Playing the Cape Breton fiddle | Natalie MacMaster

Tłumaczenie: Michał Kwaterski Korekta: Piotr Świrgał

Natalie MacMaster: I'm going to just

Natalie MacMaster: Rozpocznę

quickly start out with

nasze spotkanie

a little bit of music here. (Applause)

od odrobiny muzyki. (Oklaski)

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Oklaski)

Thank you! (Applause)

Dziękuję! (Oklaski)

I took my shoes off to dance,

Zdjęłam buty, żeby tańczyć,

but maybe I'll get at that later.

ale może wrócę do tego później.

Anyways, I... where to start?

W każdym razie... od czego powinnam zacząć?

Well, I'm really excited

Jestem bardzo podekscytowana,

to talk a bit about

że mogę opowiedzieć co nieco

my own upbringing in music

o moim muzycznym dojrzewaniu,

and family and all of that,

rodzinie i innych rzeczach,

but I'm even more excited for you people

ale jeszcze bardziej cieszy mnie, że usłyszycie

to hear about Donnell's amazing family

o niesamowitej rodzinie Donnella

and maybe even a little bit about

i może też trochę o tym,

how we met,

jak się poznaliśmy

and all that sort of thing,

i o różnych innych ciekawostkach,

but for those of you that may not

a dla tych z Was, którzy

be familiar with my upbringing,

nie wiedzą, gdzie się wychowywałam...

I'm from Cape Breton Island,

Pochodzę z wyspy Cape Breton

Nova Scotia, eastern Canada,

w Nowej Szkocji, na wschodzie Kanady,

which is a very, very musical island,

która jest wyjątkowo umuzykalnioną wyspą,

and its origins come from Scotland

a źródłem tego jest Szkocja

with the music and all the traditions,

skąd pochodzi muzyka i wszystkie tradycje,

the dancing, the language,

taniec

which unfortunately is dying out

i język, który powoli niestety zanika

in Cape Breton.

na Cape Breton.

The traditional language is Gaelic,

Tradycyjnym językiem jest gaelicki,

but a lot of the music came

muzyka również wywodzi się

from the Gaelic language,

z kultury gaelickiej,

and the dancing and the singing

jak i taniec oraz śpiewanie,

and everything, and my bloodline

wszystko, a moi przodkowie

is Scottish through and through,

są Szkotami od wielu pokoleń

but my mother and father

podobnie jak moja matka i ojciec,

are two very, very musical people.

dwójka niezwykle umuzykalnionych ludzi.

My mom taught me to dance

Moja mama nauczyła mnie tańczyć,

when I was five, and my dad

kiedy miałam 5 lat, a tata

taught me to play fiddle when I was nine.

nauczył mnie grać na skrzypcach, gdy ukończyłam 9 lat.

My uncle is a very well-known

Mój wujek to bardzo znany

Cape Breton fiddler.

skrzypek na Cape Breton.

His name's Buddy MacMaster,

Nazywa się Buddy MacMaster

and just a wonderful guy,

i jest po prostu wspaniałym człowiekiem,

and we have a great tradition at home

mamy w domu wspaniałą tradycję

called square dancing,

zwaną tańcem w cztery pary.

and we had parties, great parties

Często też organizujemy duże przyjęcia

at our house and the neighbors' houses,

w naszym domu lub u sąsiadów,

and you talk about kitchen cèilidhs.

które nazywamy kuchennymi "cèilidhs."

Well, cèilidh first of all is Gaelic for party,

"Cèilidhs" to po gaelicku "przyjęcie"

but kitchen party

i takie kuchenne przyjęcia

in Cape Breton is very common,

są na Cape Breton bardzo popularne,

and basically somebody drops into the house,

ktoś zwyczajnie odwiedza czyjś dom

and no matter what house you go to

i nie ważne do jakiego domu trafi,

in Cape Breton, there's a fiddle there,

na Cape Breton na pewno będą tam skrzypce.

guaranteed, and I'd say,

Gwarantuję.

well there's first of all more fiddlers

Na Cape Breton jest więcej skrzypków na jednego mieszkańca

per capita in Cape Breton than anywhere

niż w jakimkolwiek innym miejscu na świecie.

in the world, so ten chances to one,

Szanse są 10 do 1,

the fellow who walked in the door

że osoba, która wejdzie

could play it, so you'd have someone come

będzie umiała grać. Jeżeli ktoś was odwiedzi,

into the house, you'd invite them to play

możecie go poprosić, żeby coś zagrał

a tune, and lo and behold

i nawet nie zauważycie,

a little party would start up and somebody would dance,

jak rozpocznie się przyjęcie. Na pewno ktoś zacznie tańczyć,

and somebody would sing, and all that sort of thing,

ktoś śpiewać i wszyscy będą się bawić.

so it was a wonderful, wonderful way

Uważam, że naprawdę cudownie było dorastać

to grow up, and that is where

w takim środowisku, tak właśnie zaczęła się

my beginnings in music come from:

moja przygoda z muzyką:

my surroundings, my family,

w najbliższym otoczeniu, w rodzinie.

just my bloodline in itself, and, oh,

Muzyka z pokolenia na pokolenie.

I've done lots of things with my music.

Próbowałam wielu rzeczy w muzyce.

I've recorded lots of CDs.

Nagrałam wiele płyt.

I was nominated for a Grammy and

Otrzymałam nominację do Grammy

I've won some awards and stuff like that,

oraz zdobyłam kilka nagród i wyróżnień,

so that's awesome,

i to jest wspaniałe,

but the best part was meeting my husband,

ale najlepszym epizodem było poznanie mojego męża,

and I've actually known Donnell

właściwie wtedy

for probably 12 years now, and

znałam go już od około 12 lat,

I'm going to get into a little bit of, I guess,

ale opowiem troszeczkę o tym,

how music brought us together,

jak

but I'm going to introduce you

zbliżyła nas muzyka.

right now to my new husband

Przedstawiam wam mojego męża,

as of October 5,

jest nim od 5 października,

Donnell Leahy. (Applause)

Donnell Leahy. (Oklaski)

(Applause)

(Oklaski)

Donnell Leahy: Thank you. I'm kind of new to the TED

Donnel Leahy: Dziękuję. Jest to moje pierwsze spotkanie

experience and I'm glad to be here,

z TED i cieszę się, że mogę tutaj być.

but I'm just trying to put it all together,

Próbowałem sobie wszystko poukładać w głowie,

trying to figure all you people out, and I've

zastanawiałem się jak podejść do publiczności

been here for a short while, and I'm starting

i teraz zaczynam rozumieć to wszystko

to understand a little bit better.

troszeczkę lepiej.

So I asked Natalie, what do I do?

Zapytałem Natalie co powinienem zrobić?

And she said, just talk about yourself.

Powiedziała, żebym opowiedział o sobie.

It's kind of boring, but I'll just tell you a little

Jednak to trochę nudne, dlatego opowiem

bit about my family. I'm one of 11 brothers

o mojej rodzinie. Jestem jednym z 11 braci

and sisters from Lakefield, Ontario,

i sióstr z Lakefield w Ontario,

an hour and a half northeast of Toronto,

jakieś półtorej godziny jazdy na północny wschód od Toronto.

and we grew up on a farm.

Dorastałem na farmie.

Mom and Dad raised beef cattle,

Mama i Tata hodowali bydło,

and I'm the oldest boy.

jestem najstarszym pośród braci.

There are four girls a little bit older than me.

Mam 4 siostry, które są niewiele starsze ode mnie.

We grew up without a television.

Wychowaliśmy się bez telewizji.

People find that strange,

Ludzie myślą, że to dziwne,

but I think it was a great blessing for us.

ale ja twierdzę, że to było dla nas błogosławieństwo.

We had a television for a few years,

Mieliśmy telewizję przez kilka lat,

but of course we wasted so much time

ale traciliśmy mnóstwo czasu,

and the work wasn't getting done,

zaniedbywaliśmy nasze obowiązki,

so out went the television.

więc telewizor poszedł w odstawkę.

We grew up playing—

Dorastaliśmy grając... Tak się składa,

Mom's from Cape Breton, coincidentally.

że mama pochodzi z Cape Breton.

Mom and Natalie's mother

Mama i matka Natalie

knew each other. We grew up playing,

znały się. Dorastaliśmy grając

and used to dance together, right, yeah.

i nawet razem tańczyliśmy, naprawdę.

(Laughter) We grew up playing a bunch of,

(Śmiech) Dorastaliśmy grając różne kawałki,

we played by ear and I think

graliśmy ze słuchu i, jak sądzę,

that's important for us because

miało to duże znaczenie, ponieważ

we were not really exposed to a lot of

nie mieliśmy za bardzo kontaktu z

different styles of music.

różnymi stylami muzycznymi.

We learned to play the instruments,

Uczyliśmy się grać na instrumentach,

but we kind of had to come from within

ale do wszystkiego dochodziliśmy sami,

or go from within, because we didn't

ponieważ nie oglądaliśmy

watch television, we didn't listen to a lot of

telewizji i rzadko słuchaliśmy radia.

radio. We went to church

Chodziliśmy do kościoła,

and to school sometimes,

czasami do szkoły,

and farmed and played music,

pracowaliśmy na farmie i graliśmy.

so we were able, I think,

Sądzę, że umożliwiło nam to

at a very critical age to develop

w krytycznym momencie rozwoju

our own style, our own self,

wyćwiczyć nasz własny styl, nasze własne "ja".

and my mother plays, my father plays,

Moja matka gra, mój ojciec również,

and the style that came

a styl, który przywędrował

from the Ottawa Valley in Ontario,

z Doliny Ottawy w Ontario,

we call it French-Canadian style

nazywany stylem francusko-kanadyjskim,

but it originated in logging camps.

pochodzi z obozów drwali.

Years ago, hundreds of men would go

Lata temu, setki mężczyzn wędrowało

up for the winter to the camps

na zimę do obozów

in Northern Ontario and in Quebec,

w Północnym Ontario i Quebecu,

and they were all different cultures,

pochodzili z różnych kultur -

and the Irish, the French, Scottish,

Irlandczycy, Francuzi, Szkoci,

German, they'd all meet, and of course

Niemcy - wszyscy spotykali się

at night, they'd play cards

w nocy i grali w karty,

and step dance and play fiddles,

stepowali i grali na skrzypcach,

and over the course of many years,

dlatego z biegiem lat

the Ottawa Valley fiddling kind of evolved

gra na skrzypcach z Doliny Ottawy ewoluowała,

and the Ottawa Valley step dancing

ewoluowało również stepowanie

evolved, so that's, I kind of started out

i tak właśnie podchwyciłem

with that style and I quickly

ten styl i szybko

started doing my own thing,

rozpocząłem eksperymentowanie z nim.

and then I met Natalie, and I was

Potem poznałem Natalie, dzięki której

exposed to the great Cape Breton fiddling.

poznałem styl gry na skrzypcach rodem z Cape Breton.

That's how we met. (Laughter)

Tak się poznaliśmy. (Śmiech)

You tell them. (Laughter)

Opowiedz im. (Śmiech)

NM: You want to or no? (Laughter)

NM: Chcesz czy nie? (Śmiech)

Well I guess I have to now.

Teraz już chyba nie mam wyboru.

Well, it's just so interesting that

Jest to interesujące o tyle, że

Donnell's upbringing was very similar

wychowanie Donnella było bardzo podobne

to mine, and I actually saw Donnell play

do mojego. Miałam okazję widzieć jak Donnell grał,

when I was about 12 years old,

gdy miałam około 12 lat,

and he and his family came to

ponieważ wraz z rodziną przyjechał

Inverness, which is about 45 minutes

do Inverness leżącego około 45 minut

from where I lived, and I was just

drogi od mojego domu.

blown away, like, it was just amazing,

Zamurowało mnie, to było coś wspaniałego,

and you'll find out why pretty soon here,

zresztą sami się zaraz przekonacie,

but I couldn't believe the fiddling

nie mogłam uwierzyć, że można tak grać.

and Mom was there with me,

Byłam z mamą,

and she was saying —

która mówiła...

Donnell's mother came up on stage

Na scenie pojawiła się mama Donnella

and danced with her children, and Mom

i tańczyła ze swoimi dziećmi, a moja mama

was saying, "That's Julie MacDonnell,

powiedziała: "To Julie MacDonnell.

I used to dance with her when we

Jako dzieci tańczyłyśmy razem.

were kids. Little did I think our children

Nawet nie podejrzewałam, że nasze dzieci

would be playing instruments, you know,

będą grały na instrumentach,

playing music, yeah."

tworzyć razem muzykę."

Twelve years, er, 20 years later little did she think

Dwanaście lat, hmm, 20 lat później, też nie przypuszczała,

her kids would be getting married,

że jej dzieci się pobiorą.

but anyway, so, then I got

Wracając, jakiś czas później ktoś do mnie zadzwonił,

a phone call about, I dunno,

jakieś 7 lat później chyba.

seven years later. I was 19,

Miałam wtedy 19 lat i byłam

first or second year of college,

na pierwszym lub drugim roku w college'u.

and it was Donnell, and

Dzwonił Donnell i powiedział:

he said "Hi, you probably don't know me

"Cześć, prawdopodobnie mnie nie znasz,

but my name is Donnell Leahy."

ale nazywam się Donnell Leahy."

And I said, "I know you.

Odpowiedziałam: "Znam cię.

I have a tape of yours at home."

Mam twoją taśmę w domu."

And he said, "Well, I'm in Truro,"

A on na to: "Wiesz, jestem w Truro",

which is where I was,

czyli tam, gdzie właśnie byłam

and he asked me out for supper.

i zaprosił mnie na kolację.

That's it. (Laughter)

To cała historia. (Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

Then — Will I keep going? (Laughs)

A potem... mam opowiadać? (Śmiech)

(Laughter)

(Śmiech)

Then we dated for two years,

Potem chodziliśmy przez dwa lata,

broke up for 10, got back together

zerwaliśmy na 10, zeszliśmy się

and got married. (Laughter) (Applause)

i pobraliśmy. (Śmiech) (Oklaski)

DL: So anyway, we're running out of time,

DL: Dobrze, czas nam ucieka,

so I'll just get to it.

więc przejdę do rzeczy.

I'm going to play a piece of music for you.

Za chwilę zagram wam pewien utwór.

It's actually a Scottish piece I've chosen.

Właściwie wybrałem szkocki kawałek.

I starts out with a slow air.

Zaczyna się od łagodnej melodii.

Airs were played in Europe

Melodie takie były grane w Europie

at burials, as a body was carried out

podczas pogrzebów, kiedy niesiono ciało

from the wake site to the burial site,

z kaplicy do miejsca pochówku.

the procession was led by a piper

Procesji przewodził dudziarz

or a fiddle player.

lub skrzypek.

I'll quickly play a short part of the air,

Szybciutko zagram fragment takiej melodii,

and then I'm going to get into

a potem przejdę

kind of a crazy tune that is very difficult

do trochę żywszej, która jest trudna

to play when you're not warmed up,

do zagrania, jeżeli jest się nie rozgrzanym.

so, if I mess it up, pretend you like it

Dlatego, jeżeli coś pomylę, udawajcie, że się wam podoba.

anyway. It's called The Banks.

Nosi tytuł "The Banks."

(Tuning)

(Strojenie)

(Laughter)

(Śmiech)

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Oklaski)

NM: Well, we're gonna play one

NM: A teraz zagramy

together now. (Applause)

razem. (Oklaski)

We're laughing, like, because

Śmiejemy się, ponieważ

our styles are totally different,

nasze style kompletnie się różnią,

as you can hear.

co da się usłyszeć.

And so, you know, Donnell and I

Donnell i ja

are actually in the process of

jesteśmy w trakcie

writing new pieces of music together

pisania nowych kawałków, które

that we can play,

będziemy mogli zagrać razem,

but we don't have any of those ready.

ale żaden z nich nie jest jeszcze gotowy.

We just started yesterday. (Laughter)

Zaczęliśmy dopiero wczoraj. (Śmiech)

So we're gonna play something together anyway.

Mimo wszystko zagramy coś wspólnie.

DL: With one minute.

DL: Przez minutę.

NM: With one minute.

NM: Przez minutę.

(Audience reaction)

(Reakcja publiczności)

DL: You start. NM: No, you have to start,

DL: Zaczynaj. NM: Nie, ty musisz zacząć,

because you've got to do your thing.

musisz zagrać ten twój fragment.

(Music)

(Muzyka)

NM: I'm not tuned. Hold on.

NM: Czekaj. Muszę się dostroić.

(Tuning)

(Strojenie)

NM: I feel like I'm in the duck or

NM: Wyglądam chyba teraz jak kaczka,

the bird pose right now. (Laughter)

albo inny ptak. (Śmiech)

(Music)

(Muzyka)

(Audience claps along)

(Publiczność klaszcze do rytmu)

(Applause)

(Oklaski)

Announcer: Great news,

Prowadzący: Dobre wieści,

they're running late downstairs.

piętro niżej jest małe opóźnienie.

We've got another 10 minutes.

Mamy dodatkowe 10 minut.

(Applause)

(Oklaski)

NM: Okay. Sure.

NM: Okej. W porządku.

All right, okay.

Wspaniale, Okej.

Let's get her going. (Applause)

Bawimy się dalej. (Oklaski)

(Tuning)

(Strojenie)

DL: What do you want to play?

DL: Co chcesz zagrać?

NM: Well, um...

NM: Hmm...

(Music) (Laughter)

(Muzyka) (Śmiech)

NM: Uh, sure.

NM: Tak, jasne.

DL: How fast?

DL: Jak szybko?

NM: Not too fast.

NM: Nie za szybko.

(Music)

(Muzyka)

(Audience claps along)

(Publiczność klaszcze do rytmu)

(Cheering)

(Okrzyki radości)

(Audience claps along)

(Publiczność klaszcze do rytmu)

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Oklaski)

DL: We're going to play a tune

DL: Teraz zagramy utwór, w którym

and Natalie's going to accompany me on the piano.

Natalie będzie akompaniować mi na fortepianie.

The Cape Breton piano playing

Gra na fortepianie w stylu Cape Breton

is just awesome. It's very rhythmic

jest wyjątkowa. Jest bardzo rytmiczna,

and, you'll see it.

sami zobaczycie.

My mom plays piano, and she learned

Moja mama gra na fortepianie, a nauczyła się

to play before they had a piano at home

zanim w domu w Cape Breton pojawił się fortepian.

in Cape Breton. Before Mom's family had

Zanim rodzina mojej mamy

a piano in Cape Breton, she learned to play

z Cape Breton kupiła fortepian, ona już wybijała

the rhythms on a piece of board,

rytmy na kawałku deski.

and the fiddlers would all congregate

Wszyscy skrzypkowie zbierali się, żeby grać

to play on the cold winter's evenings

w chłodne zimowe wieczory,

and Mom would be banging on this board,

a Mama uderzała w swoją deskę

so when they bought a piano,

i, kiedy kupili fortepian,

they bought it in Toronto and had it taken

kupili go w Toronto, przewieźli pociągiem,

by train and brought in on a horse,

a następnie konno...

a horse and sleigh to the house.

koniem zaprzęgniętym w sanie, do domu.

It became the only piano in the region,

Był to jedyny fortepian w tym regionie,

and Mom said she could basically play

a Mama mówiła, że gdy tylko dostarczyli fortepian,

as soon as the piano arrived,

już mogła grać pierwsze melodie.

she could play it because she had learned

Mogła grać, ponieważ wcześniej

all these rhythms. Anyway, we found

dużo się nauczyła. W zeszłym roku

the piano last year and were able to

znaleźliśmy ten fortepian i mogliśmy go

bring it back home. We purchased it.

przywieźć z powrotem do domu. Kupiliśmy go.

It had gone through, like,

Fortepian należał wcześniej do

five or six families,

pięciu lub sześciu rodzin,

and it was just a big thing for us,

było to dla nas coś wielkiego,

and we found actually an old picture

znaleźliśmy stare zdjęcie

of somebody and their family years ago.

kogoś z rodziną sprzed lat.

Anyway, I'm blabbering on here.

Ale dość tych głupot.

NM: No, I want you to tell them about Leahy.

NM: Nie, chciałabym, żeby usłyszeli o Leahym

DL: What about Leahy? (Laughter)

DL: Co dokładnie? (Śmiech)

NM: Just tell them what—

NM: Opowiedz im...

DL: She wants me to talk about—

DL: Chce, żebym opowiedział...

We have a band named Leahy.

Mamy zespół o nazwie Leahy.

There's 11 siblings. We, um—

Jedenaścioro rodzeństwa. My...

What will I tell them? (Laughter)

Co mam im powiedzieć? (Śmiech)

We opened—

Graliśmy na otwarcie...

NM: No surgeries.

NM: Bez upiększania.

DL: No surgeries, oh yeah.

DL: Jasne, bez upiększania.

We had a great opportunity.

Dostaliśmy wielką szansę.

We opened for Shania Twain for two years on her international tour.

Przez 2 lata otwieraliśmy koncerty Shanii Twain podczas jej międzynarodowej trasy.

It was a big thing for us, and now

To było dla nas coś wielkiego, ale teraz

all my sisters are off having babies

wszystkie moje siostry są na macierzyńskim,

and the boys are all getting married, so we're

a bracia się żenią, dlatego

staying close to home for, I guess,

zostaniemy blisko domu

another couple of weeks.

przez następnych kilka tygodni.

What can I say? I don't know what to say,

Co mogę powiedzieć? Nie wiem, co powiedzieć.

Natalie. We, uh... (Laughter)

Natalie. My, uhh... (Śmiech)

(Laughter)

(Śmiech)

NM: Is this what marriage is about?

NM: Czy na tym polega małżeństwo?

(Applause)

(Oklaski)

I like it. (Applause)

Podoba mi się. (Oklaski)

(Laughter)

(Śmiech)

DL: Oh yeah, okay,

DL: Dobrze, okej.

in my family we had seven girls, four boys,

W rodzinie było siedem dziewcząt i czterech chłopaków.

we had two fiddles and one piano,

mieliśmy dwie pary skrzypiec i fortepian

and of course we were all fighting to play

i oczywiście walczyliśmy między sobą, żeby grać

on the instruments, so dad and mom

na tych instrumentach, więc tata i mama

set a rule that you couldn't kick anyone

ustalili zasadę, że nikt nie mógł nikogo wykopać

off the instrument. You had to wait

od instrumentu. Każdy musiał czekać, aż

until they were finished, so of course,

poprzedni skończy, więc oto, co robiliśmy:

what we would do is we'd get on the piano

każdy, kto siadał przy fortepianie grał

and you wouldn't even get off to eat,

i nie przerywał nawet żeby coś zjeść,

because you wouldn't want to give it up

ponieważ gdyby zostawił instrument

to your brother or sister, and they'd wait

bratu lub siostrze, musiałby czekać i czekać...

and wait and wait, and it'd be midnight

Zatem wybijała północ,

and you'd be still sitting there on the piano,

a my dalej siedzieliśmy przy fortepianie.

but it was their way to get us to practice.

To był sposób rodziców, żebyśmy ćwiczyli.

Will we play a tune?

Zagramy coś?

NM: It worked. DL: It worked.

NM: Udało się im. DL: Udało się.

Sorry, I hate to carry on...

Przepraszam, nie lubię rozpoczynać...

So this is our last number, and we'll feature Nat on piano.

To jest nasz ostatni kawałek i Nat zagra na fortepianie.

Okay, play in, how about A?

Okej, gramy, co powiesz na A?

(Music)

(Muzyka)

(Applause)

(Oklaski)