The incredible chemistry powering your smartphone | Cathy Mulzer

Translator: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Myo Aung Reviewer: Sanda Aung

When I waltzed off to high school with my new Nokia phone,

ကျွန်မ Nokia ဖုန်းအသစ်ဖြင့် အထက်တန်းကျောင်းကို ထွက်လာစဉ်

ကျွန်မ အရင်တုန်းက သုံးခဲ့တဲ့ ပန်းနုရောင် စကားပြောစက်အတွက်

I thought I just had the new, coolest replacement

for my old pink princess walkie-talkie.

နောက်ဆုံးပေါ် အကောင်းဆုံး အစားထိုးစရာ ကို ပိုင်ဆိုင်ထားပြီလို့ ထင်မိပါတယ်။

Except now, my friends and I could text or talk to each other

အခုတော့ သူငယ်ချင်းတွေနဲ့ ကျွန်မဟာ စာတိုတွေကို အပြန်အလှန်ပို့နိုင်ပြီ။

wherever we were,

ကျွန်မတို့ ဘယ်မှာပဲ ရှိရှိ

instead of pretending,

ပြေးလွှားရင်း၊ အိမ်နောက်ဘက်မှာ ကစားနေစဉ်

when we were running around each other's backyards.

အချိန်မရွေး ဆက်သွယ် စာရေးလို့ ရလာနိုင်ခဲ့ပါပြီ။

Now, I'll be honest.

ကျွန်မ အကြောင်းတစ်ခုကို ဝန်ခံပြောချင်တယ်။

Back then, I didn't think a lot about how these devices were made.

အဲဒီတုန်းက ဒီကိရိယာတွေကို ဘယ်လို ပြုလုပ်ထားမှန်း သိပ်မစဉ်းစားမိခဲ့ပါဘူး။

They tended to show up on Christmas morning,

ခရစ်စမတ် နံနက်ခင်းတွင် ၎င်းတို့ဟာ ပေါ်လာတတ်ခဲ့ပါတယ်။

so maybe they were made by the elves in Santa's workshop.

အဲဒါတွေကို Santa ရဲ့အလုပ်ရုံထဲက elves တွေ လုပ်ခဲ့ကြတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

Let me ask you a question.

မေးခွန်းတစ်ခုမေးပါရစေ

Who do you think the real elves that make these devices are?

ဒီကိရိယာတွေကို တကယ်ထုတ်လုပ်ပေးကြတဲ့ သူတွေက ဘယ်သူတွေလို့ ထင်ကြပါသလဲ။

ကျွန်မသိတဲ့ လူတော်တော်များများကို မေးကြည့်ခဲ့တော့

If I ask a lot of the people I know,

they would say it's the hoodie-wearing software engineers in Silicon Valley,

Silicon Valley က ဆော့ဝဲအင်ဂျင်နီယာတွေ ပါလို့ ဖြေကြားခဲ့ကြပါတယ်။

hacking away at code.

ကုဒ်တွေ ထည့်သွင်းပေးကြတဲ့ သူတွေလေ။

But a lot has to happen to these devices

ဒါပေမဲ့ ဒီကိရိယာတွေ သုံးနိုင်ရန် အသင့်ဖြစ်လာဖို့အတွက်

before they're ready for any kind of code.

ကုဒ်တွေအတွက် အသင့်ဖြစ်လာဖို့ လုပ်ပေးရတာ အများကြီးပါပဲ။

These devices start at the atomic level.

ဒီကိရိယာတွေကို အက်တမ် အဆင့်မှ စတင်ထုတ်လုပ်ရပါတယ်။

So if you ask me,

ဒီတော့ တကယ်တမ်း လုပ်ပေးကြသူတွေက

the real elves are the chemists.

ဓာတုဗေဒပညာရှင်တွေပါလို့ ကျွန်မက ဆိုချင်ပါတယ်။

That's right, I said the chemists.

ဟုတ်ပါတယ်၊ ဓာတုဗေဒပညာရှင်တွေလို့ ကျွန်မပြောချင်တယ်။

Chemistry is the hero of electronic communications.

ဓာတုဗေဒ ဟာ အီလက်ထရောနစ် ဆက်သွယ်မှုရဲ့ သူရဲကောင်းပါ။

And my goal today is to convince you

ဒီနေ့ ကျွန်မက ရှင်တို့အားလုံး အဲဒါကို

to agree with me.

သဘောတူလက်ခံလာအောင် နားချမှာပါ။

OK, let's start simple,

ကောင်းပြီ၊ ရိုးရိုးလေး စတင်လျက်

and take a look inside these insanely addictive devices.

ကျွန်မတို့ မသုံးဘဲမနေနိုင်ကြတဲ့ ဒီကိရိယာ တွေရဲ့ အတွင်းပိုင်းကို ကြည့်ကြရအောင်။

Because without chemistry,

ဓာတုဗေဒကသာ ကူမပေးခဲ့ရင်

what is an information superhighway that we love,

ကျွန်မတို့ ကြိုက်ကြတဲ့ အချက်အလက်များရဲ့ ဆူပါလမ်းမကြီးဟာ

would just be a really expensive, shiny paperweight.

အကုန်အကျကြီးမားလှတဲ့ စာရွက်ထုပ်ကြီး ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။

Chemistry enables all of these layers.

ဓာတုဗေဒဟာ ဒီအလွှာတွေအားလုံးကို အသက်သွင်းပေးပါတယ်။

Let's start at the display.

ပုံတွေပြပေးပုံမှ စတင်ကြပါစို့။

How do you think we get those bright, vivid colors

ကျွန်မတို့ စွဲမက်ကြတဲ့ အခုလို တောက်ပ စိုပြေတဲ့

that we love so much?

အရောင်တွေကို ကျွန်မတို့ ဘယ်လိုရတယ် ထင်ပါသလဲ။

Well, I'll tell you.

ကောင်းပြီ၊ ကျွန်မပြောပြပေးပါမယ်။

There's organic polymers embedded within the display,

အော်ဂဲနစ်ပိုလီမာတွေကို စခရင်ထဲမှာ ထည့်သွင်းပေးထားတယ်၊

that can take electricity and turn it into the blue, red and green

၎င်းတို့ဟာ လျှပ်စစ်ကိုရယူလျက် အပြာ၊ အနီနဲ့ အစိမ်းရောင်တွေကို

that we enjoy in our pictures.

ကျွန်မတို့အတွက် ပြသပေးကြပါတယ်။

What if we move down to the battery?

ဘက်ထရီဘာက်ကို သွားကြည့်ကြပါစို့။

Now there's some intense research.

ဒီမှာတော့ အပြင်းအထန် လေ့လာကြဖို့ လိုပါမယ်။

How do we take the chemical principles of traditional batteries

အစဉ်အလာ ဘက်ထရီတွေရဲ့ အခြေခံမူတွေကိုပဲ ယူပြီး

and pair it with new, high surface area electrodes,

ဧရိယာကြီးမားတဲ့ လျှပ်ခေါင်းအသစ်တွေကို တွဲဖက်ပေးခြင်းဖြင့်

so we can pack more charge in a smaller footprint of space,

နေရာကျဉ်းကျဉ်းလေးတွင် အားကိုပိုပြီး သွင်းပေးနိုင်လို့

so that we could power our devices all day long,

ကျွန်မတို့ ဆယ်လ်ဖီ ရိုက်နေရင်း တစ်နေ့လုံး သုံးနေစဉ်

while we're taking selfies,

ဘက်ထရီတွေကို ပြန်အားသွင်းရန်

without having to recharge our batteries

ဒါမှမဟုတ် ပလပ်ကို တချိန်လုံး ထိုးထားရန်

or sit tethered to an electrical outlet?

မလိုအပ်ပဲ သုံးစွဲနိုင်ကြတာပါ။

What if we go to the adhesives that bind it all together,

ပြီးတော့ ကျွန်မတို့ မကြာခဏ ထုတ်သုံးတာကို ခံနိုင်ရည် ရှိအောင်

so that it could withstand our frequent usage?

ပါဝင်ပစ္စည်းအားလုံးကို ကပ်ပေးတဲ့ ကော်ကလည်း လေ့လာစရာပါ။

After all, as a millennial,

ကျွန်မက နှစ်ထောင်ပြည့်နှစ်မှာ မွေးခဲ့သူဆိုတော့

I have to take my phone out at least 200 times a day to check it,

ကျွန်မဖုန်းကို စစ်ကြည့်ရန် အနည်းဆုံး အကြိမ် ၂၀၀ ထုတ်ယူခဲ့ပြီး

and in the process, drop it two to three times.

သုံးကြိမ်လောက် ချပစ်လျက် စမ်းသပ်ကြည့်ခဲ့ပါသေးတယ်။

ဒါပေမဲ့ ဒီစက်တွေရဲ့ တကယ့်ဦးနှောက်က ဘာတွေများလဲ။

But what are the real brains of these devices?

What makes them work the way that we love them so much?

ကျွန်မ ဒီလောက်ကြီး သဘောကျအောင် ဘာတွေက ၎င်းတို့ကို လုပ်ကိုင်စေတာလဲ။

Well that all has to do with electrical components and circuitry

ဆားကစ်ဘုဒ်ထဲမှာ အားလုံးကို ပုံနှိပ်ပေးထားတဲ့

that are tethered to a printed circuit board.

လျှပ်စစ် အစိတ်အပိုင်းတွေက အဲဒါကို လုပ်ကိုင်ပေးကြပါတယ်။

Or maybe you prefer a biological metaphor --

ရှင်တို့ ပိုကြိုက်မယ်ဆိုရင် ဇီဝဗေဒ ဥပမာဖြင့် ပြောပြနိုင်ပါမယ်--

the motherboard, you might have heard of that.

Motherboard ဆိုတာ ကြားဖူးခဲ့ကြမှာပါ။

ပုံနှိပ်ဆားကစ်ဘုဒ်တွေကို အခုနောက်ပိုင်းမှာ သိပ် မသုံးနှုံးကြတော့ပါဘူး။

Now, the printed circuit board doesn't really get talked about a lot.

အဲဒီလို ဖြစ်ရခြင်းရဲ့ အကြောင်းရင်းကို ကျွန်မ တကယ့်ကို မသိပါ။

And I'll be honest, I don't know why that is.

Maybe it's because it's the least sexy layer

အဲဒါဟာ စွဲဆောင်မှုအနည်းဆုံး အလွှာဖြစ်လို့များလား၊

and it's hidden beneath all of those other sleek-looking layers.

များပြားလှတဲ့ အလွှာတွေရဲ့ အောက်ဆုံးမှာ ပုန်းကွယ်နေလို့လား မပြောတတ်ပါ။

But it's time to finally give this Clark Kent layer

တကယ်တော့ ဒီ Clark Kent အလွှာကို၊

the Superman-worthy praise it deserves.

ဆူပါမင်လို ချီးမွမ်းထိုက်တဲ့ အလွှာကို လေ့လာကြည့်ကြပါစို့။

And so I ask you a question.

ကျွန်မက မေးခွန်း တစ်ခုကို မေးမယ်။

What do you think a printed circuit board is?

ပုံနှိပ်ဆားကစ်ဘုဒ်ကို ရှင်တို့ ဘယ်လိုများ ထင်ကြလဲ။

ရှင်းပြဖို့အတွက် ဥပမာနဲ့ ပြရပါမယ်။

Well, consider a metaphor.

Think about the city that you live in.

ရှင်တို့ နေထိုင်ကြတဲ့ မြို့အကြောင်းကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါ။

You have all these points of interest that you want to get to:

ရှင်တို့ သွားလာကျ စိတ်ဝင်စားစရာ နေရာတွေ ရှိကြမှာပါ-

your home, your work, restaurants,

ကိုယ့်နေအိမ်၊ ကိုယ့်အလုပ်၊ စားသောက်ဆိုင်တွေ၊

a couple of Starbucks on every block.

ဟိုတစ်နေရာ ဒီတစ်နေရာမှာ ရှိကြတဲ့ Starbucks ဆိုင်တွေ။

And so we build roads that connect them all together.

အဲဒါတွေကို ဆက်သွယ်ဖို့ ကျွန်မတို့ဟာ လမ်းတွေကို ဆောက်ပေးကြရတယ်။

That's what a printed circuit board is.

ပုံနှိပ်ဆားကစ်ဘုဒ်ဆိုတာ အဲဒါမျိုးပါ။

Except, instead of having things like restaurants,

ဒါပေမဲ့ ခုနက စားသောက်ဆိုင်တွေလို အရာတွေအပြင်

we have transistors on chips,

အဲဒီမှာ ချစ်ပ်ထဲတွင် ထရန်စစ္စတာတွေ ရှိမယ်၊

capacitors, resistors,

capacitor ​တွေ၊ resistor တွေ

all of these electrical components

တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ဆက်သွယ်အလုပ်လုပ်ဖို့ လိုအပ်ကြတဲ့

that need to find a way to talk to each other.

ဒီ့ပြင် လျှပ်စစ်အစိတ်အပိုင်းလေးတွေ အဲဒီမှာ ရှိကြပါသေးတယ်။.

And so what are our roads?

ဒီလိုဆို ကျွန်မတို့ရဲ့ လမ်းတွေက ဘာတွေများလဲ။

Well, we build tiny copper wires.

ကောင်းပြီ၊ ကြေးနီဝါယာကြိုး သေးသေးလေးတွေပါ။

အဲဒီနောက်မှာ ကျွန်မတို့က

So the next question is,

how do we make these tiny copper wires?

ကြေးနီကြိုးသေးသေးလေးတွေကို ဘယ်လိုများ လုပ်ပေးကြလဲ မေးစရာပါ။

They're really small.

၎င်းတို့ဟာ သိပ်ကို သေးလှပါတယ်။

Could it be that we go to the hardware store,

ကျွန်မတို့က ဟာ့ဒ်ဝဲစတိုးဆိုင်ကို သွားပြီး

pick up a spool of copper wire,

ကြေးနီဝါယာခွေကို ဝယ်ယူပြီး၊

get some wire cutters, a little clip-clip,

ဝါယာကြိုးညှပ်စက်ကလေးနဲ့

saw it all up and then, bam -- we have our printed circuit board?

လိုအပ်သလို ဖြတ်ညှပ်ယူပြီး ဆားကက်ဘုဒ် လုပ်နိုင်မလား။

No way.

ဘယ်လိုမှ မဖြစ်နိုင်ပါ။

These wires are way too small for that.

အဲဒီဝါယာကြိုးတွေက သိပ်ကိုသေးလွန်းလှတယ်။

And so we have to rely on our friend: chemistry.

ဒီနေရာမှာလည်း ကျွန်မတို့ဟာ ဓာတုဗေဒ မိတ်ဆွေကြီးကိုပဲ အားကိုးရပါမယ်။

Now, the chemical process to make these tiny copper wires

အဲဒီလို ဝါယာကြိုးသေးသေးလေးတွေကို ပြုလုပ်ပေးတဲ့ ဓာတုဗေဒနည်းဟာ

is seemingly simple.

သိပ်ကို ရိုးရှင်းပါတယ်။

We start with a solution

ကျွန်မတို့ စတင်မယ့်နည်းက

of positively charged copper spheres.

အဖိုဓာတ်သွင်းထားတဲ့ ကြေးနီအလုံးတွေပါ။

We then add to it an insulating printed circuit board.

ကျွန်မတို့က အဲဒီထဲကို အကာပါတဲ့ ဆားကစ်ဘုဒ်ကို ထည့်ပေးကြမယ်။

And we feed those positively charged spheres

ပြီးရင် အဖိုဓာတ် အားသွင်းထားတဲ့ စက်လုံးတွေကို

negatively charged electrons

အမဓာတ် သွင်းပေးထားတဲ့ အီလက်ထရွန်များကို ထည့်ပေးရင်း

by adding formaldehyde to the mix.

နှစ်ခုရောထားတဲ့ အထဲကို formaldehyde ကိုထည့်သွင်းပေးကြမယ်။

So you might remember formaldehyde.

formaldehyde ကို ရှင်တို့ မှတ်မိကြမယ် ထင်တယ်။

Really distinct odor,

ဇီဝဗေဒ သင်တန်းတွေမှာ ဖားတွေကို

used to preserve frogs in biology class.

ထိန်းသိမ်းထားရန် သုံးတဲ့ အနံ့ဆိုးတဲ့ဆေးပါ။

Well it turns out it can do a lot more than just that.

အဲဒါဟာ ဒီပြင်နေရာတွေမှာပါ အသုံးဝင်ပါသေးတယ်။

And it's a really key component

ကျွန်မတို့ လိုအပ်တဲ့ ကြေးနီကြိုး သေးသေးလေးကို

to making these tiny copper wires.

ပြုလုပ်ရာတွင် ၎င်းဟာ သော့ချက် ပစ္စည်းတစ်ခုပါ။

You see, the electrons on formaldehyde have a drive.

formaldehyde ပေါ်မှာ ရှိနေကြတဲ့ အီလက်ထရွန်တွေဆီမှာ တွန်းအားရှိလို့ပါ။

They want to jump over to those positively charged copper spheres.

အဖိုဓာတ် သွင်းထားတဲ့ ကြေးနီစက်လုံးများ ဆီကို ၎င်းတို့က ခုန်ကူးချင်ကြလို့ပါ။

And that's all because of a process known as redox chemistry.

အဲဒီလို ဖြစ်ရတာက Redox ဓာတုဗေဒလို့ ခေါ်တဲ့လုပ်ငန်းစဉ်ကြောင့်ပါ။

And when that happens,

အဲဒီလို ဖြစ်လာတဲ့အခါမှာ၊

we can take these positively charged copper spheres

အဲဒီ အဖိုဓာတ်အားရှိ ကြေးနီစက်လုံးတွေကို ယူပြီး

and turn them into bright,

တောက်ပ၊ ဝင်းလက်နေကြတဲ့ ဓာတ်ကူး ကြေးနီ

shiny, metallic and conductive copper.

အဖြစ် လိုအပ်သလို ပြောင်းလဲ လုပ်ယူနိုင်ပါတယ်။

ဓာတ်ကူးကြေးနီ ရှိလာတာနဲ့

And once we have conductive copper,

ကျွန်မတို့ လိုတာအားလုံး ဓာတ်ငွေ့နဲ့ချက်ပြုတ်နိုင်ပါပြီ။

now we're cooking with gas.

And we can get all of those electrical components

အထက်မှာ ပြောပြခဲ့တဲ့ အပြန်အလှန် ဆက်သွယ် ပြောဆိုကြမယ့်

to talk to each other.

လျှပ်စစ် အစိတ်အပိုင်းလေးတွေကို ရယူနိုင်ကြပါပြီ။

So thank you once again to chemistry.

ဒီတော့ နောက်တစ်ခါ ဓာတုဗေဒကို ကျေးဇူးတင်ရပါမယ်။

And let's take a thought

ဆက်ပြီးတော့ ဓာတုဗေဒနဲ့အတူ

and think about how far we've come with chemistry.

ဘယ်လောက် ဝေးတဲ့နေရာအထိ ရောက်နေကြတာကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါစို့။

Clearly, in electronic communications,

အီလက်ထရောနစ် ဆက်သွယ်ရေးထဲတွင်

size matters.

အရွယ်အစားဟာ အရေးကြီးပါတယ်။

So let's think about how we can shrink down our devices,

ဒီတော့ ၁၉၉၀ နှစ်များတုန်းက Zack Morris ဆဲလ်ဖုန်းမှနေပြီး

so that we can go from our 1990s Zack Morris cell phone

ကျွန်မတို့ အိတ်ကပ်ထဲကို ထည့်လို့ရနိုင်မယ့်

to something a little bit more sleek,

ပိုပြီးချောမွေ့ သေးငယ်တဲ့အရာတစ်ခုခုအထိ

like the phones of today that can fit in our pockets.

ချုံ့သေးပစ်အောင် ဘယ်လို လုပ်နိုင်မလဲကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါစို့။

Although, let's be real here:

ဒီနေ့ရဲ့ လက်တွေ့အခြေအနေက

absolutely nothing can fit into ladies' pants pockets,

အမျိုးသမီးတွေရဲ့ ဘောင်းဘီအိတ်ထဲ ထည့်ရနိုင်တာမျိုး မရှိပါဘူး၊

if you can find a pair of pants that has pockets.

အိတ်ကပ်တွေပါတဲ့ အမျိုးသမီး ဘောင်းဘီကို ရှာတွေ့ခဲ့ရင်တောင်ပါ။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

And I don't think chemistry can help us with that problem.

အဲဒီ ပြဿနာထဲမှာ ဓာတုဗေဒက ကူပေးနိုင်မယ် မထင်ပါဘူး။

But more important than shrinking the actual device,

ကိရိယာရဲ့ တကယ့်အရွယ်အစားကို ချုံ့ပစ်မယ့်အစား ပိုအရေးကြီးတာက

how do we shrink the circuitry inside of it,

၎င်းထဲက ဆားကစ်ဘုဒ် ဘယ်လို ချုံ့ပစ်မလဲ၊

and shrink it by 100 times,

အဲဒါကို အဆ ၁၀၀ ထိ ချုံ့နိုင်ခြင်းဖြင့်

so that we can take the circuitry from the micron scale

ဆားကစ်ကို မိုက်ခရွန် စကေးမှ

all the way down to the nanometer scale?

နာနိုမီတာ စကေးအထိ သေးလာစေနိုင်ကြမလား။

Because, let's face it,

အမှန်တရားက ဘယ်လိုရှိနေလဲ ဆိုတော့

right now we all want more powerful and faster phones.

ကျွန်မတို့အားလုံး ပိုအားကောင်းပြီး ပိုမြန်ဆန်တဲ့ ဖုန်းတွေကို သုံးချင်ကြတယ်။

Well, more power and faster requires more circuitry.

ပိုအားကောင်း ပိုမြန်မှုက ဆားကစ်တွေကို ပိုပြီး တောင်းဆိုပါမယ်။

ဒီတော့ ကျွန်မတို့ ဒါကို ဘယ်လို လုပ်ကြမလဲ။

So how do we do this?

It's not like we have some magic electromagnetic shrink ray,

"Honey, I Shrunk the Kids" ရုပ်ရှင်ထဲတွင်

like professor Wayne Szalinski used in "Honey, I Shrunk the Kids"

ပါမောက္ခ Wayne Szalinski က သူ့ကလေးတွေ သေးငယ်အောင် အသုံးပြုခဲ့တဲ့

to shrink his children.

အထူး ရောင်တန်းများ မရှိပါဘူး။

On accident, of course.

သူကတော့ မတော်တဆ လုပ်မိခဲ့တာပါ။

Or do we?

ကျွန်မတို့ ကျတော့ကော။

Well, actually, in the field,

ကောင်းပြီ၊ လက်ကွင်းထဲမှာ၊

there's a process that's pretty similar to that.

အဲဒါနဲ့ အတော့်ကို ဆင်တူတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ရှိတယ်။

And it's name is photolithography.

ပြီးတော့ ၎င်းကို photolithography လို့ ခေါ်ပါတယ်။

In photolithography, we take electromagnetic radiation,

photolithography ထဲတွင် ကျုပ်တို့ဟာ လျှပ်စစ်သံလိုက် ရောင်ခြည်ကို၊

or what we tend to call light,

တနည်း၊ အလင်းရောင်လို့ ခေါ်တာကို ယူပြီး

and we use it to shrink down some of that circuitry,

ဆားကစ်ကို ပိုသေးတဲ့ နေရာမှာ

so that we could cram more of it into a really small space.

နေရာယူလာစေရန် ချုံ့ပစ်ကြပါတယ်။

Now, how does this work?

အဲဒါ အလုပ်လုပ်ပုံကို ဒီလိုပါ။

Well, we start with a substrate

ကျုပ်တို့ဟာ အချပ်လွှာ တစ်ခုနဲ့ စတင်ကြတယ်၊

that has a light-sensitive film on it.

၎င်းရဲ့ အပေါ်မှာ အလင်းကို အာရုံခံနိုင်တဲ့ ဖလင်ပါး ရှိပါတယ်။

We then cover it with a mask that has a pattern on top of it

နောက်မှာ ကျုပ်တို့က အဲဒါကို ဆွဲထားတဲ့ပုံစံ ပါတဲ့ အဖုံးဖြင့် အုပ်ပေးကြတယ်၊

of fine lines and features

ဖုန်းကို ကျုပ်တို့ လိုချင်သလို လုပ်ကိုင်လာစေမယ့်

that are going to make the phone work the way that we want it to.

လိုင်းများနဲ့ အရာများ အဲဒီမှာပါရှိပါတယ်။

We then expose a bright light and shine it through this mask,

ကျုပ်တို့ဟာ တောကပ်တဲ့ အဂင်းရောင်ဖြင့် မျက်နှာဖုံးကို ဖောက်ပြီး လင်းစေပါတယ်။

which creates a shadow of that pattern on the surface.

မျက်နှာပြင်ပေါ်က ပုံစံရဲ့ အရိပ်ကို ဖန်တီးပေးဖို့ အတွက်ပါ။

Now, anywhere that the light can get through the mask,

မျက်နှာဖုံးကို ဖြတ်ပြီး အလင်းနဲ့ ထိမိတဲ့ နေရာတိုင်းမှာ

it's going to cause a chemical reaction to occur.

ဓာတုဗေဒ ဓာတ်ပြုမှုဖြစ်စေမယ်။

And that's going to burn the image of that pattern into the substrate.

အဲဒီလိုနည်းဖြင့် အထက်ကအလွှာထဲက ပုံစံ ပေါ်လာအောင် လောင်ကျွမ်းသွားပါမယ်။

So the question you're probably asking is,

ဒီတော့ အခု ရှင်တို့ မေးချင်မယ့် မေးခွန်းက

how do we go from a burned image

လောင်ကျွမ်းထားတဲ့ ပုံဆီကနေပြီး

to clean fine lines and features?

ကျုပ်တို့ဟာ ကြည်လင်တဲ့ လိုင်းများနဲ့ ပုံစံများကို ရရှိကြမှာလဲ။

And for that, we have to use a chemical solution

အဲဒါ့အတွက် ကျုပ်တို့ဟာ ဓာတုဗေဒ နည်း

called the developer.

developer ဆိုတာကို သုံးကြပါတယ်။

Now the developer is special.

အဲဒီ developer အထူးပါ။

What it can do is take all of the nonexposed areas

၎င်းဟာ အလင်းနဲ့ မထိခဲ့တဲ့ နေရာတွေကို ယူပြီး

and remove them selectively,

တမင်ကို ရွေးပြီး ဖယ်ရှားပေးပါတယ်။

leaving behind clean fine lines and features,

နောက်မှာ ကြည့်လင် ပြတ်သားတဲ့ လိုင်းတွေသာ ကျန်ရစ်ခဲ့မှာပါ။

and making our miniaturized devices work.

အဲဒီလိုနည်းဖြင့် ကျုပ်တို့ရဲ့ သေးနုပ်တဲ့ ကိရိယာဟာ လုပ်ကိုင်လာနိုင်ပါတယ်။

So, we've used chemistry now to build up our devices,

အခုထိ ရှင်းပြခဲ့သလို ကျုပ်တို့ရဲ့ကိရိယာတွေ တည်ဆောက်ရန် ဓာတုဗေဒကိုသုံးခဲ့သလို၊

and we've used it to shrink down our devices.

ကိရိယာများကို ချုံ့ပစ်ရန် အတွက်လည်း သုံးခဲ့ကြတယ်။

ဒီတော့ ဓာတုဗေဒဟာ ကျုပ်တို့ရဲ့ တကယ့် သူရဲကောင်းဖြစ်မှန်းကို ရှင်းပြခဲ့လိုက်လို့

So I've probably convinced you that chemistry is the true hero,

and we could wrap it up there.

ကျုပ်တို့ ဒီနေရာမှာ အဆုံးသတ်လို့ ရကောင်းပါရဲ့။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)

Hold on, we're not done.

ခဏစောင့်ကြပါဦး၊ မပြီးသေးဆုံးသေးပါဘူး။

Not so fast.

ဒီလိုကြီး မြန်ဖို့ မလိုပါဘူး။

Because we're all human.

ကျုပ်တို့အားလုံးက လူသားတွေပဲ မဟုတ်လား။

And as a human, I always want more.

လူသားဆိုတာ အစဉ်ပဲ ပိုပြီးလိုချင်တတ်ပါတယ်။

And so now I want to think about how to use chemistry

အခုကျတော့ ဓာတုဗေဒကို သုံးစွဲပြီး

to extract more out of a device.

ကိရိယာများထဲမှနေပြီး ပိုပြီး ဘယ်လို ရယူ နိုင်ကြမလဲကို စဉ်းစားကြပါစို့။

Right now, we're being told that we want something called 5G,

အခုတလော ကျုပ်တို့အားလုံးဟာ 5G အကြောင်းကို တချိန်လုံး ကြားနေကြရတယ်၊

or the promised fifth generation of wireless.

ကတိပေးထားတဲ့ ပဉ္စမ​ြောက် ကြိုးမဲ့ ဆက်သွယ်မှုကို ပြောနေတာပါ။

Now, you might have heard of 5G

အခုစတင် ပေါ်လာနေကြပြီဖြစ်တဲ့

in commercials that are starting to appear.

ကြော်ငြာတွေထဲမှာ 5G အကြောင်းကို ကြားခဲ့ဘူးကြမှာပါ။

Or maybe some of you even experienced it

ရှင်တို့ထဲက တချို့များဆိုရင် အဲဒါကို

in the 2018 winter Olympics.

၂၀၁၈ ဆောင်းရာသီအိုလံပစ်တုန်းက လက်တွေ့ စမ်းသပ်နိုင်ခဲ့ကြပါတယ်။

What I'm most excited about for 5G

5G နဲ့ ပတ်သက်ပြီး ကျွန်မ စိတ်လှုပ်ရှားမိတာက

is that, when I'm late, running out of the house to catch a plane,

ကိုယ်က လေယာဉ်နဲ့ သွားဖို့ရှိနေချိန်မှာ နောက်ကျနေရင်

I can download movies onto my device in 40 seconds

မိနစ် ၄၀ အချိန်ယူပြီး ဒေါင်းလုဒ် လုပ်ခဲ့နိုင်တဲ့ ရုပ်ရှင်တွေကို

as opposed to 40 minutes.

စက္ကန့် ၄၀ တည်းနဲ့ ရယူနိုင်ခြင်းပါ။

5G အပြည့်အဝသာ ဒီမှာ ရှိလာခဲ့ရင်၊

But once true 5G is here,

it's going to be a lot more than how many movies

ရုပ်ရှင်နှစ်ခုကို ကိုယ့်ကိရိယာထဲမှာ သိမ်းနိုင်တာထက်

we can put on our device.

အရာတော်တော်များများကို ရရှိကြဦးမှာပါ။

So the question is, why is true 5G not here?

ဒီတော့ အစစ်အမှန် 5G ဟာ ဒီမှာ မရှိနေခြင်းက မေးစရာပါ။

ကျွန်မဟာ လျှို့ဝှက်ချက်ကလေး တစ်ခုကို ပြောပြပါမယ်။

And I'll let you in on a little secret.

It's pretty easy to answer.

အဲဒါကို ဖြေဖို့ လွယ်လွယ်လေးပါ။

It's just plain hard to do.

ဒါပေမဲ့ လက်တွေ့ လုပ်ပေးဖို့ကျတော့ သိပ်ကို ခဲယဉ်းပါတယ်။

You see, if you use those traditional materials and copper

ခုနက ပြောပြခဲ့တဲ့ အစဉ်အလာ ပစ္စည်းတွေနဲ့ ကြေးနီကို သုံးပြီး

to build 5G devices,

5G ကိရိယာတွေကို တည်ဆောက်မယ် ဆိုရင်၊

the signal can't make it to its final destination.

ပို့လိုက်တဲ့ အချက်ပြမှုဟာ နောက်ဆုံး နေရာကို မရောက်နိုင်ပါ။

Traditionally, we use really rough insulating layers

အစဉ်အလာအားဖြင့် ကျုပ်တို့ဟာ အလွှာများကို ကာပေးရန် ကြမ်းတမ်းတဲ့ အလွှာတွေကို သုံးလျက်

to support copper wires.

ကြေးနီဝါယာကြိုးတွေကို ပံ့ပိုးကြပါတယ်။

Think about Velcro fasteners.

Velcro ချိတ်တွေ အကြောင်း စဉ်းစားကြည့်ကြပါ။

It's the roughness of the two pieces that make them stick together.

ပစ္စည်းနှစ်ခုရဲ့ ကြမ်းတမ်းမှုကမှ ၎င်းတို့ကို အတူတူချိတ်ကပ်စေတာပါ။

အဲဒီအချက်ဟာဖြင့် ကိုယ်သုံးချင်တဲ့ ကိရိယာက

That's pretty important if you want to have a device

ဘူးထဲကနေ ထုတ်ယူလိုက်တဲ့ နောက်မှာ

that's going to last longer

လိုအပ်တာတွေ အရာအားလုံးကို တပ်ဆင်ပြီးတဲ့ နောက်မှာ

than it takes you to rip it out of the box

and start installing all of your apps on it.

ရေရှည် သုံးနိုင်ဖို့လည်း လိုအပ်သေးတယ်။

ဒါပေမဲ့ အဲဒီကြမ်းတမ်းမှုက ပြဿနာ ဖြစ်လာတယ်။

But this roughness causes a problem.

You see, at the high speeds for 5G

5G ရဲ့ အမြန်နှုန်း အချက်ပြမှုဟာ

the signal has to travel close to that roughness.

ကြမ်းတမ်းမှုရဲ့ ဘေးမှကပ်ပြီး ဖြတ်သွားရန် လိုအပ်မယ်။

And it makes it get lost before it reaches its final destination.

အဲဒါကြောင့် အဆုံးနေရာကို မရောက်မီမှာ ပျောက်သွားတတ်ပါတယ်။

တောင်တန်းစဉ် တစ်ခုကို စဉ်းစားကြည့်ပါ။

Think about a mountain range.

And you have a complex system of roads that goes up and over it,

ကျုပ်တို့ဆီမှာ အပေါ်အောက် သွားလာရန် ရှုပ်ထွေးတဲ့ လမ်းစနစ်တွေ ရှိပါတယ်။

and you're trying to get to the other side.

ကိုယ်က အခြားတစ်ဖက်ကို ရောင်ချင်နေတယ်။

Don't you agree with me

ဒီလို အခြေအနေမျိုးမှာ

that it would probably take a really long time,

ကိုယ်ဟာ တောင်တန်းတွေကို တက်လိုက် ဆင်းလိုက်ဖြင့် သွားနေရရင်

and you would probably get lost,

သိပ်ကို ကြာနိုင်ရုံသာမက

if you had to go up and down all of the mountains,

လမ်းကိုတောင် ပျောက်သွား နိုင်တာကို သိထားလို့

as opposed to if you just drilled a flat tunnel

တောင်တွေကို တိုက်ရိုက် တူးဖောက်ပြီး

ညီညာနေတဲ့ လှိုဏ်ဂူကို ဖောက်မှုက ပိုအဆင်ပြေမယ် မဟုတ်ပါလား။

that could go straight on through?

Well it's the same thing in our 5G devices.

ကောင်းပြီ၊ ကျုပ်တို့ရဲ့ 5G ထုတ်ကုန်မှာအတူတူပဲ။

If we could remove this roughness,

ခုနက ကြမ်းတမ်းမှုကို ကျုပ်တို့ ဖယ်ရှားပစ်နိုင်ရင်၊

then we can send the 5G signal

ကျုပ်တို့ဟာ 5G အချက်ပြမှုကို

straight on through uninterrupted.

နှောင့်ယှက်မခံရဘဲ ပို့နိုင်လာကြမှာပါ။

Sounds pretty good, right?

အပြောမှာတော့ အတော်ကလေး ဟုတ်သလိုပါပဲ။

But hold on.

ဒါပေမဲ့ စဉ်းစားစရာက၊

Didn't I just tell you that we needed that roughness

ကိရိယာကို အတူတကွ ထိန်းချုပ်ထားရန်

to keep the device together?

အဲဒီကြမ်းတမ်းမှုဟာ လိုအပ်တဲ့ အရာပါ။

And if we remove it, we're in a situation where now the copper

အဲဒါကို ကျုပ်တို့ ဖယ်ရှားပစ်လိုက်ရင် ကြေးနီဟာ

isn't going to stick to that underlying substrate.

အောက်မှာ ရှိနေတဲ့ အလွှာနဲ့ ချိတ်ကပ်စရာ အကြောင်း မရှိတော့ပါ။

Think about building a house of Lego blocks,

Lego ဘလော့တွေနဲ့ အိမ်ဆောက်လုပ်ပုံကို စဉ်းစားကြည့်ပါ၊

with all of the nooks and crannies that latch together,

တစ်ခုနဲ့တစ်ခု ချိတ်တွဲလို့ ရနိုင်တဲ့ အရာများ ပါတတ်ပေမဲ့

as opposed to smooth building blocks.

လုံးဝချောမွတ်နေတဲ့ ဘလော့တွေ သာ ရှိနေမယ် ဆိုရင်ကော။

Which of the two is going to have more structural integrity

နှစ်နှစ်အရွယ် ကလေးက အခန်းထဲကို ဝင်လာပြီး

when the two-year-old comes ripping through the living room,

အဲဒီ အဆောက်အဦနှစ်ခုကို ဂေါ်ဂျီလာလို ဖျက်ဆီးပစ်လိုရင်၊

trying to play Godzilla and knock everything down?

အဲဒီ နှစ်ခုထဲက ဘယ်ဟာက ပိုပြီး ခံနိုင်ရည် ရှိမလဲ။

အဲဒီလို မဟုတ်ဘဲ ချောမွေ့နေ့တဲ့ ဘလော့တွေကို ကော်နဲ့ ကပ်ပေးမယ်ဆိုရင်ကော။

But what if we put glue on those smooth blocks?

And that's what the industry is waiting for.

စက်မှုလုပ်ငန်းက အဲဒီလို နည်းကို စောင့်စားနေပါတယ်။

They're waiting for the chemists to design new, smooth surfaces

ဓာတုဗေဒပညာရှင်တွေက ခုနက ကြေးနီဝိုင်ယာများ လွယ်ကူစွာ

with increased inherent adhesion

စေးကပ်နိုင်မယ့် မျက်နှာပြင်များကို

for some of those copper wires.

တီထွင်ပေးမှာကို စောင့်နေကြရတယ်။

ကျုပ်တို့က ဒီပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ရင်၊

And when we solve this problem,

and we will solve the problem,

အထက်ပါ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းနိုင်ကြလို့

and we'll work with physicists and engineers

ရူပဗေဒပညာရှင်များနဲ့ အင်ဂျင်နီယာများနဲ့ ရှေ့ဆက် လုပ်ကိုင်ကြရင်း

to solve all of the challenges of 5G,

5G ရဲ့ စိန်ခေါ်မှုတွေ အားလုံးကို ဖြေရှင်းကြမယ်။

well then the number of applications is going to skyrocket.

အဲဒီလိုသာဆိုရင် ကိရိယာတွေရဲ့ အရေအတွက်ဟာ တမဟုတ်ချင်း ထိုးတက်သွားပါမယ်။

So yeah, we'll have things like self-driving cars,

ဟုတ်ပါတယ်၊ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် မောင်းနှင်ကြမယ့် ကားတွေ ရှိလာကြပါမယ်၊

because now our data networks can handle the speeds

အမြန်နှုန်းနဲ့ အခြား အချက်အလက်များကို ကိုင်တွယ်ရန် လိုအပ်တဲ့

and the amount of information required to make that work.

ဒေတာ ကွန်ရက်တွေလည်း ပေါ်လာကြမှာမို့လို့ပါ။

But let's start to use imagination.

ဒါပေမဲ့ အရာတချို့ကို စိတ်ကူးကြည့်ကြပါစို့။

I can imagine going into a restaurant with a friend that has a peanut allergy,

မြေပဲနဲ့ ဓာတ်မတည့်တဲ့ သူငယ်ချင်းနဲ့ စားသောက်ဆိုင် သွားမယ်ဆိုပါစို့၊

taking out my phone,

ကျွန်မဖုန်းကို ထုတ်လိုက်ပြီး

waving it over the food

အစားအစာရဲ့ အပေါ်မှ လှုပ်ရမ်းလိုက်ရုံနဲ့

and having the food tell us

အစားအစာ ကိုယ်၌ကိုက

a really important answer to a question --

ကျုပ်တို့ သိလိုတဲ့ အရေးကြီးတဲ့ မေးခွန်းကို ဖြေလာစေပါလိမ့်မယ်-

deadly or safe to consume?

စားသုံးရန် ဘေးကင်းမကင်းကို သိလာရမယ်။

Or maybe our devices will get so good

နောက်ဖြစ်နိုင်သေးတာက ကျုပ်တို့ရဲ့ ကိရိယာများဟာ

at processing information about us,

ကျုပ်တို့အကြောင်း အချက်အလက်တွေကို စီမံဆောင်ရွက်ရာမှာ တော်လွန်လာကြပြီး

that they'll become like our personal trainers.

ကျုပ်တို့ရဲ့ ကိုယ်ရေး သင်တန်းဆရာမျိုးလို ဖြစ်လာနိုင်ကြပါတယ်။

And they'll know the most efficient way for us to burn calories.

ကျုပ်တို့ ကယ်လိုရီတွေ လျှော့ချချင်ရင် အကောင်းဆုံးနည်းကို ထောက်ပြနိုင်ပါမယ်။

I know come November,

ကျွန်မတို့ အခု နိုဝင်ဘာလနော်၊

when I'm trying to burn off some of these pregnancy pounds,

ကျွန်မ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်တုန်းက တိုးလာခဲ့တဲ့ ပေါင်ချိန် အချို့လျှော့ချင်တော့

I would love a device that could tell me how to do that.

အဲဒါကို ဘယ်လို ပြုလုပ်သင့်ကြောင်း ကိရိယာရှိရင် သိပ်ကောင်းမှာပေါ့။

I really don't know another way of saying it,

ဓာတုဗေဒဟာ အရမ်းကို အရေးပါကြောင်းကို

except chemistry is just cool.

နောက်ထပ် ဘယ်လိုပြောရမှန်း ကျွန်မ မသိပါ။

And it enables all of these electronic devices.

ဓာတုဗေဒဟာ ဒီအီလက်ထရောနစ် ကိရိယာတွေ အားလုံးကို လုပ်ကိုင်လာစေတာပါ။

So the next time you send a text or take a selfie,

ဒီတော့ နောက်တစ်ကြိမ်တွင် ရှင်တို့က စာတိုပို့စဉ် ဒါမှမဟုတ် ဆဲလ်ဖီ ရိုက်စဉ်၊

ပင်ပမ်းစွာ အလုပ်လုပ်နေကြတဲ့ အက်တမ်တွေ အကြောင်းကို စဉ်းစားကြပါ။

think about all those atoms that are hard at work

and the innovation that came before them.

၎င်းတို့ရဲ့ ကျေးဇူးကြောင့် ကျုပ်တို့ သုံးနိုင်တဲ့ အသစ်အဆန်းတွေ စဉ်းစားကြပါ။

Who knows,

အခုကျွန်မရဲ့ ဟောပြောချက်ကို

maybe even some of you listening to this talk,

မိုဘိုင်း ကိရိယာပေါ်မှာပဲဖြစ်ဖြစ် နားထောင်လိုက်ရလို့

perhaps even on your mobile device,

ရှင်တို့ထဲက တချို့သောသူတို့ကပါ

will decide that you too want to play sidekick

အားလုံးကို ဦးဆောင်လုပ်ပေးခဲ့တဲ့ အီလက်ထရောနစ် ကိရိယာများရဲ့

to Captain Chemistry,

တကယ့် သူရဲကောင်း ဓာတုဗေဒထဲ

the true hero of electronic devices.

ကိုယ့်နည်းကိုယ်ဟန်နဲ့ ပါဝင်ဖို့ ဆုံးဖြတ်နိုင်ကြပါတယ်။

ဂရုစိုက် နားထောင်ခဲ့ကြတဲ့ အတွက်ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

Thank you for your attention,

and thank you chemistry.

ပြီးတော့ ဓာတုဗေဒကိုပါ ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)