Nalini Nadkarni explores canopy worlds

Tłumaczenie: Bazyli Klockiewicz Korekta: Rafał Bucki

Trees are wonderful arenas for discovery

Drzewa to cudowne pola do odkryć

because of their tall stature, their complex structure,

dzięki swojej postawności, skomplikowanej strukturze,

the biodiversity they foster and their quiet beauty.

bioróżnorodności, którą utrzymują i swojemu cichemu pięknu.

I used to climb trees for fun all the time

Kiedyś lubiłam wchodzić na drzewa dla zabawy,

and now, as a grown-up, I have made my profession understanding trees

a teraz, w dorosłym życiu, zawodowo zajmuje się rozumieniem drzew

and forests, through the medium of science.

i lasów poprzez medium nauki.

The most mysterious part of forests is the upper tree canopy.

Najbardziej tajemniczą częścią lasów jest baldachim piętra koron drzew.

And Dr. Terry Erwin, in 1983,

Dr. Terry Erwin w 1983 roku

called the canopy, "the last biotic frontier."

nazwał go "ostatnią biotyczną granicą."

I'd like to take you all on a journey up to the forest canopy,

Chciałabym zabrać was w podróż w górę do piętra koron drzew,

and share with you what canopy researchers are asking

i podzielić się z wami tym, o co pytają jego badacze,

and also how they're communicating with other people outside of science.

a także jak komunikują sie z ludźmi spoza środowiska badawczego.

Let's start our journey on the forest floor

Zacznijmy naszą podróż od piętra zarośli i runa

of one of my study sites in Costa Rica.

w jednym z moich punktów badawczych w Kostaryce.

Because of the overhanging leaves and branches,

Z powodu zwisających liści i gałęzi,

you'll notice that the understory is very dark,

zauważycie, że podszycie jest bardzo ciemne

it's very still.

i bardzo spokojne.

And what I'd like to do is take you up to the canopy,

Chciałabym zabrać was w górę na baldachim koron drzew,

not by putting all of you into ropes and harnesses,

bez konieczności zakładania wam lin i uprzęży,

but rather showing you a very short clip

ale raczej pokazując bardzo krótkie ujęcie

from a National Geographic film called "Heroes of the High Frontier."

z filmu National Geographic pod tytułem "Bohaterowie Wysokiej Granicy".

This was filmed in Monteverde, Costa Rica

Film nakręcono w Monteverde w Kostaryce

and I think it gives us the best impression of what it's like

i myślę, że daję nam najlepsze wyobrażenie o tym, jak to jest

to climb a giant strangler fig.

wspinać się na gigantyczne drzewo figowe.

(Music)

(Muzyka)

(Growling)

(Warknięcia)

(Rustling)

(Szelest)

So what you'll see up there is that it's really like the atmosphere of an open field,

Zobaczycie, że tam na górze atmosfera jest naprawdę jak w otwartej przestrzeni

and there are tremendous numbers of plants and animals that have adapted

i są tam ogromne ilości roślin i zwierząt, które przystosowały się,

to make their way and their life in the canopy.

do życia wśród baldachimu koron drzew.

Common groups, like the sloth here, have clear adaptations

Pospolite grupy, jak ten leniwiec, posiadają wyraźne adaptacje

for forest canopies, hanging on with their very strong claws.

do życia w koronach drzew, wisząc na swych silnych pazurach.

But I'd like to describe to you a more subtle kind of diversity

Ale chciałabym opisać subtelniejszy rodzaj różnorodności

and tell you about the ants.

i opowiedzieć wam o mrówkach.

There are 10,000 species of ants that taxonomists --

Istnieje 10 000 gatunków mrówek nazwanych przez taksonomów --

people who describe and name animals -- have named.

ludzi, którzy zajmują się opisywaniem i nazywaniem zwierząt.

4,000 of those ants live exclusively in the forest canopy.

4 000 spośród tych mrówek żyje wyłącznie w koronach drzew.

One of the reasons I tell you about ants

Jednym z powodów, dla których mówię wam o mrówkach

is because of my husband, who is in fact an ant taxonomist

jest mój mąż, który jest właśnie taksonomem mrówek

and when we got married, he promised to name an ant after me, which he did --

i kiedy się pobraliśmy, obiecał nazwać gatunek mrówek moim imieniem, co uczynił --

Procryptocerus nalini, a canopy ant.

Procrytocerus nalini, mrówka żyjąca w koronach drzew.

We've had two children, August Andrew and Erika

Mamy dwójkę dzieci: August Andrew i Erika

and actually, he named ants after them.

i tak, nazwał mrówki też ich imionami.

So we may be the only family that has an ant named after each one of us.

Być może jesteśmy jedyną rodziną, w której każdy ma mrówkę nazwaną swoim imieniem.

But my passion -- in addition to Jack and my children --

Ale moją pasją, oprócz Jacka i moich dzieci,

are the plants, the so-called epiphytes,

są rośliny zwane epifitami,

those plants that grow up on trees.

te rośliny, które porastają drzewa,

They don't have roots that go into trunks nor to the forest floor.

nie mają własnych korzeni wnikających do pni czy w ziemię.

But rather, it is their leaves that are adapted

Raczej to ich liście przystosowane są

to intercept the dissolved nutrients that come to them in the form of mist and fog.

do wychwytywania rozproszonych składników odżywczych, które docierają do nich w formie mgły.

These plants occur in great diversity,

Te rośliny występują w wielkiej różnorodności,

over 28,000 species around the world.

ponad 28 000 gatunków na świecie.

They grow in tropical forests like this one

Rosną w lasach tropikalnych takich, jak ten

and they also grow in temperate rainforests, that we find in Washington state.

a także w wilgotnych lasach strefy umiarkowanej, które znajdziemy w stanie Waszyngton.

These epiphytes are mainly dominated by the mosses.

Wśród epifitów dominują przede wszystkim mchy.

One thing I want to point out is that underneath these live epiphytes,

Chciałabym szczególnie zaznaczyć, że pod tymi żywymi epifitami,

as they die and decompose, they actually construct an arboreal soil,

kiedy umierają i rozkładają się, tworzą drzewną glebę,

both in the temperate zone and in the tropics.

zarówno w strefie umiarkowanej, jak w tropikach.

And these mosses, generated by decomposing,

I te mchy, wyrastające głównie dzięki rozkładowi mchów

are like peat moss in your garden.

są jak torfowce w waszych ogrodach,

They have a tremendous capacity for holding on to nutrients and water.

mają niezwykłą zdolność utrzymywania składników odżywczych i wody.

One of the surprising things I discovered

Jedną z zaskakujących rzeczy, jakie odkryłam,

is that, if you pull back with me on those mats of epiphytes,

jest to, że jeśli odsłonicie ze mną te warstwy epifitów,

what you'll find underneath them are connections, networks

odnajdziecie pod spodem połączenia, sieci

of what we call canopy roots.

tego, co nazywamy korzeniami w koronach drzew.

These are not epiphyte roots:

Nie są to korzenie epifitów,

these are roots that emerge from the trunk and branch of the host trees themselves.

to korzenie, które wyłaniają się z pnia i gałęzi samych drzew-żywicieli.

And so those epiphytes are actually paying the landlord a bit of rent

I tak w rzeczy samej epifity płacą gospodarzom odrobinę czynszu

in exchange for being supported high above the forest floor.

w zamian za utrzymywanie wysoko ponad ziemią.

I was interested, and my canopy researcher colleagues have been interested

Razem z kolegami badającymi baldachim koron drzew interesowaliśmy się

in the dynamics of the canopy plants that live in the forest.

dynamiką roślin żyjących w tym baldachimie.

We've done stripping experiments

Przeprowadziliśmy eksperymenty,

where we've removed mats of epiphytes

zdzierając warstwy epifitów

and looked at the rates of recolonization.

i obserwowaliśmy tempo ponownej kolonizacji.

We had predicted that they would grow back very quickly

Przewidywaliśmy, że odrosną bardzo szybko

and that they would come in encroaching from the side.

i będą odrastać po bokach.

What we found, however, was that they took an extremely long time --

Jednak odkryliśmy, że zabrało im to niezwykle dużo czasu,

over 20 years -- to regenerate,

ponad 20 lat, by się zregenerować,

starting from the bottom and growing up.

poczynając od spodu i rosnąc w górę.

And even now, after 25 years,

I nawet teraz, po 25 latach,

they're not up there, they have not recolonized completely.

nie wróciły jeszcze na górę, nie ukończyły zupełnie kolonizacji.

And I use this little image to say

I używam tego obrazka, by powiedzieć,

this is what happens to mosses.

że to dzieje się z mchami.

If it's gone, it's gone,

Jeśli zniknęły, to na dobre,

and if you're really lucky you might get something growing back from the bottom.

a jeśli masz szczęście, to może coś zacznie Ci wyrastać od spodu.

(Laughter)

(Śmiech)

So, recolonization is really very slow.

Więc powtórna kolonizacja jest naprawdę powolna.

These canopy communities are fragile.

Te populacje żyjące w koronach drzew są delikatne.

Well, when we look out, you and I, over that canopy

Cóż, jeśli spojrzymy, ja i wy, na baldachim koron drzew

of the intact primary forest,

nietkniętego pierwotnego lasu,

what we see is this enormous carpet of carbon.

zobaczymy ogromny dywan węgla.

One of the challenges that canopy researchers are attacking today

Jednym z wyzwań podejmowanych dzisiaj przez badaczy

is trying to understand the amount of carbon that is being sequestered.

jest próba zrozumienia, jakie ilości dwutlenku węgla są sekwestrowane.

We know it's a lot,

Wiemy, że dużo,

but we do not yet know the answers to how much,

ale nie wiemy jeszcze, ile dokładnie,

and by what processes, carbon is being taken out of the atmosphere,

i dzięki jakim procesom dwutlenek węgla jest odzyskiwany z atmosfery

held in its biomass, and moving on through the ecosystem.

zatrzymywany w biomasie, by krążyć dalej w ekosystemie.

So I hope I've showed you that canopy-dwellers

Mam nadzieję, że pokazałam wam, że mieszkańcy koron drzew

are not just insignificant bits of green up high in the canopy

nie są nic nie znaczącymi kawałkami zieleni wysoko w górze,

that Tarzan and Jane were interested in,

którymi interesowali się Tarzan i Jane,

but rather that they foster biodiversity

ale raczej, że sprzyjają bioróżnorodności,

contribute to ecosystem nutrient cycles,

mają wkład w obieg składników odżywczych

and they also help to keep our global climate stable.

i pomagają utrzymywać stabilność globalnego klimatu.

Up in the canopy, if you were sitting next to me

Tam w górze, gdybyście usiedli obok mnie

and you turned around from those primary forest ecosystems,

i rozejrzeli się wkoło tych pierwotnych leśnych ekosystemów,

you would also see scenes like this.

zobaczylibyście sceny takie jak te.

Scenes of forest destruction, forest harvesting

Sceny niszczenia lasów, pozyskiwania drewna

and forest fragmentation,

i dzielenia na mniejsze części,

thereby making that intact tapestry of the canopy

sprawiają, że dotąd nietknięty gobelin koron drzew

unable to function in the marvelous ways that it has

traci zdolność, by funkcjonować w sposób tak cudowny,

when it is not disturbed by humans.

jak wtedy, gdy nie przeszkadzają mu ludzie.

I've also looked out on urban places like this

Obejrzałam też miejsca zurbanizowane, jak to

and thought about people who are disassociated from trees in their lives.

i pomyślałam o ludziach, których nic w życiu z drzewami nie łączy.

People who grew up in a place like this

Ludzie, którzy dorastali w takich miejscach,

did not have the opportunity to climb trees and form a relationship with trees

nie mieli możliwości wspinania się po drzewach i stworzenia związku z drzewami

and forests, as I did when I was a young girl.

i lasami, jak ja kiedy byłam małą dziewczynką.

This troubles me.

To mnie martwi.

Here in 2009, you know, it's not an easy thing to be a forest ecologist,

Wiecie, w 2009 roku nie jest łatwo być ekologiem lasów,

gripping ourselves with these kinds of questions

mocować się z tego rodzaju pytaniami,

and trying to figure out how we can answer them.

próbując znaleźć na nie odpowiedzi.

And especially, you know, as a small brown woman

A szczególnie jako mała ciemnoskóra kobieta,

in a little college, in the upper northwest part of our country,

w małym college'u w północno-zachodniej części kraju,

far away from the areas of power and money,

daleko od stref władzy i pieniędzy,

I really have to ask myself, "What can I do about this?

muszę zadać sobie pytanie: "Co mogę z tym zrobić?

How can I reconnect people with trees?"

Jak mogę łączyć na nowo ludzi z drzewami?"

Well, I think that I can do something.

Cóż, myślę, że coś zrobić mogę.

I know that as a scientist, I have information

Wiem, że jako naukowiec mam informacje

and as a human being, I can communicate with anybody,

i jako istota ludzka mogę porozumieć się z kimkolwiek,

inside or outside of academia.

ze środowiska akademickiego lub spoza.

And so, that's what I've begin doing,

Właśnie tym zaczęłam się zajmować,

and so I'd like to unveil the International Canopy Network here.

i chciałabym pokazać Międzynarodową Sieć Koron Drzew.

We consult to the media about canopy questions;

Konsultujemy dla mediów pytania dotyczące koron drzew,

we have a canopy newsletter;

mamy newsletter,

we have an email LISTSERV.

mamy system e-mailowy LISTSERV,

And so we're trying to disseminate information about the importance of the canopy,

i próbujemy propagować informacje na temat znaczenia koron drzew,

the beauty of the canopy,

ich piękna,

the necessity of intact canopies,

konieczności zachowania ich nienaruszonych,

to people outside of academia.

pośród ludzi spoza środowiska akademickiego.

We also recognize that a lot of the products that we make --

Wiemy, że wiele produktów, które tworzymy,

those videos and so forth --

te filmy i tak dalej,

you know, they don't reach everybody,

wiecie, nie docierają do wszystkich,

and so we've been fostering projects that reach people outside of academia,

więc rozwijamy projekty, które dotrą do ludzi spoza środowisk akademickich,

and outside of the choir that most ecologists preach to.

spoza grup, do których kieruje nauki większość ekologów.

Treetop Barbie is a great example of that.

Barbie z Koron Drzew to świetny przykład.

What we do, my students in my lab and I,

Ja i moi studenci z laboratorium,

is we buy Barbies from Goodwill and Value Village,

kupujemy lalki Barbie od Goodwill (organizacja non-profit) i Value Village (sklep second-hand),

we dress her in clothes that have been made by seamstresses

ubieramy je w ubranka uszyte przez krawcowe

and we send her out with a canopy handbook.

i wysyłamy je z podręcznikami o koronach drzew.

And my feeling is --

I czuję --

(Applause)

(Oklaski)

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Oklaski)

-- that we've taken this pop icon and we have just tweaked her a little bit

-- że wzięliśmy tę ikonę popkultury, dopracowaliśmy odrobinę,

to become an ambassador who can carry the message

by została ambasadorem niosącym wiadomość,

that being a woman scientist studying treetops is actually a really great thing.

że bycie kobietą-naukowcem badającym korony drzew to wspaniała rzecz.

We've also made partnerships with artists,

Weszliśmy też we współpracę z artystami,

with people who understand and can communicate the aesthetic beauty

z ludźmi, którzy rozumieją i potrafią opowiedzieć o estetycznym pięknie

of trees and forest canopies.

lasów i baldachimów koron drzew.

And I'd like to just tell you one of our projects,

Chciałabym opowiedzieć o jednym z naszych projektów,

which is the generation of Canopy Confluences.

którym jest stworzenie Spotkań w Koronach Drzew.

What I do is I bring together scientists and artists of all kinds,

Ściągam w jedno miejsce naukowców i wszelkiego rodzaju artystów,

and we spend a week in the forest on these little platforms;

spędzamy tydzień w lesie na tych małych platformach,

and we look at nature, we look at trees, we look at the canopy,

patrzymy na przyrodę, na drzewa, na baldachim koron drzew,

and we communicate, and exchange, and express what we see together.

rozmawiamy, wymieniamy się i wyrażamy to, co razem widzimy.

The results have been fantastic.

Rezultaty są fantastyczne,

I'll just give you a few examples.

Przytoczę wam kilka przykładów.

This is a fantastic installation by Bruce Chao

To jest fantastyczna instalacja autorstwa Bruce'a Chao,

who is chair of the Sculpture and Glass Blowing Department

który jest szefem Wydziału Rzeźby i Dmuchania Szkła

at Rhode Island School of Design.

w Rhode Island School of Design.

He saw nests in the canopy at one of our Canopy Confluences

Zobaczył gniazda w koronach drzew na jednym ze spotkań

in the Pacific Northwest, and created this beautiful sculpture.

na Wybrzeżu Północno-Zachodnim i stworzył tę piękną rzeźbę.

We've had dance people up in the canopy.

Mieliśmy już tam w górze tancerzy.

Jodi Lomask, and her wonderful troupe Capacitor,

Jodi Lomask i jej wspaniała trupa Capacitor,

joined me in the canopy in my rainforest site in Costa Rica.

dołączyli do mnie w lesie deszczowym w Kostaryce.

They made a fabulous dance called "Biome."

Wykonali bajeczny taniec o nazwie "Biom".

They danced in the forest,

Tańczyli w lesie,

and we are taking this dance, my scientific outreach communications,

i zabieramy ten taniec, moje formy komunikacji na zewnątrz,

and also linking up with environmental groups,

łączymy się z organizacjami ochrony środowiska,

to go to different cities and to perform

by ruszyć do różnych miast i uprawiać

the science, the dance and the environmental outreach

naukę i taniec, i docierać daleko z przekazem o środowisku,

that we hope will make a difference.

co, mamy nadzieję, przyniesie zmianę.

We brought musicians to the canopy,

Przyprowadziliśmy muzyków,

and they made their music -- and it's fantastic music.

stworzyli własną muzykę, i to fantastyczną muzykę.

We had wooden flutists, we had oboists,

Mieliśmy flecistów, mieliśmy oboistów.

we had opera singers, we had guitar players,

mieliśmy śpiewaków operowych, gitarzystów,

and we had rap singers.

i raperów.

And I brought a little segment to give you

Przyniosłam wam mały fragment

of Duke Brady's "Canopy Rap."

"Canopy Rapu" Duke'a Brady'ego.

(Music) That's Duke!

Oto Duke!

(Applause)

(Oklaski)

This experience of working with Duke

Doświadczenie pracy z Dukem

also led me to initiate a program called Sound Science.

doprowadziło mnie do rozpoczęcia programu Nauka Dźwiękiem.

I saw the power of Duke's song with urban youth --

Widziałam siłę oddziaływania piosenek Duke'a na młodzież,

an audience, you know, I as a middle-aged professor,

odbiorców, do których jako profesor w średnim wieku,

I don't have a hope of getting to --

nie mam szans dotrzeć

in terms of convincing them of the importance of wildlands.

i przekonać ich o znaczeniu dzikich terenów

So I engaged Caution, this rap singer,

Więc zaangażowałam Caution, tego rapera,

with a group of young people from inner-city Tacoma.

z grupą młodych ludzi z centrum Takomy.

We went out to the forest, I would pick up a branch,

Poszliśmy do lasu, podnosiłam gałąź,

Caution would rap on it,

Caution o niej rapował

and suddenly that branch was really cool.

i nagle ta gałąź stawała się naprawdę cool.

And then the students would come into our sound studios,

I potem studenci przychodzili do naszego studia dźwiękowego,

they would make their own rap songs with their own beats.

tworzyli swoje własne rapowe piosenki z własnymi bitami.

They ended up making a CD

W końcu nagrali płytę,

which they took home to their family and friends,

którą zabrali do domu dla rodziny i przyjaciół,

thereby expressing their own experiences with nature

mówiąc w ten sposób o swoich doświadczeniach z naturą

in their own medium.

przez swoje własne medium.

The final project I'll talk about is one that's very close to my heart,

Ostatni projekt, o którym powiem, jest bardzo bliski mojemu sercu

and it involves an economic and social value

i ma związek z ekonomiczną i społeczną wartością

that is associated with epiphytic plants.

związaną z epifitami.

In the Pacific Northwest,

Na Północno-Zachodnim Wybrzeżu

there's a whole industry of moss-harvesting

mamy cały przemysł pozyskiwania mchów

from old-growth forests.

z pierwotnych lasów.

These mosses are taken from the forest;

Te mchy są zabierane z lasu,

they're used by the floriculture industry, by florists,

używane w przemyśle florystycznym, przez kwiaciarzy,

to make arrangements and make hanging baskets.

do tworzenia kompozycji kwiatowych i wiszących koszy.

It's a 265 million dollar industry

To przemysł wart 265 milionów dolarów

and it's increasing rapidly.

i szybko rośnie.

If you remember that bald guy,

Jeśli pamiętacie tego łysego faceta,

you'll know that what has been stripped off of these trunks

to wiecie, że to, co raz zostało oderwane od pni

in the Pacific Northwest old-growth forest

w starodrzewach Wybrzeża Północno-Zachodniego

is going to take decades and decades to come back.

będzie potrzebowało całych dekad, żeby odrosnąć.

So this whole industry is unsustainable.

Więc całego tego przemysłu nie da się utrzymać.

What can I, as an ecologist, do about that?

Co ja, jako ekolog, mogę na to poradzić?

Well, my thought was that I could learn how to grow mosses,

Cóż, pomyślałam, że mogę nauczyć się, jak hodować mchy

and that way we wouldn't have to take them out of the wild.

i wtedy nie musielibyśmy zabierać ich przyrodzie.

And I thought, if I had some partners that could help me with this,

I pomyślałam, że jeżeli miałabym współpracowników do pomocy,

that would be great.

byłoby świetnie.

And so, I thought perhaps incarcerated men and women --

Więc pomyślałam, że może więźniowie, mężczyzny i kobiety,

who don't have access to nature,

którzy nie mają dostępu do natury,

who often have a lot of time, they often have space,

zwykle mają dużo wolnego czasu i przestrzeni,

and you don't need any sharp tools to work with mosses --

a nie potrzeba ostrych narzędzi do pracy z mchami,

would be great partners.

będą dobrymi współpracownikami.

And they have become excellent partners.

I okazali się znakomitymi partnerami.

The best I can imagine.

Najlepszymi, jakich mogę sobie wyobrazić.

They were very enthusiastic.

Byli bardzo entuzjastyczni.

(Applause)

(Oklaski)

They were incredibly enthusiastic about the work.

Byli niesamowicie entuzjastycznie nastawieni do pracy,

They learned how to distinguish different species of mosses,

nauczyli się odróżniać różne gatunki mchów,

which, to tell you the truth,

a to, po prawdzie,

is a lot more than my undergraduate students at the Evergreen College can do.

dużo więcej niż potrafią moi studenci w Evergreen College.

And they embraced the idea that they could help develop a research design

I spodobał im sie pomysł, że będą mogli pomóc rozwijać projekt badawczy,

in order to grow these mosses.

by hodować te mchy.

We've been successful as partners

Odnieśliśmy razem sukces,

in figuring out which species grow the fastest,

odkrywając, który gatunek rośnie najszybciej,

and I've just been overwhelmed with how successful this has been.

a skala tego sukcesu wręcz mnie przytłoczyła.

Because the prison wardens were very enthusiastic about this as well,

Ponieważ naczelnicy więzień także okazali duży entuzjazm,

I started a Science and Sustainability Seminar in the prisons.

rozpoczęłam w więzieniach seminarium Nauka i Zrównoważony Rozwój,

I brought my scientific colleagues and sustainability practitioners into the prison.

przyprowadziłam do więzienia znajomych naukowców i działaczy zrównoważonego rozwoju,

We gave talks once a month,

prowadziliśmy wykłady raz w miesiącu,

and that actually ended up implementing

i skończyło się to wprowadzeniem w więzieniach

some amazing sustainability projects at the prisons --

kilku niesamowitych projektów ekologicznych --

organic gardens, worm culture, recycling,

organiczne ogrody, hodowle dżdżownic, recykling,

water catchment and beekeeping. (Applause)

odzyskiwanie wody, hodowla pszczół.

Our latest endeavor,

Nasze ostatnie przedsięwzięcie, z grantem

with a grant

(Oklaski)

from the Department of Corrections at Washington state,

z grantem od Wydziału Więziennictwa Stanu Waszyngton,

they've asked us to expand this program to three more prisons.

poprosili nas, żebyśmy rozszerzyli projekt jeszcze na trzy więzienia.

And our new project is having the inmates and ourselves

Dzięki naszemu projektowi razem z więźniami

learn how to raise the Oregon spotted frog

uczymy się hodować Oregońską Żabę Cętkowaną,

which is a highly endangered amphibian in Washington state and Oregon.

płaza bardzo zagrożonego wymarciem w stanie Waszyngton i Oregonie.

So they will raise them -- in captivity, of course --

Więc będą je hodować, oczywiście w niewoli,

from eggs to tadpoles and onward to frogs.

od skrzeku przez kijanki aż do żab.

And they will have the pleasure, many of them,

I będą mieli przyjemność, wielu z nich,

of seeing those frogs that they've raised from eggs and helped develop,

zobaczenia tych żab, które wyhodowali ze skrzeku, pomogli się rozwijać

helped nurture, move out into protected wildlands

i odżywiali, jak wychodzą do chronionych dzikich obszarów,

to augment the number of endangered species out there in the wild.

by zwiększać liczebność zagrożonych gatunków w przyrodzie.

And so, I think for many reasons --

Myślę zatem, że z wielu powodów --

ecological, social, economic and perhaps even spiritual --

ekologicznych, społecznych, ekonomicznych a może nawet duchowych --

this has been a tremendous project

to jest wspaniały projekt

and I'm really looking forward to

i naprawdę nie mogę sie doczekać

not only myself and my students doing it,

nie tylko ja i moi studenci, którzy go prowadzą,

but also to promote and teach other scientists how to do this.

aż wypromujemy go i nauczymy innych naukowców, jak to robić.

As many of you are aware, the world of academia is a rather inward-looking one.

Jak wielu z was zdaje sobie sprawę, świat akademicki jest raczej zamknięty.

I'm trying to help researchers move more outward

Staram się pomagać badaczom wychodzić na zewnątrz

to have their own partnerships

i nawiązywać współpracę

with people outside of the academic community.

z ludźmi spoza środowiska akademickiego,

And so I'm hoping that my husband Jack, the ant taxonomist,

więc mam nadzieję, że mój mąż Jack, taksonom mrówek,

can perhaps work with Mattel to make Taxonomist Ken.

mógłby pracować z firmą Mattel, by stworzyć Kena-Taksonoma.

Perhaps Ben Zander and Bill Gates could get together

Być może Ben Zander i Bill Gates mogliby się dogadać

and make an opera about AIDS.

i stworzyć operę o AIDS.

Or perhaps Al Gore and Naturally 7 could make a song about climate change

Albo może Al Gore i Naturally 7 mogliby nagrać piosenkę o zmianach klimatu,

that would really make you clap your hands.

przy której naprawdę zaklaskalibyście w dłonie.

So, although it's a little bit of a fantasy, I think it's also a reality.

Więc, choć trochę w tym fantazji, myślę, że to także rzeczywistość.

Given the duress that we're feeling environmentally in these times,

Ze względu na to, że musimy dzisiaj myśleć ekologicznie

it is time for scientists to reach outward,

teraz naukowcy powinni wychodzić na zewnątrz,

and time for those outside of science to reach towards academia as well.

i tak samo ludzie spoza nauki powinni przychodzić do badaczy.

I started my career with trying to understand the mysteries of forests

Rozpoczęłam swoją karierę od próby zrozumienia tajemnic lasów

with the tools of science.

przy pomocy nauki.

By making these partnerships that I described to you,

Pracując razem z ludźmi na projektach, które wam opisałam,

I have really opened my mind and, I have to say, my heart

naprawdę otworzyłam swój umysł i, muszę powiedzieć, moje serce

to have a greater understanding,

na większe zrozumienie,

to make other discoveries about nature and myself.

na kolejne odkrycia dotyczące przyrody i siebie.

When I look into my heart, I see trees --

Kiedy patrzę w swoje serce, widzę drzewa --

this is actually an image of a real heart --

to jest właśnie zdjęcie prawdziwego serca --

there are trees in our hearts,

w naszych sercach są drzewa,

there are trees in your hearts.

w waszych sercach są drzewa.

When we come to understand nature,

Kiedy zaczynamy rozumieć przyrodę,

we are touching the most deep, the most important parts of our self.

dotykamy najgłębszych, najważniejszych części samych siebie.

In these partnerships, I have also learned

Pracując w tych zespołach, nauczyłam się,

that people tend to compartmentalize themselves

że ludzie dążą do szufladkowania się

into IT people, and movie star people, and scientists,

na informatyków, gwiazdy filmowe, naukowców,

but when we share nature,

ale kiedy dzielimy się przyrodą,

when we share our perspectives about nature,

kiedy dzielimy się naszym spojrzeniem na przyrodę,

we find a common denominator.

znajdujemy wspólny mianownik.

Finally, as a scientist and as a person

W końcu, jako naukowiec i jako człowiek

and now, as part of the TED community,

i teraz, jako część społeczności TED,

I feel that I have better tools

czuję, że mam lepsze narzędzie,

to go out to trees, to go out to forests, to go out to nature,

by wyjść do drzew, wyjść do lasów, wyjść do przyrody,

to make new discoveries about nature --

dokonywać nowych odkryć w przyrodzie,

and about humans' place in nature

i odkrywać miejsce człowieka w przyrodzie

wherever we are and whomever you are.

gdziekolwiek i kimkolwiek jesteśmy.

Thank you very much.

Dziękuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)