Jellyfish predate dinosaurs. How have they survived so long? - David Gruber

Sứa làm thế nào để sống sót ngay khi chúng xuất hiện trước cả khủng long? - David Gruber

Translator: Thanh Trinh Reviewer: Tham Nguyen

Some are longer than a blue whale.

Một số loài sứa thậm chí có chiều dài hơn cả cá voi xanh.

Others are barely larger than a grain of sand.

Nhưng cũng có một số cá thể có kích thước chỉ nhỉnh hơn hạt cát.

One species unleashes one of the most deadly venoms on Earth.

Một số loài sứa mang chất độc mạnh nhất trên Trái Đất.

Another holds a secret that's behind some of the greatest breakthroughs in biology.

Một số khác mang trong mình bí ẩn sau những bước tiến vĩ đại của sinh học.

They've inhabited the ocean for at least half a billion years,

Sứa đã sinh sống trong lòng đại dương ít nhất 500 triệu năm,

and they're still flourishing as the sea changes around them.

và chúng vẫn đang sinh sôi cùng sự thay đổi của môi trường biển.

Jellyfish are soft-bodied sea creatures that aren't really fish.

Sứa là những sinh vật thân mềm, và không hẳn là cá.

They're part of a diverse team of gelatinous zooplankton,

Chúng là thành viên của một nhóm đa dạng các loài phù du,

zooplankton being animals that drift in the ocean.

phù du là động vật trôi dạt trong lòng đại dương.

There are more than 1,000 species of jellyfish,

Có hơn một nghìn loài sứa,

and many others that are often mistaken for them.

và nhiều loài có hình dáng tương tự thường bị nhầm với sứa

A noted feature of jellyfish is a translucent bell

Một đặc điểm nhận dạng điển hình của loài sứa chính là chóp mờ

made of a soft delicate material called mesoglea.

làm từ một loại chất liệu mềm và tinh tế, có tên gọi Mesoglea.

Sandwiched between two layers of skin,

Nằm giữa hai lớp da,

the mesoglea is more than 95% water held together by protein fibers.

Mesoglia là hổn hợp 95% nước liên kết với nhau bằng xơ protein.

The jellyfish can contract and relax their bells to propel themselves.

Sứa co và giãn phần thân hình chuông để đẩy mình đi trong nước.

They don't have a brain or a spinal cord,

Chúng không có não hoặc tủy sống,

but a neural net around the bell's inner margin

nhưng một mạng lưới thần kinh nằm trong chuông

forms a rudimentary nervous system

tạo thành một hệ thống thần kinh thô sơ

that can sense the ocean's currents and the touch of other animals.

giúp chúng cảm nhận dòng hải lưu và sự va chạm với các động vật khác.

Jellyfish don't have typical digestive systems, either.

Sứa cũng không có hệ thống tiêu hóa đặc trưng.

These gelatinous carnivores consume plankton and other small sea creatures

Loài ăn thịt này tiêu thụ phù du và các sinh vật biển nhỏ,

through a hole in the underside of their bells.

thông qua một cái lỗ phía dưới phần chuông.

The nutrients are absorbed by an inner layer of cells

Dinh dưỡng được hấp thụ qua lớp trong của tế bào,

with waste excreted back through their mouths.

chất thải được bài tiết qua đường miệng.

But the jellyfish's relatively simple anatomy

Cấu tạo cơ thể đơn giản của sứa

doesn't prevent it from having some remarkable abilities.

không ngăn chúng có những khả năng vượt trội.

One kind of box jellyfish has 24 eyes.

Một loài sứa hộp có 24 mắt.

Scientists think it can see color and form images within its simple nervous system.

Các nhà khoa học cho rằng nó thấy được màu sắc và cấu tạo được hình ảnh trong hệ thống thần kinh đơn giản của chúng.

Four of its eyes are curved upward on stalks.

4 trong số những con mắt của chúng được uốn cong lên khi di chuyển

This allows the jellyfish to peer through the surface of the water,

Điều này cho phép loài sứa nhìn qua bề mặt nước,

looking for the canopy of the mangrove trees where it feeds.

tìm kiếm tán cây ngập mặn chúng thường lui tới kiếm ăn.

In fact, this may be one of the only creatures

Thực ra, đây có thể là một trong những sinh vật duy nhất

with a 360-degree view of its environment.

có góc nhìn toàn cảnh 360 độ.

The jellyfish's sting, which helps it capture prey and defend itself,

Nọc độc giúp sứa bắt mồi và tự vệ,

is its most infamous calling card.

chính là vũ khí tai tiếng nhất của nó.

In the jelly's epidermis,

Trong lớp biểu bì của sứa,

cells called nematocysts lie coiled like poisonous harpoons.

các tế bào châm nằm cuộn lại như cây lao độc.

When they're triggered by contact, they shoot with an explosive force.

Khi bị kích thích bởi va chạm, chúng sẽ bắn ra với một lực lớn.

It exerts over 550 times the pressure of Mike Tyson's strongest punch

Chúng tạo ra một áp lực gấp 550 lần cú đấm mạnh nhất của Mike Tyson

to inject venom into the victim.

để tiêm chất độc vào người nạn nhân.

Some jellyfish stings barely tingle,

Vài loài sứa có vết đốt chỉ gây nhói nhẹ

but others cause severe skin damage.

nhưng cũng có một số loài gây ra tổn thương da nghiêm trọng.

The venom of one box jellyfish can kill a human in under five minutes,

Nọc độc của một con sứa hộp có thể giết chết một người trong vòng 5 phút,

making it one of the most potent poisons of any animal in the world.

điều này giúp nó trở thành một trong những động vật có nọc độc mạnh nhất hành tinh.

Other jellyfish superpowers are less lethal.

Sức mạnh của các loài sứa khác thì ít gây chết người hơn.

One species of jellyfish glows green when it's agitated,

Một loài sứa tỏa ra ánh sáng xanh khi bị kích động,

mostly thanks to a biofluorescent compound called green fluorescent protein,

chủ yếu là nhờ vào một hợp chất sinh học mang tên huỳnh quang xanh,

or GFP.

hay GFP.

Scientists isolated the gene for GFP

Các nhà khoa học đã phân ly gen gây ra GFP

and figured out how to insert it into the DNA of other cells.

và tìm cách đưa nó vào DNA của các tế bào khác.

There, it acts like a biochemical beacon,

Ở đó, nó hoạt động như một đèn hiệu sinh hóa.

marking genetic modifications,

đánh dấu sự biến đổi đi truyền,

or revealing the path of critical molecules.

hoặc tiết lộ đường đi của các phân tử quan trọng.

Scientists have used the glow of GFP to watch cancer cells proliferate,

Các nhà khoa học sử dụng tính phát quang của GFP để theo dõi sự phát triển các tế bào ung thư,

track the development of Alzheimer's,

sự phát triển của bệnh Alzheimer's,

and illuminate countless other biological processes.

và soi sáng cho nhiều quá trình sinh học.

Developing the tools and techniques from GFP

Việc phát triển các công cụ và kỹ thuật từ GFP

has netted three scientists a Nobel Prize in 2008,

đã mang về giải Nobel cho 3 nhà khoa học vào năm 2008,

and another three in 2014.

và 3 người nữa vào năm 2014.

But it's jellyfish who may be the most successful organisms on Earth.

Sứa được xem như loài sinh vật thành công nhất trên trái đất.

Ancient fossils prove that jellyfish have inhabited the seas

Các hóa thạch cổ đại chứng minh sứa đã sống ở biển

for at least 500 million years,

trong ít nhất là 500 triệu năm,

and maybe go back over 700 million.

và có thể hơn 700 triệu năm.

That's longer than any other multiorgan animal.

Lâu hơn bất kì loài động vật đa bào nào.

And as other marine animals are struggling to survive

Và khi các loài sinh vật biển khác đang phải đấu tranh để sinh tồn

in warmer and more acidic oceans,

vì sự ấm lên và axit hóa của môi trường biển,

the jellyfish are thriving,

sứa vẫn đang phát triển rất mạnh mẽ,

and perhaps getting even more numerous.

và đang gia tăng số lượng.

It doesn't hurt that some can lay as many as 45,000 eggs in a single night.

Một số loài sứa có thể sinh 45,000 trứng chỉ trong một đêm.

And there's some jellyfish whose survival strategy

Một số khác có chiến lược sinh tồn

almost sounds like science fiction.

nghe như khoa học viễn tưởng.

When the immortal jellyfish is sick, aging, or under stress,

Khi sứa trưởng thành bị bệnh, già đi, hoặc bị stress,

its struggling cells can change their identity.

các tế bào của chúng có thể thay đổi nhận dạng

The tiny bell and tentacles deteriorate

Những chiếc chuông và xúc tua nhỏ rụng đi

and turn into an immature polyp

và trở thành một polyp chưa trưởng thành,

that spawns brand new clones of the parent.

một bản sao của chính cha mẹ chúng.

As far as we know, these are the only animals who found a loophole

Sinh vật này là loài động vật duy nhất tìm ra lỗ hổng

when facing mortality.

khi đối mặt với cái chết.

That's pretty sophisticated for species that are 95% water

Điều này khá phức tạp đối với một sinh vật có 95% cơ thể là nước

and predate the dinosaurs.

và xuất hiện trước cả khủng long.