The real reason why mosquitoes buzz | DIY Neuroscience, a TED series

Translator: Joseph Geni Reviewer: Krystian Aparta

Translator: Mardin Abdalqadir Reviewer: Daban Q Jaff

(Mosquito buzzing)

(زیکە زیکی مێشوولە)

Greg Gage: We've all heard the annoying sound of a mosquito,

گرێگ گەیج: هەموومان گوێمان لە زیکە زیکی ناخۆشی مێشوولە بووە.

and we will stop at nothing to make it go away.

و هەموو شتێک دەکەین تاکو رزگارمان بێت لێی.

While this sound may be maddening to us,

لە کاتێکدا ئەم دەنگە بۆ ئێمە بێزارکەرە،

perhaps it's music to a mosquito's ears.

ئەکرێت مۆسیقا بێت بۆ گوێچكەکانی مێشوولەیەک.

The mosquito's nervous system has almost as many sensory auditory cells as we do.

کۆئەندامە دەماری مێشوولە بە نزیکەیی هەمان ژمارەی هەستەوەرە خانەی مرۆڤی هەیە،

But why would they have so many in such a small body,

بەڵام بۆچی ئەو ژمارە زۆرەی خانەیان هەیە لە لەشێکی وا بچووکدا؟

and why would they need to be so sensitive to sounds?

و بۆچی ئەوەندە هەستیارن بە دەنگ؟

The answer is love.

وەڵامەکە خۆشەوییستییە!

[DIY Neuroscience]

(چالاکی دەمارزانی)

(Music)

(مۆسیقا)

As humans, we do a lot to attract each other.

ئێمەی مرۆڤ، زۆر شت دەکەین بۆ راکێشانی سەرنجی ئەوانی تر.

Some things are conscious --

هەندێکی بە مەبەست،

ئارایشت دەکەین، و ودڵنیا دەبینەوە لەوەی بۆنمان خۆشە.

we put on makeup and make sure we smell nice.

And some are unconscious.

هەندێکی تریش بێ مەبەستە.

You may unconsciously point your body or even sit closer to someone you like.

بەبێ مەبەست خۆ نزیک کردنەوە لە کەسی دڵخواز، یان دانیشتن بە تەنیشتیانەوە.

These are courtship behaviors, and a lot of animals have them.

ئەمانە هەڵسوکەوتی دڵدارین، کە لە زۆربەی ئاژەڵاندا بەدی دەکرێ.

And mosquitoes are no different.

و لە مێشوولەشدا بە هەمان شێوە.

So Haley's been spending her summer bravely listening to mosquitoes,

هایڵێ ئەم هاوینە هەمووی لە گوێگرتن لە مێشوولە بەسەر بردووە.

and what she observed may surprise you.

و ئەوەی تێبینی کرد سەرسامت دەکات.

So we want to investigate how the mosquitoes make their song.

ئەمانەوێ بکۆڵینەوە لەوەی چۆن مێشوولەکان گۆرانی ئەڵێن

So Haley, how do we record their wing beats?

هایڵی، ئێستا چۆن لێدانی باڵیان تۆمار بکەین؟

Haley Smith: We need to tether them.

هایڵی سمیس: پێویستە بیان بەستینەوە.

First, we anesthetize them in a fridge or a bed of ice.

سەرەتا، دەبێت بیانکەینە ناو بەفرگرەوە یان قاڵبێکی سەهۆڵەوە تاوەکو سڕ ببن.

And then I transfer them to this petri dish of ice,

ئینجا دەیانخەینە ناو ئەم قاپە سەهۆڵەوە

just to get them even more anesthetized.

هەر بۆ ئەوەی زیاتر سڕ ببن.

Next, I take an insect pin,

دواتر، ئەم دەرزییەی تایبەت بە مێروو بەکار دەهێنم،

and what I do is put a tiny little dab of superglue on this pin.

و یەک دڵۆپی بچووک کەتیرە دەخەمە سەر دەرزییەکە.

I want to make sure that I get it on his thorax above his wings

دەمەوێ دڵنیابمەوە لەوەی بەباشی دەیخەمە سەر سنگی لە سەرووی باڵەکانی

so that when he is suspended, his wings are still free to move.

بۆ ئەوەی کە جێگیرم کرد باڵەکانی بە ئاسانی بجوڵێن.

So here's one down.

ئەوە یەکێک تەواو بوو.

It's really hard to catch male mosquitoes in the wild

زۆر قورسە کە مێشوولەی نێرە بگریت لە سروشتدا.

because females are the only mosquitoes that are attracted to humans.

چونکە تەنها مێشوولە مێیەکان سەرنجیان بە لای مرۆڤدا ڕادەکێشرێت.

They feed on human blood.

بەو پێیەی لەسەر خوێنی مرۆڤ دەژین.

And now, we can try to get some recordings from them.

ئێستا، دەتوانین هەندێک تۆماری دەنگییان لێ وەربگرین.

So this is the stand that I use to hold them.

ئەمە ئەو ستاندەیە کە بۆ جێگیر کردنیان بەکاری دەھێنم.

I like to place it right over the microphone

دەمەوێ رێک لەسەر مایکرۆفۆنەکە دایبنێم

so that I can get a recording of the buzzing that you hear.

تاکو زیکە زیکەکەیان تۆمار بکات کە گوێت لێیە.

That sound is generated by how fast they're beating their wings.

دەنگەکە دروست دەبێت دەرەنجامی رادەی خێرایی لێدانی باڵەکانیان.

This is a male.

ئەمەیان نێرە.

The males have very bushy antennae, and they look kind of feathery.

نیرەکان شاخە هەستەوەری چڕوپڕیان هەیە و وەکو پەڕ دەردەکەون.

And they are also much smaller.

و قەبارەشیان بچووکترە.

GG: So he's flying at around 600 hertz.

گرێگ: ئەمەیان بە نزیکەیی لە دەوری ٦٠٠ هێرتز دەفڕێت.

Can we try a female mosquito?

ئەتوانین مێشوولەیەکی مێ تاقی بکەینەوە؟

HS: Sure, here we go.

هایڵی: بە دڵنیاییەوە، با بیکەین.

(Mosquito buzzing, lower pitch)

(زیکە زیکی مێشوولە، تیژی دەنگی نزم)

GG: Wow.

گرێگ: واو!

HS: This is a much lower frequency than the male.

هایڵێ: ئەمەیان لەرەلەرێکی نزمتری هەیە وەک لە نێرەکە.

GG: Yeah, it sounds completely different.

گرێگ: بەڵێ، زۆر جیاوازن لە یەکتر!

(Mosquito buzzing)

(زیکە زیکی مێشوولە)

(Mosquito buzzing, lower pitch)

(زیکە زیکی مێشوولە، تیژی دەنگی نزم)

So is it because they're two different mosquitoes,

ئایا ئەم جیاوازییە بە هۆی ئەوەوەیە کە دوو دانەی جیاوازن؟

or because they're male and female?

یان بە هۆی ئەوەی کە نێر و مێن؟

HS: It's because they're male and female.

هایڵی: بە هۆی ئەوەی کە نێر و مێن.

GG: Alright, let's verify that.

گرێگ: باشە، با بیسەلمێنین.

Can you bring in another female and see if she sounds

دەکرێت مێشوولەیەکی تری مێینە بهینین و ببینین

like mosquito A or mosquito B?

لە مێشوولەی A یان B ئەچێت؟

HS: Yeah.

هایڵی: باشە.

(Mosquito buzzing, lower pitch)

(زیکە زیکی مێشوولە، تیژی دەنگی نزم)

And again, she is much lower than the male.

دووبارە، ئەمەش لەرەلەری نزمترە لە مێشوولە نێرەکە.

GG: Yeah, she sounds different.

گرێگ: بەڵێ، زۆر جیاوازە!

(Mosquito buzzing, lower pitch)

(زیکە زیکی مێشوولە، تیژی دەنگی نزم)

Yeah, she's spot-on 400.

گرێگ: لە خاڵی ٤٠٠ دا وەستاوە.

HS: She really is. GG: That's really bizarre.

هایڵی: بەڵێ وایە. گرێگ: بەڕاستی نامۆیە.

HS: The females are at a much lower pitch. They were around 400 hertz.

مێیەکان تیژی دەنگی نزمتریان هەیە. لە نزیکی ٤٠٠ هێرتزدا بوون.

HS: And all of the females were around that, too.

و هەموو مێیەکان لە هەمان ئاستدا بوون.

They were much larger than the males,

و قەبارەشیان گەورەتر بوو لە نێرەکان.

so they didn't have to flap their wings as fast to stay in free flight.

بۆیە پێویستی نەدەکرد باڵەکانیان بەخێرایی بشەکێننەوە تاکو لە باری فڕیندا بن.

GG: So they have larger wings, so they're flapping slower.

گرێگ: چونکە باڵیان گەورەترە بۆیە هێواشتر ئەیشەکێننەوە.

And you noticed that all the females have the same frequency, roughly?

و ئەوەشت تێبینی کرد کە هەموو مێیەکان هەمان لەرە لەریان هەیە.

And the males do, too. That's kind of interesting.

هەموو نێرەکانیش هەمان لەرەلەر. ئەمەیان سەرنج ڕاکێشە!

So that must mean something.

کەوایە ئەمە مانای شتێکە.

Well, let's see what happens when we put the male and the female together.

با سەیربکەین و ببینین چی روودەدات کە نێرە و مێیەکە ئەخەینە تەنیشت یەک.

(Mosquitoes buzzing; pitch varies)

(زیکە زیکی مێشوولەکان، تیژی دەنگ لە گۆڕاندایە)

HS: When I put them into the same hearing range,

هایڵی: کاتێک دەیانخەمە هەمان ئاستی بیستنەوە

I noticed that they were kind of changing their tones.

تێبینیم کرد کە کەمێک تۆنەکانیان دەگۆڕن.

It was kind of more dull, almost.

کەمێك کزتر بوویەوە.

(Mosquitoes buzzing)

(زیکە زیکی مێشوولەکان)

And when I put it back in my spectrogram to see their interaction,

و کاتێک خستمە سەر سپێکتۆگرامەکە بۆ بینینی کارلێکی نێوانیان

they were meeting at the same tone.

بینیم ئەوان لە تۆنێکی هاوبەشدا یەک دەگرن.

GG: OK, pause.

گرێگ: باشە، بوەستە.

The males and females are singing a duet,

مێیەکان و نێرەکان پێکەوە دوێت دەڵێن.

meaning that they adjust their wings to be able to produce a common tone.

واتە ئەوان پێکەوە باڵەکانیان یەک دەخەن بۆ دروست کردنی تۆنێکی هاوبەش.

You have the male singing up here at G,

لێرەدا نێرەکە گۆرانی دەڵێت لە خاڵی G.

and you have the female singing down here at D,

و مێیەکە لە خاڵی D گۆرانی دەڵێت.

and when they get together,

و کاتێک دەگەن بە یەک،

you're saying that they change the frequency of their wings

تۆ دەڵێیت کە لەرەلەری باڵەکانیان دەگۆڕن

such that they come together?

بۆ ئەوەی بگەن بە یەک خاڵ؟

HS: Yeah, exactly. GG: And they sort of sing a duet.

هایڵی: بەڵێ، کتومت. گرێگ: وەک ئەوە وایە دوێت بڵێن.

(Mosquitoes gradually adjusting to identical pitch)

(مێشوولەکان بەرەبەرە دەگەن بە تیژییەکی هاوبەش)

HS: They're communicating to let each other know

هایڵی: ئەوان پەیوەندی بەیەکەوە دەکەن وەک ئاماژەیەک

that they've basically found a potential mate.

بۆ ئەگەری دۆزینەوەی هاوەڵێک.

GG: So in other words,

گرێگ: بە مانایەکی تر،

the female tends to choose a male that best sings her duet.

مێیەکە نێرەیەک هەڵبژێرێت کە بە باشترین شێوە دوێتی لەگەڵدا دەڵێت.

And studies have found that if she's pregnant,

توێژینەوەکان سەلماندوویانە ئەگەر مێیەکە سکپڕ بێت،

she doesn't even bother.

ئەوا هەر گوێ بە نێرەکان نایات!

So if we can understand the mosquito mating behavior,

ئەگەر لە رەفتاری جووت بوونی مێشوولە تێ بگەین،

we may be able to disrupt it in the wild and prevent diseases like malaria.

ئەوا لەوانەیە بتوانین بیپچڕێنین و نەخۆشییەکانی وەک مەلاریا بوەستێنین.

But for now, the next time you hear a mosquito buzzing,

بەڵام لە ئێستا بە دواوە کە گوێت لە زیکە زیکی مێشوولە دەبێت

just pause and remember she may be in love

رابوەستە و بیرت بێتەوە کە لەوانەیە لە خۆشەویستیدا بێت.

and she may be singing her song,

لەوانەیە بۆ خۆی گۆرانی بڵێت،

looking for her perfect match.

و بۆ کەسی دڵخوازی خۆی بگەڕێت.

(Mosquito buzzing)

(زیکە زیکی مێشوولە)

(Smack)

(شەپازلە)