How to spark your curiosity, scientifically | Nadya Mason

Transcriber: Joseph Geni Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Smita Kantak Reviewer: Arvind Patil

A friend called me a few weeks ago

काही आठवड्यांपूर्वी एका मैत्रिणीने मला फोन केला.

with bad news.

बातमी वाईट होती.

She dropped her cell phone into the toilet.

तिचा मोबाईल संडासात पडला होता.

Anyone here done that before?

आपल्यापैकी कोणाचं असं झालं आहे काय?

(Laughter)

(हशा)

So it was a bad situation.

परिस्थिती वाईट होती.

You know, without getting into the details of exactly how that happened

म्हणजे कसं घडलं, तिने तो बाहेर कसा काढला,

or how she got it out,

वगैरे तपशिलात न शिरता

let's just say it was a bad situation.

आपण इतकंच म्हणूया, की परिस्थिती वाईट होती.

And she panicked because, like for many of us,

ती पार घाबरून गेली, कारण आपल्या सर्वांप्रमाणे

her phone is one of the most used and essential tools in her life.

मोबाईल हे तिच्या आयुष्यातलं सर्वाधिक गरजेचं आणि वापराचं साधन आहे.

But, on the other hand, she had no idea how to fix it,

पण तो दुरुस्त कसा करायचा, हे काही तिला ठाउक नव्हतं.

because it's a completely mysterious black box.

कारण ते एक पूर्णपणे गूढ प्रकरण आहे.

So think about it: what would you do?

विचार करा: तुम्ही काय कराल?

What do you really understand about how your phone works?

मोबाईलचं कार्य कसं चालतं, हे तुम्हांला कितपत समजतं?

What are you willing to test or fix?

कोणत्या गोष्टीतला बिघाड शोधून तुम्ही ती दुरुस्त करू शकाल?

For most people, the answer is, nothing.

बरेचसे लोक म्हणतील, "कोणतीच नाही."

In fact, one survey found

एका पाहणीनुसार,

that almost 80 percent of smartphone users in this country

या देशातल्या मोबाईलधारकांपैकी ८०% लोकांनी

have never even replaced their phone batteries,

कधीच त्यांच्या मोबाईलची बॅटरी स्वतः बदललेली नाही.

and 25 percent didn't even know this was possible.

आणि २५% लोकांना, ती तशी बदलता येते हेही ठाऊक नाही.

Now, I'm an experimental physicist,

मी एक प्रयोगशील भौतिकशास्त्रज्ञ आहे.

hence the toys.

ही माझी खेळणी.

I specialize in making new types of nanoscale electronic devices

माझं विशेष कार्यक्षेत्र म्हणजे, मूलभूत क्वांटम मेकॅनिकल गुणधर्मांच्या अभ्यासासाठी

to study their fundamental quantum mechanical properties.

नवी सूक्ष्म इलेक्ट्रॉनिक साधने बनवणे.

But even I wouldn't know where to start in terms of testing elements on my phone

पण माझा मोबाईल बिघडला, तर त्यावर चाचण्या कुठून सुरू कराव्यात,

if it broke.

हे मलाही समजणार नाही.

And phones are just one example of the many devices that we depend upon

मोबाईलसारख्या अनेक वस्तूंवर आपलं आयुष्य अवलंबून असतं,

but can't test, take apart, or even fully understand.

पण त्या कशा चालतात, त्या उघडून कशा तपासाव्यात, हे आपल्याला ठाऊक नसतं.

Cars, electronics, even toys are now so complicated and advanced

मोटारी, इलेक्ट्रॉनिक्स, खेळणी यांची रचना हल्ली इतकी गुंतागुंतीची आणि प्रगत असते, की

that we're scared to open and fix them.

ती उघडून दुरुस्त करण्याची आपल्याला भीती वाटते.

So here's the problem:

म्हणजे समस्या अशी आहे, की

there's a disconnect between us and the technology that we use.

आपण आणि आपल्या वापरातलं तंत्रज्ञान यामध्ये अंतर आहे.

We're completely alienated from the devices that we most depend upon,

ज्या साधनांवर आपण अवलंबून आहोत, त्यांच्याबद्दलच्या या दुराव्यामुळे

which can make us feel helpless and empty.

आपल्याला असहायता, रितेपणा वाटतो.

In fact, it's not surprising then that one study found

एका पाहणीच्या निष्कर्षानुसार,

that we are now more afraid of technology

आज आपल्या सर्वांना तंत्रज्ञानाची भीती

than we are of death.

मृत्यूपेक्षाही जास्त वाटते.

(Laughter)

(हशा)

But I think that we can reconnect to our devices,

पण मला वाटतं या साधनांशी सुसंवाद साधून

rehumanize them in a sense,

आपल्याला त्यांची ओळख करून घेता येईल,

by doing more hands-on experiments.

ती प्रत्यक्ष प्रयोगांद्वारे.

Why? Well, because an experiment is a procedure to test a hypothesis,

का? कारण प्रयोगाद्वारे प्रमेयाची पडताळणी, किंवा

demonstrate a fact.

प्रात्यक्षिक देता येते.

It's the way that we use our senses,

जसे आपण आपली ज्ञानेंद्रिये,

our hands,

आपले हात

to connect the world

वापरुन जगाशी संपर्क साधतो

and figure out how it works.

आणि त्याविषयी माहिती घेतो.

And that's the connection that we're missing.

हा सुसंवाद हरवलेला आहे.

So let me give you an example.

आता मी एक उदाहरण देते.

Here's an experiment that I did recently

नुकताच मी हा प्रयोग केला,

to think about how a touchscreen works.

टचस्क्रीनचं कार्य कसं चालतं, ते पाहण्यासाठी.

It's just two metal plates,

या दोन धातूच्या तबकड्या आहेत.

and I can put charge on one of the plates from a battery.

बॅटरी वापरून मी यातील एक संभारित केली.

OK.

ठीक.

And I can measure the charge separation with this voltmeter here.

त्या भाराचं विस्थापन मी व्होल्टमीटरद्वारे मोजलं.

Now -- let's make sure it's working.

आता, ते नीट चालतं आहे का पाहू.

So when I wave my hand near the plates,

आता मी जेव्हा तबकड्यांजवळ माझा हात हलवेन,

you can see that the voltage changes

तेव्हा व्होल्टेज बदलल्याचं दिसेल.

just like the touchscreen responds to my hand.

टचस्क्रीनने माझ्या हाताला दिलेला हा प्रतिसाद.

But what is it about my hand? Now I need to do more experiments.

पण यात माझ्या हाताचं वैशिष्ट्य काय? आता मला आणखी प्रयोग केले पाहिजेत.

So I can, say, take a piece of wood

आता समजा मी एखादा लाकडाचा तुकडा घेतला,

and touch one of the plates and see that not much happens,

आणि एका तबकडीला जोडला, तर फारसं काही घडत नाही.

but if I take a piece of metal and touch the plate,

पण एखादा धातूचा तुकडा तबकडीला जोडला,

then the voltage changes dramatically.

तर व्होल्टेजमध्ये मोठा बदल होतो.

So now I can do further experiments to see what the difference is

आता मी आणखी प्रयोग करून, लाकूड आणि धातू यामधला फरक

between the wood and the metal,

शोधून काढू शकते.

and I should find out that the wood is not conducting

मला असं आढळून येईल, की लाकूड हे विद्युतवाहक नाही.

but the metal is conducting like my hand.

पण माझा हात आणि धातू, हे वाहक आहेत.

And, you see, I build up my understanding.

आता तुमच्या लक्षात आलं असेल, की यामुळे माझं ज्ञान वाढलं.

Like, now I can see why I can't use a touchscreen with gloves,

टचस्क्रीन वापरताना हातमोजे का घालू नयेत, ते आता मला समजतं.

because gloves aren't conducting.

कारण हातमोजे वाहक नसतात.

But I've also broken down some of the mystery behind the technology

आता माझ्यासाठी या तंत्रज्ञानामागचं रहस्य थोडंसं उलगडलं आहे.

and built up my agency,

माझ्या साधनांच्या मूलतत्त्वांशी

my personal input and interactions with the basis of my devices.

वैयक्तिक सुसंवाद साधण्याची माझी क्षमता वाढली आहे.

But experimenting is a step beyond just taking things apart.

पण प्रयोग करणं म्हणजे फक्त वस्तूंची मोडतोड करणं नव्हे.

It's testing and doing hands-on critical thinking.

प्रयोग म्हणजे परीक्षण करणे, आणि चिकित्सक विचारांनुसार प्रात्यक्षिक करणे.

And it doesn't really matter whether I'm testing how a touchscreen works

प्रयोग कशासाठी केला, हे महत्त्वाचं नाही. टचस्क्रीनचं कार्य तपासणं असो,

or if I'm measuring how conducting different types of materials are,

कोणता पदार्थ किती वाहक आहे हे शोधणं असो,

or even if I'm just using my hands to see how hard it is to break

किंवा किती जाडीचा पदार्थ हातांनी तोडता येतो,

different thicknesses of materials.

हे तपासणं असो.

In all cases, I'm gaining control and understanding

माझ्या साधनांच्या मूलतत्त्वाबद्दलची

of the basis of the things that I use.

माझी समज, त्यावरचं नियंत्रण याद्वारे वाढते.

And there's research behind this.

यामागे संशोधन आहे.

For one, I'm using my hands,

पहिली गोष्ट, मी माझे हात वापरते आहे.

which seem to promote well-being.

याचा संबंध आरोग्य सुधारण्याशी आहे.

I'm also engaging in hands-on learning,

दुसरी गोष्ट, मी प्रात्यक्षिकाद्वारे शिकते आहे.

which has been shown to improve understanding and retention,

यामुळे समज आणि स्मरणशक्ती वाढते, असं सिद्ध झालेलं आहे.

and even activate more parts of your brain.

यामुळे मेंदूच्या जास्त भागांना चालना मिळते.

So hands-on thinking through experiments

म्हणजे प्रयोग आणि प्रात्यक्षिकाद्वारे

connects our understanding,

विचार केल्याने आपल्याला

even our sense of vitality,

भोवतालच्या जगाचं, आपल्या अस्तित्वाचं,

to the physical world and the things that we use.

आणि आपल्या साधनांचं आकलन होतं.

Looking things up on the internet

आंतरजालावर माहिती शोधण्याचा

does not have the same effect.

असा परिणाम होत नाही.

Now, for me this focus on experiments

माझ्या बाबतीत प्रयोगाला

is also personal.

वैयक्तिक पातळीवर महत्त्व आहे.

I didn't grow up doing experiments.

मी लहानपणापासून प्रयोग करत नव्हते.

I didn't know what a physicist did.

भौतिकशास्त्रज्ञांविषयी माहिती नव्हती.

I remember my sister had a chemistry set that I always wanted to use

माझ्या बहिणीजवळ रसायनशास्त्राची उपकरणं होती, पण तिने मला

but she never let me touch.

कधीच हात लावू दिला नाही.

I felt mentally disconnected from the world

मला जगाशी मानसिकदृष्टया संपर्क तुटल्यासारखं वाटत असे,

and didn't know why.

आणि असं का वाटतं ते समजत नसे.

In fact, when I was nine years old,

मी नऊ वर्षांची होते, तेव्हा

my grandmother called me a solipsist,

माझी आजी मला अहंमात्र म्हणत असे.

which is something I had to look up.

या शब्दाचा अर्थ मला शोधावा लागला.

It means that you think that yourself is all that exists.

याचा अर्थ, जगात फक्त आपण एकटेच अस्तित्वात आहोत, असं वाटणं.

And at the time I was pretty offended,

त्यावेळी मला फार राग आला होता.

because whose grandmother calls them that?

कारण, कोणती आजी आपल्या नातीला असं म्हणेल?

(Laughter)

(हशा)

But I think that it was true.

पण मला वाटतं, ते खरं आहे.

And it wasn't until years later,

त्यानंतर अनेक वर्षांनी

when I was in college and studying basic physics,

जेव्हा मी विद्यापीठात मूलभूत भौतिकशास्त्र शिकत होते,

that I had a revelation

तेव्हा मला समजलं,

that the world,

की या जगाच्या,

at least the physical world,

निदान भौतिक जगाच्या

could be tested and understood,

चाचण्या करून ते समजून घेता येतं.

that I started to gain a completely different sense

जगाचं कार्य कसं चालतं,

of how the world worked

आणि त्यात माझं स्थान काय,

and what my place was in it.

याची एक निराळी जाण मला येऊ लागली.

And then later, when I was able my own testing

त्यानंतर जेव्हा स्वतः चाचण्या आणि संशोधन केल्याने

and understanding through research,

माझं आकलन वाढलं,

a big part of my connection to the world was complete.

तेव्हा जगाशी सुसंवाद साधण्यामधला एक मोठा भाग पूर्ण झाला.

Now, I know that not everyone is an experimental physicist by profession,

प्रत्येकजण प्रयोगशील भौतिकशास्त्र नसतो, हे मला ठाऊक आहे.

but I think that everyone could be doing more hands-on experiments.

पण मला वाटतं, प्रत्येकाने प्रयोग करून पाहायला हरकत नाही.

And actually I think we sort of --

आणि मला वाटतं --

I'll give you another example.

मी आणखी एक उदाहरण देते.

I was recently working with some middle school students,

नुकतीच मी माध्यमिक शाळेतल्या मुलांसोबत काम करत होते.

helping them learn about magnetism,

चुंबकत्व शिकण्यात मदत करत होते.

and I gave them a Magna Doodle to take apart.

मी त्यांना मॅग्ना डूडल [चुंबकीय पाटी] देऊन ती तोडायला सांगितली.

Remember one of these things?

आठवते का ती तुम्हांला?

So at first, none of them wanted to touch it.

सुरुवातीला तिला हात लावायला कोणीच तयार नव्हतं.

They'd been told for so long not to break things

वस्तू तोडू नका, असं सतत सांगितल्यामुळे

that they're accustomed to just passive using.

त्या निष्क्रियपणे वापरण्याची सवय मुलांना लागली आहे.

But then I started asking them questions.

पण मग मी त्यांना प्रश्न विचारू लागले.

You know, how does it work? What parts are magnetic?

या पाटीचं कार्य कसं चालतं? कोणते भाग चुंबकीय आहेत?

Can you make a hypothesis and test it?

याबद्दल एक गृहीतक मांडून ते सिद्ध कराल का?

But they still didn't want to break it open.

तरीसुद्धा पाटी तोडायला मुलं तयार नव्हती.

They wanted to take it home with them, really.

खरं तर त्यांना ती घरी न्यावीशी वाटत होती.

Until, one kid finally sliced it through and found really cool stuff inside.

शेवटी एका मुलाने ती कापली, आणि त्याला तिच्यात काहीतरी अद्भुत आढळलं.

And so this is something we can do here together.

आता आपण सर्वजण हे इथे करून पाहू.

They're pretty easy to take apart.

या पाट्या तोडायला सोप्या असतात.

See, there's a magnet inside, and I can just cut this open.

हे पहा, यात एक लोहचुंबक आहे. मी हे असं कापणार आहे.

Cut it open again, you can split it.

आता ते उघडून त्याचे भाग अलग करणार आहे.

OK, so when I do that -- I don't know if you can see this,

आता तुम्हांला आतलं दिसत नसेल,

but there is sort of -- there it is, this oozy white stuff in here.

पण इथे आत एक पांढरा पातळ पदार्थ दिसतो आहे.

Now you can see it on my finger.

तो माझ्या बोटावर तुम्हांला दिसेल.

And when I drag the pen on it,

यावर हे पेन ओढताच त्याला

you can see that these filaments are attached to it.

हे तंतू चिकटलेले तुम्हांला दिसतील.

So the kids saw this,

हे बघताच मुलांना वाटलं,

and at this point they're like, this is really cool.

हे काहीतरी छान मजेदार दिसतं आहे.

They got excited.

त्यांचा उत्साह वाढला.

They all started ripping them open and taking them apart

त्यांनी पाट्या तोडायला, फाडायला सुरवात केली.

and yelling out the things that they discovered,

आणि आत काय सापडलं,

how these magnetic filaments connected to the magnetic pen

चुंबकीय तंतू लोहचुंबकाला कसे चिकटतात, त्यामुळे पाटीवर लिहिलं कसं जातं

and that's how it wrote.

हे ती ओरडून सांगू लागली.

Or, how the oozy white stuff kept things dispersed so it could write.

किंवा तो पांढरा पदार्थ कसा सगळीकडे पसरतो, त्यामुळे लिहिता येतं, असं.

And as they were leaving the room,

खोलीतून बाहेर जाताजाता

two of them turned to me and said,

त्यापैकी दोघी वळून मला म्हणाल्या,

"We loved that.

"आम्हांला हे फार आवडलं.

Me and her are going home this weekend to do more experiments."

आम्ही दोघी आठवड्याच्या शेवटी घरी आणखी प्रयोग करणार."

(Laughter)

(हशा)

Yeah, I know, the parents in there are worried about it,

मला ठाऊक आहे, हे ऐकून पालक काळजीत पडले असतील.

but it's a good thing!

पण ही एक चांगली गोष्ट आहे.

Experimenting is good, and actually I found it extremely gratifying,

प्रयोग करणं चांगलंच. मला त्यातून मोठं समाधान मिळालं.

and I think hopefully it was very life-enriching for them.

आणि त्या विद्यार्थ्यांना यामुळे मोठा फायदा झाला असेल, अशी आशा आहे.

Because, even a basic magnet

कारण, एक साधा लोहचुंबक वापरून

is something that we can experiment with at home.

आपण घरी प्रयोग करू शकतो.

They're both simple and complex at the same time.

साध्यासोप्या प्रयोगांप्रमाणेच आपण जास्त गुंतागुंतीचे प्रयोगही करू शकतो.

For example, you can ask yourself,

उदाहरणार्थ, स्वतःला प्रश्न विचारा,

how can the same material both attract and repel?

या एका पदार्थामुळे आकर्षण आणि अपकर्षण दोन्ही क्रिया कशा होतात?

If I take a magnet, is it useful if I can get one of them

एक लोहचुंबक वापरून दुसऱ्याचं परिभ्रमण घडवून आणता आलं,

to rotate the other, for example?

तर त्याचा काही उपयोग होईल का?

Or, you can take this dollar bill over here,

किंवा, ही डॉलरची नोट घ्या.

and I can take a set of magnets,

मी हे लोहचुंबक घेते.

and you can see that the dollar bill gets lifted by the magnets.

लोहचुंबकामुळे ही नोट कशी उचलली जाते, पहा.

There's magnetic ink hidden in here that prevents counterfeiting.

या नोटेत चुंबकीय शाई दडली आहे. त्यामुळे बनवटगिरीला आळा बसतो.

Or, here I have some crushed-up bran cereal. OK?

इथे ही ब्रान सिरीयल [गव्हाच्या कोंड्याचा पदार्थ] आहे.

And that's also magnetic. Right?

ही सुद्धा चुंबकीय आहे. हो ना?

That has iron in it.

कारण त्यात लोह आहे.

(Laughter)

(हशा)

And that can be good for you, right?

आणि ते आरोग्याला चांगलं. हो ना?

OK, here's something else.

आता आणखी एक.

This thing over here is not magnetic.

ही वस्तू चुंबकीय नाही.

I can't lift it up with the magnet.

लोहचुंबक वापरून ती उचलली जात नाही.

But now I'm going to make it cold.

पण मी आता ती थंड करणार आहे.

The same thing in here, cold,

हीच इथली वस्तू, पण थंड.

and when I make it cold,

ती वस्तू थंड करून

and put it on top of the magnet,

या लोहचुंबकावर ठेवल्यावर,

so --

पहा..

(Applause)

(टाळ्या)

It's amazing.

हे अद्भुत आहे.

That's not magnetic,

ती वस्तू चुंबकीय नाही,

but somehow it's interacting with a magnet.

पण तरीही लोहचुंबकाशी सुसंवाद साधते आहे.

So clearly understanding this is going to take many more experiments.

हे नीट समजून घ्यायला आणखी बरेच प्रयोग करावे लागतील.

In fact, this is something that I've spent much of my career studying.

खरं तर माझ्या व्यावसायिक आयुष्यातला बराच काळ मी हे शिकत आहे.

It's called a superconductor.

याला सुपरकंडक्टर म्हणतात.

Now, superconductors can be complex,

सुपरकंडक्टर ही कल्पना क्लिष्ट आहे.

but even simple experiments can connect us better to the world.

पण अगदी साधे प्रयोग सुद्धा आपल्याला जगाची चांगली माहिती करून देऊ शकतात.

So now if I tell you that flash memory works by rotating small magnets,

मी जर म्हटलं, की फ्लॅश मेमरीचं कार्य छोट्या लोहचुंबकांच्या परिभ्रमणामुळे चालतं,

then you can imagine it. You've seen it.

तर तुम्हांला कल्पना येईल. कारण हे तुम्ही पाहिलेलं आहे.

Or, if I say that MRI machines

किंवा मी म्हटलं, की एम आर आय यंत्रं

use magnetism to rotate magnetic particles in your body,

चुंबकत्व वापरून आपल्या शरीरातल्या चुंबकीय कणांचं परिभ्रमण घडवून आणतात,

you've seen it done.

तर ते तुम्ही पाहिलेलं आहे.

You've interacted with the technology and understood the basis of these devices.

म्हणजे तंत्रज्ञानाशी तुमचा सुसंवाद होऊन, या साधनांचं मूलतत्त्व तुम्हांला समजलं आहे.

Now, I know that it's hard to add more things to our lives,

मला ठाऊक आहे, की आपल्या रोजच्या आयुष्यात जास्तीची कामं वाढवून घेणं कठीण आहे.

especially experiments.

विशेष करून प्रयोग.

But I think that the challenge is worth it.

पण मला वाटतं, हे आव्हान घेऊन पाहण्यासारखं आहे.

Think about how something works, then take it apart to test it.

एखाद्या गोष्टीच्या कार्याबद्दल कल्पना करा. ती गोष्ट तोडा, आणि तपासून पहा.

Manipulate something and prove some physical principle to yourself.

एखादी गोष्ट हाताळून पहा, आणि एखादं भौतिक तत्त्व स्वतःशी सिद्ध करा.

Put the human back in the technology.

तंत्रज्ञानाला मानवतेची जोड द्या.

You'll be surprised at the connections that you make.

यामुळे साधला जाणारा सुसंवाद तुम्हांला थक्क करून टाकेल.

Thank you.

धन्यवाद.

(Applause)

(टाळ्या)