How to grow a glacier - M Jackson

Translator: Ngoc Nguyen Reviewer: Hung Tran Phi

Vào thế kỷ thứ 13,

In the 13th Century,

Genghis Khan embarked on a mission to take over Eurasia,

Thành Cát Tư Hãn bắt tay thực hiện sứ mệnh chinh phục Á-Âu,

swiftly conquering countries and drawing them into his expanding Mongol Empire.

nhanh chóng chế ngự và sáp nhập các nước vào Đế chế Mông Cổ.

With his vast armies he became almost unstoppable.

Với đội quân hùng hậu, ông gần như bất khả chiến bại.

But, legend has it that there was one obstacle

Nhưng, truyền thuyết kể rằng đã có một rào cản

that even the impressive Khan couldn’t overcome:

ngay cả Thành Cát Tư Hãn vĩ đại cũng không thể vượt qua:

A towering wall of ice,

một bức tường băng hùng vĩ,

grown by locals across a mountain pass

được dân địa phương dựng ngang đèo

to stop the Khan’s armies from invading their territory.

để ngăn chặn quân đội Mông Cổ xâm chiếm lãnh thổ.

No one knows how historically accurate that particular story is,

Không ai biết tính xác thực của câu chuyện,

but remarkably, it draws on fact:

nhưng rõ ràng, nó dựa trên một hiện tượng có thật:

For centuries, in the Karakoram and Himalayan mountain ranges,

Trong nhiều thế kỷ, tại dãy Karakoram và Himalaya,

people have been growing glaciers and using these homemade bodies of ice

con người đã tạo ra sông băng và sử dụng những khối băng tự chế này

as sources of drinking water and irrigation for their crops.

như nguồn nước uống và tưới tiêu.

But before we get to that fascinating phenomenon,

Nhưng trước khi nói đến hiện tượng thú vị này,

it’s important to understand the difference between

cần hiểu được sự khác biệt

glaciers that grow in the wild,

giữa sông băng tự nhiên,

and those that humans create.

và sông băng nhân tạo.

In the wild,

Trong tự nhiên, cần có ba điều kiện để hình thành sông băng:

glaciers require three conditions to grow:

Snowfall, cold temperatures, and time.

tuyết rơi, nhiệt độ thấp và thời gian.

First, a great deal of snow falls and accumulates.

Đầu tiên, nhiều tuyết rơi và tích tụ.

Cold temperatures then ensure that the stacked up snow

Nhiệt độ thấp đảm bảo tuyết rơi chồng lên nhau

persists throughout the winter, spring, summer, and fall.

và không tan qua mùa đông, xuân, hè và thu.

Over the following years, decades, and centuries,

Hàng năm, hàng thập kỷ, và hàng thế kỷ sau đó,

the pressure of the accumulated snow

áp lực của các lớp tuyết xếp chồng lên nhau

transforms layers into highly compacted glacial ice.

khiến chúng biến thành băng có độ nén rất chặt.

Artificially growing a glacier,

Sông băng nhân tạo lại hoàn toàn khác.

however, is completely different.

At the confluence of three great mountain ranges,

Tại nơi giao nhau của ba dãy núi lớn:

the Himalayas, Karakoram, and Hindu Kush,

Himalaya, Karakoram, và Hindu Kush,

some local cultures have believed for centuries that glaciers are alive.

nhiều nền văn hóa địa phương tin rằng sông băng có sự sống.

And what’s more,

Hơn nữa, chúng có thể có giới tính gồm cả đực và cái.

that certain glaciers can have different genders including male and female.

Người tạo sông băng tạo ra sông băng mới bằng cách ghép hay kết hôn

Local Glacier Growers ‘breed’ new glaciers by grafting together—or marrying—

fragments of ice from male and female glaciers,

những mảnh băng từ những sông băng đực và cái,

then covering them with charcoal, wheat husks, cloths, or willow branches

sau đó, phủ lên than, vỏ lúa mì, vải hoặc cành liễu

so they can reproduce.

để chúng có thể sinh sản.

Under their protective coverings,

Dưới vỏ bọc bảo vệ này,

these glacierets transform into fully active glaciers

những khối băng sẽ biến thành sông băng thực sự,

that grow each year with additional snowfall.

phát triển thêm mỗi năm khi tuyết rơi.

Those then serve as lasting reserves of water

Sau đó, được sử dụng như nguồn dự trữ nước dài hạn

that farmers can use to irrigate their crops.

để nông dân tưới cho cây trồng.

These practices have spread to other cultures,

Việc này đã lan rộng sang các nền văn hóa khác,

where people are creating their own versions of glaciers

người ta tạo ra sông băng riêng của họ,

and applying them to solve serious modern challenges around water supplies.

sử dụng chúng để giải quyết các vấn đề về nguồn nước.

Take Ladakh, a high-altitude desert region in northern India.

Lấy vùng sa mạc núi cao Ladakh ở Bắc Ấn làm ví dụ.

It sits in the rain shadow of the Himalayas

Nằm trong khu vực khô hạn ở Himalaya,

and receives on average fewer than ten centimeters of rain per year.

lượng mưa trung bình năm dưới mười centimet.

As local glaciers shrink because of climate change,

Biến đổi khí hậu khiến sông băng bị thu hẹp,

regional water scarcity is increasing.

làm gia tăng sự khan hiếm nước trong khu vực.

And so, local people have started growing their own glaciers

Vì vậy, dân địa phương bắt đầu tạo sông băng của riêng mình

as insurance against this uncertainty.

như biện pháp chống lại tình thế bấp bênh này.

These glaciers come in two types: horizontal, and vertical.

Những sông băng này được chia thành hai loại: ngang và dọc.

Horizontal glaciers are formed when farmers redirect glacier meltwater

Sông băng ngang hình thành khi nông dân dẫn nước băng tan

into channels and pipes,

vào các kênh và đường ống,

then carefully siphon it off into a series of basins made from stones and earth.

sau đó, cẩn thận dẫn vào một loạt những hố trũng bằng đất đá.

Villagers minutely control the release of water into these reservoirs,

Dân làng kiểm soát kĩ càng lượng nước đưa vào các hồ chứa,

waiting for each new layer to freeze

chờ đợi từng lớp nước đóng băng

before filling the basin with another wave.

trước khi thêm vào một lượng nước khác.

In early spring,

Đầu xuân, những hồ chứa này bắt đầu tan chảy,

these frozen pools begin to melt,

supplying villagers with irrigation for their fields.

cung cấp nước tưới cho các cánh đồng.

Local people make vertical glaciers using the meltwater

Dân địa phương tạo ra sông băng dọc bằng cách dùng nước băng tan

from already-existing glaciers high above their villages.

từ sông băng sẵn có nằm ở khu vực cao hơn làng của họ.

The meltwater enters channels that run downhill,

Nước băng tan chảy vào các kênh dẫn xuống núi,

flowing until it reaches a crop site

đến các cánh đồng,

where it bursts forth from a pipe pointing straight into the air.

nước phun ra từ ống hướng lên không trung.

When winter temperatures dip,

Khi nhiệt độ giảm vào mùa đông,

this water freezes as it arcs out of the pipe,

nước phun ra từ ống sẽ đóng băng theo hình vòng cung

ultimately forming a 50 meter ice sculpture called a stupa,

tạc thành khối băng cao 50 mét gọi là tháp băng,

shaped like an upside-down ice cream cone.

có hình dạng như kem ốc quế ngược.

This inverted form minimizes the amount of surface area it exposes to the sun

Hình dáng đảo ngược này giúp giảm tối đa diện tích tiếp xúc với ánh nắng mặt trời

in the spring and summer.

vào mùa xuân và hè.

That ensures that the mini-glacier melts slowly

Điều này đảm bảo các sông băng nhỏ sẽ tan chảy từ từ,

and provides a reliable supply of water to feed the farmers’ crops.

và cung cấp nguồn nước ổn định cho cây trồng.

Dù đã rất cũ,

These methods may be ancient,

nhưng những phương pháp này dần trở nên thiết yếu

but they’re becoming more relevant

as climate change takes its toll on our planet.

khi biến đổi khí hậu đang tác động lên Trái đất.

In fact, people are now growing their own glaciers in many regions beyond Ladakh.

Thực tế, ngoài Ladakh, nhiều nơi đã tạo ra sông băng của riêng mình.

Swiss people, utilizing modern glacier growing technology,

Người Thụy Sĩ, dùng công nghệ hiện đại,

created their first stupa in 2016 in the Swiss Alps.

tạo ra tháp băng đầu tiên trên dãy Alps, Thụy Sĩ.

There are plans for over 100 more in villages in Pakistan,

Hơn 100 dự án tạo sông băng

Kazakhstan, and Kyrgyzstan.

tại các ngôi làng ở Pakistan, Kazakhstan và Kyrgyzstan.

Perhaps one day we’ll be able to harness our homegrown glaciers

Có lẽ ngày nào đó, ta có thể tích tụ đủ nhiều những sông băng nhỏ

well enough to build whole walls of ice–

để xây nên cả một bức tường băng,

this time not for keeping people out,

lần này, không phải để chặn kẻ thù,

but to enable life in some of the planet’s harshest landscapes.

mà để giúp sự sống sinh sôi tại những nơi khắc nghiệt nhất.