The problem of light pollution -- and 5 ridiculously easy ways to fix it | Kelsey Johnson

Translator: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Mimi Vojnovska Reviewer: Julia Kalaputi

Unless you've spent quality time on the International Space Station,

Освен ако не сте поминале повеќе време во Меѓународната вселенска станица

this is probably not a view you are super familiar with.

ова веројaтно не е глетка која ви е многу позната.

This is the east coast of the United States.

Ова е источниот брег на САД.

That's New York down there in the lower right,

Тоа е Њуjорк долу десно,

and it's a band of light all the way up through Washington DC.

една светлечка лента сè до Вашингтон.

Those cities are shining like jewels,

Таквите градови сјаат како скапоцени камења,

highways are traced by webs of light.

автопатите се трасирани со мрежи од светлина.

And all of that light is super photogenic.

Сета таа светлина е супер фотогенична.

But there's a problem.

Но има еден проблем.

That light is meant to be illuminating our sidewalks,

Таа светлина треба да ги осветлува нашите тротоари,

and our streets and our houses.

нашите улици и куќи.

Instead, it's actually going up into the sky

Наместо тоа, таа оди нагоре во небото

and out into the universe,

и надвор во универзумот,

where it's not doing any of us any good.

каде што не прави добро за никој од нас.

When I see photos of this, of the Earth,

Кога гледам слики од ова, од Земјата,

I see environmental catastrophe.

гледам катастрофа за животната средина.

Those aren't jewels,

Тоа не се скапоцени камења,

those are tumors.

тоа се тумори.

I'm an astronomer,

Јас сум астроном,

so it's really no surprise probably to anyone

па веројатно не ве зачудува

that I've always loved the night sky.

дека отсекогаш сум го сакала ноќното небо

I'm kind of a walking cliché.

Јас сум клише што оди.

But when I was growing up in Minnesota,

Но додека растев во Минесота,

one of my favorite things to do on a summer evening

една од моите омилени работи во летна вечер

was grab my old Raggedy Ann sleeping bag

беше да ја земам мојата стара Регеди Ен вреќа за спиење

and take it out into a field behind my house,

и да ја однесам во полето зад мојата куќа,

where I would spend hours looking at the night sky.

каде поминував часови гледајќи го ноќното небо.

And to do this, I had to brave not only the darkness,

И за да го направам ова,морав да го надминав стравот од темнината

but also swarms of mosquitoes,

и од ројот од комарци,

and my sleeping bag really didn't smell very good.

а мојата вреќа за спиење навистина не мирисаше многу убаво.

(Laughter)

(Смеа)

But there was one particular star

Но имаше една особена ѕвезда

that I would look for, night after night.

која ја барав, ноќ за ноќ.

And then I would play this game

И потоа ќе ја играв оваа игра

where I would try to focus on that star so intensely,

кога интензивно се концентрирав на ѕвездата

that everything else would fade from my view

и сè друго ќе избледеше од мојот поглед

and that single star would be all that I could see.

и таа единствена ѕвезда беше сè што можев да видам.

I could only ever hold on to that focus

Можев да се држам за таа слика

for a few fleeting moments.

само неколку минливи мигови.

But when I did,

Но кога можев,

I felt this deep sense of connection to the universe.

ја чуствував длабоката смисла на поврзаност со универзумот.

And almost a sense of vertigo,

Речиси чувство на вртоглавица

like I was going to fall into space.

дека ќе паднам во просторот.

And when this happened --

И кога ова ќе се случеше-

I know this sounds kind of ridiculous,

знам дека звучи смешно,

but I would simultaneously feel unfathomably insignificant

но истовремено се чувствував неизмерно безначајна

and also kind of weirdly important.

и важна на некој чуден начин.

That star I looked to night after night was called Vega.

Таа ѕвезда која ја гледав ноќ за ноќ се викаше Вега.

Vega is the brightest star in the constellation Lyra,

Вега е најсветлата ѕвезда во соѕвездието Лира,

which is not coincidentally the name of one of my dogs.

што не случајно е името на едно од моите кучиња.

(Laughter)

(Смеа)

But this experience is being lost.

Но ова доживување заврши.

My favorite constellation, Lyra,

Моето омилено соѕвездие Лира,

this is what it would look like from Manhattan.

би изгледало вака од Менхетен.

For people who live in urban and suburban environments,

За луѓе кои живеат во урбани и приградски средини

if they go outside at night and look up,

ако излезат надвор навечер и погледнат нагоре,

instead of being awestruck by the majesty of the universe,

наместо да бидат восхитени од величеството на универзумот,

they see pretty much nothing.

нема да видат речиси ништо.

These unremarkable, completely blank night skies,

Овие незабележителни, целосно празни ноќни неба,

of course are due to all of the light we produce at night.

се секако поради целата светлина која ја создаваме навечер.

Those very same lights we see all the way from space

Сите тие светла што ги гледаме дури од вселената

are shining up into the atmosphere,

светат во атмосферата,

where they bounce around and create this featureless smog of light.

каде скокаат наоколу и го создаваат овој безличен смог светлина.

And that featureless smog of light has a name.

И тој безличен смог светлина има име.

It's called light pollution.

Се вика светлосно загадување.

As an astronomer,

Како астроном,

I can actually tell how bad light pollution is

можам да кажам колку е лошо светлосното загадување

by the brightness of stars I can see in the sky.

од светлината на ѕвездите кои ги гледам на небото.

And it turns out

И како што изгледа

that when you're trying to unlock the secrets of the cosmos,

кога се обидуваш да ги откриеш тајните на космосот,

it's really helpful to be able to see the cosmos.

многу помага да можеш да го видиш космосот.

And --

И --

[Laughs]

(Се смее)

Truth.

Вистина.

And this light that we're trying to detect

И оваа светлина што пробуваме да ја детектираме

is coming from millions or billions of light-years away,

е оддалечена милиони или милијарди светлосни години.

and so it's generally pretty faint.

и генерално е нејасна.

И како астроном,

And as an astronomer,

I fight with this every day to do my job,

Секојдевно се борам со ова за да ја сработам мојата работа

and I have to tell you, it is a really big problem.

и морам да ви кажам дека е многу голем проблем.

But the problem is far worse

Но проблемот е многу полош

than just losing some whimsical ability to gaze at the stars.

од губењето на магичната способност да се гледаат ѕвездите.

For example,

На пример,

countless plant and animal species are affected.

безброј растителни и животински видови се погодени.

So we could talk about sea turtles

Може да зборуваме за водните желки

or pollinators

или опрашувачите

or any of these super important species

или било кои многу важни видови

that are also cute.

кои се исто така симпатични.

Instead, I want to talk

Наместо тоа, сакам да зборувам

about these quietly unassuming dog whelks.

за овој ненаметлив вид на полжави.

You may have seen them around

Можеби сте ги виделе наоколу

and not given them really a whole lot of thought.

и не сте размислувале многу за нив.

But they're pretty cool.

Но,тие се прилично несекојдневни.

So in an entire year

За цела година

a dog whelk will rarely move more than about 10 meters.

ретко ќе се придвижат повеќе од 10 метри.

That means that when they are attacking their prey

Тоа значи дека кога го напаѓаат пленот

they can hit this brisk pace of about a millimeter an hour.

можат да достигнат брзина до милиметар на час.

And --

И --

(Laughter)

(Смеа)

This works out OK,

Ова е во ред,

because they attack things like barnacles.

бидејќи напаѓаат пијавици, на пример.

(Laughter)

(Смеа)

So these dog whelks live in the intertidal area of coasts,

Oвие полжави живеат на бреговите

where, it turns out,

и всушност

they're a pretty key part of the ecosystem.

се клучен дел од екосистемот.

Not only are they one of the most dominant invertebrate predators,

Не само што се едни од најдоминантните без`рбетни предатори,

but other animals, like crabs and birds, think they're pretty tasty.

туку и други животни, како ракови и птици ги сметаат за вкусни.

So that leaves these poor snails in a kind of precarious situation,

Па тоа ги става овие кутри полжави во несигурна ситуација,

because if they go too low in the water,

бидејќи ако одат премногу ниско во водата,

then crabs are a threat,

раковите им се закана,

but if they come out of the water too far,

но ако излезат предалеку од водата,

birds are going to have a feast.

ќе бидат гозба за птиците.

Why is an astronomer telling you about dog whelks?

Зошто астроном ви кажува за полжави?

I ask that myself.

И јас се прашувам.

Because their behavior is impacted by light pollution.

Бидејќи нивното однесување е под влијание на светлосното загадување.

For example,

На пример,

if dog whelks are subjected to artificial light at night

ако полжавите се излложени на вештачка светлина ноќе,

they're about twice as likely to stay under the water with a predator.

двојно поголема е веројатноста да останат под вода со предатор.

And that puts them at increased risk.

И тоа ги става на голем ризик.

And it's not like they can make a speedy escape.

Затоашто не можат брзо да избегаат.

And so these --

Значи, овие --

(Laughter)

(Смеа)

And the other issue is because they literally move

И друг проблем е тоа што тие буквално се движат

at a snail's pace.

со брзина на полжав.

If a population is wiped out,

Ако една популација е избришана,

it can take decades to replenish.

ќе треба децении за да се надополни.

And that, in turn, affects the rest of their ecosystem

И тоа влијае на останатиот дел од нивниот екосистем

and the other species, like the birds and the barnacles and the crabs.

и на другите видови, како на птиците и на пијавиците и на раковите.

So this is just one small and slimy example

Па ова е само еден мал и лигав пример

of how light pollution can unleash a cascade effect

за тоа како светлосното загадување може да има каскаден ефект

on an entire ecosystem.

на цел екосистем.

Virtually every species that has been studied to date

Практично сите видови кои биле проучувани до денес

is impacted by light pollution.

се погодени од светлосно загадување.

And that includes humans.

Тоа ги вклучува и луѓето.

So let's talk about us.

Па ајде да зборуваме за нас.

You are probably not surprised to hear

Веројатно нема да се изненадите ако чуете

that light pollution can affect your ability to sleep well at night.

дека светлосното загадување може да влијае на вашиот сон навечер.

But you might be surprised to hear that light pollution is linked to obesity.

Но можеби ќе се изненадите да слушнете дека тоа е поврзано со прекумерна тежина

Всушност, во скорашно истражување

In fact, in a recent study

they found that light pollution contributed to over 70 percent

откриено е дека светлосното загадување придонесува над 70 проценти за

of the obesity rates in 80 countries.

стапката на дебелина во 80 држави.

More than that,

Повеќе од тоа,

light pollution actually contributed about the same amount to excess weight

светлосното загадување всушност влијае на вишокот на тежина

as eating junk food.

како и брзата храна.

And it gets worse.

И станува полошо.

For people who are subjected

Kaj луѓе кои се изложени

to significant amounts of artificial light at night

на значителна количина вештачка светлина ноќе,

they're about 50 percent more likely to get breast cancer.

50 пати е поголема веројатноста да добијат рак на дојка.

And in fact, light pollution is correlated with types of cancer

И всушност, светлосното загадување се поврзува со видови рак

across the board.

сеопфатно.

And in controlled lab experiments

И во контролирани лабораториски експерименти

there's a direct link between increased artificial light at night

има директна поврзаност помеѓу зголемена вештачка светлина ноќе

and a rate of tumor growth.

и стапка на раст на туморот.

You might be wondering how normal light

Можеби се прашувате како нормалната светлина

could possibly impact cancer rates.

може да влијае на стапките на рак.

It likely all comes down to the super important hormone

Веројатно се сведува на многу важниот хормон

called melatonin,

наречен мелатонин,

which we have evolved over millions of years

кој се развивал преку милиони години

to produce on a day-night cycle, or a circadian rhythm.

за да можеме да создадеме деноноќен циклус на биолошкиот ритам.

What happens is that when light impacts

Тоа што се случува кога светлината влијае

the retina at the back of our eye at night

на мрежницата на нашето око навечер

it can disrupt melatonin production,

може да го наруши производството на мелатонин

and when melatonin production is disrupted,

и кога е нарушено производството на мелатонин,

a whole chain of other chemical processes are affected,

цел синџир на други хемиски процеси се засегнати

and that includes estrogen production.

вклучително и производството на естроген.

And when we throw this chemical balance out of whack,

Ако го нарушиме овој хемиски баланс

really bad things can happen.

може да настанат многу лоши работи.

In fact, things are so bad,

Всушност, толку лоши

that the International Agency for Cancer Research

што Интернационалната агенција за истражување на ракот

has said that disrupting the human circadian rhythm

изјави дека нарушувањето на човечкиот биолошки ритам

is a probable carcinogen.

е веројатен канцероген.

Also, for fun, I want to let you know

Исто така, ќе спомнам

that light pollution has been linked to,

дека светлосното загадување е поврзано со-

let's see -- headaches, anxiety, depression, diabetes,

ајде да видиме - главоболки, анскиозност, депресија, дијабет,

cardiovascular disease and the list goes on.

срцеви заболувања и листата продолжува.

But maybe you don't care about your health.

Но можеби не се грижите за вашето здравје.

We're all going to die anyway,

Сите ќе умреме секако,

you might as well die in a brightly lit room.

подобро да умреш во добро осветлена соба.

(Laughter)

(Смеа)

The fact that you're laughing about death is kind of amazing.

Фактот што се смеете за смртта е некако неверојатен.

(Laughter)

(Смеа)

You might still care about money.

Можеби уште се грижите за пари.

The money that's spent on that wasted light,

Парите кои се трошат за потрошената светлина,

and I mean just the light that's going out into the universe,

мислам само светлината која излегува кон универзумот,

and not doing us any good,

не ни прави никакво добро-

is three billion dollars a year.

таа чини 3 милијарди долари годишно.

That's enough money to build, like,

Тоа се доволно пари да се изградат

1,000 utility-grade windmills,

1000 корисни ветерници,на пример,

or fund the entire DC public-school system for over two years,

или да се финансира образовниот систем на Вашингтон повеќе од две години,

or -- this is my favorite, because I really want one

или - ова ми е омилено бидејќи многу сакам една

but I can't afford one --

но не можам да си дозволам -

buy 30,000 Tesla Model X SUVs.

да се купат 3000 Тесла Модел Х SUV.

(Laughter)

(Смеа)

And that includes the electric car tax credit.

Вклучително и данокот за електричен автомобил.

And then there are the existential costs.

Постојат и егзистенцијални трошоци.

I don't have any data

Немам никакви податоци

on how losing touch with our place in the cosmos

за тоа како губењето допир со нашето место во космосот

impacts us.

влијае на нас.

But I believe

Но верувам

that this probably impacts our humanity

дека влијае на човештвото

more than any of the other scary statistics I can share with you.

повеќе од други страшни статистики кои можам да ги споделам со вас.

And it's getting worse with time.

И со тек на време станува полошо.

The amount of light pollution is doubling roughly every 35 years.

Нивото на светлосно загадување се дуплира приближно на секои 35 години.

That means that within the next decade

Тоа значи дека за време на следната деценија

virtually the entire eastern half of the United States

виртуелно целата источна половина на САД

will be perpetually brighter than twilight.

ќе биде вечно посветла од самракот.

And there's another issue with light pollution.

Има и друг проблем со светлосното загадување.

The problem is way worse than we can see with our own eyes.

Проблемот е многу поголем од она што го гледаме со очи.

Our eyes have evolved to just detect this tiny range

Видот ни е развиен да може да го детектираа само овој мал дел

of the full spectrum of light.

од целиот спектар на светлина.

All of this other light that we can't see,

Цела оваа светлина што не ја гледаме,

this invisible light,

оваа невидлива светлина,

also has a pollution problem.

исто така има проблем со загадувањето.

Mostly it's from modern technology,

Највеќе од модерната технологија,

како мобилните телефони или радари за коли,

things like cell phones or car-to-car radar,

or now apparently we need appliances that can talk to each other.

или потребата за нови уреди кои можат да разговараат меѓусебно.

All of this modern technology is putting out strong signals

Сета оваа модерна технологија дава силни сигнали

that can completely swamp

дека целосно може да ја избрише

this exceedingly faint light we're trying to detect

оваа бледнеечка светлина која се обидуваме да ја детектираме

from the rest of the universe outside Earth,

од остатокот од универзумот надвор од Земјата,

which just for the record, is most of the universe.

што е речиси поголемиот дел од универзумот.

(Laughter)

(Смеа)

And then, there are satellites.

Постојат и сателити.

Satellites are a problem at both visible and invisible wavelengths.

Сателитите се проблем кај видливите и невидливите бранови должини.

A host of private companies have plans to deploy tens of thousands of satellites

Многу приватни компании имаат планови да постават илјадници сателити

into Earth orbit,

во орбита околу Земјата,

where they will not only outnumber,

каде не само што ќе бидат побројни

literally outnumber the visible stars in the sky,

буквално побројни од видливите ѕвезди во небото,

while also beaming invisible light back to Earth.

додека зрачат невидлива светлина назад на Земјата.

So for astronomers like me,

За астрономите како мене,

who use invisible light to study the universe,

користењето невидлива светлина да го проучат универзумот,

it's going to be like staring at the Sun

е како како да зјапаме во сонцето

and trying to see a birthday candle behind it.

за да видиме роденденска свеќа зад него.

Alright, I want to be clear

Во ред, сакам да сум јасна,

that there's nothing inherently wrong with any of this modern technology.

нема ништо лошо во модерната технологија.

With cell phones or satellites or car radar.

Ниту во мобилните телефони, сателитите или радарите.

I'm not sure about kitchen appliances.

Не сум сигурна за домаќинските уреди.

(Laughter)

(Смеа)

I haven't broken down

Не ми се расипала рерна

and gotten an oven that talks to my cell phone yet.

за да добијам друга која зборува со мојот мобилен.

And I use lights at night like everybody else.

И користам светлина навечер како сите други.

But here's the thing.

Но еве за што се работи.

Some problems in the world,

Одредени проблеми во светот,

like we've heard about today and you'll hear more about,

како што слушнавме денес, и ќе слушате уше за тоа,

are overwhelming and they seem intractable.

се преголеми и изгледаат нерешливи.

Visible light pollution is not one of these problems.

Загадувањето од видлива светлина е еден од нив.

This is actually stupidly simple, OK?

Ова е навистина едноставно, така?

So here are five super simple things you can do.

Па еве пет многу едноставни работи кои може да ги направите.

Don't use lights brighter than you need to.

Не користете светилки посветли од што ви требаат.

Don't use lights when you don't need them.

Не користете светилки кога не ви требаат.

Those lights you're using,

Тие светилки кои ги користите

make sure they're shielded down,

осигурајте се дека се свртени надолу,

so they're not shining up into the sky.

па не светат кон небото.

And let's talk about LED lights.

И ајде да зборуваме за ЛЕД светилки.

If you have a choice, don't buy the blue ones.

Ако имате избор, не ги купувајте сините.

Look for words like "warm white."

Барајте зборови како „топло бело".

If you buy LEDs with words like "natural light" or "daylight,"

Ако купите ЛЕД со зборови како природна или дневна светлина,

that's like saying you hate space.

тоа е како да кажете дека ја мразите вселената

(Laughter)

(Смеа)

And finally,

И конечно,

you could advocate for this.

може да го одбраните ова.

Even in your local community,

Дури и во локалната заедница

find out if there's a lighting code

видете дали има стандарди за осветлување

and whether it could be made more night-sky friendly.

и дали се во склад со ноќното небо

Or dare I say, you could even advocate at the federal level,

Дури, можете да апелирате на сојузно ниво,

by politely asking our federal officials,

со учтиво барање до службените лица,

some of whom may be here,

некои кои можеби се овде,

to please not auction off our view of the invisible universe

да замолите да не го продаваат видикот кон невидливиот космос

to the highest bidder to pollute at will,

за највисоката цена на загаување.

which is actually what happens.

што всушност се случува.

Now, like a good professor,

Сега, како добар професор,

I have homework for you.

имам домашна задача за вас.

If you have never seen a truly dark night sky,

Ако не сте виделе вистински темно, ноќно небо,

I want you to go out and experience one for yourself.

сакам да излезете и да го доживеете само за себе.

Because if you don't,

Бидејќи ако не го сторите тоа

you don't know what you're missing,

не знаете што пропуштате,

and you don't know what humanity is losing.

и не знаете што губи човештвото.

Thank you.

Ви благодарам.

(Applause)

(Аплауз)