Rev. Tom Honey: How could God have allowed the tsunami?

Tłumaczenie: Mateusz Pazdur Korekta: Monika Sulima

I am a vicar in the Church of England.

Jestem pastorem Kościoła Anglikańskiego

I've been a priest in the Church for 20 years.

Pełnię posługę kapłańską w tym Kościele od 20 lat.

For most of that time, I've been struggling and grappling

Przez większość tego czasu zmagałem się i borykałem

with questions about the nature of God. Who is God?

z pytaniami o naturę Boga. Kim jest Bóg?

And I'm very aware that when you say the word "God,"

I wiem doskonale, że kiedy wspomni się o Bogu,

many people will turn off immediately.

wielu ludzi odwróci się natychmiast.

And most people, both within and outside the organized church,

Większość ludzi, zarówno w zorganizowanym kościele, jak i poza nim,

still have a picture of a celestial controller,

wciąż ma wyobrażenie o niebiańskim kontrolerze,

a rule maker, a policeman in the sky who orders everything,

prawodawcy, policjancie z nieba, który kieruje wszystkim

and causes everything to happen.

i sprawia, że wszystko się dzieje.

He will protect his own people,

Będzie On chronić swój lud

and answer the prayers of the faithful.

i odpowiadać na modlitwy wiernych.

And in the worship of my church,

A w wyznaniu mojego Kościoła

the most frequently used adjective about God is "almighty."

najczęściej przytaczaną cechą Boga jest "wszechmogący".

But I have a problem with that.

Ja mam jednak z tym problem.

I have become more and more uncomfortable

Przez lata nabierałem coraz większych uprzedzeń

with this perception of God over the years.

do takiego sposobu postrzegania Boga.

Do we really believe that God is the kind of male boss that we've been presenting

Czy naprawdę wierzymy, że Bóg jest takim męskim szefem, jak Go przedstawialiśmy

in our worship and in our liturgies over all these years?

w naszym kulcie i w liturgiach przez te wszystkie lata?

Of course, there have been thinkers

Oczywiście niektórzy myśliciele

who have suggested different ways of looking at God.

zaproponowali inne sposoby postrzegania Boga.

Exploring the feminine, nurturing side of divinity.

Badanie kobiecej, opiekuńczej strony boskości.

Suggesting that God expresses Himself or Herself through powerlessness,

Sugerowanie, że Bóg wyraża się poprzez niemoc,

rather than power.

a nie poprzez moc.

Acknowledging that God is unknown and unknowable by definition.

Zaakceptowanie faktu, że Bóg jest z definicji nieznany i niepoznawalny.

Finding deep resonances with other religions and philosophies

Szukanie głębokich oddźwięków w innych religiach i filozofiach

and ways of looking at life as part of what is a universal and global search for meaning.

czy sposobach postrzegania życia jako części uniwersalnego i globalnego poszukiwania sensu.

These ideas are well known in liberal academic circles,

Te sugestie są dobrze znane w liberalnych kręgach akademickich,

but clergy like myself have been reluctant to air them,

ale duchowni, tacy jak ja, byli niechętni do rozpowszechniania ich,

for fear of creating tension and division in our church communities,

nie chcąc tworzyć napięć i podziałów w naszych kościelnych wspólnotach;

for fear of upsetting the simple faith of more traditional believers.

nie chcąc burzyć prostej wiary bardziej tradycyjnych wiernych.

I have chosen not to rock the boat.

Postanowiłem nie zaburzać porządku.

Then, on December 26th last year, just two months ago,

I wtedy, 26 grudnia zeszłego roku, zaledwie dwa miesiące temu,

that underwater earthquake triggered the tsunami.

podwodne trzęsienie ziemi wywołało tsunami.

And two weeks later, Sunday morning, 9th of January,

A dwa tygodnie później, w niedzielny poranek, dziewiątego stycznia

I found myself standing in front of my congregation --

stanąłem przed swoim zgromadzeniem -

intelligent, well meaning, mostly thoughtful Christian people --

przed inteligentnymi, uczynnymi, przeważnie rozsądnymi chrześcijanami -

and I needed to express, on their behalf, our feelings and our questions.

i zapragnąłem wyrazić w ich imieniu nasze uczucia i nasze pytania.

I had my own personal responses, but I also have a public role,

Miałem swoje osobiste odpowiedzi, ale pełnie także funkcję publiczną,

and something needed to be said.

więc trzeba było coś powiedzieć.

And this is what I said.

Oto co powiedziałem

Shortly after the tsunami I read a newspaper article

Wkrótce po tsunami przeczytałem w gazecie artykuł

written by the Archbishop of Canterbury -- fine title --

autorstwa Arcybiskupa Canterbury - niezły tytuł -

about the tragedy in Southern Asia.

o tragedii w południowej Azji.

The essence of what he said was this:

Jego słowa można streścić następująco:

the people most affected by the devastation and loss of life

ludzie najbardziej dotknięci przez spustoszenie i utratę życia

do not want intellectual theories about how God let this happen.

nie chcą słuchać intelektualnych teorii o tym, jak Bóg do tego dopuścił.

He wrote, "If some religious genius did come up with an explanation

Napisał: "Jeśli jakiś religijny geniusz przedstawiłby dokładne wyjaśnienie

of exactly why all these deaths made sense,

dlaczego wszystkie te śmierci miały sens,

would we feel happier, or safer, or more confident in God?"

czy wtedy czulibyśmy się szczęśliwsi, bezpieczniejsi, czy bardziej ufni w Bogu?"

If the man in the photograph that appeared in the newspapers,

Jeśli człowiek ze zdjęcia, które pojawiło się w gazetach,

holding the hand of his dead child was standing in front of us now,

trzymający za rękę swoje martwe dziecko stał teraz przed nami,

there are no words that we could say to him.

nie byłoby słów, które moglibyśmy mu powiedzieć.

A verbal response would not be appropriate.

Słowna odpowiedź byłaby nie na miejscu.

The only appropriate response would be a compassionate silence

Jedyną właściwą odpowiedzią byłoby współczujące milczenie

and some kind of practical help.

i jakaś praktyczna pomoc.

It isn't a time for explanation, or preaching, or theology;

To nie czas na wyjaśnienia, prawienie kazań czy teologię;

it's a time for tears.

to czas na łzy.

This is true. And yet here we are, my church in Oxford,

Taka jest prawda. A mimo to oto jesteśmy, w moim kościele w Oxfordzie,

semi-detached from events that happened a long way away,

na wpół oddzieleni od wydarzeń, które miały miejsce daleko stąd,

but with our faith bruised.

ale nasza wiara została zachwiana.

And we want an explanation from God.

I chcemy od Boga wyjaśnień.

We demand an explanation from God.

Żądamy od Boga wyjaśnień.

Some have concluded that we can only believe in a God who shares our pain.

Niektórzy stwierdzili, że możemy wierzyć jedynie w Boga, który dzieli z nami nasz ból.

In some way, God must feel the anguish, and grief,

W jakiś sposób Bóg musi odczuwać udręki i żal

and physical pain that we feel.

oraz ból fizyczny, który i my odczuwamy.

In some way the eternal God must be able to enter into the souls of human beings

W jakiś sposób wiekuisty Bóg musi być w stanie przenikać do dusz ludzkich

and experience the torment within.

i doświadczać cierpień wewnątrz nich.

And if this is true, it must also be that God knows the joy and exaltation

A jeśli to prawda, to Bóg musi też znać radość i zachwyt

of the human spirit, as well.

duszy człowieka.

We want a God who can weep with those who weep,

Chcemy Boga, który potrafi płakać z tymi, którzy płaczą

and rejoice with those who rejoice.

i radować się z tymi, którzy się radują.

This seems to me both a deeply moving and a convincing re-statement

Dla mnie jest to zarówno głęboko wzruszające i przekonujące świadectwo

of Christian belief about God.

chrześcijańskich przekonań co do Boga.

For hundreds of years, the prevailing orthodoxy, the accepted truth,

Przez setki lat przeważająca ortodoksja, przyjęta prawda

was that God the Father, the Creator, is unchanging

mówiła, że Bóg Ojciec, Stwórca, jest niezmienny,

and therefore by definition cannot feel pain or sadness.

więc z definicji nie może czuć bólu czy smutku.

Now the unchanging God feels a bit cold and indifferent to me.

Jednak taki niezmienny Bóg wydaje mi się nieco chłodny i obojętny.

And the devastating events of the 20th century

Druzgocące wydarzenia dwudziestego wieku

have forced people to question the cold, unfeeling God.

zmusiły ludzi do zakwestionowania chłodnego, nieczułego Boga.

The slaughter of millions in the trenches and in the death camps

Rzeź tysięcy ludzi w okopach i obozach zagłady

have caused people to ask, "Where is God in all this?

sprawiła, że ludzie zaczęli pytać: gdzie jest w tym wszystkim Bóg?

Who is God in all this?"

Kim jest w tym wszystkim Bóg?

And the answer was, "God is in this with us,

A odpowiedź brzmiała: "Bóg jest w tym z nami,

or God doesn't deserve our allegiance anymore."

albo nie zasługuje już na naszą wierność".

If God is a bystander, observing but not involved,

Jeśli Bóg jest widzem, obserwującym, ale nie biorącym udziału,

then God may well exist, but we don't want to know about Him.

to Bóg może istnieć, ale my nie chcemy go znać.

Many Jews and Christians now feel like this, I know.

Wiem, że wielu Żydów i chrześcijan obecnie tak to odczuwa.

And I am among them.

Sam jestem jednym z takich ludzi.

So we have a suffering God --

Mamy więc cierpiącego Boga.

a God who is intimately connected with this world and with every living soul.

Boga blisko złączonego z tym światem i z każdą żywą duszą.

I very much relate to this idea of God.

To wyobrażenie o Bogu szczególnie do mnie przemawia.

But it isn't enough. I need to ask some more questions,

Ale to nie wystarczy. Muszę zadać więcej pytań

and I hope they are questions that you will want to ask, as well,

i mam nadzieję, że są to pytania, które i wy będziecie chcieli zadać,

some of you.

niektórzy z was.

Over the last few weeks I have been struck by the number of times

W ciągu kilku ostatnich tygodni dotarło do mnie jak często

that words in our worship have felt a bit inappropriate, a bit dodgy.

słowa w naszym kulcie brzmiały nieco niewłaściwie, nieco ryzykownie.

We have a pram service on Tuesday mornings for mums and their pre-school children.

Odprawiamy nabożeństwa dziecięce we wtorek rano, dla mam i ich dzieci w wieku przedszkolnym.

And last week we sang with the children one of their favorite songs,

Tydzień temu śpiewaliśmy z dziećmi jedną z ich ulubionych pieśni,

"The Wise Man Built His House Upon the Rock."

"Człowiek roztropny zbudował dom na skale".

Perhaps some of you know it. Some of the words go like this:

Być może niektórzy z was znają tą pieśń. Niektóre jej fragmenty brzmią tak:

"The foolish man built his house upon the sand /

"Człowiek nierozsądny zbudował dom na piasku

And the floods came up / And the house on the sand went crash."

I przyszła powódź / A dom na piasku runął".

Then in the same week, at a funeral,

Potem, w tym samym tygodniu, na pogrzebie

we sang the familiar hymn "We Plow the Fields and Scatter,"

śpiewaliśmy znany hymn "Orzemy pola i siejemy",

a very English hymn.

bardzo angielski hymn.

In the second verse comes the line, "The wind and waves obey Him."

W drugiej zwrotce pojawia się wers: "Wiatr i fale są mu posłuszne".

Do they? I don't feel we can sing that song again in church,

Czyżby? Nie sądzę, byśmy mogli zaśpiewać tę pieśń ponownie w kościele

after what's happened.

po tym, co się stało.

So the first big question is about control.

Tak więc pierwsze wielkie pytanie dotyczy kontroli.

Does God have a plan for each of us? Is God in control?

Czy Bóg ma plan dla każdego z nas? Czy Bóg sprawuje kontrolę?

Does God order each moment? Does the wind and the waves obey Him?

Czy Bóg kieruje każdą chwilą? Czy wiatr i fale są mu posłuszne?

From time to time,

Od czasu do czasu

one hears Christians telling the story of how God organized things for them,

można usłyszeć, jak chrześcijanie opowiadają, jak Bóg zorganizował coś dla nich,

so that everything worked out all right --

tak, że wszystko ułożyło się jak należy.

some difficulty overcome, some illness cured, some trouble averted,

Udało się rozwiązać jakiś problem, wyleczyć jakąś chorobę, odwrócić jakiś kłopot,

a parking space found at a crucial time.

odnaleźć miejsce na parkingu we właściwej chwili.

I can remember someone saying this to me,

Pamiętam jak pewna kobieta opowiadała mi o tym

with her eyes shining with enthusiasm at this wonderful confirmation of her faith

ze spojrzeniem jaśniejącym entuzjazmem przez to cudowne potwierdzenie jej wiary

and the goodness of God.

i dobroci Boga.

But if God can or will do these things --

Ale jeśli Bóg potrafi zdziałać lub zamierza zdziałać te rzeczy -

intervene to change the flow of events --

interweniować, by zmieniać bieg wydarzeń -

then surely he could have stopped the tsunami.

mógł On z pewnością powstrzymać tsunami.

Do we have a local God who can do little things like parking spaces,

Czy mamy lokalnego Boga od drobnych rzeczy takich jak miejsca na parkingu,

but not big things like 500 mile-per-hour waves?

ale nie od wielkich rzeczy takich jak fale pędzące z prędkością 500 mil na godzinę?

That's just not acceptable to intelligent Christians,

To jest nie do przyjęcia dla inteligentnych chrześcijan

and we must acknowledge it.

i trzeba to zaakceptować.

Either God is responsible for the tsunami,

Albo Bóg jest odpowiedzialny za tsunami

or God is not in control.

albo Bóg nie sprawuje kontroli.

After the tragedy, survival stories began to emerge.

Po tej tragedii zaczęły się pojawiać historie o ocaleniu.

You probably heard some of them:

Pewnie słyszeliście niektóre z nich.

the man who surfed the wave,

Mężczyzna, który surfował na fali.

the teenage girl who recognized the danger

Nastolatka, która rozpoznała zagrożenie,

because she had just been learning about tsunamis at school.

bo właśnie uczyła się w szkole o tsunami.

Then there was the congregation who had left their usual church building on the shore

Było też zgromadzenie, którego członkowie opuścili swój zwyczajowy budynek kościoła na brzegu,

to hold a service in the hills.

żeby odprawić nabożeństwo na wzgórzach.

The preacher delivered an extra long sermon,

Kapłan wygłosił szczególnie długie kazanie,

so that they were still out of harm's way when the wave struck.

więc ci ludzie byli wciąż z dala od niebezpieczeństwa, gdy uderzyła fala.

Afterwards someone said that God must have been looking after them.

Potem ktoś powiedział, że to Bóg musiał mieć ich w opiece.

So the next question is about partiality.

Kolejne pytanie dotyczy więc stronniczości.

Can we earn God's favor by worshipping Him or believing in Him?

Czy możemy zyskać względy Boga oddając Mu cześć lub wierząc w Niego?

Does God demand loyalty, like any medieval tyrant?

Czy Bóg wymaga lojalności jak jakiś średniowieczny tyran?

A God who looks after His own, so that Christians are OK,

Bóg, który opiekuje się swoimi tak, że chrześcijanom nic się nie dzieje,

while everyone else perishes?

podczas gdy wszyscy inni giną?

A cosmic us and them, and a God who is guilty of the worst kind of favoritism?

Kosmiczny podział: my i oni i Bóg winny najgorszego rodzaju faworyzowania?

That would be appalling,

To byłoby odrażające

and that would be the point at which I would hand in my membership.

i to byłby moment, w którym złożyłbym rezygnację.

Such a God would be morally inferior to the highest ideals of humanity.

Taki Bóg byłby moralnie gorszy od najwyższych ideałów człowieczeństwa.

So who is God, if not the great puppet-master or the tribal protector?

Kim więc jest Bóg, jeśli nie wielkim lalkarzem i nie obrońcą plemienia?

Perhaps God allows or permits terrible things to happen,

Być może Bóg zezwala na okropne wydarzenia,

so that heroism and compassion can be shown.

aby można było okazać heroizm i współczucie.

Perhaps God is testing us: testing our charity, or our faith.

Być może Bóg wystawia nas na próbę: sprawdza naszą dobroczynność czy wiarę.

Perhaps there is a great, cosmic plan that allows for horrible suffering

Być może istnieje jakiś wielki kosmiczny plan, który dopuszcza straszliwe cierpienie,

so that everything will work out OK in the end.

aby wszystko w końcu ułożyło się dobrze.

Perhaps, but these ideas are all just variations on God controlling everything,

Być może, ale te myśli są tylko wariacjami wyobrażenia o Bogu kontrolującym wszystko.

the supreme commander toying with expendable units in a great campaign.

O najwyższym dowódcy bawiącym się niepotrzebnymi jednostkami w wielkiej kampanii.

We are still left with a God who can do the tsunami and allow Auschwitz.

Wciąż dochodzimy do Boga, który może wywołać tsunami i pozwolić na Auschwitz.

In his great novel, "The Brothers Karamazov," Dostoevsky gives these words to Ivan,

W swojej wielkiej powieści "Bracia Karamazow" Dostojewski wkłada w usta Iwana te słowa,

addressed to his naive and devout younger brother, Alyosha:

skierowane do jego naiwnego i pobożnego młodszego brata, Aloszy:

"If the sufferings of children go to make up the sum of sufferings

"Jeśli cierpienia dzieci mają się składać na sumę cierpień

which is necessary for the purchase of truth,

konieczną do zakupu prawdy,

then I say beforehand that the entire truth is not worth such a price.

mówię już teraz, że cała prawda nie jest warta takiej ceny.

We cannot afford to pay so much for admission.

Nie możemy płacić aż tyle za wstęp.

It is not God that I do not accept.

Nie chodzi o to, że nie akceptuję Boga,

I merely, most respectfully, return Him the ticket."

a jedynie o to, że z całym szacunkiem zwracam Mu bilet".

Or perhaps God set the whole universe going at the beginning

A może Bóg uruchomił na początku cały wszechświat,

and then relinquished control forever,

po czym na zawsze porzucił kontrolę nad nim,

so that natural processes could occur, and evolution run its course.

aby procesy naturalne mogły zachodzić, a ewolucja mogła przebiegać swoim torem.

This seems more acceptable,

To wydaje się bardziej dopuszczalne,

but it still leaves God with the ultimate moral responsibility.

ale wciąż obciąża to Boga najwyższą odpowiedzialnością moralną.

Is God a cold, unfeeling spectator?

Czy Bóg jest chłodnym, nieczułym widzem?

Or a powerless lover, watching with infinite compassion

Czy może bezsilną kochającą istotą, obserwującą z nieskończonym współczuciem

things God is unable to control or change?

to, czego Bóg nie jest w stanie kontrolować lub zmienić?

Is God intimately involved in our suffering,

Czy Bóg jest blisko związany z naszym cierpieniem,

so that He feels it in His own being?

tak, że On sam odczuwa je w swoim własnym jestestwie?

If we believe something like this, we must let go of the puppet-master completely,

Jeśli wierzymy w coś takiego, musimy zupełnie porzucić ideę lalkarza,

take our leave of the almighty controller, abandon traditional models.

dać sobie spokój z wszechmogącym kontrolerem, zostawić tradycyjne modele.

We must think again about God.

Musimy ponownie pomyśleć o Bogu.

Maybe God doesn't do things at all.

Może Bóg w ogóle nic nie robi.

Maybe God isn't an agent like all of us are agents.

Może Bóg nie działa tak jak my wszyscy.

Early religious thought conceived God as a sort of superhuman person,

Wczesna myśl religijna postrzegała Boga jako pewną nadludzką postać,

doing things all over the place.

działającą wszędzie.

Beating up the Egyptians, drowning them in the Red Sea, wasting cities, getting angry.

Pokonującą Egipcjan, topiącą ich w Morzu Czerwonym, wyniszczającą miasta, gniewną,

The people knew their God by His mighty acts.

Ludzie poznawali Boga według Jego potężnych czynów.

But what if God doesn't act? What if God doesn't do things at all?

A co jeśli Bóg nie działa? Co jeśli Bóg w ogóle niczego nie czyni?

What if God is in things?

Co jeśli Bóg jest we wszystkim?

The loving soul of the universe.

Kochająca dusza świata.

An in-dwelling compassionate presence, underpinning and sustaining all things.

Zamieszkująca tutaj współczująca obecność, podpierająca i podtrzymująca wszystko.

What if God is in things?

Co jeśli Bóg jest we wszystkim?

In the infinitely complex network of relationships and connections that make up life.

W nieskończenie złożonej sieci zależności i połączeń, które składają się na życie.

In the natural cycle of life and death,

W naturalnym cyklu życia i śmierci,

the creation and destruction that must happen continuously.

w stworzeniu i zniszczeniu, które muszą trwać bez przerwy.

In the process of evolution.

W procesie ewolucji.

In the incredible intricacy and magnificence of the natural world.

W niesamowitej zawiłości i wspaniałości świata przyrody.

In the collective unconscious, the soul of the human race.

W zbiorowej nieświadomości, duszy rodzaju ludzkiego.

In you, in me, mind and body and spirit.

W was, we mnie; w umyśle, ciele i duchu.

In the tsunami, in the victims. In the depth of things.

W tsunami, w ofiarach. W głębi spraw.

In presence and in absence. In simplicity and complexity.

W obecności i nieobecności. W prostocie i złożoności.

In change and development and growth.

W zmianie, rozwoju i wzrastaniu.

How does this in-ness, this innerness, this interiority of God work?

Jak działa ta wewnętrzna obecność, ta głębia Boga?

It's hard to conceive, and begs more questions.

Ciężko to sobie wyobrazić i wymaga to nowych pytań.

Is God just another name for the universe,

Czy Bóg jest po prostu jednym z imion wszechświata,

with no independent existence at all?

nie istniejącym niezależnie?

I don't know.

Nie wiem.

To what extent can we ascribe personality to God?

Do jakiego stopnia możemy przypisać Bogu osobowość?

I don't know.

Nie wiem.

In the end, we have to say, "I don't know."

Koniec końców musimy powiedzieć: "Nie wiem".

If we knew, God would not be God.

Gdybyśmy wiedzieli, Bóg nie byłby Bogiem.

To have faith in this God

Wiara w tego Boga

would be more like trusting an essential benevolence in the universe,

byłaby raczej ufnością w podstawową życzliwość we wszechświecie.

and less like believing a system of doctrinal statements.

a nie wiarą w system doktrynalnych twierdzeń.

Isn't it ironic that Christians who claim to believe

Czy to nie ironiczne, że chrześcijanie, którzy twierdzą, że wierzą

in an infinite, unknowable being

w nieskończony, niepoznawalny byt,

then tie God down in closed systems and rigid doctrines?

spętali Boga w zamkniętych systemach i sztywnych doktrynach?

How could one practice such a faith?

Jak można praktykować taką wiarę?

By seeking the God within. By cultivating my own inwardness.

Poszukując wewnętrznego Boga. Rozwijając własną duchowość.

In silence, in meditation, in my inner space, in the me that remains

W ciszy, w medytacji, w przestrzeni wewnętrznej, w "ja", które pozostaje,

when I gently put aside my passing emotions and ideas and preoccupations.

gdy delikatnie odsuwam moje niestałe emocje, myśli i zajęcia.

In awareness of the inner conversation.

W świadomości wewnętrznego dialogu.

And how would we live such a faith? How would I live such a faith?

I jak można żyć taką wiarą? Jak ja mogę żyć taką wiarą?

By seeking intimate connection with your inwardness.

Przez poszukiwanie bliskiego kontaktu z waszą duchowością.

The kind of relationships when deep speaks to deep.

Relacji, w której głębia przemawia do głębi.

If God is in all people, then there is a meeting place

Jeśli Bóg jest we wszystkich ludziach, to miejsce spotkania jest tam,

where my relationship with you becomes a three-way encounter.

gdzie moje relacje z wami stają się trójstronnym spotkaniem.

There is an Indian greeting, which I'm sure some of you know:

Jest takie hinduskie przywitanie, które niektórzy z was na pewno znają:

"Namaste," accompanied by a respectful bow,

"Namaste", z jednoczesnym ukłonem pełnym szacunku,

which, roughly translated means,

co w wolnym tłumaczeniu oznacza:

"That which is of God in me greets that which of God is in you."

"To, co jest od Boga we mnie wita to, co jest od Boga w tobie".

Namaste.

Namaste.

And how would one deepen such a faith?

A jak można pogłębiać taką wiarę?

By seeking the inwardness which is in all things.

Poszukując duchowości, która jest we wszystkim.

In music and poetry, in the natural world of beauty

W muzyce i poezji, w naturalnym świecie piękna

and in the small ordinary things of life,

i w drobnych rzeczach w życiu codziennym

there is a deep, indwelling presence that makes them extraordinary.

istnieje głęboka, zamieszkująca obecność, która czyni to wszystko niezwykłym.

It needs a profound attentiveness and a patient waiting,

Potrzebuje ona głębokiej uwagi i cierpliwego oczekiwania.

a contemplative attitude and a generosity and openness

Kontemplacyjnego nastawienia, hojności i otwartości

to those whose experience is different from my own.

na tych, których doświadczenia różnią się od moich.

When I stood up to speak to my people about God and the tsunami,

Kiedy stanąłem przed moimi wiernymi, by mówić o Bogu i tsunami,

I had no answers to offer them.

nie miałem dla nich żadnych odpowiedzi.

No neat packages of faith, with Bible references to prove them.

Żadnych ładnych pakunków wiary, potwierdzonych odniesieniami do Biblii.

Only doubts and questioning and uncertainty.

Jedynie wątpliwości, pytania i niepewność.

I had some suggestions to make --

Chciałem zasugerować pewne rzeczy -

possible new ways of thinking about God.

nowe możliwości myślenia o Bogu.

Ways that might allow us to go on, down a new and uncharted road.

Sposoby, które mogą pozwolić nam pójść dalej, nową, nieznaną drogą.

But in the end, the only thing I could say for sure was, "I don't know,"

Ale na końcu jedynym, co mogłem stwierdzić z pewnością było: "Nie wiem"

and that just might be the most profoundly religious statement of all.

i być może to jest najgłębiej religijne stwierdzenie ze wszystkich.

Thank you.

Dziękuję.