Jim Toomey: Learning from Sherman the shark

Tłumaczenie: Kamila Seweryn Korekta: Kinga Skorupska

Cartoons are basically short stories.

Komiksy to krótkie historie.

I tried to find one that didn't have a whole lot of words.

Chciałem stworzyć jedną bez natłoku słów.

Not all of them have happy endings.

Nie wszystkie dobrze się kończą.

So how did I get started cartooning?

Jak zacząłem rysować komiksy?

I doodled a lot as a kid,

Jako dziecko sporo gryzmoliłem.

and if you spend enough time doodling,

Gdy długo gryzmolisz,

sooner or later, something happens:

wcześniej czy później,

all your career options run out.

inne opcje kariery znikają.

So you have to make a living cartooning.

Pozostaje ci żyć z komiksów.

Actually, I fell in love with the ocean when I was a little boy,

Jako dziecko zakochałem się w oceanie,

when I was about eight or nine.

miałem 8 czy 9 lat.

And I was particularly fascinated with sharks.

Fascynowały mnie rekiny.

This is some of my early work.

Oto moje wczesne prace.

Eventually, my mom took the red crayon away,

W końcu mama zabrała

so it was [unclear].

czerwoną kredkę.

But I'd like to relay to you a childhood experience of mine

Opowiem wam o doświadczeniu z dzieciństwa,

that really made me see the ocean differently,

które zmieniło moje spojrzenie na ocean

and it's become the foundation of my work

i stało się podstawą mojej pracy.

because, I feel like, if in a day,

Wydaje mi się, że jeśli jeden dzień

I can see the ocean differently,

mógł zmienić to jak widzę ocean,

then I can evoke that same kind of change in others,

mogę wywołać taką samą zmianę u innych,

especially kids.

szczególnie u dzieci.

Before that day, this is how I saw the ocean.

Przed tamtym dniem, oto jak widziałem ocean.

It's just a big blue surface.

Wielka niebieska powierzchnia.

And this is how we've seen the ocean since the beginning of time.

Tak widzimy ocean od zawsze.

It's a mystery.

Nieodgadniony.

There's been a lot of folklore

Wiele opowieści

developed around the ocean,

narosło wokół oceanu,

mostly negative.

głównie negatywnych.

And that prompted people to make maps like this,

Skłoniło to ludzi do stworzenia map,

with all kinds of wonderful detail on the land,

z różnymi detalami dotyczącymi lądu.

but when you get to the waters edge,

Ale gdy dojdziemy po krawędzi wody,

the ocean looks like one giant puddle of blue paint.

ocean wygląda jak ogromna kałuża niebieskiej farby.

And this is the way I saw the ocean at school --

W taki sposób widziałem ocean w szkole.

as if to say, "All geography and science lessons

"Wszystkie lekcje geografii

stop at water's edge.

kończą się na granicy z wodą.

This part's not going to be on the test."

Tego nie będzie na teście."

But that day I flew low over the islands --

Pewnego dnia leciałem nad wyspami -

it was a family trip to the Caribbean,

to była rodzinna wycieczka na Karaiby,

and I flew in a small plane low over the islands.

leciałem nisko, małym samolotem.

This is what I saw. I saw hills and valleys.

Oto co zobaczyłem. Wzgórza i doliny.

I saw forests and meadows.

Lasy i łąki.

I saw grottoes and secret gardens

Groty i tajemnicze ogrody.

and places I'd love to hide as a kid,

Miejsca, w których chowałbym się jako dziecko,

if I could only breathe underwater.

gdybym umiał oddychać pod wodą.

And best of all, I saw the animals.

A najlepsze co zobaczyłem to zwierzęta.

I saw a manta ray that looked as big as the plane I was flying in.

Był tam diabeł morski wielki jak mój samolot.

And I flew over a lagoon with a shark in it,

Leciałem nad laguną, w której był rekin.

and that was the day that my comic strip about a shark was born.

Tego dnia narodził się komiks o rekinie.

So from that day on, I was an ordinary kid

Od tego dnia byłem dzieciakiem

walking around on dry land,

chodzącym po suchym lądzie,

but my head was down there, underwater.

ale z głową pod wodą.

Up until that day,

Do tamtego dnia,

these were the animals that were most common in my life.

te zwierzęta istniały w moim życiu.

These were the ones I'd like to draw --

Te lubiłem rysować.

all variations of four legs and fur.

Wszystkie odmiany czterech nóg i futra.

But when you got to the ocean,

Ale kiedy odkryłem ocean,

my imagination was no competition for nature.

moja wyobraźnia przestała być konkurencją dla natury.

Every time I'd come up with a crazy cartoon character on the drawing board,

Na mojego zwariowanego bohatera kreskówki,

I'd find a critter in the ocean that was even crazier.

w oceanie znajdzie się jeszcze większy dziwoląg.

And the differences in scale between this tiny sea dragon

Różnica w wielkości pomiędzy malutkim smokiem morskim

and this enormous humpback whale

i olbrzymim humbakiem

was like something out of a science-fiction movie.

była jak z filmu science-fiction.

Whenever I talk to kids, I always like to tell them,

Gdy rozmawiam z dziećmi lubię im mówić,

the biggest animal that ever lived is still alive.

że największe zwierzę na świecie nadal żyje.

It's not a dinosaur; it's a whale,

To nie dinozaur, ale wieloryb.

animals as big as office buildings

Zwierzęta wielkości biurowców

still swimming around out there in our ocean.

wciąż pływają gdzieś w oceanie.

Speaking of dinosaurs, sharks are basically

Apropos dinozaurów, rekin jest w zasadzie

the same fish they were 300 million years ago.

tą samą rybą, którą był 300 mln lat temu.

So if you ever fantasize about going back in time

Jeśli marzyłeś o cofnięciu się w czasie

and seeing what a dinosaur looked like,

i zobaczeniu jak wyglądał dinozaur,

that's what a dinosaur looks like.

oto jak wyglądał.

So you have living dinosaurs

Mamy więc żyjące dinozaury

and space aliens,

i kosmitów, zwierzęta,

animals that evolved in zero gravity in harsh conditions.

które ewoluowały w zerowej grawitacji w trudnych warunkach.

It's just incredible; no Hollywood designer

To niewiarygodne. Żaden hollywoodzki projektant

could come up with something more interesting than that.

nie mógłby wymyślić czegoś bardziej interesującego.

Or this fangtooth. The particles in the water

Albo ryba-ogr. Drobinki w wodzie sprawiają,

make it look like it's floating in outer space.

że wygląda jakby unosiła się w kosmosie.

Could you image if we looked through the Hubble Telescope

Wyobrażacie sobie, że patrzycie przez teleskop Hubble'a

and we saw that?

i widzicie to?

It would start a whole new space race.

Rozpoczęło by to nowy wyścig.

But instead, we stick a camera in the deep ocean,

Zamiast tego, umieszczamy kamerę w głębi oceanu,

and we see a fish, and it doesn't capture our imagination

i widzimy rybę, która nie porusza naszej wyobraźni

as a society.

jako społeczeństwa.

We say to ourselves,

Mówimy sobie:

"Maybe we can make fish sticks with it or something."

"Może zrobimy z tego paluszki rybne."

So, what I'd like to do now

Teraz chciałbym

is try a little drawing.

coś narysować.

So, I'm going to try to draw this fangtooth here.

Spróbuję narysować tu rybę-ogra.

I love to draw the deep sea fish,

Uwielbiam rysować ryby głębinowe,

because they are so ugly,

bo są takie brzydkie,

but beautiful in their own way.

a jednocześnie piękne na swój sposób.

Maybe we can give him a little bioluminescence here --

Damy mu trochę bioluminescencji,

give him a headlight,

przedni reflektor,

maybe a brake light,

może światła stopu

turn signals.

i kierunkowskazy.

But it's easy to see why these animals

Łatwo domyślić się dlaczego te zwierzęta

make such great cartoon characters,

są tak wspaniałymi bohaterami komiksów,

their shapes and sizes.

te ich kształty i rozmiary.

So some of them actually seem to have powers

Niektóre z nich wydają się mieć moc

like superheroes in a comic book.

superbohatera.

For instance,

Dla przykładu

take these sea turtles.

weźmy te żółwie morskie.

They kind of have a sixth sense

Mają coś w rodzaju szóstego zmysłu

like Superman's x-ray vision.

jak zdolność Supermana do prześwietlania.

They can sense the magnetic fields of the earth.

Mogą wyczuwać pola magnetyczne Ziemi

And they can use that sense

i wykorzystać ten zmysł

to navigate hundreds of miles of open ocean.

do odnajdywania drogi na otwartym oceanie.

I kind of give my turtle hands

Dałem mojemu żółwiowi ręce,

just to make them an easier cartoon character to work with.

żeby łatwiej się z nim pracowało.

Or take this sea cucumber.

Spójrzmy na skrzykwę.

It's not an animal we draw cartoons of

Nie jest to zwierzę do kreskówek

or draw at all.

czy w ogóle do rysowania.

He's like an underwater Spiderman.

Jest jak podwodny Spiderman.

He shoots out these sticky webs

Wystrzeliwuje lepką sieć,

to entangle his enemy.

żeby usidlić ofiarę.

Of course, sea cucumbers shoot them out their rears,

Oczywiście skrzykwy wyrzucają je tyłem,

which, in my opinion, makes them much more interesting a superhero.

co czyni je ciekawszymi superbohaterami.

(Laughter)

(Śmiech)

He can't spin a web anytime; he's got to pull his pants down first.

Najpierw muszą zdjąć gatki.

(Laughter)

(Śmiech)

Or the blowfish.

Ryba nadymka

The blowfish is like the Incredible Hulk.

jest jak Niesamowity Hulk.

It can change its body

Może zmienić się

into a big, intimidating fish

w wielką, groźną rybę

in a matter of seconds.

w kilka sekund.

I'm going to draw this blowfish uninflated.

Narysuję nadymkę nienadętą,

And then I'm going to attempt

a potem spróbuję

onscreen animation here.

zrobić animację.

Let's see.

Popatrzmy.

Try and inflate it.

Spróbujcie ją nadąć.

(Laughter)

"Do mnie mówisz?"

"You talkin' to me?" See, he can inflate himself

Spójrzcie, może nadąć się sama,

when he wants to be intimidating.

kiedy chce być groźna.

Or take this swordfish.

Spójrzmy na rybę-miecz.

Could you imagine being born with a tool for a nose?

Urodzić się z narzędziem zamiast nosa?

Do you think he wakes up in the morning, looks in the mirror and says,

Wstaje rano, patrzy w lustro i mówi:

"Somebody's getting stabbed today."

"Ktoś tu dzisiaj będzie dźgnięty."

Or this lionfish for instance.

Albo na przykład ryba motyl.

Imagine trying to make friends

Wyobraźcie sobie zawieranie przyjaźni,

covered with razor-sharp poisonous barbs.

gdy jesteście pokryci ostrymi trującymi wąsami.

It's not something you want to put on your Facebook page, right?

Nie zamieścilibyście tego na Facebooku.

My characters are --

Głównym bohaterem

my lead character's a shark named Sherman.

jest rekin Sherman.

He's a great white shark.

To wielki biały rekin.

And I kind of broke the mold with Sherman.

Sherman zrywa ze schematami.

I didn't want to go with this ruthless

Nie chciałem bezwzględnego

predator image.

wizerunku drapieżnika.

He's kind of just out there making a living.

On po prostu sobie żyje.

He's sort of a Homer Simpson with fins.

Jak Homer Simpson z płetwami.

And then his sidekick

A jego pomocnik

is a sea turtle, as I mentioned before, named Filmore.

to żółw morski imieniem Filmore.

He uses his wonderful skills at navigation

Wykorzystuje zdolności nawigacyjne

to wander the oceans, looking for a mate.

przy poszukiwaniu partnerek.

And he does manage to find them,

Nawet je znajduje.

but great navigation skills, lousy pick-up lines.

Dobra nawigacja, ale marne teksty na podryw.

He never seems

Nie wygląda na to by kiedykolwiek

to settle on

ustatkował się

any particular girl.

przy jednej dziewczynie.

I have a hermit crab named Hawthorne,

Mam kraba imieniem Hawthorne,

who doesn't get a lot of respect as a hermit crab,

który nie ma poważania jako krab,

so he kind of wishes

marzy więc by być

he were a great white shark.

wielkim białym rekinem.

And then I'll introduce you to one more character,

Przedstawię wam jeszcze kogoś,

this guy, Ernest,

oto Ernest,

who is basically a juvenile delinquent

ogólnie mówiąc to młodociany przestępca

in a fish body.

w ciele ryby.

So with characters, you can make stories.

Mając bohaterów, można tworzyć historie.

Sometimes making a story is as easy

Czasem wystarczy

as putting two characters in a room

umieścić dwie postaci w pokoju

and seeing what happens.

i zobaczyć co się stanie.

So, imagine a great white shark and a giant squid in the same bathroom.

Na przykład wielki biały rekin i ogromna kałamarnica

(Laughter)

w jednej łazience.

Or, sometimes I take them to places

Czasem zabieram ich w miejsca,

that people have never heard of because they're underwater.

o których ludzie nie słyszeli, bo są pod wodą.

For instance, I took them skiing in the Mid-Atlantic Range,

Na narty na Grzbiet Środkowoatlantycki,

which is this range of mountains in the middle of the Atlantic.

który jest pasmem górskim na środku Atlantyku.

I've taken them to the Sea of Japan,

Zabrałem ich do Morza Japońskiego,

where they met giant jellyfish.

gdzie spotkali gigantyczną meduzę.

I've taken them camping in the kelp forests of California.

Wziąłem ich na camping do lasu wodorostów w Kalifornii.

This next one here,

Następna historia to

I did a story on the census of marine life.

opowieść o morskim 'spisie ludności'.

And that was a lot of fun because, as most of you know,

Było z tym wiele zabawy, bo jak wiecie,

it's a real project we've heard about.

podobny projekt powstał naprawdę.

But it was a chance for me to introduce readers

Miałem okazję przedstawić czytelnikom

to a lot of crazy undersea characters.

wielu zwariowanych podwodnych bohaterów.

So we start off the story with Ernest,

Zaczynamy historię od Ernesta,

who volunteers as a census taker.

który jako wolontariusz bierze udział w spisie.

He goes down and he meets this famous anglerfish.

Pod wodą spotyka sławną rybę - żabnicę.

Then he meets the yeti crab,

Potem kraba yeti,

the famous vampire squid -- elusive, hard to find --

kałamarnicę wampirzą - którą bardzo trudno znaleźć

and the Dumbo octopus, which looks so much like a cartoon in real life

i ośmiornicę Dumbo, na żywo wyglądającą zupełnie jak z kreskówki.

that really didn't have to change a thing when I drew it.

Nic nie muszę zmieniać kiedy ją rysuję.

I did another story on marine debris.

Następna historia mówi o morskich odpadach.

I was speaking to a lot of my friends

Rozmawiałem z wieloma przyjaciółmi

in the conservation business,

zajmującymi się ochroną przyrody

and they --

Spytałem ich

I asked them, "So what's one issue you would like everyone to know more about?"

na jaki temat wszyscy ludzie powinni wiedzieć więcej.

And they said -- this one friend of mine said,

Jeden z nich odpowiedział:

"I've got one word for you: plastic."

"Mam dla ciebie jedno słowo: plastik."

And I told him, "Well, I need something a little sexier than that.

Powiedziałem mu, że potrzebuję czegoś bardziej sexy.

Plastic just is not going to do it."

Plastik nie zda tu egzaminu.

We sort of worked things out.

Jakoś doszliśmy do porozumienia.

He wanted me to use words like polyvinyl chloride,

Chciał, żebym użył słów takich jak polichlorek winylu,

which doesn't really work in voice balloons very well.

które niezbyt pasują do moich bohaterów.

I couldn't fit them in.

Nie umiałem ich wpasować.

So what I did was I made an adventure strip.

Zrobiłem więc kreskówkę przygodową.

Basically, this bottle travels a long way.

Ta butelka zwykle przebywa długą drogę.

What I'm trying to tell readers

Chcę powiedzieć czytelnikom,

is that plastic doesn't really go away;

że plastik się nie rozkłada,

it just continues to wash downstream.

płynie dalej do oceanu.

And a lot of it ends up washing into the ocean,

To dobry zaczątek historii

which is a great story if you attach a couple characters to it,

jeśli dołączyć do tego kilka postaci,

especially if they can't stand each other, like these two.

zwłaszcza jeśli się nie znoszą.

So, I sent them to Boise, Idaho,

Wysłałem więc ich do Boise w Idaho,

where they dropped a plastic bottle

gdzie wyrzucili plastikową butelkę

into the Boise sewer system.

do systemu kanalizacyjnego.

And it ended up in the Boise River

Wylądowała w rzece Boise

and then on to the Columbia River

a stamtąd popłynęła do rzeki Kolumbia,

and then to the mouth of the Columbia

a potem do jej ujścia

and to the Pacific Ocean

i do Pacyfiku.

and then on to this place called the Great Pacific Garbage Patch --

Stamtąd trafiła do Great Pacific Garbage Patch,

which is this giant Pacific gyre in the North Pacific,

które jest gigantycznym wirem na północnym Pacyfiku,

where a lot of this plastic ends up floating around --

gdzie wiele plastikowych rzeczy pływa wkoło,

and then back onto the lagoon.

a następnie wraca do laguny.

So that was basically a buddy story

To była taka kumpelska historyjka

with a plastic bottle following along.

z plastikową butelką w tle.

So a lot of people remember the plastic bottle anyway,

Wiele osób zapamiętało butelkę,

but we really talked about marine debris and plastic

ale mówiliśmy o odpadach morskich i plastiku

in the course of that one.

na jej przykładzie.

The third storyline I did about a year and a half ago

Trzecia historia, którą stworzyłem około półtora roku temu

was probably my most difficult.

była dla mnie najtrudniejsza.

It was on shark finning, and I felt really strongly

Mówiła o odcinaniu płetw rekinom,

about this issue.

co mnie bardzo wciągnęło.

And I felt like, since my main character was a shark,

Mój główny bohater był rekinem więc czułem,

the comic strip was a perfect vehicle for telling the public about this.

że komiks jest idealnym miejscem by poruszyć ten problem.

Now, finning is the act

Obecnie odcinanie płetw wygląda tak:

of taking a shark, cutting the valuable fins off

bierze się rekina, odcina cenne płetwy

and throwing the live animal back in the water.

i wrzuca żywe zwierzę z powrotem do wody.

It's cruel, it's wasteful.

To okrucieństwo i marnotrawstwo.

There's nothing funny or entertaining about it,

Nie ma w tym nic zabawnego,

but I really wanted to take this issue on.

ale bardzo chciałem nagłośnić tę sprawę.

I had to kill my main character, who is a shark.

Musiałem uśmiercić głównego bohatera - rekina.

We start with Sherman in a Chinese restaurant,

Sherman jest w chińskiej restauracji,

who gets a fortune that he's about to get caught by a trawler,

która dostaje fortunę, gdy zostaje złapany przez trawler

which he does.

i tak się dzieje.

And then he dies.

Potem umiera.

He gets finned, and then he gets thrown overboard.

Odcinają mu płetwy i wyrzucają do wody.

Ostensibly, he's dead now.

Pozornie jest teraz martwy.

And so I killed a character that's been in the newspaper for 15 years.

Uśmierciłem bohatera, który był w gazecie od 15 lat.

So I got a lot of reader feedback on that one.

Dostałem więc spory odzew od czytelników.

Meanwhile, the other characters are talking about shark fin soup.

Inne postacie rozmawiają o zupie z płetwy rekina.

I do three or four strips after that

Robię po tym trzy czy cztery komiksy,

where we explore the finning issue

w których poruszam temat odcinania płetw

and the shark fin soup issue.

i zupy z płetwy rekina.

Sherman's up in shark heaven.

Sherman jest w rekinowym niebie.

This is what I love about comic strips, you know.

To jest właśnie to co kocham w komiksach.

You really don't have to worry about the audience suspending its sense of disbelief

Nie trzeba martwić się o to co realnie możliwe.

because, if you start with a talking shark,

ponieważ jeśli opowiadasz o mówiącym rekinie,

readers pretty much check their disbelief at the door.

czytelnicy od razu odrzucają niedowierzanie.

You can kind of do anything.

Możesz zrobić wszystko.

It becomes a near-death experience for Sherman.

Sherman doświadcza prawie-śmierci.

Meanwhile, Ernest finds his fins on the internet.

W międzyczasie Ernest znajduje płetwy w internecie.

There was a real website based in China

To była prawdziwa strona internetowa z Chin,

that actually sold shark fins,

na której sprzedawano płetwy rekina

so I kind of exposed that.

i chciałem to zaznaczyć.

And he clicks the "buy now" button.

Klika na "kup teraz".

And voila, next-day air, they show up,

I proszę, następnego dnia zjawiają się

and they surgically reattach them.

i chirurgicznie przyszywają płetwy.

I ended that series with a kind of a mail-in petition

Skończyłem tę serię czymś w rodzaju petycji

that encouraged our National Marine Fishery Service,

by Narodowa Służba Rybołówstwa Morskiego

to force other countries

nakłoniła inne kraje

to have a stronger stance with shark management.

do zajęcia zdecydowanego stanowiska

(Applause)

w sprawie rekinów. (Brawa)

Thanks.

Dziękuję.

I'd like to end with a little metaphor here.

Chciałbym zakończyć małą metaforą.

I've been trying to think of a metaphor to represent Mission Blue,

Próbowałem znaleźć metaforę ilustrującą Mission Blue

and this is what I came up with.

i oto co wymyśliłem.

Imagine you're in an enormous room,

Wyobraźcie sobie, że jesteście w ogromnym pokoju,

and it's as dark as a cave.

w którym jest ciemno jak w jaskini.

And you can have anything in that room, anything you want,

Możecie mieć wszystko co chcecie z tego pokoju

but you can't see anything.

ale nic nie widzicie.

You've been given one tool, a hammer.

Dostaliście jedno narzędzie - młotek.

So you wander around in the darkness, and you bump into something,

Błądzicie więc w ciemności i uderzacie w coś.

and it feels like it's made of stone.

Czujecie, że jest to zrobione z kamienia.

It's big, it's heavy. You can't carry it away,

Jest duże, ciężkie i nie możecie tego wynieść,

so you bang it with your hammer, and you break off a piece.

uderzacie więc w to młotkiem i odłamujecie kawałek.

And you take the piece out into the daylight.

Wynosicie ten kawałek na światło słoneczne.

And you see you have a beautiful piece of white alabaster.

Okazuje się, że trzymacie piękny kawałek alabastru.

So you say to yourself, "Well, that's worth something."

Mówicie więc do siebie: "To musi być coś warte."

So you go back into the room,

Wracacie do pokoju,

and you break this thing to pieces, and you haul it away.

rozbijacie tę rzecz na kawałki i wynosicie je.

And you find other things, and you break that up, and you haul those away.

Znajdujecie kolejne rzeczy, rozbijacie je i wynosicie.

And you're getting all kinds of cool stuff.

Macie wiele fajnych rzeczy.

And you hear other people doing the same thing.

Słyszycie jak inni robią to samo co wy.

So you get this sense of urgency,

Czujecie więc ten stan zaniepokojenia,

like you need to find as much stuff as possible as soon as possible.

że musicie znaleźć tak wiele rzeczy i jak najszybciej.

And then some yells, "Stop!"

Nagle ktoś krzyczy: "Stop!"

And they turn up the lights.

i włączają światła.

And you realize where you are; you're in the Louvre.

Uświadamiasz sobie gdzie jesteś. W Luwrze.

And you've taken all this complexity and beauty,

Zabrałeś całą tę złożoność i piękno

and you've turned it into a cheap commodity.

i zamieniłeś to w tani towar.

And that's what we're doing with the ocean.

I to właśnie robimy z oceanem.

And part of what Mission Blue is about

Częścią Mission Blue jest

is yelling, "Stop!"

krzyczenie: "Stop!",

so that each of us --

aby każdy z nas,

explorer, scientist, cartoonist, singer, chef --

badacz, naukowiec, rysownik, piosenkarz, kucharz,

can turn up the lights in their own way.

włączył światło swoim własnym sposobem.

And that's what I hope my comic strip does in a small way.

To w pewnym stopniu czyni mój komiks.

That's why I like what I do.

To dlatego to lubię.

Thanks for listening.

Dziękuję za uwagę.

(Applause)

(Brawa)