Learning from smallpox: How to eradicate a disease - Julie Garon and Walter A. Orenstein

Bài học từ dịch bệnh đậu mùa: Làm thế nào để xóa sổ một căn bệnh - Julie Garon và Walter A. Orenstei

Translator: Thi Minh Phuong Chu Reviewer: Hồng Khánh Lê

For most of human history,

Trong phần lớn lịch sử nhân loại,

medical workers sought to treat diseases or cure them.

nhân viên y tế tìm kiếm cách chữa trị bệnh tật.

The rise of vaccination in the 19th century

Việc tiêm chủng được bắt đầu vào thế kỉ 19

enhanced the potential to prevent people

tăng cường khả năng phòng bệnh bằng cách tránh

from contracting illnesses in the first place.

tiếp xúc với nguồn bệnh ngay từ đầu.

But only in recent decades did it become possible

Nhưng điều này chỉ khả thi trong vài thập kỉ gần đây

to ensure that a particular disease never threatens humanity again.

để chắc chắn rằng một bệnh đặc biệt không bao giờ đe dọa nhân loại nữa.

The story of smallpox,

Câu chuyện về bệnh đậu mùa,

the first and, so far, the only disease

dịch bệnh đầu tiên và cũng là duy nhất

to be permanently eradicated from the world,

bị xóa sổ hoàn toàn khỏi thế giới,

shows how disease eradication can happen and why it is so difficult to achieve.

cho chúng ta thấy việc xóa sổ hoàn toàn 1 căn bệnh là khả thi nhưng rất khó đạt được

Smallpox emerged in human populations thousands of years ago

Bệnh đậu mùa đã xuất hiện từ hàng ngàn năm trước

as a contagious virus that spread rapidly,

như là một thứ virus lây lan nhanh chóng,

primarily through close, face to face contact,

chủ yếu qua tiếp xúc gần gũi,

causing fever, aches and rashes.

gây ra sốt, đau nhức và phát ban.

It killed up to 30% of its victims

Khoảng 30% bệnh nhân tử vong,

and often left survivors with life-long disfiguring scars.

và những người sống sót thường phải chịu những vết sẹo xấu xí.

The devastating impact of smallpox was so great

Sự hủy hoại của bệnh đậu mùa lớn đến nỗi

that several cultures had religious deities specifically dedicated to it.

một số nền văn minh đã có những vị thần tượng trưng cho nó.

In the 20th century alone,

Chỉ tính riêng trong thế kỉ 20,

it is estimated to have killed more than 300 million people worldwide.

nó đã cướp đi sinh mạng của hơn 300 triệu người khắp thế giới.

With the effective deployment of vaccination,

Với hiệu quả của việc tiêm phòng,

the number of cases began to decrease.

số ca mắc bệnh đã bắt đầu giảm xuống.

By seeking out infected individuals,

Bằng cách tìm kiếm những người nhiễm bệnh,

isolating them,

cô lập họ,

and vaccinating their contacts to prevent further transmission,

và tiêm chủng cho những người có liên quan nhằm ngăn chặn truyền nhiễm,

scientists realized that the spread of the disease could be haulted.

các nhà khoa học nhận thấy rằng họ có thể chặn đứng sự lây lan của căn bệnh.

In fact, because smallpox could only survive in human hosts,

Trên thực tế, mầm bệnh đậu mùa chỉ tồn tại trên vật chủ là con người,

vaccinating all of an infected persons' potential contacts

việc tiêm chủng tất cả những người có nguy cơ lây nhiễm

would stop the virus dead in its tracks

sẽ chặn đứng việc phổ biến virus

and eliminate it from that region.

và xóa xổ chúng hoàn toàn.

Once this strategy had succeeded

Giải pháp này đã thành công 1 lần

in ridding most industrialized countries from disease,

đưa những nước công nghiệp hóa thoát khỏi căn bệnh,

health officials realized that eradicating it worldwide was within reach.

các cơ quan y tế nhận ra rằng loại trừ đậu mùa trong phạm vi toàn cầu là khả thi.

But this was not an easy process,

Nhưng điều đó không hề dễ dàng,

proving especially difficult in places suffering from poor infrastructure

đặc biệt khó khăn cho những vùng có cơ sở hạ tầng nghèo nàn

or civil wars.

hoặc xảy ra nội chiến.

The eradication effort took decades

Nỗ lực xóa bệnh dịch kéo dài nhiều thập kỉ

and involved millions of people working together,

với sự tham gia của hàng triệu người

from world leaders and international organizations

từ các nhà lãnh đạo và các tổ chức quốc tế

to rural doctors and community workers.

đến các bác sỹ địa phương và những nhân viên cộng đồng.

In India, one of the last strongholds of the disease,

Tại Ấn Độ, một trong những ổ dịch cuối cùng của bệnh đậu mùa,

health workers visited every one of the country's 100 million households

nhân viên y tế đến thăm từng thành viên của 100 triệu hộ dân

to search for cases.

để tìm kiếm các ca bệnh.

Through this unprecedented worldwide effort,

Thông qua nỗ lực toàn cầu chưa từng có này,

in which even rival superpowers cooperated,

thậm chí có sự hợp tác của những siêu cường đối địch,

smallpox was finally declared eradicated in 1980,

bệnh đậu mùa cuối cùng được tuyên bố bị tiêu diệt hoàn toàn vào năm 1980,

saving approximately 40 million lives over the following two decades.

cứu sống khoảng 40 triệu người trong vòng hai thập kỉ.

There were several factors

Có một vài yếu tố

that made smallpox an ideal candidate for eradication.

lý tưởng để xóa xổ hoàn toàn dịch đậu mùa.

First, humans are essential to the smallpox lifecycle,

Đầu tiền, con người là vô cùng quan trọng cho vòng đời của đậu mùa,

so breaking the chain of human to human transmission

vì vậy việc bẻ gãy các mắt xích lây nhiễm trong cộng đồng

causes the virus to die out.

làm cho virus chết đi.

In contrast, many other pathogens, like ebola or the bubonic plague,

Ngược lại, rất nhiều tác nhân gây bệnh như ebola hay dịch hạch,

can survive in animal carriers,

có thể tồn tại trên vật chủ là động vật,

while the bacteria that cause tetanus can even live in the soil.

trong khi vi khuẩn gây bệnh uốn ván còn có thể sống trong đất.

Secondly, individuals infected with smallpox

Thứ hai, những người đã nhiễm bệnh

displayed a characteristic rash, making them easy to identify,

đều biểu hiện dấu hiệu phát ban đặc trưng làm cho họ dễ được nhận diện,

even without a lab test.

mà không cần phải xét nghiệm.

The lack of such practical diagnostic tools

Sự thiếu thốn của các phương tiện chuẩn đoán

for diseases with non-specific symptoms, or that have long incubation periods,

cho các bệnh không có nhiều triệu chứng đặc biệt, hoặc thời gian ủ bệnh dài,

such as AIDS, makes their eradication more difficult.

như AIDS, làm cho việc loại bỏ chúng trở nên khó khăn hơn.

Third, the availability of a smallpox vaccine

Thứ ba, có sẵn vac-xin phòng bệnh đậu mùa

that provided immunity for five to ten years in a single dose

cung cấp khả năng miễn dịch kéo dài từ 5-10 năm sau một liều duy nhất

meant that there was an effective intervention

như một sự can thiệp hiệu quả

to stop the virus from spreading.

để chặn đứng virus lây lan.

And finally, the initial success of several countries

Cuối cùng, thành công ban đầu của vài nước

in eliminating the disease within their borders

trong việc xóa bỏ đậu mùa khỏi lãnh thổ của họ

served as a proof of principle for its eradication worldwide.

trở thành bằng chứng về nguyên lý xóa bỏ đậu mùa trên toàn cầu.

Today, the same criteria are applied to determine

Ngày nay, người ta áp dụng những chuẩn mực này để xác định

whether other diseases can be similarly eliminated.

một dịch bệnh có thể được xóa bỏ theo cách tương tự hay không.

And even though smallpox remains the only success story thus far,

Và mặc dù đậu mùa là ví dụ thành công duy nhất,

several other pathogens may be next in line.

vẫn có thể áp dụng cho việc loại bỏ vài dịch bệnh khác.

Great progress has been made towards eradicating guinea worm disease

Đã có bước tiến lớn trong việc xóa sổ bệnh giun chỉ

simply by use of water filters.

chỉ đơn giản bằng cách dùng máy lọc nước.

And vaccination for polio,

Việc tiêm phòng bại liệt,

which previously disabled hundreds of thousands of people each year

căn bệnh mà trước đây đã hủy hoại đến hàng trăm ngàn người mỗi năm

is estimated to have prevented 13 million cases of paralysis,

được ước tính đánh giá là ngăn chặn hàng triệu ca liệt hoàn toàn

and 650,000 deaths since 1988.

và 650,000 ca tử vong kể từ năm 1988.

With a 99% drop in infections since the eradication effort began,

Từ khi thực hiện những nỗ lực tiêu diệt dịch bệnh, tỉ lệ lây nhiễm giảm xuống 99%

one final push is all that is needed

giờ chỉ cần một bước đẩy cuối cùng

to ensure that polio will never paralyze another child.

để chắc chắn rằng bại liệt không còn cơ hội hủy hoại bất kì đứa trẻ nào nữa.

Disease eradication is one public health effort that benefits all of humanity

Loại bỏ dịch bệnh là một nỗ lực y tế cộng đồng đem đến lợi ích cho cả nhân loại

and challenges us to work together as a global community.

và thách thức sự hợp tác của cộng đồng toàn cầu.

Beyond eliminating specific diseases,

Vượt ra khỏi việc loại trừ 1 căn bệnh cụ thể,

eradication programs benefit local populations

chương trình xóa sổ dịch bệnh còn mang lại lợi ích cho cư dân địa phương

by improving health infrastructure.

bằng cách cải thiện cơ sở hạ tầng y tế.

For example, Nigeria recently used facilities and personnel

Ví dụ như Nigeria gần đây đã có các thiết bị và nhân viên

from their polio eradication program to effectively control an ebola outbreak.

từ chương trình xóa bệnh bại liệt của mình để kiểm soát hiệu quả một ổ dịch Ebola.

Further more, globalization and international travel

Hơn nữa, quá trình toàn cầu hóa và di chuyển quốc tế

means that even a single infection anywhere in the world

nghĩa là thậm chí chỉ có một ca nhiễm ở nơi nào đó trên thế giới

can potentially spread to other regions.

cũng có khả năng lây lan sang các khu vực khác.

By helping to protect others, we help to protect ourselves.

Bằng cách bảo vệ người khác, chúng ta bảo vệ chính mình.

Disease eradication is the ultimate gift we can give to everyone alive today,

Loại bỏ hoàn toàn một dịch bênh chính là món quà tốt đẹp nhất

as well as all future generations of humanity.

cho hôm nay và thế hệ mai sau.