Luca Turin: The science of scent

87,042 views ・ 2008-11-10

TED


Proszę kliknąć dwukrotnie na poniższe angielskie napisy, aby odtworzyć film.

Tłumaczenie: Marta Bromke Korekta: Rysia Wand
00:12
The fragrance that you will smell, you will never be able to smell this way again.
0
12160
4000
Zapachu, który zaprezentuję, już nigdy nie poczujecie w taki sposób.
00:16
It’s a fragrance called Beyond Paradise,
1
16160
3000
To perfumy "Beyond Paradise".
00:19
which you can find in any store in the nation.
2
19160
3000
Można je znaleźć w każdym sklepie.
00:22
Except here it’s been split up in parts by Estée Lauder
3
22160
4000
Dla nas rozłożyła je na części Estée Lauder
00:26
and by the perfumer who did it, Calice Becker,
4
26160
3000
i ich twórczyni, Calice Becker,
00:29
and I'm most grateful to them for this.
5
29160
1000
za co jestem im bardzo wdzięczny.
00:30
And it’s been split up in successive bits and a chord.
6
30160
4000
Rozłożono je na kolejne części i akordy.
00:34
So what you’re smelling now is the top note.
7
34160
2000
Czujecie teraz nutę głowy.
00:36
And then will come what they call the heart, the lush heart note.
8
36160
4000
Następnie soczysta nuta serca.
00:40
I will show it to you.
9
40160
3000
Pokażę wam.
00:43
The Eden top note is named after the Eden Project in the U.K.
10
43160
3000
Nuta głowy, nazwana Eden od Eden Project w Anglii.
00:46
The lush heart note, Melaleuca bark note -- which does not contain any Melaleuca bark,
11
46160
5000
Soczysta nuta serca, nuta kory drzewa herbacianego - bez żadnej kory,
00:51
because it’s totally forbidden.
12
51160
3000
bo jest to całkowicie zabronione.
00:54
And after that, the complete fragrance.
13
54160
3000
Na koniec: kompletny zapach.
00:57
Now what you are smelling is a combination of --
14
57160
3000
To, co czujecie to kombinacja.
01:00
I asked how many molecules there were in there, and nobody would tell me.
15
60160
4000
Nikt nie wiedział, ile ma cząsteczek,
01:04
So I put it through a G.C., a Gas Chromatograph that I have in my office,
16
64160
5000
więc przepuściłem ją przez chromatograf gazowy,
01:09
and it’s about 400.
17
69160
3000
i wyszło jakieś 400.
01:12
So what you’re smelling is several hundred molecules
18
72160
3000
To, co czujecie to kilkaset cząsteczek
01:15
floating through the air, hitting your nose.
19
75160
3000
które unoszą się w powietrzu, uderzając wasz nos.
01:18
And do not get the impression that this is very subjective.
20
78160
4000
I nie myślcie, że to subiektywne doznania.
01:22
You are all smelling pretty much the same thing, OK?
21
82160
4000
Wszyscy czujecie mniej więcej to samo.
01:26
Smell has this reputation of being somewhat different for each person.
22
86160
4000
Mówi się, że każdy odczuwa zapach naczej.
01:30
It’s not really true.
23
90160
1000
To nieprawda.
01:31
And perfumery shows you that can’t be true,
24
91160
2000
Dowodzi tego przemysł perfumeryjny,
01:33
because if it were like that it wouldn’t be an art, OK?
25
93160
6000
bo inaczej trudno byłoby to nazwać sztuką.
01:39
Now, while the smell wafts over you, let me tell you the history of an idea.
26
99160
4000
Owiani zapachem, wysłuchajcie historii pewnego pomysłu.
01:43
Everything that you’re smelling in here
27
103160
4000
Każdy odczuwany zapach składa się z atomów,
01:47
is made up of atoms that come from what I call
28
107160
2000
pochodzących, jak to nazywam,
01:49
the Upper East Side of the periodic table -- a nice, safe neighborhood.
29
109160
3000
z dobrej dzielnicy układu okresowego - miła, bezpieczna okolica.
01:52
(Laughter)
30
112160
4000
(Śmiech)
01:56
You really don’t want to leave it if you want to have a career in perfumery.
31
116160
3000
Trzeba się jej trzymać, chcąc zrobić karierę w perfumerii.
01:59
Some people have tried in the 1920s
32
119160
2000
W latach '20 próbowano
02:01
to add things from the bad parts, and it didn’t really work.
33
121160
4000
dodawać coś ze złych dzielnic, z marnym skutkiem.
02:05
These are the five atoms from which just about everything
34
125160
2000
Oto pięć atomów, tworzących praktycznie wszystko,
02:07
that you’re going to smell in real life, from coffee to fragrance, are made of.
35
127160
6000
co w życiu powąchacie, od kawy do perfum.
02:13
The top note that you smelled at the very beginning,
36
133160
2000
Nuta głowy, którą czuliście na początku,
02:15
the cut-grass green, what we call in perfumery -- they’re weird terms --
37
135160
4000
zieleń zżętej trawy, w dziwnym slangu branży,
02:19
and this would be called a green note,
38
139160
2000
nazywano zieloną nutą,
02:21
because it smells of something green, like cut grass.
39
141160
2000
bo pachnie czymś zielonym, jak skoszona trawa.
02:23
This is cis-3-hexene-1-ol. And I had to learn chemistry on the fly
40
143160
7000
To jest cis-3 heksanol. Musiałem uczyć się chemii na bieżąco,
02:30
in the last three years. A very expensive high school chemistry education.
41
150160
6000
przez ostatnie trzy lata. Kosztowny kurs na poziomie liceum.
02:36
This has six carbon atoms, so "hexa," hexene-1-ol.
42
156160
4000
Ma sześć atomów węgla, stąd "heksa": heksanol.
02:40
It has one double bond, it has an alcohol on the end,
43
160160
4000
Ma jedno podwójne wiązanie, na końcu alkohol,
02:44
so it’s "ol," and that’s why they call it cis-3-hexene-1-ol.
44
164160
3000
stąd "-ol" i dlatego nazywa się cis-3-heksanol.
02:47
Once you figure this out, you can really impress people at parties.
45
167160
3000
Można się nauczyć i szpanować na imprezach.
02:50
This smells of cut grass. Now, this is the skeleton of the molecule.
46
170160
4000
Pachnie ściętą trawą. To szkielet tej cząsteczki.
02:54
If you dress it up with atoms, hydrogen atoms --
47
174160
3000
Jeśli go ubrać w atomy wodoru,
02:57
that’s what it looks like when you have it on your computer --
48
177160
2000
tak będzie wyglądał na komputerze,
02:59
but actually it’s sort of more like this, in the sense that the atoms have a certain
49
179160
4000
albo raczej tak, ponieważ atomy
03:03
sphere that you cannot penetrate. They repel.
50
183160
3000
otacza rodzaj pola siłowego, odpychają.
03:06
OK, now. Why does this thing smell of cut grass, OK?
51
186160
6000
Dlaczego pachnie jak ścięta trawa?
03:12
Why doesn’t it smell of potatoes or violets? Well, there are really two theories.
52
192160
6000
Czemu nie jak ziemniaki albo fiołki? Są dwie teorie.
03:18
But the first theory is: it must be the shape.
53
198160
4000
Pierwsza teoria: z powodu kształtu.
03:22
And that’s a perfectly reasonable theory in the sense that
54
202160
2000
To dobra teoria w tym sensie,
03:24
almost everything else in biology works by shape.
55
204160
2000
że prawie wszystko w biologii
03:26
Enzymes that chew things up, antibodies, it’s all, you know,
56
206160
4000
działa według kształtu: żrące enzymy, przeciwciała,
03:30
the fit between a protein and whatever it is grabbing, in this case a smell.
57
210160
6000
białka dopasowują się do chwytanego obiektu, tutaj do zapachu.
03:36
And I will try and explain to you what’s wrong with this notion.
58
216160
3000
Spróbuję wytłumaczyć błąd tego podejścia.
03:39
And the other theory is that we smell molecular vibrations.
59
219160
3000
Druga teoria: czujemy węchem molekularne wibracje.
03:42
Now, this is a totally insane idea.
60
222160
2000
To szalony pomysł.
03:44
And when I first came across it in the early '90s, I thought my predecessor,
61
224160
4000
Kiedy usłyszałem o nim w latach '90, uznałem,
03:48
Malcolm Dyson and Bob Wright, had really taken leave of their senses,
62
228160
3000
że Malcolm Dyson i Bob Wright postradali rozum.
03:51
and I’ll explain to you why this was the case.
63
231160
3000
Zaraz wyjaśnię dlaczego.
03:54
However, I came to realize gradually that they may be right --
64
234160
3000
Doszedłem jednak do wniosku, że mieli rację,
03:57
and I have to convince all my colleagues that this is so, but I’m working on it.
65
237160
3000
i staram się teraz przekonać o tym kolegów.
04:00
Here’s how shape works in normal receptors.
66
240160
6000
Oto jak działa kształt w normalnych receptorach.
04:06
You have a molecule coming in, it gets into the protein, which is schematic here,
67
246160
5000
Cząsteczka dostaje się do białka, przedstawionego schematycznie,
04:11
and it causes this thing to switch, to turn, to move in some way
68
251160
5000
i zmusza je do obrotu, poruszenia,
04:16
by binding in certain parts.
69
256160
4000
przez wiązania w niektórych częściach.
04:20
And the attraction, the forces, between the molecule and the protein
70
260160
2000
Przyciąganie między cząsteczką i białkiem
04:22
cause the motion. This is a shape-based idea.
71
262160
5000
powoduje ruch. Oto idea oparta na kształcie.
04:27
Now, what’s wrong with shape is summarized in this slide.
72
267160
4000
Problem z kształtem widzimy na tym slajdzie.
04:31
The way --I expect everybody to memorize these compounds.
73
271160
5000
Macie wykuć te związki na pamięć.
04:36
This is one page of work from a chemist’s workbook, OK?
74
276160
5000
To jest strona z notatek chemika.
04:41
Working for a fragrance company.
75
281160
2000
Pracującego dla firmy perfumeryjnej.
04:43
He’s making 45 molecules, and he’s looking for a sandalwood,
76
283160
3000
Tworzy 45 cząsteczek i szuka zapachu drzewa sandałowego,
04:46
something that smells of sandalwood.
77
286160
1000
Tworzy 45 cząsteczek i szuka zapachu drzewa sandałowego,
04:47
Because there’s a lot of money in sandalwoods.
78
287160
2000
bo to przynosi zyski.
04:49
And of these 45 molecules, only 4629 actually smells of sandalwood.
79
289160
7000
Na 45, tylko nr 4629 pachnie jak drzewo sandałowe.
04:56
And he puts an exclamation mark, OK? This is an awful lot of work.
80
296160
3000
Stawia wykrzyknik. To strasznie dużo pracy.
04:59
This actually is roughly, in man-years of work, 200,000 dollars roughly,
81
299160
5000
W przeliczeniu na roboczogodziny to 200 tys. dolarów,
05:04
if you keep them on the low salaries with no benefits.
82
304160
4000
przy niskich płacach i bez świadczeń.
05:08
So this is a profoundly inefficient process.
83
308160
2000
To wyjątkowo niewydajny proces.
05:10
And my definition of a theory is, it’s not just something
84
310160
3000
Dla mnie celem teorii jest nie tylko edukacja,
05:13
that you teach people; it’s labor saving.
85
313160
2000
ale też oszczędność pracy.
05:15
A theory is something that enables you to do less work.
86
315160
3000
Teoria ma zredukować pracę.
05:18
I love the idea of doing less work. So let me explain to you why -- a very simple fact
87
318160
6000
Uwielbiam mniej pracować. Pozwólcie, że wytłumaczę,
05:24
that tells you why this shape theory really does not work very well.
88
324160
5000
dlaczego teoria kształtu nie działa za dobrze.
05:29
This is cis-3-hexene-1-ol. It smells of cut grass.
89
329160
5000
To jest cis-3 heksanol. Pachnie ściętą trawą.
05:34
This is cis-3-hexene-1-thiol, and this smells of rotten eggs, OK?
90
334160
7000
To jest cis-3 heksanotiol i śmierdzi zgniłymi jajami.
05:41
Now, you will have noticed that vodka never smells of rotten eggs.
91
341160
5000
Wódka nigdy nie śmierdzi zgniłymi jajami.
05:46
If it does, you put the glass down, you go to a different bar.
92
346160
4000
Jeśli śmierdzi, odstawiamy kieliszek i idziemy do innego baru.
05:50
This is -- in other words, we never get the O-H --
93
350160
5000
Innymi słowy, grupy O-H
05:55
we never mistake it for an S-H, OK?
94
355160
3000
nie da się pomylić z grupą S-H.
05:58
Like, at no concentration, even pure, you know,
95
358160
3000
W żadnym stężeniu, nawet czysty etanol
06:01
if you smelt pure ethanol, it doesn’t smell of rotten eggs.
96
361160
3000
nie śmierdzi zgniłymi jajami.
06:04
Conversely, there is no concentration at which the sulfur compound will smell like vodka.
97
364160
7000
I na odwrót: w żadnym stężeniu siarka nie pachnie wódką.
06:11
It’s very hard to explain this by molecular recognition.
98
371160
4000
Trudno to wytłumaczyć za pomocą rozpoznawania cząsteczek.
06:15
Now, I showed this to a physicist friend of mine who has a profound distaste
99
375160
2000
Kolega fizyk, żywiący głęboki niesmak do biologii,
06:17
for biology, and he says, "That’s easy! The things are a different color!"
100
377160
4000
skomentował: " To proste! Różnią się kolorami!"
06:21
(Laughter)
101
381160
5000
(Śmiech)
06:26
We have to go a little beyond that. Now let me explain why vibrational theory has
102
386160
5000
Chciałbym wyjaśnić, czemu teoria wibracjii
06:31
some sort of interest in it. These molecules, as you saw in the beginning,
103
391160
4000
jest interesująca. Części cząsteczek,
06:35
the building blocks had springs connecting them to each other.
104
395160
2000
które widzieliście, są połączone sprężynami.
06:37
In fact, molecules are able to vibrate at a set of frequencies
105
397160
3000
Cząsteczki wibrują na różnych częstotliwościach,
06:40
which are very specific for each molecule and for the bonds connecting them.
106
400160
4000
charakterystycznych dla cząsteczki i jej wiązań.
06:44
So this is the sound of the O-H stretch, translated into the audible range.
107
404160
8000
Oto dźwięk wiązania O-H, przełożony na słyszalny zakres.
06:53
S-H, quite a different frequency.
108
413160
2000
S-H -- zupełnie inna częstotliwość.
06:55
Now, this is kind of interesting, because it tells you
109
415160
4000
To ciekawe, bo mówi nam,
06:59
that you should be looking for a particular fact, which is this:
110
419160
3000
że należy szukać następującego faktu:
07:02
nothing in the world smells like rotten eggs except S-H, OK?
111
422160
4000
na całym świecie tylko S-H śmierdzi jak zgniłe jaja.
07:06
Now, Fact B: nothing in the world has that frequency except S-H.
112
426160
7000
Fakt B: tylko S-H ma taką częstotliwość.
07:13
If you look on this, imagine a piano keyboard.
113
433160
2000
Wyobraźcie sobie klawiaturę fortepianu.
07:15
The S-H stretch is in the middle of a part of the keyboard
114
435160
4000
Wiązanie S-H jest po środku klawiatury,
07:19
that has been, so to speak, damaged,
115
439160
2000
którą uszkodzono tak,
07:21
and there are no neighboring notes, nothing is close to it.
116
441160
3000
że nie ma sąsiadujących klawiszy.
07:24
You have a unique smell, a unique vibration.
117
444160
2000
Niepowtarzalny zapach, niepowtarzalna wibracja.
07:26
So I went searching when I started in this game
118
446160
2000
Zacząłem badać,
07:28
to convince myself that there was any degree of plausibility
119
448160
3000
czy jest choć gram prawdy
07:31
to this whole crazy story.
120
451160
2000
w tej szalonej historii.
07:33
I went searching for a type of molecule, any molecule,
121
453160
3000
Szukałem cząsteczki, jakiejkolwiek,
07:36
that would have that vibration and that -- the obvious prediction
122
456160
5000
z taką wibracją, i która - rzecz jasna -
07:41
was that it should absolutely smell of sulfur.
123
461160
2000
bezwarunkowo powinna pachnieć siarką.
07:43
If it didn’t, the whole idea was toast, and I might as well move on to other things.
124
463160
6000
Jeśli nie, cały pomysł upada i mogę zająć się czym innym.
07:49
Now, after searching high and low for several months,
125
469160
4000
Szukając intensywnie przez kilka miesięcy odkryłem,
07:53
I discovered that there was a type of molecule called a Borane
126
473160
5000
że rodzaj cząsteczki, zwany boranem,
07:58
which has exactly the same vibration.
127
478160
2000
ma identyczną wibrację.
08:00
Now the good news is, Boranes you can get hold of.
128
480160
3000
Dobra wiadomość - borany łatwo zdobyć.
08:03
The bad news is they’re rocket fuels.
129
483160
3000
Zła wiadomość - to jest paliwo rakietowe.
08:06
Most of them explode spontaneously in contact with air,
130
486160
3000
Większość wybucha samorzutnie w zetknięciu z powietrzem,
08:09
and when you call up the companies, they only give you minimum ten tons, OK?
131
489160
4000
a firmy sprzedają minimum dziesięć ton.
08:13
(Laughter)
132
493160
3000
(Śmiech)
08:16
So this was not what they call a laboratory-scale experiment,
133
496160
3000
Trudno to nazwać eksperymentem na skalę laboratoryjną
08:19
and they wouldn’t have liked it at my college.
134
499160
2000
i moja uczelnia by się krzywiła.
08:21
However, I managed to get a hold of a Borane eventually, and here is the beast.
135
501160
8000
Udało mi się jednak zdobyć boran, i oto on.
08:29
And it really does have the same -- if you calculate,
136
509160
2000
Częstotliwości wibracji, w obliczeniach,
08:31
if you measure the vibrational frequencies, they are the same as S-H.
137
511160
4000
są identyczne jak S-H.
08:35
Now, does it smell of sulfur? Well, if you go back in the literature,
138
515160
5000
Czy pachnie siarką? Według literatury,
08:40
there’s a man who knew more about Boranes than anyone
139
520160
3000
jest ktoś, kto wiedział o boranach najwięcej
08:43
alive then or since, Alfred Stock, he synthesized all of them.
140
523160
5000
pod słońcem. Alfred Stock, zsytetyzował je wszystkie.
08:48
And in an enormous 40-page paper in German he says, at one point --
141
528160
6000
W ogromnej 40-stronicowej publikacji po niemiecku,
08:54
my wife is German and she translated it for me --
142
534160
3000
moja żona jest Niemką i mi przetłumaczyła,
08:57
and at one point he says, "ganz widerlich Geruch,"
143
537160
2000
w pewnym miejscu mówi "ganz widerlicher Geruch",
08:59
an "absolutely repulsive smell," which is good. Reminiscent of hydrogen sulfide.
144
539160
6000
"obrzydliwy zapach", to dobrze. Przypomina siarkowodór.
09:05
So this fact that Boranes smell of sulfur
145
545160
3000
Czyli fakt, że borany pachną siarką,
09:08
had been known since 1910, and utterly forgotten until 1997, 1998.
146
548160
7000
znany w 1910 r. poszedł w niepamięć aż do '97-'98r.
09:15
Now, the slight fly in the ointment is this: that
147
555160
4000
Mały szkopuł: żeby wywęszyć wibracje cząsteczek,
09:19
if we smell molecular vibrations, we must have a spectroscope in our nose.
148
559160
5000
trzeba by mieć w nosie spektroskop.
09:24
Now, this is a spectroscope, OK, on my laboratory bench.
149
564160
5000
Oto spektroskop, na stole w laboratorium.
09:29
And it’s fair to say that if you look up somebody’s nose,
150
569160
2000
Przyznam, że w żadnym nosie
09:31
you’re unlikely to see anything resembling this.
151
571160
3000
niczego takiego nie znajdziemy.
09:34
And this is the main objection to the theory.
152
574160
2000
To główny zarzut wobec tej teorii.
09:36
OK, great, we smell vibrations. How? All right?
153
576160
5000
Świetnie, umiemy zwęszyć wibracje. Ale jak?
09:41
Now when people ask this kind of question, they neglect something,
154
581160
2000
Zadając takie pytania zapominamy,
09:43
which is that physicists are really clever, unlike biologists.
155
583160
4000
że fizycy są dużo sprytniejsi do biologów.
09:47
(Laughter)
156
587160
3000
(Śmiech)
09:50
This is a joke. I’m a biologist, OK?
157
590160
2000
To żart. Sam jestem biologiem, OK?
09:52
So it’s a joke against myself.
158
592160
1000
To żart. Sam jestem biologiem, OK?
09:53
Bob Jacklovich and John Lamb at Ford Motor Company,
159
593160
3000
Bob Jacklovich i John Lamb, z Ford Motor Company,
09:56
in the days when Ford Motor was spending vast amounts of money
160
596160
2000
z czasów, gdy Ford mnóstwo wydawał
09:58
on fundamental research, discovered a way
161
598160
4000
na podstawowe badania, odkryli sposób
10:02
to build a spectroscope that was intrinsically nano-scale.
162
602160
4000
budowy spektroskopu w skali nano.
10:06
In other words, no mirrors, no lasers, no prisms, no nonsense,
163
606160
3000
Żadnych luster, laserów, pryzmatów i bzdur,
10:09
just a tiny device, and he built this device. And this device uses electron tunneling.
164
609160
5000
tylko przyrządzik oparty na efekcie tunelowym.
10:14
Now, I could do the dance of electron tunneling,
165
614160
3000
Mógłbym tu odtańczyć efekt tunelowy,
10:17
but I’ve done a video instead, which is much more interesting. Here’s how it works.
166
617160
5000
ale w zamian pokażę film, o wiele ciekawszy.
10:22
Electrons are fuzzy creatures, and they can jump across gaps,
167
622160
4000
Elektrony potrafią przeskakiwać przerwy energetyczne,
10:26
but only at equal energy. If the energy differs, they can’t jump.
168
626160
5000
pod warunkiem, że nie ma różnic energii.
10:31
Unlike us, they won’t fall off the cliff.
169
631160
2000
Nie spadają w przepaść, tak jak my.
10:33
OK. Now. If something absorbs the energy, the electron can travel.
170
633160
7000
Jeśli coś pochłonie energię, elektron może przeskoczyć.
10:40
So here you have a system, you have something --
171
640160
3000
Więc mamy system, częsty w biologii:
10:43
and there’s plenty of that stuff in biology --
172
643160
1000
Więc mamy system, częsty w biologii:
10:44
some substance giving an electron, and the electron tries to jump,
173
644160
5000
swobodny elektron próbuje przeskoczyć.
10:49
and only when a molecule comes along that has the right vibration
174
649160
4000
Jeśli zjawi się cząsteczka o właściwej wibracji,
10:53
does the reaction happen, OK?
175
653160
2000
zajdzie reakcja.
10:55
This is the basis for the device that these two guys at Ford built.
176
655160
4000
Na tym ci dwaj z Forda oparli swoje urządzenie.
10:59
And every single part of this mechanism is actually plausible in biology.
177
659160
7000
Mechanizm całkowicie dopuszczalny w biologii.
11:06
In other words, I’ve taken off-the-shelf components,
178
666160
1000
Z gotowych komponentów zrobiłem spektroskop.
11:07
and I’ve made a spectroscope.
179
667160
2000
Z gotowych komponentów zrobiłem spektroskop.
11:09
What’s nice about this idea, if you have a philosophical bent of mind,
180
669160
4000
Według tej koncepcji, filozoficznie patrząc,
11:13
is that then it tells you that the nose,
181
673160
2000
nos, ucho i oko odbierają wibracje.
11:15
the ear and the eye are all vibrational senses.
182
675160
3000
nos, ucho i oko odbierają wibracje.
11:18
Of course, it doesn’t matter, because it could also be that they’re not.
183
678160
4000
Być może wcale tak nie jest,
11:22
But it has a certain --
184
682160
1000
Być może wcale tak nie jest,
11:23
(Laughter)
185
683160
2000
(Śmiech)
11:25
-- it has a certain ring to it which is attractive to people
186
685160
4000
ale brzmi atrakcyjnie
11:29
who read too much 19th-century German literature.
187
689160
4000
dla fanów XIXw. literatury niemieckiej.
11:33
And then a magnificent thing happened:
188
693160
1000
dla fanów XIXw. literatury niemieckiej.
11:34
I left academia and joined the real world of business,
189
694160
6000
Rzuciłem środowisko akademickie dla świata biznesu.
11:40
and a company was created around my ideas
190
700160
3000
W oparciu o moje pomysły powstała firma,
11:43
to make new molecules using my method,
191
703160
3000
robiąca nowe cząsteczki moją metodą,
11:46
along the lines of, let’s put someone else’s money where your mouth is.
192
706160
4000
zgodnie z ideą: słowo się rzekło, cudza kobyła u płota.
11:50
And one of the first things that happened was
193
710160
4000
Zaraz na początku
11:54
we started going around to fragrance companies
194
714160
2000
zaczęliśmy pytać firmy pefumeryjne
11:56
asking for what they needed, because, of course,
195
716160
4000
jak mogłyby to spożytkować, bo oczywiście
12:00
if you could calculate smell, you don’t need chemists.
196
720160
2000
do obliczania zapachu nie potrzeba chemików.
12:02
You need a computer, a Mac will do it, if you know how to program the thing right,
197
722160
4000
Wystarczy dobrze zaprogramowany Mac.
12:06
OK? So you can try a thousand molecules,
198
726160
4000
Można przetestować tysiąc,
12:10
you can try ten thousand molecules in a weekend,
199
730160
3000
10 tys. cząsteczek w weekend,
12:13
and then you only tell the chemists to make the right one.
200
733160
3000
i zlecić chemikom, by zrobili tę właściwą.
12:16
And so that’s a direct path to making new odorants.
201
736160
4000
Oto prosta ścieżka do tworzenia nowych substancji zapachowych.
12:20
And one of the first things that happened was
202
740160
1000
Oto prosta ścieżka do tworzenia nowych substancji zapachowych.
12:21
we went to see some perfumers in France --
203
741160
2000
Zaczęliśmy rozmowy z perfumiarzami z Francji,
12:23
and here’s where I do my Charles Fleischer impression --
204
743160
2000
teraz naśladuję Charlesa Fleischera:
12:25
and one of them says, "You cannot make a coumarin."
205
745160
4000
"Nie zrobicie kumaryny"
12:29
He says to me, "I bet you cannot make a coumarin."
206
749160
3000
"Założę się, że nie zrobicie kumaryny".
12:32
Now, coumarin is a very common thing, a material,
207
752160
4000
Kumaryna to popularny surowiec zapachowy,
12:36
in fragrance which is derived from a bean that comes from South America.
208
756160
3000
uzyskiwany z południowoamerykańskiej fasoli.
12:39
And it is the classic synthetic aroma chemical, OK?
209
759160
4000
To klasyczny syntetyczny związek aromatyczny.
12:43
It’s the molecule that has made men’s fragrances
210
763160
4000
Cząsteczka, która stanowi podstawę
12:47
smell the way they do since 1881, to be exact.
211
767160
3000
męskich zapachów od 1881 r.
12:50
And the problem is it’s a carcinogen.
212
770160
3000
Sęk w tym, że jest rakotwórcza.
12:53
So nobody likes particularly to -- you know, aftershave with carcinogens.
213
773160
6000
Nie ma amatorów rakotwórczej wody kolońskiej.
12:59
(Laughter)
214
779160
2000
(Śmiech)
13:01
There are some reckless people, but it’s not worth it, OK?
215
781160
3000
Zdarzają się śmiałkowie, ale nie warto.
13:04
So they asked us to make a new coumarin. And so we started doing calculations.
216
784160
5000
Chcieli nową kumarynę. Zaczęliśmy liczyć.
13:09
And the first thing you do is you calculate the vibrational spectrum
217
789160
3000
Trzeba obliczyć spektrum wibracyjne kumaryny
13:12
of coumarin, and you smooth it out,
218
792160
1000
Trzeba obliczyć spektrum wibracyjne kumaryny
13:13
so that you have a nice picture of what the sort of chord, so to speak, of coumarin is.
219
793160
6000
i wymodelować ładny obraz akordu kumaryny.
13:19
And then you start cranking the computer to find other molecules,
220
799160
6000
Potem komputer szuka innych cząsteczek,
13:25
related or unrelated, that have the same vibrations.
221
805160
3000
pokrewnych lub nie, o tych samych wibracjach.
13:28
And we actually, in this case, I’m sorry to say,
222
808160
4000
W tym przypadku, przyznam z żalem,
13:32
it happened -- it was serendipitous.
223
812160
2000
udało się nam psim swędem.
13:34
Because I got a phone call from our chief chemist
224
814160
3000
Zadwonił do mnie nasz szef chemików:
13:37
and he said, look, I’ve just found this such a beautiful reaction,
225
817160
5000
"Znalazłem cudną reakcję. Nawet jeśli nie pachnie kumaryną,
13:42
that even if this compound doesn’t smell of coumarin,
226
822160
1000
"Znalazłem cudną reakcję. Nawet jeśli nie pachnie kumaryną,
13:43
I want to do it, it’s just such a nifty,
227
823160
3000
to chcę ją zrobić. Prawdziwa perełka."
13:46
one step -- I mean, chemists have weird minds --
228
826160
3000
Mówię wam, chemicy to wariaci.
13:49
one step, 90 percent yield, you know, and you get this lovely
229
829160
4000
"Jeden krok, 90% wydajności
13:53
crystalline compound. Let us try it.
230
833160
2000
i ślicznie wykrystalizowany związek. Spróbujmy".
13:55
And I said, first of all, let me do the calculation on that compound, bottom right,
231
835160
4000
Oto ten związek, na dole po prawej.
13:59
which is related to coumarin, but has an extra pentagon inserted into the molecule.
232
839160
6000
Krewny kumaryny, z dodatkowym pięciobokiem.
14:05
Calculate the vibrations, the purple spectrum is that new fellow,
233
845160
5000
Oto wibracje: fioletowa linia to nowy związek,
14:10
the white one is the old one.
234
850160
1000
a biała stary. Powinien pachnieć kumaryną.
14:11
And the prediction is it should smell of coumarin.
235
851160
4000
a biała stary. Powinien pachnieć kumaryną.
14:15
They made it ... and it smelled exactly like coumarin.
236
855160
8000
Zrobili go... i pachniał kubek w kubek jak kumaryna.
14:23
And this is our new baby, called tonkene.
237
863160
5000
Oto nasze dziecko, nazywa się Tonkene®.
14:28
You see, when you’re a scientist, you’re always selling ideas.
238
868160
2000
Naukowcy próbują sprzedawać pomysły.
14:30
And people are very resistant to ideas, and rightly so.
239
870160
4000
Ludzie stawiają opór, i nie bez racji.
14:34
Why should new ideas be accepted?
240
874160
2000
Czemu akceptować nowe pomysły?
14:36
But when you put a little 10-gram vial on the table in front of perfumers
241
876160
6000
Ale postaw przed perfumiarzami 10g fiolkę:
14:42
and it smells like coumarin, and it isn’t coumarin,
242
882160
2000
pachnie jak kumaryna, ale nią nie jest,
14:44
and you’ve found it in three weeks,
243
884160
2000
i odkryłeś ją w trzy tygodnie,
14:46
this focuses everybody’s mind wonderfully.
244
886160
3000
masz ich uwagę na bank.
14:49
(Laughter)
245
889160
1000
(Śmiech)
14:50
(Applause)
246
890160
6000
(Oklaski)
14:56
And people often ask me, is your theory accepted?
247
896160
4000
Często słyszę: czy ta teoria się przyjęła?
15:00
And I said, well, by whom? I mean most, you know -- there’s three attitudes:
248
900160
5000
Odpowiadam: zależy u kogo. Są trzy postawy:
15:05
You’re right, and I don’t know why, which is the most rational one at this point.
249
905160
4000
"Masz rację, nie wiem czemu", najbardziej racjonalna na tym etapie.
15:09
You’re right, and I don’t care how you do it, in a sense;
250
909160
4000
"Masz rację, gwiżdżę na resztę" czyli: dawaj cząsteczki.
15:13
you bring me the molecules, you know.
251
913160
1000
"Masz rację, gwiżdżę na resztę" czyli: dawaj cząsteczki.
15:14
And: You’re completely wrong, and I’m sure you’re completely wrong.
252
914160
3000
oraz: "Mylisz się na 100%".
15:17
OK? Now, we’re dealing with people who only want results,
253
917160
3000
Naszych klientów obchodzą tylko wyniki,
15:20
and this is the commercial world.
254
920160
2000
to biznes.
15:22
And they tell us that even if we do it by astrology, they’re happy.
255
922160
5000
Choćbyśmy używali astrologii, i tak będą zadowoleni.
15:27
But we’re not actually doing it by astrology.
256
927160
3000
Ale nie używamy astrologii.
15:30
But for the last three years, I’ve had what I consider to be
257
930160
2000
Przez ostatnie trzy lata
15:32
the best job in the entire universe, which is to put my hobby --
258
932160
5000
miałem najlepszą pracę pod słońcem, czyli hobby:
15:37
which is, you know, fragrance and all the magnificent things --
259
937160
2000
zapachy i inne wspaniałości,
15:39
plus a little bit of biophysics, a small amount of self-taught chemistry
260
939160
5000
plus trochę biofizyki i samodzielnie poznanej chemii,
15:44
at the service of something that actually works.
261
944160
2000
w służbie czegoś, co działa.
15:46
Thank you very much.
262
946160
1000
Dziękuję bardzo.
15:47
(Applause)
263
947160
1000
(Oklaski)

Original video on YouTube.com
O tej stronie

Na tej stronie poznasz filmy z YouTube, które są przydatne do nauki języka angielskiego. Zobaczysz lekcje angielskiego prowadzone przez najlepszych nauczycieli z całego świata. Kliknij dwukrotnie na angielskie napisy wyświetlane na stronie każdego filmu, aby odtworzyć film od tego miejsca. Napisy przewijają się synchronicznie z odtwarzaniem filmu. Jeśli masz jakieś uwagi lub prośby, skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7