Luca Turin: The science of scent

Translator: Omkar Khadamkar Reviewer: Abhinav Garule

The fragrance that you will smell, you will never be able to smell this way again.

आता जो सुगंध दरवाळणार आहे, तो तुम्ही पुन्हा अनुभवू शकणार नाहीत.

It’s a fragrance called Beyond Paradise,

या सुगंधाचे नाव आहे 'बियॉंड पॅराडाईज',

which you can find in any store in the nation.

हा या देशातील बऱ्याचश्या दुकानात तुम्हाला मिळू शकतो.

Except here it’s been split up in parts by Estée Lauder

परंतू येथे एस्टे लॉडरने याचे काही भागांमध्ये विभाजन केले आहे.

and by the perfumer who did it, Calice Becker,

ज्याने हा सुगंध बनवला त्याचे नाव - कॅलिस बेकर,

and I'm most grateful to them for this.

मी दोघांचा आभारी आहे.

And it’s been split up in successive bits and a chord.

आणि हा सुगंध काही भागांमध्ये विभागला गेला आहे.

So what you’re smelling now is the top note.

जो आता दरवळतोय, ती सर्वांत उच्च गंधपट्टी.

And then will come what they call the heart, the lush heart note.

आणि यानंतरच्या गंधपट्टीला 'लश हार्ट' असे म्हणतात.

I will show it to you.

अधिक माहिती काढल्यास 'ईडन' या वरच्या गंधपट्टीचे

The Eden top note is named after the Eden Project in the U.K.

नाव यु. के. मधील 'ईडन' प्रकल्पामुळे पडले.

The lush heart note, Melaleuca bark note -- which does not contain any Melaleuca bark,

'लश हार्ट' अथवा 'मेलेलुका बार्क' या गंधपट्टीत मेलेलुका झाडाचे साल नसते,

because it’s totally forbidden.

कारण या झाडाचा वापर पूर्णपणे निषिद्ध आहे.

And after that, the complete fragrance.

आणि त्यानंतरची गंधपट्टीत हा सुगंध पूर्ण होतो.

Now what you are smelling is a combination of --

आता तुम्हाला एका मिश्रणाचा सुगंध येतोय --

I asked how many molecules there were in there, and nobody would tell me.

या मध्ये किती रेणू असावेत? असे विचारल्यास याचे उत्तर कोणीही देऊ शकत नाही.

So I put it through a G.C., a Gas Chromatograph that I have in my office,

याचे उत्तर माझ्या ऑफिसमधील जी. सी., अर्थात गॅस क्रोमॅटोग्राफ देऊ शकेल.

and it’s about 400.

आणि याचे उत्तर आहे -- ४०० रेणू.

So what you’re smelling is several hundred molecules

अर्थातच आपण ज्याचा गंध घेत आहात ते काही शंभर रेणू आहेत.

floating through the air, hitting your nose.

जे हवेच्या माध्यमाने आपल्या नाकापर्यंत पोहोचत आहेत.

And do not get the impression that this is very subjective.

हे व्यक्तिनिष्ठ आहे असे समजू नका.

You are all smelling pretty much the same thing, OK?

आपण सर्वजण जवळपास सारखाच गंध अनुभवत आहात.

Smell has this reputation of being somewhat different for each person.

आपल्या समाजामध्ये गंध हा प्रत्येक व्यक्तीसाठी वेगळा असतो.

It’s not really true.

असा एक गैरसमज आहे.

And perfumery shows you that can’t be true,

अनुभवाने हे असत्य आहे असे दिसून येते.

because if it were like that it wouldn’t be an art, OK?

कारण जर सुगंध व्यक्तीनिष्ठ असला असता, तर या कलेस 'कला' असे म्हणताच आले नसते.

Now, while the smell wafts over you, let me tell you the history of an idea.

आता, हा सुगंध आपल्या भोवती दरवळत असताना

मी तुम्हाला याच्या इतिहासासंबंधित एक कल्पना सांगतो,

Everything that you’re smelling in here

आता तुम्ही ज्या सर्व गोष्टींचा वास अनुभवत आहात

is made up of atoms that come from what I call

हा वास अणूंनी बनलेला असून त्यास मी

the Upper East Side of the periodic table -- a nice, safe neighborhood.

आवर्तसारणीची पूर्वीकडील, यास आपण एक सुरक्षित अशी जागा म्हणूयात.

(Laughter)

(प्रेक्षकांच्या हास्याचा आवाज)

You really don’t want to leave it if you want to have a career in perfumery.

तुम्हाला सुगंध बनवण्याच्या कलेमध्ये व्यवसाय करायचा असेल,

Some people have tried in the 1920s

तर हा परिसर सोडून चालणार नाही. १९२० मध्ये,

to add things from the bad parts, and it didn’t really work.

काही लोकांनी आवर्तसारणीच्या इतर भागातील अणु मिळवण्याचा प्रयत्न केला होता,

These are the five atoms from which just about everything

पण त्यांना अपयश मिळाले. आपण या जीवनात

that you’re going to smell in real life, from coffee to fragrance, are made of.

जे काही वास अनुभवत आहोत, ते सर्व या पाच अणूंपासून बनले आहेत.

The top note that you smelled at the very beginning,

आपण सुरवातीला ज्या गंधपट्टीचा गंध घेतला,

the cut-grass green, what we call in perfumery -- they’re weird terms --

जो कापलेल्या गवतासारखा होता, त्यास काहीतरी विचित्रच नाव आहे --

and this would be called a green note,

यास हिरवी गंधपट्टी असेही म्हटले जाते,

because it smells of something green, like cut grass.

कारण याचा गंध हिरव्या रंगाशी संबंधित आहे.

This is cis-3-hexene-1-ol. And I had to learn chemistry on the fly

याचे नाव 'सिस-३-हेक्सन-१-ऑल'. आणि मागील तीन वर्षांमध्ये, मला रसायनशास्त्रही

in the last three years. A very expensive high school chemistry education.

शिकावे लागले. हे उच्चमाध्यमिक रसायनशात्राचे शिक्षण खूपच महाग होते.

This has six carbon atoms, so "hexa," hexene-1-ol.

यात सहा कार्बनचे अणु आहेत, म्हणून षट / हेक्सा, याचे नाव हेक्सन-१-ऑल.

It has one double bond, it has an alcohol on the end,

त्याचे एक दुहेरी बंध आहेत, शेवटी एक मद्यार्क म्हणजेच अल्कोह'ऑल' आहे,

so it’s "ol," and that’s why they call it cis-3-hexene-1-ol.

म्हणूनच सिस-३-हेक्सन-१-ऑल असे याचे नाव आहे.

Once you figure this out, you can really impress people at parties.

एकदा आपण हे समजल्यानंतर, आपण पार्टीजमधील लोकांवर छाप पाडू शकता.

This smells of cut grass. Now, this is the skeleton of the molecule.

हा कापलेल्या गवताचा सुगंध आता रेणूंचा सांगाडा आहे.

If you dress it up with atoms, hydrogen atoms --

जर आपण त्यावर हैड्रोजन अणूंचे कपडे घातले --

that’s what it looks like when you have it on your computer --

तर तो संगणकाच्या स्क्रीनवर यासारखा दिसेल--

but actually it’s sort of more like this, in the sense that the atoms have a certain

पण प्रत्यक्षात तो या सारखा दिसेल, जसे की या अणुंभोवती एक आवरण आहे

sphere that you cannot penetrate. They repel.

आपण त्यात प्रवेश करू शकत नाही. ते आपणास मागे हटवतात.

OK, now. Why does this thing smell of cut grass, OK?

बर, आता आपण पाहुयात की ह्याचा वास कापलेल्या गवतासारखाच का येतो?

Why doesn’t it smell of potatoes or violets? Well, there are really two theories.

बटाट्यासारखा किंवा नीलकंठी फुलासारकखा का येत नाही? याचे दोन सिद्धांत आहेत.

But the first theory is: it must be the shape.

आणि पहिला सिद्धांत आहे की तो आकार असणे आवश्यक आहे.

And that’s a perfectly reasonable theory in the sense that

आणि त्या दृष्टीने हा एक वाजवी सिद्धांत आहे

almost everything else in biology works by shape.

जीवशास्त्रात आकाराला महत्त्व आहे.

Enzymes that chew things up, antibodies, it’s all, you know,

प्रतिपिंडे, एन्झाईम्स जे अन्न पचवतात, हे सर्व काही तुम्हाला माहिती आहे,

the fit between a protein and whatever it is grabbing, in this case a smell.

प्रथिने आणि जे काही ते पकडत आहे, येथे गंध, या दोघांमध्ये योग्यप्रकारे बसतात.

And I will try and explain to you what’s wrong with this notion.

आणि या कल्पनेत काय चूक आहे हे मी तुम्हाला सांगयचा प्रयत्न करेन.

And the other theory is that we smell molecular vibrations.

आणि दुसरा सिद्धांत असा की आपण रेणूंच्या कंपनांचा गंध घेतो.

Now, this is a totally insane idea.

आता ही एक पूर्णपणे वेडसर कल्पना आहे.

And when I first came across it in the early '90s, I thought my predecessor,

९० च्या दशकाच्या सुरुवातीला जेव्हा मला ही कल्पना आली, तेव्हा मला वाटले,

Malcolm Dyson and Bob Wright, had really taken leave of their senses,

माझ्या पूर्ववर्ती, मॉकॉम डायसन व बॉब राईट यांनी स्वइंद्रियांना

and I’ll explain to you why this was the case.

सुट्टी दिली असावी, आणि मी याबाबत सविस्तर माहिती देईल.

However, I came to realize gradually that they may be right --

तथापि, मला हळू हळू समजले की ते कदाचित बरोबर असतील -

and I have to convince all my colleagues that this is so, but I’m working on it.

व माझ्या सहकाऱ्यांना हे पटवून मी यावर कार्यरीत आहे असे सांगितले.

Here’s how shape works in normal receptors.

सामान्य रिसेप्टर्समध्ये आकार कसे कार्य करतो ते पाहू.

You have a molecule coming in, it gets into the protein, which is schematic here,

येथे एक रेणू येत आहे, तो प्रथिनांमध्ये येतो, जो येथे योजनाबद्ध आहे,

and it causes this thing to switch, to turn, to move in some way

आणि यामुळे या गोष्टीला काही भागांमध्ये बंधन घालून. काही प्रमाणात बदलणे,

by binding in certain parts.

फिरविणे आणि हलीविणे शक्य होते.

And the attraction, the forces, between the molecule and the protein

आणि रेणू आणि प्रथिने यांच्यात आकर्षण व शक्ती

cause the motion. This is a shape-based idea.

यांमुळे गती निर्माण होते. ही आहे आकारावर आधारीत असलेली संकल्पना.

Now, what’s wrong with shape is summarized in this slide.

आता या स्लाइडमध्ये आकारात काय चूक आहे, याचा सारांश दिलेला आहे.

The way --I expect everybody to memorize these compounds.

अश्या प्रकारे - प्रत्येकाने ही संयुगे लक्षात ठेवावी मी अपेक्षा करतो.

This is one page of work from a chemist’s workbook, OK?

केमिस्टच्या वहीमधील हे एक पान आहे,

Working for a fragrance company.

हा सुगंध बनवणाऱ्या कंपनीत काम करत आहे.

He’s making 45 molecules, and he’s looking for a sandalwood,

येथे तो ४५ रेणू बनवत असून चंदनाच्या व चंदनासारखा वास येणाऱ्या

something that smells of sandalwood.

गोष्टीच्या शोधात आहे.

Because there’s a lot of money in sandalwoods.

कारण चंदनामध्ये बरेच पैसे आहेत.

And of these 45 molecules, only 4629 actually smells of sandalwood.

आणि या ४५ रेणूंपैकी केवळ ४६२९ प्रत्यक्षात चंदनचा वास येतो.

And he puts an exclamation mark, OK? This is an awful lot of work.

आणि तो एक उद्गार चिन्ह ठेवतो, हे काम फारच जास्त आहे.

This actually is roughly, in man-years of work, 200,000 dollars roughly,

हे प्रत्यक्षात, माणसाच्या वर्षांच्या कामात, अंदाजे २००,००० डॉलर्स,

if you keep them on the low salaries with no benefits.

हे जर त्यांना कोणतेही फायदे न देता कमी पगारावर ठेवले तर.

So this is a profoundly inefficient process.

तर ही एक अत्यंत अकार्यक्षम प्रक्रिया आहे.

And my definition of a theory is, it’s not just something

आणि माझ्या सिद्धांताची व्याख्या ही फक्त अशी नाही

that you teach people; it’s labor saving.

शिकवू शकतात व श्रमबचत सुद्धा होऊ शकते.

A theory is something that enables you to do less work.

सिद्धांत अशी गोष्ट आहे जी आपल्याला कमी काम करण्यास सक्षम करते.

I love the idea of doing less work. So let me explain to you why -- a very simple fact

मला कमी काम करण्याची कल्पना आवडते. मी एक अगदी सोपी गोष्ट समजावून सांगतो

that tells you why this shape theory really does not work very well.

हे आपल्याला सांगते की हा आकार सिद्धांत खरोखर कार्य करु शकणारा नाही.

This is cis-3-hexene-1-ol. It smells of cut grass.

हे 'सिस-३-हेक्सन-१-ऑल' आहे. याचा सुगंध कापलेल्या गवतासारखा येतो.

This is cis-3-hexene-1-thiol, and this smells of rotten eggs, OK?

हे 'सिस-३-हेक्सन-१-थिओल' आहे. याचा सुगंध कुजलेल्या अंड्यासारखा येतो.

Now, you will have noticed that vodka never smells of rotten eggs.

आता, तुमच्या लक्षात आले असेल की वोडक्यापासून कधीही अंड्यांचा वास येत नाही.

If it does, you put the glass down, you go to a different bar.

जर आला, तर तुम्ही ग्लास खाली ठेऊन, दुसऱ्या बारमध्ये जाल.

This is -- in other words, we never get the O-H --

याचा अर्थ असा की आपण ओ-एच च्या जागी

we never mistake it for an S-H, OK?

एस-एच अशी चूक अनुभवत नाही.

Like, at no concentration, even pure, you know,

जसे की, एकाग्रतेशिवाय, अगदी शुद्ध देखील, आपल्याला माहिती आहे, की

if you smelt pure ethanol, it doesn’t smell of rotten eggs.

आपण शुद्ध इथेनॉलचा वास घेताना, सडलेल्या अंड्यांचा वास येत नाही.

Conversely, there is no concentration at which the sulfur compound will smell like vodka.

याउलट, सल्फर संयुगाला व्होडकासारख्या वास येण्यासारखी काही वाव नाही.

It’s very hard to explain this by molecular recognition.

आण्विक मान्यता देऊन हे स्पष्ट करणे फार कठीण आहे.

Now, I showed this to a physicist friend of mine who has a profound distaste

आता, मी हे माझ्या भौतिकशास्त्राच्या

for biology, and he says, "That’s easy! The things are a different color!"

मित्राला दाखविले, ज्यांना जीवशास्त्रात रुची नाही, तो म्हणाला, "हे सोपे आहे,

(Laughter)

यांचा रंग वेगळा आहे."

We have to go a little beyond that. Now let me explain why vibrational theory has

आपल्याला त्याहून पलीकडे जावे लागेल, मी तुम्हाला सांगतो कि कंपन सिद्धांत यात

some sort of interest in it. These molecules, as you saw in the beginning,

का लागू पडतो. जसे आपण सुरवातीला पाहिलेत,

ही संयुगे यांच्यामध्ये स्प्रिंग्जचे जोड होते.

the building blocks had springs connecting them to each other.

In fact, molecules are able to vibrate at a set of frequencies

खरं तर, रेणू एका क्षमतेमध्ये कंपन करण्यास सक्षम असतात

which are very specific for each molecule and for the bonds connecting them.

जे प्रत्येक रेणू आणि त्यास जोडणार्‍या बंधांसाठी अतिशय विशिष्ट आहेत.

So this is the sound of the O-H stretch, translated into the audible range.

तर ऐकावयाच्या रेंजमध्ये अनुवादित केलेल्या O-H स्ट्रेचचा आवाज असा ऐकू येतो.

S-H, quite a different frequency.

एस-एच, बराच वेगळा ऐकू येतो.

Now, this is kind of interesting, because it tells you

आता हे एक प्रकारचे मनोरंजक आहे, कारण ते आपल्याला सांगते

that you should be looking for a particular fact, which is this:

की आपण एक विशिष्ट सत्य शोधत आहात, जे हे आहे:

nothing in the world smells like rotten eggs except S-H, OK?

जगात एस-एच वगळता कुजलेल्या अंड्यांसारखा वास इतर संयुगांतून येत नाही.

Now, Fact B: nothing in the world has that frequency except S-H.

आता, दुसरे सत्य : एस-एचशिवाय जगात कशाचाही रुपन्तारीत ध्वनी असा नसतो.

If you look on this, imagine a piano keyboard.

आपण यावर नजर टाकल्यास, पियानो किंवा पेटी वाद्याची कल्पना करा.

The S-H stretch is in the middle of a part of the keyboard

एस-एच चा विस्तार पेटीच्या एका भागाच्या मध्यभागी आहे

that has been, so to speak, damaged,

आणि हा भाग खराब झाल्यासारखा दिसतो.

and there are no neighboring notes, nothing is close to it.

आणि जवळपास कोणत्याही पट्टया नाहीत.

You have a unique smell, a unique vibration.

आपल्याकडे एक वेगळा वास, एक अनोखा कंपन आहे.

So I went searching when I started in this game

ही कल्पना सुचल्यावर, मी एक शोध सुरु केला

to convince myself that there was any degree of plausibility

स्वत: ला की काही प्रमाणात हे खरे असेल असे पटवून देण्यासाठी या

to this whole crazy story.

वेड्यासारख्या कथेतील, ही धडपड होती.

I went searching for a type of molecule, any molecule,

मी वेगवेगळ्या रेणूंमध्ये हे शोधू लागलो की

that would have that vibration and that -- the obvious prediction

त्यामध्य हे कंपन असेल आणि साहजिकपणे

was that it should absolutely smell of sulfur.

त्याचा वास गंधकासारखा असायला पाहिजे.

If it didn’t, the whole idea was toast, and I might as well move on to other things.

जर ते तसे झाले नाही तर संपूर्ण कल्पना खोटी ठरून मग कदाचित मी इतर गोष्टी पाहिल.

Now, after searching high and low for several months,

आता कित्येक महिन्यांपर्यंत कमीजास्त शोध केल्यानंतर,

I discovered that there was a type of molecule called a Borane

मला आढळले की बोरेन नावाचा एक रेणूचा प्रकार होता

which has exactly the same vibration.

ज्याचे कंपन अगदी सारखे होते.

Now the good news is, Boranes you can get hold of.

आता एक चांगली बातमी अशी आहे की, बोरेन आपण मिळवू शकता.

The bad news is they’re rocket fuels.

वाईट बातमी ते रॉकेट इंधन आहे.

Most of them explode spontaneously in contact with air,

त्यापैकी बहुतेक प्रमाणाचा हवेच्या संपर्कात येताच स्फोट होतो.

and when you call up the companies, they only give you minimum ten tons, OK?

आणि जेव्हा आपण कंपन्यांकडून विकत घेतो तेव्हा कमीतकमी ९०७ किलो घ्यावे लागते.

(Laughter)

(हास्य)

So this was not what they call a laboratory-scale experiment,

म्हणूनच त्यांना प्रयोगशाळेतील प्रयोग असे म्हणू शकत नाही.

and they wouldn’t have liked it at my college.

आणि हा प्रयोग कॉलेजमध्ये करणे शक्य नव्हते.

However, I managed to get a hold of a Borane eventually, and here is the beast.

तथापि, मी अखेरीस बोरेन मिळवू शकलो.

And it really does have the same -- if you calculate,

आणि आपण गणना केल्यास, खरोखर हेच आहे -

if you measure the vibrational frequencies, they are the same as S-H.

आपण कंपनाचे मोजमाप केल्यास ते एस-एच सारखेच आहेत.

Now, does it smell of sulfur? Well, if you go back in the literature,

आता त्यास गंधकाचा वास येतो का? बरं, जर तुम्ही पुन्हा नीट वाचाल तर,

there’s a man who knew more about Boranes than anyone

हा असा माणूस ज्याला बोरेन बद्दल इतरांपेक्षा जास्त माहिती होती.

alive then or since, Alfred Stock, he synthesized all of them.

अल्फ्रेड स्टॉक ज्याने त्या सर्वांचे संश्लेषण केले होते.

And in an enormous 40-page paper in German he says, at one point --

आणि जर्मन भाषेत ४० पानांच्या विपुल लेखात तो एका क्षणी म्हणतो,

my wife is German and she translated it for me --

माझी पत्नी जर्मन आहे आणि तिने माझ्यासाठी हे भाषांतर केले -

and at one point he says, "ganz widerlich Geruch,"

आणि तो असे म्हणतो, "गंझ वाइडरलिच गेरुच,"

an "absolutely repulsive smell," which is good. Reminiscent of hydrogen sulfide.

हायड्रोजन सल्फाइडची आठवण करून देणारा एक "पूर्णपणे तिरस्करणीय वास".

So this fact that Boranes smell of sulfur

त्यामुळे हे खरं आहे की बोरेनचा वास गंधकासारखा आहे.

had been known since 1910, and utterly forgotten until 1997, 1998.

हे १९१० पासून ओळखले जात होते आणि १९९७, १९९८ पर्यंत पूर्णपणे विसरले.

Now, the slight fly in the ointment is this: that

आता, कमतरता ही आहे की जर आपल्याला आण्विक कंपन

if we smell molecular vibrations, we must have a spectroscope in our nose.

मोजायचे असेल तर आपल्या नाकात स्पॅक्ट्रोस्कोप असणे आवश्यक आहे.

Now, this is a spectroscope, OK, on my laboratory bench.

हे माझ्या प्रयोगशाळेच्या बेंचवरील स्पेक्ट्रोस्कोप आहे.

And it’s fair to say that if you look up somebody’s nose,

आणि जर आपण एखाद्याचे नाक पाहिले तर,

you’re unlikely to see anything resembling this.

आपणास यासारखे काहीतरी दिसण्याची शक्यता नाही.

And this is the main objection to the theory.

आणि हाच या सिद्धांताचा मुख्य आक्षेप आहे.

OK, great, we smell vibrations. How? All right?

मग आपल्याला या कंपनांचा वास येतो तरी कसा?

Now when people ask this kind of question, they neglect something,

हा प्रश्न विचारताना लोक यावर दुर्लक्ष करतात

which is that physicists are really clever, unlike biologists.

की जीवशास्त्रज्ञांपेक्षा भौतिकशास्त्रज्ञ खरोखरच हुशार आहेत.

(Laughter)

(प्रेक्षकांच्या हास्याचा आवाज)

This is a joke. I’m a biologist, OK?

हे मजेत म्हणालो. मी स्वतः जीवशास्त्रज्ञ आहे.

So it’s a joke against myself.

तर हा विनोदच होता.

Bob Jacklovich and John Lamb at Ford Motor Company,

फोर्ड मोटर कंपनीतील बॉब जॅकलोविच आणि जॉन लँब,

in the days when Ford Motor was spending vast amounts of money

ज्या दिवसांमध्ये फोर्ड मोटर

on fundamental research, discovered a way

मूलभूत संशोधनावर मोठा खर्च करीत होते तेव्हा एक शोध लागला

to build a spectroscope that was intrinsically nano-scale.

स्पेक्ट्रोस्कोप बनू लागले जे अंतर्गतपणे नॅनो-स्केल होते.

In other words, no mirrors, no lasers, no prisms, no nonsense,

दुसर्‍या शब्दांत, कोणतेही आरसे, लेझर आणि प्रिस्म नाहीत.

just a tiny device, and he built this device. And this device uses electron tunneling.

फक्त एक लहान साधन अस्तित्वात आले ज्यात इलेक्ट्रॉन टनेलिंगचा वापर होतो.

Now, I could do the dance of electron tunneling,

मी इलेक्ट्रॉन टनेलिंगचे नृत्य करून दाखवले असते,

but I’ve done a video instead, which is much more interesting. Here’s how it works.

परंतु त्याऐवजी मी एक व्हिडिओ तयार केला आहे, जो जास्त मनोरंजक आहे.

Electrons are fuzzy creatures, and they can jump across gaps,

इलेक्ट्रॉन हे अस्पष्ट प्राणी आहेत आणि ते अंतर दिसताच उडी मारू शकतात.

but only at equal energy. If the energy differs, they can’t jump.

परंतु केवळ समान उर्जेवर. जर ऊर्जा भिन्न असेल तर ते उडी मारू शकत नाहीत.

Unlike us, they won’t fall off the cliff.

आपल्याप्रमाणे, ते उंच कडांहून पडत नाहीत.

OK. Now. If something absorbs the energy, the electron can travel.

जर एखाद्या गोष्टीने ऊर्जा शोषली तर इलेक्ट्रॉन प्रवास करू शकतो.

So here you have a system, you have something --

तर येथे आपल्याकडे एक प्रणाली आहे --

and there’s plenty of that stuff in biology --

जीवशास्त्राप्रमाणे --

some substance giving an electron, and the electron tries to jump,

काही पदार्थ इलेक्ट्रॉन देतात आणि इलेक्ट्रॉन उडी मारण्याचा प्रयत्न करते,

and only when a molecule comes along that has the right vibration

आणि जेव्हा रेणू बरोबर येतात आणि योग्य कंपन असते,

does the reaction happen, OK?

तेव्हाच प्रतिक्रिया होते.

This is the basis for the device that these two guys at Ford built.

फोर्ड येथे या दोघानी बांधलेल्या साधनाचा हा आधार आहे.

And every single part of this mechanism is actually plausible in biology.

आणि या यंत्रणेचा प्रत्येक भाग जीवशास्त्रात स्वीकारण्यायोग्य आहे.

In other words, I’ve taken off-the-shelf components,

दुसर्‍या शब्दांत,

and I’ve made a spectroscope.

यांच घटकांपासून स्पेक्ट्रोस्कोप बनला आहे.

What’s nice about this idea, if you have a philosophical bent of mind,

या विचारात काय चांगले आहे, जर आपल्या मनाचा कल तात्विक असेल तर,

is that then it tells you that the nose,

तुम्ही या विचारास असे बघू शकाल की नाक,

the ear and the eye are all vibrational senses.

कान आणि डोळा ही कंपनास संवेदनशील इंद्रिये आहेत.

Of course, it doesn’t matter, because it could also be that they’re not.

अर्थात यामुळे काही फरक पडत नाही, कारण असे नसल्याची शक्यताही असू शकते.

But it has a certain --

पण एक निश्चित आहे -

(Laughter)

(हास्य)

-- it has a certain ring to it which is attractive to people

- याचे एक वैशिष्ट आहे, ज्यांनी १९ व्या शतकातील

who read too much 19th-century German literature.

जर्मन साहित्य बरेच वाचलेले असते, त्यांनी ही गोष्ट आकर्षित करते.

And then a magnificent thing happened:

नंतर एक अद्भुत गोष्ट

I left academia and joined the real world of business,

घडली: मी शैक्षणिक जग सोडून व्यवसायाच्या वास्तविक जगात प्रवेश केला,

and a company was created around my ideas

माझ्या कल्पनांच्या भोवती एक कंपनी तयार केली गेली

to make new molecules using my method,

यात माझी पद्धत वापरून नवीन रेणू बनविले जात,

along the lines of, let’s put someone else’s money where your mouth is.

हे बोलणे सोपे आहे, पण करणे अवघड.

And one of the first things that happened was

आणि घडलेल्या पहिल्या गोष्टींपैकी एक गोष्ट अशी की

we started going around to fragrance companies

आम्ही गंध बनवणाऱ्या कंपन्यांकडे जाऊ लागलो

asking for what they needed, because, of course,

आणि त्यांना कशाची गरज आहे हे जाणून घेतले, कारण

if you could calculate smell, you don’t need chemists.

कोणी वास मोजू शकले तर केमिस्टची गरजच नाही

You need a computer, a Mac will do it, if you know how to program the thing right,

जर आपल्याला प्रोग्रामिंग माहित असेल, तर एक मॅक ते करू शकेल,

OK? So you can try a thousand molecules,

तर तुम्ही एक हजार रेणूंवर प्रोग्रामिंग करू शकता.

you can try ten thousand molecules in a weekend,

आपण आठवड्याच्या शेवटी दहा हजार रेणूंवर प्रयोग करू शकता,

and then you only tell the chemists to make the right one.

आणि मग आपण रसायनशास्त्रज्ञांना योग्य रेणू बनवण्यास सांगू शकू.

And so that’s a direct path to making new odorants.

आणि म्हणूनच हा नवीन सुगंध तयार करण्याचा सोपा मार्ग आहे.

And one of the first things that happened was

आणि मग असे घडले की

we went to see some perfumers in France --

फ्रान्समध्ये गंध बनवणाऱ्यांकडे गेलेलो --

and here’s where I do my Charles Fleischer impression --

येथे मी चार्ल्स फ्लेशरची कल्पना वापरतो -

and one of them says, "You cannot make a coumarin."

आणि त्यातील एकजण म्हणतो, "आपण कुमारिन हे संयुग बनवू शकत नाही."

He says to me, "I bet you cannot make a coumarin."

तो मला म्हणाला, "मी पैज लावतो तू कुमरिन बनवू शकत नाही."

Now, coumarin is a very common thing, a material,

दक्षिण अमेरिकेतून आलेल्या बीनपासून तयार झालेल्या

in fragrance which is derived from a bean that comes from South America.

सुगंधात आता कुमरिन ही एक सामान्य गोष्ट आहे,

And it is the classic synthetic aroma chemical, OK?

आणि हे एक कृत्रिम सुगंधित रसायन आहे,

It’s the molecule that has made men’s fragrances

हा रेणू पुरुषांसाठी बनवलेल्या अनेक सुगंधात आढळतो

smell the way they do since 1881, to be exact.

अचूकपणे सांगायचे झाले तर १८८१ पासून याचा वापर सुरु झाला

And the problem is it’s a carcinogen.

आणि समस्या ही आहे की त्यात कार्सिनोजन (कर्करोगकारक) असते.

So nobody likes particularly to -- you know, aftershave with carcinogens.

म्हणून कोणालाही विशेषतः हे आवडत नाही - दाढी करून कॅसिनोजन कोण लावेल.

(Laughter)

(प्रेक्षकांच्या हास्याचा आवाज)

There are some reckless people, but it’s not worth it, OK?

तेथे काही बेपर्वा लोक आहेत, परंतु हे योग्य नाही

So they asked us to make a new coumarin. And so we started doing calculations.

म्हणून त्यांनी आम्हाला नवीन कुमरिन तयार करण्यास सांगितले. व आमची तयारी सुरु झाली.

And the first thing you do is you calculate the vibrational spectrum

आम्ही केलेली पहिली गोष्ट म्हणजे कुमारिनचे कंपन स्पेक्ट्रम मोजून

of coumarin, and you smooth it out,

त्यास समपातळीस आणले,

so that you have a nice picture of what the sort of chord, so to speak, of coumarin is.

जेणेकरून आपल्याकडे कुमारिनचे एक छान चित्र तयार होईल

And then you start cranking the computer to find other molecules,

आणि मग आम्ही संगणकावर इतर रेणू शोधण्यास सुरु केले

related or unrelated, that have the same vibrations.

संबंधित किंवा असंबंधित, पण समान कंपने असलेली.

And we actually, in this case, I’m sorry to say,

आणि आम्ही खरं तर या प्रकरणात दिलगीर आहोत, की

it happened -- it was serendipitous.

जे घडले -- ते अर्धवट राहिले.

Because I got a phone call from our chief chemist

कारण मला आमच्या मुख्य रसायनशास्त्रज्ञाचा फोन आला

and he said, look, I’ve just found this such a beautiful reaction,

आणि तो म्हणाला, पाहा, मला ही एक सुंदर प्रतिक्रिया सापडली आहे,

that even if this compound doesn’t smell of coumarin,

जरी कुमरिनचा वास नसेल

I want to do it, it’s just such a nifty,

तरी मला हे करायचे आहे, हे किती कुशालीचे आहे,

one step -- I mean, chemists have weird minds --

मी विचार केला - या रसायनशास्त्रज्ञांचे मन विचित्र असते -

one step, 90 percent yield, you know, and you get this lovely

९० टक्के उत्पन्न, आपल्याला माहिती आहे आणि आपल्याला सुंदर असा

crystalline compound. Let us try it.

स्फटिकासारखा संयुग मिळतो चला प्रयत्न करूया.

And I said, first of all, let me do the calculation on that compound, bottom right,

आणि मी म्हणालो, आधी, मी संयुगांची गणना करतो, उजवीकडील खालच्या बाजूला,

which is related to coumarin, but has an extra pentagon inserted into the molecule.

जो कौमारिनशी संबंधित आहे, परंतु या रेणूमध्ये एक अतिरिक्त पंचकोन आहे.

Calculate the vibrations, the purple spectrum is that new fellow,

कंपांची गणना केल्यानंतर, हा नवीन जांभळा स्पेक्ट्रम आढळला,

the white one is the old one.

हा पांढरा जुनाच आहे.

And the prediction is it should smell of coumarin.

आणि असे मानले की याचा वास कोरमिनसारखा असेल

They made it ... and it smelled exactly like coumarin.

आणि ते अगदी खरे ठरले याचा वास कुमरीनसारखच आला.

And this is our new baby, called tonkene.

आणि हे आमचे नवीन बाळ आहे, ज्याला टोंकेन म्हणतात.

You see, when you’re a scientist, you’re always selling ideas.

आपण पहिले असेल वैज्ञानिक लोक कल्पना विकतात

And people are very resistant to ideas, and rightly so.

आणि लोक कल्पनांना लगेच जुमानात नाहीत आणि अगदी बरोबर,

Why should new ideas be accepted?

नवीन कल्पना का स्वीकारल्या पाहिजेत?

But when you put a little 10-gram vial on the table in front of perfumers

परंतु जेव्हा आपण सुगंध बनवणाऱ्यासमोर एक छोटी १०ग्रॅमची कुपी ठेवता आणि

and it smells like coumarin, and it isn’t coumarin,

वास कुमारिनसारखा पण त्यात कुमारिन नाही

and you’ve found it in three weeks,

आणि आपल्याला ते तीन आठवड्यांत सापडले आहे,

this focuses everybody’s mind wonderfully.

याचे प्रत्येकाला आश्चर्य वाटते.

(Laughter)

(हास्याचा आवाज)

(Applause)

(टाळ्या)

And people often ask me, is your theory accepted?

आणि लोक मला वारंवार विचारतात, आपला हा सिद्धांत स्वीकारला आहे का?

And I said, well, by whom? I mean most, you know -- there’s three attitudes:

आणि मी म्हणालो, कोणाकडून? अर्थात, येथे तीन दृष्टिकोन आहेतः

You’re right, and I don’t know why, which is the most rational one at this point.

पहिला: आपण बरोबर आहात, आणि मला माहित नाही का, जे या क्षणी सर्वात तर्कसंगत आहे.

You’re right, and I don’t care how you do it, in a sense;

दुसरा: आपण बरोबर आहात, आणि हे कसे केले हे माझ्यासाठी बिलकुल महत्त्वाचे नाही,

you bring me the molecules, you know.

रेणू दिलाहे महत्वाचे.

And: You’re completely wrong, and I’m sure you’re completely wrong.

आणि तिसरा: आपण चुकीचे आहात आणि याची मला पूर्णपणे खात्री आहे

OK? Now, we’re dealing with people who only want results,

आम्ही अशा लोकांशी व्यवसाय करतो ज्यांना केवळ निकाल हवा असतो,

and this is the commercial world.

आणि हे व्यावसायिक जग आहे.

And they tell us that even if we do it by astrology, they’re happy.

ते आम्हाला सांगतात की आम्ही ते ज्योतिषशास्त्राद्वारे केले तरी चालेल.

But we’re not actually doing it by astrology.

परंतु आम्ही ते खरोखर ज्योतिषशास्त्राद्वारे करत नाही.

But for the last three years, I’ve had what I consider to be

पण तीन वर्षांपासून, मी जे काही करतोय

the best job in the entire universe, which is to put my hobby --

ही संपूर्ण विश्वातील सर्वोत्कृष्ट नोकरी, जी माझा छंद आहे -

which is, you know, fragrance and all the magnificent things --

सुगंध आणि या सर्व भव्य गोष्टी -

plus a little bit of biophysics, a small amount of self-taught chemistry

तसेच थोडेसे जीवभौतिकशास्त्र, स्वत:हून शिकलेले रसायनशास्त्र

at the service of something that actually works.

हे सर्व चांगलेच कामी आले.

Thank you very much.

मनापासून आभारी आहे.

(Applause)

(टाळ्या)