Licking bees and pulping trees: The reign of a wasp queen - Kenny Coogan

Reviewer: My Den

As the April sun rises on a pile of firewood,

Khi bình minh tháng Tư ló dạng sau đống củi,

something royal stirs inside.

một thứ hoàng tộc đang khuấy động bên trong.

This wasp queen is one of thousands who mated in late autumn

Tò vò chúa này là một trong hàng ngàn con giao phối vào cuối mùa thu

and hibernated through the winter.

và ngủ đông qua mùa đông.

Now she emerges into the spring air to begin her reign.

Bây giờ cô ấy đang hòa mình vào sắc xuân để bắt đầu triều đại của mình.

Most of her sisters weren’t so lucky.

Các chị em khác của cô không được may mắn như vậy.

While hibernating in compost piles and underground burrows,

Lúc ngủ đông trong đống phân ủ và các hang ngầm,

many sleeping queens were eaten by spiders.

nhiều tò vò chúa đang ngủ đã bị nhện ăn thịt.

Warm winters caused by climate change led other queens to emerge early,

Mùa đông ấm hơn do biến đổi khí hậu nên các tò vò chúa phải rời hang sớm hơn,

only to find there was no available food.

nhưng rồi phát hiện ra không có thức ăn sẵn có.

And some queens that survived the winter fell victim to the threats of spring,

Một số con sống sót qua mùa đông trở thành nạn nhân của mối đe dọa mùa xuân,

such as carnivorous plants, birds, and manmade pesticides.

như cây ăn thịt, chim, và thuốc trừ sâu nhân tạo.

Our queen is the lone survivor of her old hive, and now,

Nữ hoàng của chúng ta là con tò vò duy nhất sống sót trong tổ cũ, và bây giờ,

she must become the foundress of a new one.

cô phải trở thành người dựng xây một cái tổ mới.

But first, breakfast.

Nhưng trước hết, tìm bữa sáng.

The queen heads for a citrus grove full of honeybee hives.

Tò vò chúa hướng về phía khu rừng cam đầy tổ ong.

The bees can be dangerous if provoked,

Những con ong có thể nguy hiểm nếu bị chọc giận,

but right now they’re paralyzed by the morning cold.

nhưng lúc này chúng đã bị tê liệt bởi cái lạnh buổi sáng sớm.

Their hairy bodies are dripping with sugar water from an earlier feeding,

Cơ thể lông lá của chúng đang nhỏ từng giọt nước đường từ lần cho ăn trước đó,

and the resourceful queen licks them for a morning snack.

và tò vò chúa tháo vát liếm chúng cho bữa ăn nhẹ buổi sáng.

Newly energized, our queen searches for a safe nesting area.

Sau khi nạp năng lượng, nữ hoàng của chúng ta đi tìm chỗ làm tổ an toàn.

This tree hollow, safe from rain, wind, and predators, is ideal.

Cây này rỗng, an toàn trước mưa, gió, và kẻ săn mồi, rất lý tưởng.

She chews the surrounding wood and plant fibers

Cô ấy nhai gỗ và những sợi cây xung quanh

to make a paper-like pulp.

để tạo ra bột mịn như giấy

Then she builds around 50 brood cells that comprise the beginning of her nest.

Sau đó, cô xây dựng khoảng 50 tế bào ấp như một khởi đầu cho cái tổ của mình.

Using sperm stored from last fall,

Sử dụng tinh trùng được lưu trữ từ mùa thu năm ngoái,

the queen lays a fertilized egg into each cell,

nữ hoàng đẻ trứng đã thụ tinh vào từng tế bào,

producing as many as 12 in 20 minutes.

cứ 20 phút thì đẻ được khoảng 12 trứng.

Within a week, these will hatch into female larva.

Trong vòng một tuần, chúng sẽ nở thành ấu trùng cái.

But until then, the queen must hunt down smaller insects to feed her brood,

Cho đến lúc đó, nữ hoàng phải săn lùng côn trùng nhỏ hơn để nuôi tổ của mình,

all while expanding the hive, laying eggs, and defending against intruders.

làm mọi việc từ mở rộng tổ, đẻ trứng, và bảo vệ tổ khỏi những kẻ xâm nhập.

Fortunately, our queen is well prepared.

May mắn thay, nữ hoàng của chúng ta đã chuẩn bị kỹ càng.

Unlike bees, wasps can sting as many times as they need to.

Không giống như ong, tò vò có thể chích nhiều lần khi cần thiết.

With such a busy schedule, the queen barely has time to feed herself.

Với lịch trình bận rộn như vậy, tò vò chúa hầu như không có thời gian để tự ăn.

Luckily, she doesn’t have to.

May mắn thay, cô ấy không cần vậy.

When she feeds an insect to her grubs,

Khi nó cho ấu trùng ăn côn trùng,

they digest the bug into a sugary substance that sustains their mother.

chúng tiêu hóa con bọ thành đường chất cung cấp cho mẹ chúng.

By the end of July, these first larva have matured into adult workers,

Đến cuối tháng 7, lứa ấu trùng đầu tiên đã lớn lên thành tò vờ thợ trưởng thành,

ready to take on foraging, building, and defense.

sẵn sàng tìm kiếm thức ăn, xây dựng, và phòng thủ.

The queen can now lay eggs full-time,

Nữ hoàng bây giờ có thể dành toàn thời gian để đẻ trứng,

sustaining herself on her worker’s spoils and their unfertilized eggs.

nuôi cơ thể từ thành phẩm của tò vò thợ và trứng chưa thụ tinh của chúng.

Although each worker only lives for roughly 3 weeks,

Mặc dù mỗi tò vò thợ chỉ sống trong khoảng 3 tuần,

the queen’s continuous egg-laying swells their ranks.

việc liên tục đẻ trứng của nữ hoàng gia tăng lực lượng của chúng.

In just one summer, the nest reaches the size of a basketball,

Chỉ trong một mùa hè, cái tổ đạt kích cỡ của một quả bóng rổ,

supporting thousands of workers.

hỗ trợ hàng ngàn tò vò thợ.

Such a large population needs to eat,

Một lượng dân số lớn như vậy cần phải ăn,

and the nearby garden provides a veritable buffet.

và khu vườn gần đó trở thành một bữa tiệc buffet thật sự.

As the swarm descends, alarmed humans try to swat them.

Khi bầy thưa dần, loài người lo sợ cố gắng tiêu diệt chúng

They even fight back with pesticides that purposefully poison wasps,

Họ thậm chí chống trả bằng thuốc trừ sâu để đầu độc tò vò,

and inadvertently impact a wide-range of local wildlife.

và vô tình tác động nhiều loài các động vật hoang dã địa phương.

But the wasps are actually vital to this ecosystem.

Nhưng tò vò lại thực sự quan trọng đến hệ sinh thái này.

Sitting at the top of the local invertebrate food chain,

Đứng đầu trong chuỗi thức ăn không xương sống của vùng,

these insects keep spiders, mites, and centipedes, in check.

những con côn trùng này luôn kiểm soát nhện, ve và rết.

Wasps consume crop-eating insects,

Tò vò tiêu diệt côn trùng phá hoại mùa màng,

making them particularly helpful for farms and gardens.

khiến chúng đặc biệt hữu ích cho các khu vườn và nông trại.

They even pollinate fruits and vegetables,

Chúng thậm chí còn thụ phấn cho trái cây và rau quả,

and help winemakers by biting into their grapes

và giúp các nhà làm rượu bằng cách cắn vào nho của họ

and jump-starting fermentation.

và khiến chúng lên men.

This feast continues until autumn, when the foundress changes course.

Bữa tiệc này tiếp tục cho đến mùa thu, khi người sáng lập thay đổi kế hoạch.

She begins grooming some eggs into a new generation of queens,

Cô bắt đầu chăm chút một vài quả trứng cho thế hệ mới của tò vò chúa,

while also laying unfertilized eggs

và trong khi đẻ trứng chưa thụ tinh

that will mature into reproductive males called drones.

thứ mà sẽ lớn lên thành con đực phối giống.

This new crop of queens and males requires more food.

Vụ mùa mới của nữ hoàng và những con đực cần nhiều thức ăn hơn.

But with summer over, the usual sources run dry,

Nhưng khi mùa hè qua đi, các nguồn thông thường cạn kiệt,

and the foraging wasps start taking more aggressive risks.

và tò vò kiếm ăn bắt đầu chấp nhận rủi ro dễ bị tấn công hơn.

By September, the hive’s organization deteriorates.

Vào tháng Chín, cơ cấu tổ suy yếu.

Hungry workers no longer clean the nest and various scavengers move in.

Tò vò thợ bị đói không còn làm sạch tổ và các loài ăn xác khác di chuyển vào.

Just when it seems the hive can no longer sustain itself,

Chỉ khi tổ tò vò có vẻ không còn khả năng tự duy trì,

the fertile queens and their drones depart in a massive swarm.

các cô tò vò chúa và những con đực thụ tinh dời đi theo bầy lớn.

As the days grow colder, the workers starve,

Khi trời càng lạnh, tò vò thợ chết đói,

and our queen reaches the end of her lifespan.

và nữ hoàng của chúng ta đã đi hết vòng đời của mình.

But above, a swarm of reproductive wasps has successfully mated.

Nhưng trên hết, một đàn tò vò sinh sản đã giao phối thành công.

The males die off shortly after,

Những con đực chết ngay sau đó,

but the newly fertilized queens are ready to find shelter for their long sleep.

nhưng các nữ hoàng mới thụ tinh sẵn sàng để tìm nơi trú ẩn cho giấc ngủ dài của họ.

And this woodpile looks like the perfect place to spend the winter.

Và đống gỗ này trông như nơi hoàn hảo để trú ẩn qua mùa đông.