Jellyfish predate dinosaurs. How have they survived so long? - David Gruber

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Rysia Wand

Some are longer than a blue whale.

Jedne są dłuższe od płetwala błękitnego.

Others are barely larger than a grain of sand.

Inne niewiele większe od ziarnka piasku.

One species unleashes one of the most deadly venoms on Earth.

Pewien gatunek dysponuje jednym z najbardziej śmiercionośnych jadów.

Another holds a secret that's behind some of the greatest breakthroughs in biology.

Inny umożliwia przełomowe badania w dziedzinie biologii.

They've inhabited the ocean for at least half a billion years,

Zamieszkują oceany od prawie pół miliarda lat.

and they're still flourishing as the sea changes around them.

Mają się świetnie pomimo ciągłych zmian wód, w których żyją.

Jellyfish are soft-bodied sea creatures that aren't really fish.

Meduzy są morskimi stworzeniami o miękkich ciałach i nie są rybami.

They're part of a diverse team of gelatinous zooplankton,

Są zaliczane do zróżnicowanej grupy galaretowatego zooplanktonu.

zooplankton being animals that drift in the ocean.

Zooplankton to stworzenia dryfujące w oceanach.

There are more than 1,000 species of jellyfish,

Jest ponad 1000 gatunków meduz,

and many others that are often mistaken for them.

a wiele stworzeń jest z nimi mylonych.

A noted feature of jellyfish is a translucent bell

Charakterystyczną cechą meduz jest półprzezroczysty dzwon

made of a soft delicate material called mesoglea.

zrobiony z delikatnej mezoglei.

Sandwiched between two layers of skin,

Upchana między dwie warstwy naskórka,

the mesoglea is more than 95% water held together by protein fibers.

mezogleja składa się w 95% z wody, którą wiążą włókna białkowe.

The jellyfish can contract and relax their bells to propel themselves.

Meduza przemieszcza się, kurcząc i rozluźniając dzwon.

They don't have a brain or a spinal cord,

Nie mają mózgu ani rdzenia kręgowego,

but a neural net around the bell's inner margin

ale sieć neuronów wewnątrz dzwonu

forms a rudimentary nervous system

tworzy szczątkowy układ nerwowy,

that can sense the ocean's currents and the touch of other animals.

który wyczuwa prądy oceanu i dotyk innych zwierząt.

Jellyfish don't have typical digestive systems, either.

Meduzy nie mają też typowych układów trawiennych.

These gelatinous carnivores consume plankton and other small sea creatures

Ci galaretowaci mięsożercy jedzą plankton i inne małe morskie stworzenia

through a hole in the underside of their bells.

przez dziurę w spodniej części dzwonu.

The nutrients are absorbed by an inner layer of cells

Warstwa komórek wewnątrz absorbuje składniki odżywcze,

with waste excreted back through their mouths.

a odpady wydalane są przez tę samą dziurę.

But the jellyfish's relatively simple anatomy

Prosta anatomia meduz wcale nie oznacza,

doesn't prevent it from having some remarkable abilities.

że są zwyczajne.

One kind of box jellyfish has 24 eyes.

Pewna gromada kostkowców ma 24 oczy.

Scientists think it can see color and form images within its simple nervous system.

Naukowcy sądzą, że ten gatunek umie widzieć kolory i obrazy

nawet z tak prostym układem nerwowym.

Four of its eyes are curved upward on stalks.

Mają cztery oczy na czułkach zagiętych w górę.

This allows the jellyfish to peer through the surface of the water,

Pozwala to meduzie rozejrzeć się nad powierzchnią wody

looking for the canopy of the mangrove trees where it feeds.

za koronami drzew namorzynowych, gdzie żeruje.

In fact, this may be one of the only creatures

Mogą być jedynymi istotami

with a 360-degree view of its environment.

mającymi 360-stopniowe pole widzenia.

The jellyfish's sting, which helps it capture prey and defend itself,

Parzydełka pomagające meduzom w polowaniu i samoobronie

is its most infamous calling card.

to ich wizytówka.

In the jelly's epidermis,

Naskórek meduz pełen jest nematocytów,

cells called nematocysts lie coiled like poisonous harpoons.

pęcherzyków z długimi nićmi przypominającymi zatrute harpuny.

When they're triggered by contact, they shoot with an explosive force.

Gdy tylko się je podrażni, wyrzucają nici z dużą prędkością.

It exerts over 550 times the pressure of Mike Tyson's strongest punch

Prędkość wyrzutu jadu do ofiary

jest 550 razy większa od najmocniejszego ciosu Mike'a Tysona.

to inject venom into the victim.

Some jellyfish stings barely tingle,

Jad niektórych meduz powoduje mrowienie,

but others cause severe skin damage.

z kolei jad innych powoduje poważne uszkodzenia skóry.

The venom of one box jellyfish can kill a human in under five minutes,

Jad pewnego kostkowca może zabić człowieka w niecałe pięć minut.

making it one of the most potent poisons of any animal in the world.

Jest jednym z najmocniejszych jadów na świecie.

Other jellyfish superpowers are less lethal.

Inne supermoce meduz są mniej groźne.

One species of jellyfish glows green when it's agitated,

Pewien gatunek świeci na zielono, gdy jest pobudzony.

mostly thanks to a biofluorescent compound called green fluorescent protein,

Dzieje się to za pomocą biofluorescencji, białka zielonej fluorescencji,

or GFP.

w skrócie GFP.

Scientists isolated the gene for GFP

Naukowcy wyizolowali gen GFP

and figured out how to insert it into the DNA of other cells.

i umieją wszczepić go do DNA innych komórek.

There, it acts like a biochemical beacon,

Działa w nich jak boja świetlna,

marking genetic modifications,

zaznacza modyfikacje genetyczne

or revealing the path of critical molecules.

i pokazuje drogę badanych cząsteczek.

Scientists have used the glow of GFP to watch cancer cells proliferate,

Badacze użyli światła GFP w celu obserwacji rozrostu komórek rakowych,

track the development of Alzheimer's,

śledzenia rozwoju choroby Alzheimera

and illuminate countless other biological processes.

i do poznawania wielu innych procesów biologicznych.

Developing the tools and techniques from GFP

Opracowanie narzędzi i technik związanych z GFP

has netted three scientists a Nobel Prize in 2008,

zapewniło trzem naukowcom roku Nagrodę Nobla w 2008 roku

and another three in 2014.

i kolejnym trzem w 2014 roku.

But it's jellyfish who may be the most successful organisms on Earth.

Ale to meduzy odnoszą najwięcej sukcesów w dziejach Ziemi.

Ancient fossils prove that jellyfish have inhabited the seas

Wiekowe skamieliny pokazują, że meduzy zamieszkują morza

for at least 500 million years,

już od 500 milionów lat

and maybe go back over 700 million.

lub nawet od 700 milionów lat.

That's longer than any other multiorgan animal.

To dłużej niż inne wielonarządowe zwierzęta.

And as other marine animals are struggling to survive

Gdy inne morskie zwierzęta toczą walkę o przetrwanie

in warmer and more acidic oceans,

w cieplejszych i kwaśniejszych oceanach,

the jellyfish are thriving,

meduzy mają się świetnie,

and perhaps getting even more numerous.

a ich liczebność nawet wzrasta.

It doesn't hurt that some can lay as many as 45,000 eggs in a single night.

Niektóre z nich składają aż 45 000 jaj

w ciągu jednej nocy.

And there's some jellyfish whose survival strategy

Istnieją meduzy, których strategia przetrwania

almost sounds like science fiction.

przypomina fantastykę naukową.

When the immortal jellyfish is sick, aging, or under stress,

Gdy nieśmiertelna meduza choruje, starzeje się lub stresuje,

its struggling cells can change their identity.

niektóre komórki mogą przejść całkowite przeobrażenie.

The tiny bell and tentacles deteriorate

Mały dzwon i macki rozpadają się

and turn into an immature polyp

i zmieniają w niedojrzałego polipa,

that spawns brand new clones of the parent.

który jest nowym klonem rodzica.

As far as we know, these are the only animals who found a loophole

Dotychczas to jedyne zwierzęta,

które znalazły lukę i obaliły śmierć.

when facing mortality.

That's pretty sophisticated for species that are 95% water

To bardzo zaawansowane jak na gatunek, który składa się w 95% z wody

and predate the dinosaurs.

i jest starszy od dinozaurów.