The records the British Empire didn't want you to see - Audra A. Diptée

Translator: 24 Anh Reviewer: Uy Tran

Năm 2009, năm người Kenya đã gửi đơn kiến nghị

In 2009, five Kenyan people took a petition

to the British Prime Minister’s office.

tới văn phòng Thủ tướng Anh.

Họ tuyên bố mình đã phải chịu đựng những vi phạm nhân quyền

They claimed they endured human rights abuses in the 1950s,

trong những năm 1950,

while Kenya was under British colonial rule and demanded reparations.

lúc Kenya nằm dưới ách thống trị của thực dân Anh,

và yêu cầu bồi thường.

They had vivid accounts and physical scars from their experiences—

Họ có những lời tường thuật sống động

và những vết sẹo trên cơ thể từ những trải nghiệm của mình,

but their testimonies were undermined.

nhưng lời khai của họ đã bị bác bỏ.

They had no documentary evidence that Britain sanctioned systems of torture

Họ không có bằng chứng ở dạng văn bản nào

cho thấy Anh đã áp dụng các hệ thống tra tấn đối với người Kenya,

against Kenyans— at least, not yet.

ít nhất là vẫn chưa.

Thousands of secret files were waiting to be discovered.

Hàng ngàn tài liệu mật đang chờ được khám phá.

In 2010, a historian joined the trial as an expert witness

Năm 2010, một nhà sử học tham dự phiên tòa với tư cách là nhân chứng chuyên môn

and attested to having seen references to missing documents.

và xác nhận đã xem qua tài liệu tham khảo của các văn kiện bị thất lạc.

They noted that Kenya had repeatedly requested the return of stolen papers,

Họ nhận thấy Kenya đã nhiều lần yêu cầu trả lại các giấy tờ bị đánh cắp,

which the British government had refused.

nhưng chính phủ Anh đã từ chối.

In fact, many historians suspected there were gaps in the archives.

Trên thực tế, nhiều nhà sử học nghi ngờ có lỗ hổng trong kho lưu trữ.

As a result, the court ordered the release of any relevant documents.

Do đó, tòa án đã ra lệnh công bố bất kỳ tài liệu nào có liên quan.

And, days later, British officials acknowledged that 1,500 pertinent files

Và vài ngày sau, các quan chức Anh thừa nhận rằng có 1.500 hồ sơ liên quan

were being held in a high-security archive.

được cất giữ trong kho lưu trữ có độ bảo mật cao.

It soon became clear that these were just a small sample

Chẳng bao lâu, người ta hiểu ra đây chỉ là là một phần nhỏ số tài liệu

of documents Britain hid between the 1950s and 70s,

mà Anh cất giấu từ những năm 1950 đến 1970,

while former colonies declared independence,

trong lúc các thuộc địa cũ tuyên bố độc lập,

as part of a widespread colonial British policy called Operation Legacy.

và đây là một phần của chính sách thực dân diện rộng của Anh

với tên gọi “Chiến dịch Di sản”.

The policy was for British colonial officers to destroy or remove

Chính sách cho phép quan chức thuộc địa của Anh tiêu hủy hoặc loại bỏ

documentation that might incriminate Britain

các tài liệu có thể buộc tội Anh

and be of strategic value to the new governments.

và có giá trị chiến lược đối với các chính phủ mới.

They were instructed to destroy, alter,

Họ được hướng dẫn tiêu hủy, chỉnh sửa,

or secretly transport these papers to the UK.

hoặc bí mật vận chuyển những giấy tờ này đến Vương quốc Anh.

Documents slated for destruction were to be burnt to ashes

Các tài liệu dự kiến bị tiêu hủy sẽ bị đốt thành tro

or sunk in weighted crates far from shore.

hoặc bị nhận chìm ở xa bờ trong những chiếc thùng nặng trịch.

During the trial, between 2010 and 2013,

Trong quá trình xét xử, từ năm 2010 đến năm 2013,

an independent historian revealed they had located

một nhà sử học độc lập tiết lộ rằng họ đã tìm thấy

more than 20,000 previously hidden Operation Legacy files

hơn 20.000 tài liệu Chiến dịch Di sản trước đây được che giấu

from 37 former colonies.

từ 37 thuộc địa cũ.

Finally, an estimated 1.2 million colonial files,

Cuối cùng, ước tính khoảng 1,2 triệu tài liệu thuộc địa,

sprawling kilometers in the archive’s so-called “Special Collections,”

trải dài hàng km trong cái gọi là “Bộ sưu tập Đặc biệt” của kho lưu trữ,

were also exposed.

cũng bị lộ.

And these were only the documents that British forces kept.

Và đây chỉ là những tài liệu mà lực lượng Anh lưu giữ.

How many were destroyed— and what information they contained—

Có bao nhiêu tài liệu đã bị tiêu hủy và chúng chứa thông tin gì

remains unknown.

vẫn là ẩn số.

About 3.5 tons of colonial documents were slated for incineration in Kenya.

Khoảng 3,5 tấn tài liệu thuộc địa đã được lên kế hoạch thiêu hủy ở Kenya.

Ultimately, Operation Legacy’s objective was to obscure critical aspects

Sau cùng, mục tiêu của Chiến dịch Di sản

là che đậy những khía cạnh quan trọng của sự thật.

of the truth.

In the words of Britain’s attorney-general in Kenya,

Theo lời của Tổng Chưởng lý của Anh ở Kenya,

“If we are going to sin, we must sin quietly.”

“Nếu định gây nên tội ác, ta phải âm thầm thực hiện.”

So, what really happened in Kenya?

Vậy, chuyện gì đã thực sự xảy ra ở Kenya?

Beginning in 1895, the British administration forcibly removed people

Bắt đầu từ năm 1895,

chính quyền Anh cưỡng chế đuổi người dân khỏi các vùng đất vốn thuộc về họ,

from their traditional lands,

nhường những vùng đất màu mỡ nhất cho thực dân châu Âu

giving the most fertile areas to European settlers to establish large-scale farms.

để thành lập các trang trại quy mô lớn.

They mandated forced labor systems,

Họ thực thi hệ thống lao động cưỡng bức,

implemented reservations for Indigenous African peoples,

thiết lập các biệt khu dành riêng cho người châu Phi bản địa

and restricted their movement.

và hạn chế phong trào của họ.

Kenyan people resisted these incursions from the start

Người dân Kenya đã chống lại những hành động xâm phạm này ngay từ đầu

and grew increasingly organized over time.

và dần hoạt động có tổ chức theo thời gian.

One movement, the Kenya Land and Freedom Army,

Có một phong trào, tên là Quân đoàn Đất đai và Tự do Kenya,

aimed to forcibly remove white settlers and overthrow the colonial government.

hướng đến đẩy lùi những thực dân da trắng

và lật đổ chính quyền thuộc địa.

When the British declared a state of emergency in 1952,

Khi nước Anh tuyên bố tình trạng khẩn cấp vào năm 1952,

they were giving themselves permission to take otherwise illegal special measures

họ đã tự cho phép mình thực hiện các biện pháp đặc biệt bất hợp pháp

to regain control.

để giành lại quyền kiểm soát.

The newly revealed Operation Legacy documents

Các tài liệu Chiến dịch Di sản vừa mới được tiết lộ

confirmed that people suspected of participating in the resistance

xác nhận những người bị tình nghi tham gia kháng chiến

were subjected to horrible abuses.

đã bị đàn áp rất tàn nhẫn.

Between 1952 and 1959,

Từ năm 1952 đến 1959,

the British imprisoned over 80,000 people without trial,

Anh đã bỏ tù hơn 80.000 người mà không cần xét xử,

sentenced over 1,000 people convicted as terrorists to death,

kết án tử hình hơn 1.000 người bị kết tội khủng bố,

and imposed extreme surveillance and interrogation tactics.

và áp dụng các mưu kế giám sát và thẩm vấn cực đoan.

Some people were beaten to death.

Một số người bị đánh đến chết.

Others were raped or castrated.

Vài người khác bị hãm hiếp hoặc thiến.

Many were shackled at the wrist for years.

Nhiều người bị xích tay suốt nhiều năm.

Children were killed.

Trẻ em bị giết.

One person was burnt alive.

Một người bị thiêu sống.

Ndiku Mutwiwa Mutua testified to being castrated while handcuffed

Ndiku Mutwiwa Mutua làm chứng rằng ông bị thiến khi bị còng tay và bịt mắt.

and blindfolded.

Wambugu Wa Nyingi said he was suspended upside-down, beaten,

Wambugu Wa Nyingi cho biết ông bị treo ngược, bị đánh đập

and had water thrown on his face until he could barely breathe.

và bị tạt nước vào mặt cho đến khi ông gần như không thở được.

Jane Muthoni Mara said she was sexually violated with a hot bottle,

Jane Muthoni Mara cho biết

bà bị xâm phạm tình dục bằng một chai nước nóng,

and imprisoned for years without cause.

và bị bỏ tù nhiều năm vô cớ.

In response to the new evidence,

Trước những bằng chứng mới,

the British government issued a formal apology,

chính phủ Anh đã đưa ra lời xin lỗi chính thức,

and made an out-of-court financial settlement

và dàn xếp thỏa thuận tài chính ngoài tòa án

with the 5,228 Kenyan claimants ultimately involved in the case.

với 5.228 nguyên đơn người Kenya có liên quan mật thiết đến vụ việc.

The original five claimants had made history—

Năm nguyên đơn ban đầu đã làm nên lịch sử

and paved the way for it to be rightfully rewritten.

và mở đường để lịch sử được viết lại một cách chính xác.

The uncovered files challenge fundamental myths about British colonialism

Các tập tin được tiết lộ đã phủ nhận những lầm tưởng cơ bản

rằng chủ nghĩa thực dân Anh là một thể chế nhân từ

as a benevolent institution that brought freedom and democracy to its subjects,

đã đem đến tự do và dân chủ cho các thuộc địa của mình,

then graciously gave them independence.

sau đó ân cần trao trả độc lập cho họ.

Instead, the newly exposed evidence confirms what many people knew to be true,

Thay vào đó,

các bằng chứng mới được phơi bày xác nhận điều mà nhiều người biết là đúng,

because they lived it—

bởi vì họ đã nếm trải và sống sót

and survived to rescue history from the ashes.

để giải cứu lịch sử khỏi đống tro tàn.