How designing brand-new enzymes could change the world | Adam Garske

Translator: Ivana Korom Reviewer: Krystian Aparta

Çeviri: Ivana Korom Gözden geçirme: Emel Çırakoğlu

Growing up in central Wisconsin, I spent a lot of time outside.

Winsconsin’in merkezinde büyürken dışarıda çok fazla zaman geçirdim.

In the spring, I'd smell the heady fragrance of lilacs.

İlkbaharda leylakların baş döndürücü kokusunu koklardım.

In the summer, I loved the electric glow of fireflies

Yazın bunaltıcı havalarda

etraftaki ateş böceklerinin elektrikli parıltısını severdim.

as they would zip around on muggy nights.

In the fall, the bogs were brimming with the bright red of cranberries.

Sonbaharda bataklıklar kızılcık kırmızısıyla dolup taşardı.

Even winter had its charms,

Çam ağaçlarından yayılan Noel buketi ile

with the Christmassy bouquet emanating from pine trees.

kışın bile kendi güzellikleri vardı.

For me, nature has always been a source of wonder and inspiration.

Benim için doğa her zaman bir merak ve ilham kaynağı oldu.

As I went on to graduate school in chemistry, and in later years,

Kimya yüksek lisansımda ve daha sonraki yıllarda,

I came to better understand the natural world in molecular detail.

moleküler ayrıntılarda doğal dünyayı daha iyi anlamaya başladım.

All the things that I just mentioned,

Leylak ve çamların kokusundan kızılcıkların parlak kırmızısına

from the scents of lilacs and pines

ve ateş böceklerinin parıltısına kadar bahsettiğim her şey

to the bright red of cranberries and the glow of fireflies,

en az bir ortak noktaya sahip:

have at least one thing in common:

they're manufactured by enzymes.

Enzimler tarafından üretildiler.

Dediğim gibi Wisconsin’de büyüdüğüm için

As I said, I grew up in Wisconsin, so of course, I like cheese

doğal olarak peyniri ve Green Bay Packers’ı seviyorum.

and the Green Bay Packers.

Peynirin üzerinde biraz duralım.

But let's talk about cheese for a minute.

For at least the last 7,000 years,

En az 7.000 yıldır insanlar

humans have extracted a mixture of enzymes

inek, koyun ve keçi midelerinden

from the stomachs of cows and sheep and goats

enzim karışımları çıkararak süte ekliyorlar.

and added it to milk.

Bu, sütün kesilmesine sebep oluyor, hem de peynir yapma sürecinin parçası.

This causes the milk to curdle -- it's part of the cheese-making process.

The key enzyme in this mixture is called chymosin.

Bu karışımdaki anahtar enzim kimozin.

I want to show you how that works.

Size nasıl çalıştığını göstermek istiyorum.

Right here, I've got two tubes,

Tam burada iki tüpüm var,

and I'm going to add chymosin to one of these.

ve bir tanesine kimozin ekleyeceğim.

Just a second here.

Burada bir saniye durun.

Now my son Anthony, who is eight years old,

Sekiz yaşındaki oğlum Anthony,

TED Konuşması için bir demo yapmada bana yardım etmeye çok ilgiliydi.

was very interested in helping me figure out a demo for the TED Talk,

and so we were in the kitchen, we were slicing up pineapples,

Mutfaktaydık, ananas doğruyorduk,

extracting enzymes from red potatoes

kırmızı patateslerden enzim çıkarıyorduk

and doing all kinds of demos in the kitchen.

ve her türlü demoyu mutfakta yapıyorduk.

And in the end, though,

Sonunda kimozin demosunun

we thought the chymosin demo was pretty cool.

oldukça havalı olduğunu düşündük.

Burada olan şey

And so what's happening here

is the chymosin is swimming around in the milk,

kimozinin sütün etrafında dolaşması

ve kazein denilen bir proteine bağlanması.

and it's binding to a protein there called casein.

What it does then is it clips the casein --

Ondan sonra ise kazeini kesiyor,

it's like a molecular scissors.

bir çeşit moleküler makas gibi.

It's that clipping action that causes the milk to curdle.

Sütün kesilmesine sebep olan şey o kesme eylemi.

Mutfakta bunun üzerinde çalışıyoruz.

So here we are in the kitchen, working on this.

OK.

Pekâla.

So let me give this a quick zip.

Öyleyse hızlıca toparlayayım.

Sonra bunları kenara koyup bir dakika kaynamaya bırakacağız.

And then we'll set these to the side and let these simmer for a minute.

OK.

Pekâla.

If DNA is the blueprint of life,

Eğer DNA yaşamın kılavuzuysa,

enzymes are the laborers that carry out its instructions.

enzimler de onun talimatlarını yürüten işçiler.

An enzyme is a protein that's a catalyst,

Enzim, katalizör olan bir protein,

it speeds up or accelerates a chemical reaction,

kimyasal bir tepkimeyi hızlandırır ya da ivmelendirir,

just as the chymosin over here is accelerating the curdling of the milk.

tıpkı kimozinin burada sütün kesilmesini ivmelendirmesi gibi.

But it's not just about cheese.

Ancak bu sadece peynirlerle ilgili değil.

While enzymes do play an important role in the foods that we eat,

Yiyeceklerimiz üzerinde enzimlerin önemli bir rolü olmasına rağmen

yenidoğanın sağlığından

they also are involved in everything from the health of an infant

bugün sahip olduğumuz en büyük çevresel zorluklara dalmaya kadar

to attacking the biggest environmental challenges

we have today.

her şeye dahiller.

The basic building blocks of enzymes are called amino acids.

Enzimlerin temel yapı taşlarına amino asit denir.

There are 20 common amino acids,

20 adet yaygın amino asit var,

and we typically designate them with single-letter abbreviations,

ve genellikle onları tek harf kısaltmaları olarak tasarlıyoruz,

so it's really an alphabet of amino acids.

yani aslında bir amino asit alfabesi.

In an enzyme, these amino acids are strung together,

Bir enzimde kolyede dizili inciler gibi

like pearls on a necklace.

amino asitler dizili.

Bir enzime benzersiz özelliklerini veren

And it's really the identity of the amino acids,

which letters are in that necklace,

ve onu diğer enzimlerden ayıran

and in what order they are, what they spell out,

aslında amino asitlerin kimliği,

that gives an enzyme its unique properties and differentiates it from other enzymes.

hangi harflerin o kolyede ve hangi sırayla yazdıkları.

Now, this string of amino acids,

Bu amino asit dizisi,

this necklace,

bu kolye, üst seviye bir yapıya dönüşüyor.

folds up into a higher-order structure.

Moleküler seviyede yakınlaştırıp kimozine bakacak olursanız,

And if you were to zoom in at the molecular level

and take a look at chymosin, which is the enzyme working over here,

şurada çalışan enzime,

şu şekilde gözüktüğünü görürsünüz.

you would see it looks like this.

Bütün bu iplikler ve döngüler, helisler, kıvrımlar ve dönüşlerin

It's all these strands and loops and helices and twists and turns,

düzgün çalışması için sadece bu biçimde olması gerekir.

and it has to be in just this conformation to work properly.

Günümüzde mikroplarda enzimler üretebiliyoruz

Nowadays, we can make enzymes in microbes,

and that can be like a bacteria or a yeast, for example.

bu örneğin, bir bakteri veya maya olabilir.

And the way we do this is we get a piece of DNA

Bunu, ilgilendiğimiz enzimi kodlayan bir DNA parçası alıp

that codes for an enzyme that we're interested in,

mikrobun içerisine yerleştirerek

we insert that into the microbe,

mikrobun kendi mekanizmasını

and we let the microbe use its own machinery, its own wherewithal,

ve araçlarını kullanmasına izin verip

bizim için o enzimi üretmesiyle yapıyoruz.

to produce that enzyme for us.

So if you wanted chymosin, you wouldn't need a calf, nowadays --

Yani günümüzde kimozin istiyorsanız buzağına ihtiyacınız yok,

you could get this from a microbe.

bir mikroptan elde edebilirsiniz.

Bence bundan daha da havalısı, artık doğada hazır bulunmayan,

And what's even cooler, I think,

is we can now dial in completely custom DNA sequences

hangi enzimi istiyorsak onu üretmek için

to make whatever enzymes we want,

tamamen özel DNA sekansları yapabilmemiz.

stuff that's not out there in nature.

And, to me, what's really the fun part

Benim için en eğlenceli kısmı

is trying to design an enzyme for a new application,

yeni bir uygulama için enzim tasarlamak

ve ona göre atomları düzenlemek.

arranging the atoms just so.

The act of taking an enzyme from nature and playing with those amino acids,

Bir enzimi doğadan alıp amino asitlerle oynamak

tinkering with those letters,

harfleri kurcalamak,

bazı harfleri eklemek, bazı harfleri çıkarmak,

putting some letters in, taking some letters out,

belki biraz yerlerini değiştirmek;

maybe rearranging them a little bit,

bir kitap bulup birkaç bölümü düzenlemek

is a little bit like finding a book

and editing a few chapters or changing the ending.

ya da sonunu değiştirmek gibi.

In 2018, the Nobel prize in chemistry

2018'de Nobel kimya ödülü,

was given for the development of this approach,

yönlendirilmiş evrim olarak bilinen

which is known as directed evolution.

bu yaklaşıma verildi.

Nowadays, we can harness the powers of directed evolution

Günümüzde özel amaçlarla enzimler tasarlamak için

yönlendirilmiş evrimin gücünü kullanabiliriz

to design enzymes for custom purposes,

and one of these is designing enzymes for doing applications in new areas,

ve bunlardan biri, çamaşır yıkama gibi yeni alanlarda uygulamalar yapmak için

like laundry.

enzimler tasarlamak.

So just as enzymes in your body

Yani vücudunuzdaki enzimler yediğiniz yiyecekleri

can help you to break down the food that you eat,

parçalamanıza yardımcı olduğu gibi

enzymes in your laundry detergent

çamaşır deterjanınızdaki enzimler de

can help you to break down the stains on your clothes.

giysilerinizdeki lekeleri çözmenize yardımcı olabilir.

It turns out that about 90 percent of the energy

Yıkamayı yapmak için harcanan enerjinin

yaklaşık yüzde 90'ının

that goes into doing the wash

is from water heating.

su ısıtmak için olduğu ortaya çıktı.

Bunun iyi bir sebebi var,

And that's for good reason --

the warmer water helps to get your clothes clean.

sıcak su kıyafetlerin temizlenmesine yardımcı olur.

But what if you were able to do the wash in cold water instead?

Peki ya yıkamayı soğuk suda yapabilseydiniz?

Kesinlikle paranız cebinize kalırdı,

You certainly would save some money,

and in addition to that,

ve buna ek olarak

according to some calculations done by Procter and Gamble,

Procter & Gamble tarafından yapılan bazı hesaplamalara göre

if all households in the US were to do the laundry in cold water,

ABD’deki evlerde çamaşırlar soğuk suda yıkansaydı

we would save the emissions of 32 metric tons of CO2 each year.

her yıl 32 metrik ton CO2 salınımından tasarruf ederdik.

That's a lot,

Bu çok fazla,

bu yaklaşık olarak 6,3 milyon arabadan salınan

that's about the equivalent

of the carbon dioxide emitted by 6.3 million cars.

karbondioksite denk.

So, how would we go about designing an enzyme

Peki bu değişiklikleri gerçekleştirmek için

bir enzim tasarlamaya nasıl başlayacağız?

to realize these changes?

Enzymes didn't evolve to clean dirty laundry,

Enzimler kirli çamaşırları temizlemek için gelişmedi,

much less in cold water.

soğuk su için hiç gelişmediler.

But we can go to nature, and we can find a starting point.

Ancak doğaya gidip bir başlangıç noktası bulabiliriz.

We can find an enzyme that has some starting activity,

Başlangıç aktivitesi olan bir enzim bulabiliriz,

çalışabileceğimiz biraz kil.

some clay that we can work with.

So this is an example of such an enzyme, right here on the screen.

Ekranda gördüğünüz böyle bir enzim örneği.

And we can start playing with those amino acids, as I said,

Bu amino asitlerle oynamaya başlayabiliriz,

dediğim gibi bazı harfleri koyup, bazılarını çıkarabiliriz,

putting some letters in, taking some letters out,

bunları yeniden düzenleyebiliriz.

rearranging those.

And in doing so, we can generate thousands of enzymes.

Böylece binlerce enzim oluşturabiliriz.

And we can take those enzymes,

Bu enzimleri alıp

bunun gibi küçük kaplarda test edebiliriz.

and we can test them in little plates like this.

So this plate that I'm holding in my hands

Elimde tuttuğum bu kap

96 adet yuvadan oluşuyor

contains 96 wells,

and in each well is a piece of fabric with a stain on it.

ve her yuvada lekeli bir kumaşı var.

And we can measure how well each of these enzymes

Her bir enzimin kumaş parçaları üzerindeki lekeleri

are able to remove the stains from the pieces of fabric,

ne kadar iyi çıkardığını ölçebiliriz

ve böylece ne kadar işe yaradıklarını görebiliriz.

and in that way see how well it's working.

And we can do this using robotics,

Bunu da birazdan ekranda göreceğiniz gibi

like you'll see in just a second on the screen.

robot bilimini kullanarak yapabiliriz.

OK, so we do this, and it turns out

Pekâla, bunu yapıyoruz ve görüyoruz ki

that some of the enzymes are sort of in the ballpark

enzimlerin bir kısmı

başlangıç enziminin denge alanında.

of the starting enzyme.

That's nothing to write home about.

Bu çok da kayda değer değil.

Bazıları daha kötü, o yüzden onlardan kurtuluyoruz.

Some are worse, so we get rid of those.

And then some are better.

Bazılarıysa daha iyi.

Those improved ones become our version 1.0s.

Bu gelişmiş olanlar bizim 1.0 versiyonlarımız.

Bu enzimler, ileriye taşımak istediğimiz enzimler

Those are the enzymes that we want to carry forward,

ve bu döngüyü tekrar tekrar yineleyebiliriz.

and we can repeat this cycle again and again.

Ne istersek yapacak yeni bir enzim üretmemizi sağlayan da

And it's the repetition of this cycle that lets us come up with a new enzyme,

something that can do what we want.

bu döngünün yinelenmesi.

And after several cycles of this,

Bu döngünün birkaç tekrarından sonra

we did come up with something new.

yeni bir şey bulduk.

Yani bugün süpermarkete gidip soğuk suda

So you can go to the supermarket today, and you can buy a laundry detergent

çamaşır yıkamanızı sağlayacak deterjanları

that lets you do the wash in cold water because of enzymes like this here.

buradaki gibi enzimler sayesinde alabiliyorsunuz.

And I want to show you how this one works too.

Size bunun nasıl çalıştığını göstermek istiyorum.

So I've got two more tubes here,

Burada iki tane daha tüpüm var

and these are both milk again.

ve ikisi de süt.

And let me show you,

Göstermeme müsaade edin,

I've got one that I'm going to add this enzyme to

birine enzim ekleyeceğim

diğerineyse su ekleyeceğim.

and one that I'm going to add some water to.

Tüpün içinde bir şey olmaması için

And that's the control,

so nothing should happen in that tube.

kontrol ediyorum.

You might find it curious that I'm doing this with milk.

Bunu sütle yapıyor olmam tuhafınıza gidebilir.

But the reason that I'm doing this

Bunu sütle yapmamın sebebi

is because milk is just loaded with proteins,

sütün proteinlerle dolu olması

ve bu enzimi protein çözeltisinde görmek çok kolay

and it's very easy to see this enzyme working in a protein solution,

because it's a master protein chopper,

çünkü tam bir protein doğrayıcısı, işi bu.

that's its job.

So let me get this in here.

Bu yüzden bunu buraya getirmeme müsaade edin.

And you know, as I said, it's a master protein chopper

Dediğim gibi tam bir protein doğrayıcısı

and what you can do is you can extrapolate what it's doing in this milk

ve sütün içerisinde ne yaptığından

kirli çamaşırlarınıza ne yapacağını tahmin edebilirsiniz.

to what it would be doing in your laundry.

Yani bu, neler olacağının bir görselleştirmesi.

So this is kind of a way to visualize what would be happening.

Pekâla, bu ikisi içeri gidiyor.

OK, so those both went in.

Bunu da hızlı bir şekilde yapacağım.

And I'm going to give this a quick zip as well.

OK, so we'll let these sit over here with the chymosin sample,

Tamam, bunların kimozin örneğiyle birlikte burada dinlenmesine izin vereceğiz,

so I'm going to come back to those toward the end.

sonlara doğru bunlara geri döneceğim.

Well, what's on the horizon for enzyme design?

Enzim tasarımı için ufukta ne gözüküyor?

Elbette daha hızlı olacak.

Certainly, it will get it faster --

there are now approaches for evolving enzymes

Artık enzimlerin geliştirilmesi için

araştırmacıların size gösterdiğimden

that allow researchers to go through far more samples

çok daha fazla örnek gözden geçirmesine

than I just showed you.

izin veren yaklaşımlar var.

Daha önce bahsettiğimiz gibi doğal enzimlerle uğraşmaya ek olarak,

And in addition to tinkering with natural enzymes,

like we've been talking about,

some scientists are now trying to design enzymes from scratch,

bazı bilim insanları artık enzim tasarımlarını geliştirmek için

using machine learning, an approach from artificial intelligence,

yapay zekanın bir yaklaşımı olan

makine öğrenimini kullanarak

to inform their enzyme designs.

enzimleri sıfırdan tasarlamaya çalışıyorlar.

Still others are adding unnatural amino acids to the mix.

Hâlâ bazıları karışıma doğal olmayan amino asitler ekliyor.

We talked about the 20 natural amino acids,

20 doğal amino asitten bahsettik,

yaygın olan amino asitten,

the common amino acids, before --

they're adding unnatural amino acids

doğada bulunabilecek özelliklerden farklı özelliklere sahip enzimler yapmak için

to make enzymes with properties unlike those that could be found in nature.

doğal olmayan amino asitler ekliyorlar.

That's a pretty neat area.

Bu oldukça harika bir alan.

How will designed enzymes affect you in years to come?

Tasarlanan enzimler önümüzdeki yıllarda sizi nasıl etkileyecek?

Well, I want to focus on two areas:

İki alana odaklanmak istiyorum:

human health and the environment.

İnsan sağlığı ve çevre.

Some pharmaceutical companies

Artık bazı ilaç şirketlerinin,

now have teams that are dedicated to designing enzymes

ilaçları daha verimli ve daha az toksik katalizörle yapmak için

to make drugs more efficiently and with fewer toxic catalysts.

enzimler tasarlamaya kendini adamış ekipleri var.

For example, Januvia,

Örneğin tip 2 diyabeti

which is a medication to treat type 2 diabetes,

tedavi etmeye yarayan bir ilaç olan Sitagliptin

is made partially with enzymes.

kısmen enzimlerle yapılır.

The number of drugs made with enzymes is sure to grow in the future.

Enzimlerle yapılan ilaçların sayısının gelecekte artacağı kesin.

In another area,

Başka bir alanda,

there are certain disorders

tek bir enzimin kişinin vücudunda düzgün çalışmadığı

in which a single enzyme in a person's body doesn't work properly.

belirli hastalıklar var.

An example of this is called phenylketonuria,

Bunun örneklerinden biri fenilketonüri

or PKU for short.

ya da kısaca PKU.

People with PKU are unable to properly metabolize or digest phenylalanine,

PKU’lu insanlar, bahsettiğimiz 20 ortak amino asitten biri olan fenilalanini

which is one of the 20 common amino acids that we've been talking about.

düzgün şekilde metabolize edemiyor veya sindiremiyor.

The consequence of ingesting phenylalanine for people with PKU

PKU’lu kişiler için fenilalanin alımının sonucu

is that they are subject to permanent intellectual disabilities,

kalıcı zihinsel engellere maruz kalmaları olur,

so it's a scary thing to have.

yani korkunç bir durum.

Now, those of you with kids --

Çocuklu olanlar,

çocuklarınız burada mı, kimlerin çocuğu var?

do you guys have kids, here, which ones have kids?

A lot of you.

Çoğunuzun var.

So may be familiar with PKUs,

PKU'ya aşinasınız

because all infants in the US are required to be tested for PKU.

çünkü ABD’de her yenidoğanın PKU testinden geçmesi zorunlu.

I remember when Anthony, my son, had his heel pricked to test for it.

Oğlum Anthony’nin topuğundan kan alındığını hatırlıyorum.

The big challenge with this is: What do you eat?

Bunun en büyük zorluğu: Ne yiyorsunuz?

Phenylalanine is in so many foods, it's incredibly hard to avoid.

Fenilalalin birçok yiyeceğin içinde var, kaçınılması oldukça zor.

Now, Anthony has a nut allergy, and I thought that was tough,

Antony’nin fındığa alerjisi var ve bunun zor olduğunu düşünüyordum

but PKU's on another level of toughness.

ama PKU tamamen farklı seviyede bir zorluk.

However, new enzymes may soon enable PKU patients

Yine de yeni enzimler

PKU hastalarının ne isterlerse yemelerini sağlayabilir.

to eat whatever they want.

Geçenlerde, Amerikan Gıda ve İlaç Kurumu

Recently, the FDA approved an enzyme designed to treat PKU.

PKU tedavisi için bir enzim tasarladı.

This is big news for patients,

Bu hastalar için büyük bir gelişme

and it's actually very big news

ve daha geniş kapsamda enzim düzenleme tedavisi alanı için de

for the field of enzyme-replacement therapy more generally,

oldukça büyük bir gelişme

because there are other targets out there where this would be a good approach.

çünkü bu yaklaşımın işe yarayacağı farklı hedefler de var.

So that was a little bit about health.

Yani bu biraz sağlıkla ilgiliydi.

Now I'm going to move to the environment.

Şimdi ise çevreye ilerliyorum.

When I read about the Great Pacific Garbage Patch --

California ve Hawaii arasında bir yerde

by the way, that's, like, this huge island of plastic,

büyük bir plastikten ada gibi bir şey olan

Büyük Pasifik Çöp Alanı

somewhere between California and Hawaii --

ve mikroplastiklerin her yerde olması hakkında okuduğumda

and about microplastics pretty much everywhere,

oldukça üzüldüm.

it's upsetting.

Plastics aren't going away anytime soon.

Plastiklerin yakın zamanda kaybolacakları yok.

But enzymes may help us in this area as well.

Ancak enzimler bu alanda da bize yardımcı olabilir.

Recently, bacteria producing plastic-degrading enzymes were discovered.

Son zamanlarda plastik parçalayıcı enzimler üreten bakteriler keşfedildi.

Efforts are already underway to design improved versions

Bu enzimlerin geliştirilmiş versiyonlarını tasarlamak için

of these enzymes.

çabalar halihazırda devam ediyor.

At the same time, there are enzymes that have been discovered

Aynı zamanda petrol türevi olmayan,

biyolojik olarak parçalanabilen plastikler üretmek üzere

and that are being optimized

to make non-petroleum-derived biodegradable plastics.

iyileştirilen enzimler keşfedildi.

Enzymes may also offer some help in capturing greenhouse gases,

Enzimler ayrıca karbondioksit, metan ve nitrous dioksit gibi

such as carbon dioxide, methane and nitrous oxide.

sera gazlarını yakalamada yardımcı olabilir.

Now, there is no doubt, these are major challenges,

Bunların temel zorluklar olduğu şüphesiz

and none of them are easy.

ve hiçbiri kolay değil.

But our ability to harness enzymes may help us to tackle these in the future,

Enzimlerden yararlanmak gelecekte bunlarla baş etmemize yardımcı olabilir,

yani bence bu da sabırsızlıkla beklenen başka bir alan.

so I think that's another area to be looking forward.

So now I'm going to get back to the demo --

Şimdi demoya geri dönüyorum,

this is the fun part.

burası eğlenceli kısmı.

So we'll start with the chymosin samples.

Kimozin örnekleriyle başlayacağız.

So let me get these over here.

Şunları buraya getirmeme müsaade edin.

And you can see here,

Burada görebilirsiniz,

this is the one that got the water,

bunda su vardı

so nothing should happen to this milk.

yani süt iyi durumda.

This is the one that got the chymosin.

Kimozin olan buydu.

Tamamen temizlendiğini görebilirsiniz.

So you can see that it totally clarified up here.

There's all this curdled stuff, that's cheese,

Burada bir sürü kesilmiş şey var, bu peynir,

we just made cheese in the last few minutes.

geçtiğimiz birkaç dakikada peynir yaptık.

Yani insanların yüzyıllardır yaptığı

So this is that reaction

that people have been doing for thousands and thousands of years.

o tepkime işte bu.

I'm thinking about doing this one at our next Kids to Work Day demo

Bunu çocukları işe getirme gününde de yapmayı düşünüyorum

but they can be a tough crowd, so we'll see.

ama zorlu bir kalabalık olabilirler, göreceğiz.

(Laughter)

(Kahkaha)

And then the other one I want to look at is this one.

Sonra diğeri, buna bakmak istiyorum.

Bu, kirli çamaşırlarınız için olan enzim.

So this is the enzyme for doing your laundry.

And you can see that it's different than the one that has the water added.

Bunun su eklenmiş olandan farklı olduğunu görebilirsiniz.

It's kind of clarifying,

Bir tür temizleyici

ve bir enzimin kirli çamaşırlarınızda yapmasını isteyeceğiniz de budur.

and that's just what you want for an enzyme in your laundry,

because you want to be able to have an enzyme

Çünkü protein oburu olan, sadece onları çiğneyecek olan

that can be a protein chowhound, just chew them up,

bir enzime sahip olabilmek isteyeceksiniz.

because you're going to get different protein stains on your clothes,

Çünkü giysilerinizde çikolatalı süt ya da çimen lekesi gibi

like chocolate milk or grass stains, for example,

farklı protein lekeleri olacak

and something like this is going to help you get them off.

ve bunun gibi bir şey onların çıkmasına yardımcı olacak.

Ayrıca bu, soğuk suda yıkama yapmanızı,

And this is also going to be the thing that allows you

to do the wash in cold water, reduce your carbon footprint

karbon ayak izinizi azaltmanızı

and save you some money.

ve paradan tasarruf etmenizi sağlayacak.

Well, we've come a long way,

Peynir yapımındaki enzimlerden

considering this 7,000-year journey from enzymes in cheese making

günümüzdeki enzim tasarımına kadarki 7.000 yıllık yolculuğu düşünürsek

oldukça yok kat ettik.

to the present day and enzyme design.

We're really at a creative crossroads,

Gerçekten yaratıcı bir dönüm noktasındayız

and with enzymes, can edit what nature wrote

ve enzimlerle doğanın yazısını düzenleyebilir

or write our own stories with amino acids.

ya da amino asitlerle kendi hikayelerimizi yazabiliriz.

So next time you're outdoors on a muggy night

Gelecek sefere bunaltıcı bir havada dışarı çıktığınızda

ve ateşböceği gördüğünüzde

and you see a firefly,

I hope you think of enzymes.

umarım enzimleri düşünürsünüz.

They're doing amazing things for us today.

Bugün bizler için harika şeyler yapıyorlar.

And by design,

Tasarlamayla birlikte

yarın daha da harika şeyler yapabilirler.

they could be doing even more amazing things tomorrow.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkış)