Tom Osborn: A new way to help young people with their mental health | TED

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

Around the world and especially in low-resource countries

ကမ္ဘာအနှံ့မှာ အထူးသဖြင့် ရင်းမြစ် နည်းပါးတဲ့ ကျွန်တော့

like my home country of Kenya,

မွေးရပ်မြေ ကင်ညာလို နိုင်ငံတွေမှာ

mental health problems prevent young people

စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာက လူငယ်တွေကို

from living independent and successful lives.

လွတ်လပ်၊အောင်မြင်တဲ့ ဘဝတွေမှာ နေထိုင်တာကနေ တားဆီးတယ်။

I was born and raised in a small sugarcane farm.

ကျွန်တော်က ကြံခင်းလေးတစ်ခုမှာ မွေးဖွားကြီးပြင်းခဲ့တာပါ။

Some of my early memories are those of my younger brother and I

ကျွန်တော့ အစောဆုံး အမှတ်ရမှုတွေကတော့ အစ်ကိုနဲ့လျှောက်သွားရင်း

walking around and pretending that we owned the sugarcane.

ကျွန်တော်တို့တွေ ကြံကို ပိုင်တယ်လို့ ဟန်ဆောင်နေခဲ့တာပါ။

But most of these memories were actually from school.

ဒါပေမဲ့ ဒီအမှတ်ရမှု အများစုဟာ တကယ်တော့ ကျောင်းကနေပါ၊

My parents and especially my mother,

ကျွန်တော့ မိဘတွေ၊ အထူးသဖြင့် အမေက

made sure that I knew how much they'd sacrificed

ကျွန်တော့အတွက် သူတို့ မရခဲ့တဲ့ ပညာရေးနဲ့

for me to have the education

အောင်မြင်မှု လမ်းကြောင်းရဖို့

and the path to success that they did not.

ဘယ်လောက် အနစ်နာခံခဲ့ရတာကို ကျွန်တော်သိအောင်လုပ်တယ်။

They were very clear that the stakes were too high.

လောင်းကြေးတွေ မြင့်လွန်းတာကို သူတို့ သိပ်သေချာခဲ့တယ်။

There was no room for disappointment.

စိတ်ပျက်မှုအတွက် နေရာမရှိခဲ့ဘူး။

There was no room for failure.

ကျရှုံးမှုအတွက် နေရာမရှိခဲ့ဘူး။

When I was 12,

ကျွန်တော် ၁၂ နှစ် မှာ

I moved to the boarding section of a local primary school.

အနီးအနားက မူလတန်းကျောင်းတစ်ကျောင်းရဲ့ ဘော်ဒါဆောင်ကို ပြောင်းခဲ့တယ်။

Here we will wake up at 4am to a set of math problems

ဒီမှာ မနက်စာမတိုင်မီ တွက်ဖို့လိုတဲ့ သင်္ချာပုစ္ဆာတွေတစ်စုအတွက်

that we had to solve before breakfast.

မနက် ၄ နာရီ နိုးရလိမ့်မယ်။

We'd only go to bed, sometimes after 11,

အိပ်ရာဝင်တာ တစ်ခါတလေ ၁၁ နာရီ ထိုးပြီးမှပါ။

if we solved that night's science problems.

ညဘက် သိပ္ပံပုစ္ဆာတွေကို တွက်ရတယ်ဆိုရင်

In high school, the pressure was even higher.

အထက်တန်းကျောင်းမှာ ဖိအားက ပိုတောင်များပါတယ်။

The early-morning to late-night routines

မနက်စောစောကနေ ညနေနှောင်းပိုင်း

were now supplemented by Saturday and Sunday classes.

အလုပ်တွေကို အခု စနေ တနင်္ဂနွေ အတန်းတွေနဲ့ ဖြည့်ခဲ့တယ်။

It was here in high school

ဒီထမင်းပေါင်းအိုးစနစ်က

where I began to notice the personal,

ကျွန်တော်ကိုယ်တိုင်နဲ့ အနားက လူတွေကို ပေးခဲ့တဲ့

emotional and behavioral toll that this pressure-cooker system

ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ၊ခံစားမှုနဲ့ အပြုအမူဆိုင်ရာ ဆင်းရဲဒုက္ခကို စတင်

had exerted of myself and those around me.

သတိပြုမိတာက အထက်တန်းကျောင်းမှာပါ၊

I noticed it, for example,

ဥပမာ ကျွန်တော် သတိထားမိတာက

when tired of cramming the production of sulfuric acid,

ကန့်ငရဲမီး ထုတ်လုပ်မှုကို တွန်းလုပ်တာနဲ့ ပင်ပန်းတဲ့အခါ

I stopped taking notes or engaging with chemistry in 10th grade.

မှတ်စုထုတ်တာ(သို့) ဒဿမတန်း ဓာတုဗေဒနဲ့ ထိတွေ့တာကို ရပ်လိုက်တယ်။

I noticed it when my friend Onsongo

ကျွန်တော့သူငယ်ချင်း Onsongo မောပန်းပြီး

tired that his life had been reduced to a letter grade,

သူ့ဘဝu စာအဆင့်တစ်ခုဆီ လျှော့ချခံရတာ၊စိတ်ကုန်ပြီး ကျောင်းထွက်တဲ့

had enough and quit school.

အချိန်ကို သတိထားမိတယ်။

I noticed it when a schoolmate, whom I will call Otieno,

Otieno လို့ ကျွန်တော် ခေါ်မယ့် ကျောင်းသွားဖော် သတ်သေသွားတဲ့အချိန်ကို

took his own life.

သတိထားမိတယ်။

But all this time,

ဒါပေမဲ့ ဒီအချိန်အားလုံး၊

all this time, what came to mind was that this was life.

ဒီအချိန်အားလုံး စိတ်မှာ ပေါ်လာတာက ဘဝပါ။

Life was trouble sleeping or sleeping too much.

ဘဝဆိုတာက အိပ်ဖို့ခက်တာ(သို့) အလွန်အမင်း အိပ်တာပါ။

Life was little interest or pleasure in doing the things that gave you joy.

ဘဝဆိုတာက ပျော်ရွှင်မှုပေးတာတွေ လုပ်ရာမှာ စိတ်ဝင်စားမှု(သို့)ကြည်နူးမှုမရှိသလောက်ပါ။

Life was constantly feeling down,

ဘဝဆိုတာက အမြဲမပြတ် စိတ်ဓာတ်ကျနေခဲ့တာပါ။

crushing under the weight of the feelings of hopelessness.

မျှော်လင့်ချက်မဲ့မှု ခံစားချက်တွေရဲ့ ဝန်အောက်မှာ ကြေနေတာပါ။

That was life.

ဒါက ဘဝပါ။

It was only recently, some five years after high school,

အထက်တန်းကျောင်းပြီးနောက် ငါးနှစ်အကြာ မကြာခင်ကမှပဲ

that I began to realize that what we thought was life

ဘဝလို့ ကျွန်တော်တို့ ထင်ခဲ့တာက တကယ်တော့ စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေ

could have, in fact, been mental health problems.

ရှိနိုင်တာကို သဘောပေါက်ခဲ့တယ်။

Was it possible that we were struggling with depression and anxiety

စိတ်ပျက်မှု၊ပူပန်မှုနဲ့အတူ ကျွန်တော်တို့ ရုန်းကန်နေခဲ့ပြီး

and just didn't know about it?

ဒါကိုမသိတာက ဖြစ်နိုင်လား။

That, in fact, was the case.

တကယ်တော့ ဒါက အဓိကပါ။

Studies now show that almost 50 percent of Kenyan adolescents

ကင်ညာသား ဆယ်ကျော်သက်တွေရဲ့၅၀ ရာခိုင်နှုန်း နီးပါးဟာ စိတ်ကျန်းမာရေး ပြဿနာတွေနဲ့

struggle with mental health problems.

ရုန်းကန်ရတယ်လို့ အခု လေ့လာမှုတွေက ပြတယ်။

And in such a youthful country,

လူဦးရေရဲ့ တစ်ဝက်က ၁၉ နှစ်

where half the population is 19 years or younger,

(သို့) ပိုငယ်တဲ့သူတွေရှိတဲ့ ဒီလောက် နုပျိုတဲ့ နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံအတွင်းမှာ

youth mental health has now become an urgent public health priority.

လူငယ် စိတ်ကျန်းမာရေးက အခု အရေးပေါ် ပြည်သူ့ကျန်းမာရေး ဦးစားပေးတစ်ခု ဖြစ်လာတယ်။

Over the past few years,

နှစ်အနည်းငယ်က ပြည်သူ့

I've been working to turn this public health problem

ကျန်းမာရေး ပြဿနာကို လူငယ်တွေအတွက်

into an opportunity for young people

အခွင့်အလမ်းအဖြစ်ပြောင်းဖို့

to reimagine and redefine what mental health care could look like.

စိတ်ကျန်းမာရေးစောင့်ရှာက်မှု ဘယ်လိုဆိုတာ ပြန်အနက်ဖွင့်ဖို့ လုပ်နေတယ်။

We're doing this by tackling the three big issues

လူငယ်တွေကို အကူအညီရတာကနေ တားဆီးနေတဲ့

that prevent young people from getting help.

ပြဿနာကြီး သုံးခုကို ကိုင်တွယ်ရင်း လုပ်နေကြတာပါ။

One, the lack of mental health experts.

တစ်၊ စိတ်ကျန်းမာရေး ကျွမ်းကျင်သူတွေ ကင်းမဲ့မှု၊

Two, the stigma around mental health.

နှစ်၊ စိတ်ကျန်းမာရေးပတ်လည်က အရှက်ရမှုနဲ့

And three, the sad reality that most mental health treatments

သုံး၊ စိတ်ကျန်းမာရေး ကုသမှုအများဆုံးကို ကျွန်တော်နဲ့ ကျွန်တော့လို

were not built and designed for young people

နောက်ခံအကြောင်း ရှိပုံရတဲ့ လူငယ်တွေအတွက်

who look like me and have my background.

တည်ဆောက်၊ပုံဖော်မထားတဲ့ ဝမ်းနည်းစရာ အဖြစ်မှန်ပါ။

Because we have only two clinicians for every one million Kenyans,

ဘာလို့လဲဆိုတော့ ကင်ညာသား တစ်သန်းမှာ အထူးကု ဆရာဝန် နှစ်ယောက်ပဲရှိတာကြောင့်ပါ။

and two -- yes, only two --

ဟုတ်ပါတယ်၊ တစ်နိုင်ငံလုံးမှာ

child and adolescent psychiatrist in the whole country,

ကလေးနဲ့ ဆယ်ကျော်သက် စိတ်ရောဂါ အထူးကုဆရာဝန် နှစ်ယောက်တည်းပါ။

we are expanding mental health care access by training [18- to 22-year-old] Kenyans

၁၈ -၂၂ အရွယ်တွေကို သာမန် ပံ့ပိုးသူတွေအဖြစ် သင်တန်းပေးကာ စိတ်ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု

as lay providers.

အခွင့်အလမ်းကို တိုးချဲ့နေတာပါ။

These young Kenyans are delivering evidence-based care to their peers

ဒီငယ်ရွယ်တဲ့ ကင်ညာသားတွေဟာ သက်တူရွယ်တူ တွေဆီ အကူအညီရနိုင်ချင်တဲ့ လူငယ်အားလုံးကို

through a structured and tiered model

သေချာစေတဲ့ အဆင့်ဆင့်၊တည်ဆောက်ထားတဲ့

that ensures that all young people who want can get help.

ပုံစံငယ်တစ်ခုကနေ အထောက်အထား အခြေပြု စောင့်ရှောက်မှုကို ပို့ပေးနေတယ်။

Because of a stigma of mental health

ကင်ညာရဲ့ ကိုလိုနီ အတိတ်ကနေ တည်ရှိဆဲဖြစ်တဲ့

that still exists from Kenya's colonial past,

စိတ်ကျန်းမာရေးရဲ့ အရှက်ရမှုတစ်ခုကြောင့်

we are delivering interventions

စိတ်ကျန်းမာရေးရဲ့ နည်းလမ်းတကျ

without a formal diagnosis of mental health,

ရောဂါရှာဖွေမှုမပါတဲ့ ကြားဝင်ကုသမှုတွေကို ပေးပို့နေပြီး

and our interventions focus on building character strengths,

ကြားဝင်ကုသမှုတွေက ပင်ကိုစရိုက် အားအင်တွေ တည်ဆောက်ခြင်း၊ တစ်ဦးချင်း

on strengthening individual autonomy

ကိုယ်ပိုင်လွတ်လပ်မှုကို အားကောင်းစေခြင်း၊

and on improving overall human functioning and well-being.

ယေဘုယျ လူသား လုပ်ဆောင်မှုနဲ့ ကျန်းမာသုခ တိုးတက်စေခြင်းအပေါ်မှာ အာရုံစိုက်တာပါ။

Because our lay providers work within the communities

သာမန် ထောက်ပံ့ပေးသူတွေက သူတို့ လာကြတဲ့ ရပ်ရွာတွေ၊

where they come from,

သူတို့ကိုယ်တိုင်တက်ခဲ့တဲ့

in the school systems that they themselves went to

ကျောင်းစနစ်တွေ အတွင်းမှာ အလုပ်လုပ်ပြီး

and deliver what is truly a for-youth and by-youth mental health care treatment,

လူငယ်အတွက် လူငယ်က စစ်မှန်တဲ့ စိတ်ကျန်းမာရေး ကုသမှုကို ပို့ပေးတာကြောင့်

we are fixing the divide between mental health treatment

စိတ်ကျန်းမာရေးကုသမှုနဲ့ သူတို့ထမ်းဆောင်တဲ့ ရပ်ရွာတွေရဲ့ လူမှုရေးနဲ့ ယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ

and the social and cultural needs of the communities that they serve.

လိုအပ်ချက်တွေကြားက ပိုင်းခြားမှုကို ကျွန်တော်တို့ သတ်မှတ်နေတယ်။

Since 2018, we have used this youth-based model

၂၀၁၈ ကတည်းက ကင်ညာအနှံ့မှာ စိတ်ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုဖြစ်ပေါ်ဖို့

to bring mental health care across Kenya.

ဒီလူငယ် အခြေပြု ပုံစံငယ်ကို အသုံးပြုခဲ့တယ်။

And what we have found is that this model works.

ဒီပုံစံငယ်က အလုပ်ဖြစ်တာကို ကျွန်တော်တို့ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Young people are reporting reductions in depression and anxiety symptoms.

လူငယ်တွေက စိတ်ဓာတ်ကျမှုနဲ့ ပူပန်မှု လက္ခဏာ တွေ လျော့နည်းမှုတွေကို သတင်းပို့နေတယ်။

They’re reporting improvements in their social relationships

လူမှုဆက်ဆံရေးတွေမှာ တိုးတက်မှုတွေနဲ့ ကမ္ဘာကို ပြောင်းလဲဖို့

and in their views about their abilities to change the world.

သူတို့ရဲ့စွမ်းရည်တွေနဲ့ ပတ်သက်တဲ့ အမြင်တွေကို သတင်းပို့နေတယ်။

And in what will make my mom happy,

ကျွန်တော့အမေကို ပျော်ရွှင်စေယ့် အရာက

they are also reporting improvements in their academic grades.

သူတို့ဟာ ပညာရေးဆိုင်ရာ အဆင့်တွေမှာ တိုးတက်မှုတွေကိုပါ သတင်းပို့နေတာပါ။

Mental health is not a Kenyan problem.

စိတ်ကျန်းမာရေးဟာ ကင်ညာ ပြဿနာတစ်ခု မဟုတ်ဘူး။

It is not an African problem.

အာဖရိကန် ပြဿနာတစ်ခု မဟုတ်ဘူး။

This is a global problem.

ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ပြဿနာတစ်ခုပါ။

We need big ideas to tackle this problem.

ဒီပြဿနာကို ကိုင်တွယ်ဖို့ ဧရာမ စိတ်ကူးတွေ လိုအပ်တယ်။

And our case for optimism is that our youth-oriented,

အကောင်းမြင်မှုအတွက် ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဖြစ်ရပ်က လူငယ် အလေးပေးတဲ့၊

community-focused model can be a template for the rest of the world.

ရပ်ရွာကို အာရုံစိုက်တဲ့ ပုံစံငယ်က ကျန်တဲ့ ကမ္ဘာအတွက် လမ်းညွှန်တစ်ခု ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

One other early memory from childhood

ကလေးဘဝက အခြား အစောပိုင်း အမှတ်ရမှုတစ်ခုက

is a story that my grandmother, Yunita, told me.

ကျွန်တော့အဖွား Yunita ပြောပြခဲ့တဲ့ ပုံပြင်တစ်ပုဒ်ပါ။

A long time ago, before the sugarcane farms,

ရှေးရှေးတုန်းက ကြံခင်းတွေမရှိခင်က၊

before the grass-thatched huts and the round compounds,

မြက်သက်ကယ် မိုးထားတဲ့ တဲတွေနဲ့ ခြံဝိုင်းတွေမရှိခင်က

the animals lived happily because there was plenty in the land

မြေယာမှာ အများအပြားရှိပြီး စောင့်မျှော်ဖို့ အနာဂတ်တစ်ခုရှိတော့

and a future to look forward to.

သတ္တဝါတွေ ပျော်ရွှင်စွာနေထိုင်ခဲ့ပေမဲ့

But farming threatened the land,

လယ်လုပ်ငန်းက မြေယာကို ခြိမ်းခြောက်ပြီး

and the future was all of a sudden bleak.

အနာဂတ်က ရုတ်တရက် စိတ်ဓာတ်ကျစရာ ဖြစ်သွားတယ်။

And so the lion roared.

ဒီလိုနဲ့ ခြင်္သေ့က ဟိန်းတယ်။

But there was no water.

ဒါပေမဲ့ ရေက မရှိခဲ့ဘူး။

And the elephant grunted.

ဆင်က တအီအီအော်တယ်။

But there was no water.

ဒါပေမဲ့ ရေက မရှိခဲ့ဘူး။

And the cheetah yelped,

သစ်ကျုတ်က စူးခနဲ အော်တယ်။

but there was no water.

ဒါပေမဲ့ ရေက မရှိခဲ့ဘူး။

But when the young antelope asked them to come together

ဒါပေမဲ့ ဒရယ်ငယ်လေးက အားလုံး အတူစုပြီး ရေတွင်းတစ်တွင်း ဆောက်ဖို့

and build a well, there was water.

သူတို့ကို ပြောတော့ ရေရှိသွားတယ်။

There was a future.

အနာဂတ်တစ်ခု ရှိသွားတယ်။

There was hope.

မျှော်လင့်ချက် ရှိခဲ့တယ်။

This is our young antelope moment.

ဒါက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ဒရယ်ငယ်လေး ကာလပါ။

Let us come together and let us build a world

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းလုံးက လူငယ်တွေအားလုံး

where all young people, all over the world can flourish and thrive.

ကြီးပွားတိုးတက်နိုင်တဲ့ ကမ္ဘာတစ်ခုကို အတူ စုပြီး တည်ဆောက်ရအောင်ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)