulders.

Tüm hayatımın ağırlığı omuzlarımdaydı.

I was defying the most traditional part of myself for the first time

Hayatım boyunca ilk defa geleneksel yanıma

in my entire life.

karşı koyuyordum.

I was leaving in the dead of night, and they had no clue.

Gecenin karanlığında gidiyordum ve ardımda iz bırakmamıştım.

My nine siblings, all older than me except for my younger sister and brother,

Dokuz kardeşim, kız ve erkek kardeşim dışında hepsi benden büyüktü,

would never see this coming.

bunu beklemiyorlardı.

My parents would never imagine I'd do such a thing in a million years.

Böyle bir şey yapacağım ebeveynlerimin aklından bile geçmezdi.

By the time they all realized what I'd done and where I was going,

Ne yaptığımı ve gittiğimi fark ettiklerinde

I'd have left the planet.

gezegeni terk etmiştim.

In my absence, my parents would growl to each other

Yokluğumda, ailem birbirlerine bir daha

that I was never to set foot in their home again.

o eve ayak basamayacağımı söylerlerdi.

My four aunties and two uncles who lived down the road

Yolun aşağısında yaşayan dört halam iki amcam

would shout and gossip amongst themselves

bağırır ve kendi aralarında

about how I had scandalized the entire bloodline.

tüm ailenin şerefini nasıl kirlettiğimi konuşurlardı.

I was going to be a pariah.

Dışlanacaktım.

"Go," I softly whispered to the transporter,

"Git" diye fısıldadım taşıyıcıya sakince,

stamping my foot.

ayağımı yere vurarak.

The thin metal rings I wore around each ankle jingled noisily,

Bileklerime giydiğim ince metal şıkırdadı.

but I stamped my foot again.

Yine de ayağımı yeniden vurdum.

Taşıyıcı bir kez hareket ettikten sonra dokunmazsam en iyi şekilde çalışıyordu.

Once on, the transporter worked best when I didn't touch it.

"Go," I said again, sweat forming on my brow.

"Git" dedim tekrar, kaşımda ter birikti.

When nothing moved,

Hiçbir şey kımıldamayınca

I chanced giving the two large suitcases sitting atop the force field a shove.

güç alanının üst kısmındaki iki büyük bavulu atmaya karar verdim.

They moved smoothly, and I breathed another sigh of relief.

Yavaşça hareket ettiler, rahatlayıp derin nefes aldım.

At least some luck was on my side.

En azından şans yanımdaydı.

So, in a distant future part of Africa,

Afrika'nın uzak geleceğinde,

Binti is a mathematical genius of the Himba ethnic group.

Binti, Himba etnik grubundan bir matematik dehası.

She's been accepted into a university on another planet,

Başka bir gezegende üniversiteye kabul edilmiş.

and she's decided to go.

Gitmeye karar vermiş.

Carrying the blood of her people in her veins,

Damarlarında, öğretilerle, yollarla

adorned with the teachings, ways, even the land on her very skin,

süslenmiş insanlarının kanını taşıyor, cildinde bile toprağın izi var.

Binti leaves the earth.

Binti, Dünya'yı terk ediyor.

As the story progresses, she becomes not other, but more.

Hikâye ilerledikçe, başkası değil, daha fazlası oluyor.

This idea of leaving but bringing and then becoming more

Gitmenin fakat bir şeyler getirip sonra daha fazla olması fikri

is at one of the hearts of Afrofuturism,

Afrofütürizmin kalplerinden biridir

or you can simply call it a different type of science fiction.

veya farklı bir bilim kurgu diyebilirsiniz.

I can best explain the difference between classic science fiction and Afrofuturism

Klasik bilim kurguyla Afrofütürizmin farkını en iyi

if I used the octopus analogy.

bir ahtapot analoji ile açıklayabilirim.

Like humans,

İnsanlar gibi,

octopuses are some of the most intelligent creatures on earth.

ahtapotlar da yeryüzündeki en zeki varlıklardandır.

However, octopus intelligence evolved from a different evolutionary line,

Ancak ahtapotların zekâ evrimi

separate from that of human beings,

insanlardan farklı bir çizgi izlemiş.

so the foundation is different.

Bu nedenle temeli farklı.

The same can be said about the foundations of various forms of science fiction.

Aynı şey çeşitli bilim kurguların temelleri için de söylenebilir.

So much of science fiction speculates

Bilim kurgunun büyük kısmı

about technologies, societies, social issues,

teknoloji, toplum, sosyal sorunlar

what's beyond our planet, what's within our planet.

gezegenimizin ötesi ve içi hakkında spekülasyonlar yapar.

Science fiction is one of the greatest and most effective forms

Bilim kurgu ayrıca siyasi yazı tarzının en etkili

of political writing.

ve en önemli biçimlerindendir.

It's all about the question, "What if?"

''Ya olursa?'' sorusu hakimdir bu türe.

Still, not all science fiction has the same ancestral bloodline,

Yine de tüm bilim kurgular aynı soy ağacına sahiptir,

that line being Western-rooted science fiction,

Bu soyun başında Batı temelli bilim kurgu vardır,

which is mostly white and male.

burada çoğunluk beyaz ve erkektir.

We're talking Isaac Asimov, Jules Verne,

Isaac Asimov, Jules Verne,

H.G. Wells, George Orwell, Robert Heinlein, etc.

H.G. Wells, George Orwell, Robert Heinlein'dan bahsediyoruz.

So what if a Nigerian-American wrote science fiction?

Nijerya-Amerikalı biri bilim kurgu yazsa ne olur?

Growing up, I didn't read much science fiction.

Büyürken çok fazla bilim kurgu okumadım.

I couldn't relate to these stories

Yabancı korkusu, kolonileşme,

preoccupied with xenophobia, colonization and seeing aliens as others.

başkalarının uzaylı olarak görülmesi konuları ilgimi çekmiyordu.

And I saw no reflection of anyone who looked like me in those narratives.

Bu anlatılarda bana benzeyen kimseye de rastlamıyordum.

In the "Binti" novella trilogy,

''Binti'' roman üçlemesinde,

Binti leaves the planet to seek education from extraterrestrials.

Binti Dünya dışı varlıklardan eğitim almak için gezegeni terk ediyor.

She goes out as she is,

Olduğu gibi gidiyor,

looking the way she looks,

göründüğü gibi,

carrying her cultures,

kültürüyle beraber,

being who she is.

olduğu kişi olarak.

I was inspired to write this story

Bu hikâyeyi,

not because I was following a line of classic space opera narratives,

klasik uzay anlatılarını takip ettiğimden değil

but because of blood that runs deep,

kanımız, aile, kültürel çatışma,

family, cultural conflict

ve Afrikalı bir kızın

and the need to see an African girl leave the planet on her own terms.

kendi başına gezegeni terk ettiğini görme amacıyla yazdım.

My science fiction had different ancestors,

Benim bilim kurgumun farklı ataları vardı,

African ones.

Afrikalı atalar.

So I'm Nigerian-American.

Ben Nijerya asıllı bir Amerikalıyım.

I was born to two Nigerian immigrant parents

Nijeryalı bir anne babanın

and raised in the United States,

ABD'de yetiştirilmiş kızıyım,

one of the birthplaces of classic science fiction.

klasik bilim kurgunun doğum yerlerinden biri.

However, it was my Nigerian heritage that led me to write science fiction.

Ancak bana bilim kurgu yazdıran Nijerya mirasım oldu.

Specifically I cite those family trips to Nigeria in the late '90s.

90'lı yılların sonunda Nijerya'ya yapılan aile gezilerine atıf yapmak istiyorum.

I'd been taking trips back to Nigeria with my family since I was very young.

Çok küçük yaştan itibaren ailemle Nijerya'ya gezilere giderdik.

These early trips inspired me.

Bu geziler bana ilham verdi.

Hence the first story that I ever even wrote took place in Nigeria.

Böylelikle yazdığım ilk hikâye Nijerya'da geçmiş oldu.

I wrote mainly magical realism and fantasy

Genel olarak sihirli realizm ve fantazi yazdım,

inspired by my love of Igbo

Igbo sevgimden

and other West African traditional cosmologies and spiritualities.

ve Batı Afrika geleneksel kozmoloji ve maneviyatından ilham almıştım.

However, in the late '90s,

90'ların sonunda ise

I started noticing the role of technology in Nigeria:

Nijerya'da teknolojinin rolünü fark etmeye başladım:

cable TV and cell phones in the village,

köylerde kablolu TV ve cep telefonları,

419 scammers occupying the cybercafes,

internet kafeleri işgal eden 419 dolandırıcıları,

the small generator connected to my cousin's desktop computer

elektrik sürekli kesildiği için kuzenimin masaüstü bilgisayarına

because the power was always going on and off.

bağladığı küçük jeneratör.

And my Americanness othered me enough

Amerikalı yanım, Nijeryalıların normal gördüğü

to be intrigued by these things that most Nigerians saw as normal.

bu şeyleri yadırgamama neden olacak kadar ilgimi çekti.

My intrigue eventually gave birth to stories.

Sonra bu ilgim hikâyelere dönüştü.

I started opening strange doors.

Tuhaf kapılar açmaya başladım.

What if aliens came to Lagos, Nigeria?

Ya uzaylılar Lagos, Nijerya'ya gelirlerse?

This is an excerpt from my novel, "Lagoon."

Bu ''Lagoon'' romanımdan bir alıntı.

Everybody saw it,

Onu herkes gördü,

all over the world.

tüm dünyada herkes.

That was a real introduction to the great mess happening in Lagos,

Bu Lagos'ta, Nijerya'da, burada Afrika'da yaşanan bu karmaşanın

Nigeria, West Africa, Africa, here.

gerçek bir tanıtımıydı.

Because so many people in Lagos had portable, chargeable,

Lagos'ta o kadar insanın taşınabilir, şarj edilebilir, ışıldayan,

glowing, vibrating, chirping, tweeting, communicating, connected devices,

titreyen, çalan, tvit atan, iletişim kuran ve bağlantısı olan cihazı var ki

practically everything was recorded and posted online in some way,

bir şekilde her şey internette kaydediliyor veya paylaşılıyor,

somehow,

bir şekilde,

quickly.

hızlıca.

The modern human world is connected like a spider's web.

Modern insan dünyası örümcek ağı gibi bağlı.

The world was watching.

Dünya izliyordu.

It watched in fascinated horror

Bilgi almak için dehşet içinde

for information,

ama daha çok eğlence için

but mostly for entertainment.

izlediler.

Footage of what was happening dominated every international news source,

Olan bitenin kamera görüntüleri uluslararası haber kaynağını,

video-sharing website, social network, circle, pyramid and trapezoid.

video paylaşma sitelerini, sosyal medyayı, circle, pyramid ve trapezoid'i esir aldı.

But the story goes deeper.

Ancak hikâye daha derine iniyor.

It is in the mud,

Çamurun içinde,

the dirt,

kirin,

the earth,

toprağın,

in the fond memory of the soily cosmos.

toprak kozmonun güzel anısında.

It is in the always mingling past, present and future.

Sürekli birbirine karışan geçmiş, şu an ve geleceğin içinde.

It is in the water.

Suyun içinde.

It is in the powerful spirits and ancestors who dwelled in Lagos.

Lagos'ta yaşamış güçlü ruh ve atalarımızın içinde.

It is in the hearts and minds of the people of Lagos.

Lagos insanlarının kalp ve akılları içinde.

Change begets change.

Değişim değişime yol açar.

The alien Ayodele knew it.

Uzaylı Ayodele bunu biliyordu.

All her people know it.

Tüm halkı bunu biliyordu.

So, this is a voice of Udide, the supreme spider artist,

Bu Udide'nin sesi, büyük örümcek ressam,

who is older than dirt

topraktan daha yaşlı

and lives in the dirt beneath the city of Lagos,

ve Lagos şehri altındaki toprağın içinde yaşıyor,

listening and commenting

uzaylıların Lagos'a geliş hikâyesini

and weaving the story of extraterrestrials coming to Lagos.

dinliyor ve yorum yapıyor.

In the end, the great spider who was the size of a house

Sonunda bir ev boyunda olan,

and responsible for weaving the past, present and future

geçmiş, şu an ve geleceği örmekle sorumlu örümcek

decides to come forth and be a part of the story.

öne çıkıp hikâyenin bir parçası olmaya karar veriyor.

Like Udide, the spider artist,

Udide gibi, örümcek ressam,

African science fiction's blood runs deep

Afrikalı bilim kurgu kanı derinde akıyor

and it's old,

ve çok eski...

and it's ready to come forth,

Öne çıkmaya hazır

and when it does,

ve çıktığında,

imagine the new technologies, ideas and sociopolitical changes it'll inspire.

ilham vereceği yeni teknoloji, fikirler, sosyopolitik değişiklikleri düşünün.

For Africans, homegrown science fiction can be a will to power.

Afrikalılar için evlerinden çıkan bilim kurgu güce giden irade olabilir.

What if?

Ya olursa?

It's a powerful question.

Güçlü bir soru.

Thank you.

Teşekkürler

(Applause)

(Alkışlar)