The plot to overthrow the Inca Empire - Gabriel Prieto

Translator: Tu Pham Reviewer: 24 Anh

It’s daybreak in the city of Chan Chan,

Hừng đông ló dạng ở thành phố Chan Chan,

and Maxo, a former soldier, has been up all night fretting.

và cựu quân nhân Maxo đã trằn trọc suốt đêm.

Last night, a friend stopped by and instructed Maxo to go to the plaza

Đêm qua, một người bạn ghé qua

và dặn Maxo đến quảng trường trong làng thủ công vào ban trưa

in the artisan neighborhood at noon for an important message.

để nhận tin tức quan trọng.

But with the recent political turmoil,

Nhưng với những bất ổn chính trị gần đây,

answering this mysterious summons will be dangerous.

việc đáp lời lệnh triệu tập bí ẩn này sẽ rất nguy hiểm.

Situated on the north coast of modern-day Peru,

Nằm trên bờ biển phía bắc của Peru ngày nay,

for hundreds of years,

trong hàng trăm năm,

this adobe brick metropolis was the seat of the Chimú Empire,

đô thị gạch bùn này là trung tâm của Đế chế Chimú,

the most powerful empire ever seen on this continent—

đế chế hùng mạnh nhất từng hiện diện trên lục địa này,

until now.

cho đến tận bây giờ.

This morning, the sleeping city looks, in many ways, the same as ever.

Sáng nay, thành phố đang ngủ trông vẫn giống thường lệ.

Its ten palaces have decorative walls that keep ordinary people like Maxo out,

Mười cung điện có các bức tường trang trí để ngăn thường dân như Maxo ra vào,

but he doesn’t need to enter to know that the rulers inside

nhưng anh không cần bước vào cũng biết rằng những người cai trị bên trong

no longer truly represent his people.

không còn thực sự đại diện cho người dân nước anh.

Instead, the Incas rule here now,

Thay vào đó, người Inca cai trị nơi đây,

after defeating the Chimú army.

sau khi đánh bại quân đội Chimú.

They took the Chimú king, Minchancaman, to the Inca capital of Cusco

Họ đưa Minchancaman - Vua Chimú, đến thủ đô Cusco của người Inca

and married him to an Inca princess.

và buộc ông cưới một công chúa Inca.

Now, though one of Minchancaman’s sons still sits on the throne,

Dù một trong những người con trai của Minchancaman vẫn ngồi trên ngai vàng,

he must do as the Incas wish because his father is their hostage.

cậu phải làm theo ý muốn của người Inca vì cha cậu là con tin của họ.

Maxo hurries past the palaces, following a canal to his destination.

Maxo vội vã băng qua các cung điện, men theo một con kênh để đến điểm hẹn.

An elaborate network of canals bring water from the Andean highlands

Một mạng lưới kênh rạch phức tạp mang nước từ cao nguyên Andean

to this desert city.

đến thành phố sa mạc này.

The plaza is bustling, but to Maxo’s eyes, it’s a shadow of what it used to be.

Quảng trường nhộn nhịp người qua lại, nhưng với Maxo, nó không còn như xưa.

Before the conquest, Chan Chan was a trade hub,

Trước cuộc chinh phục, Chan Chan là một trung tâm buôn bán,

with llamas bringing goods from the highlands,

với lạc đà không bướu chở hàng từ vùng cao nguyên

and thousands of artisans— including expert goldsmiths

và hàng ngàn nghệ nhân,

gồm các thợ kim hoàn lão luyện

and artists who turned the feathers of macaws and exotic birds

và nghệ sĩ có thể biến lông của vẹt đuôi dài và các loài chim hiếm

into beautiful clothing.

thành xiêm y đẹp đẽ.

All this is gone now:

Mọi điều này giờ đây đã biến mất:

the Incas took the artisans away to Cusco.

người Inca đã đưa các nghệ nhân đến Cusco.

Inca spies could be anywhere,

Gián điệp Inca có mặt khắp nơi,

so to blend in, Maxo approaches a man peddling seafood.

vì vậy để trà trộn, Maxo tiếp cận một người đàn ông bán hải sản.

As he barters for fresh fish, a priest taps his shoulder.

Khi anh đang đổi lấy cá tươi, một linh mục vỗ nhẹ vai anh

He silently beckons Maxo to follow him.

và lặng lẽ ra hiệu cho Maxo đi theo mình.

As they wind through the empty artisan’s homes,

Khi họ lướt qua các ngôi nhà trống vắng của nghệ nhân,

Maxo fears a trap.

Maxo lo sợ bị rơi vào bẫy.

When the priest leads him through a dark doorway,

Khi linh mục dẫn anh đi qua ô cửa tối tăm,

he even draws his knife.

anh thậm chí còn rút dao ra.

But when he sees what’s on the other side, he drops it.

Nhưng khi nhìn thấy phía bên kia, anh liền buông dao.

Gathered in front of him are influential people from all over the city and beyond:

Trước mặt anh là những người có ảnh hưởng từ mọi nơi trong thành phố và hơn thế:

nobility, local political and religious leaders,

giới quý tộc, các nhà lãnh đạo chính trị và tôn giáo địa phương,

even a few familiar faces from the army— what’s left of it.

thậm chí có vài gương mặt quen thuộc từ tàn quân của quân đội.

They've been secretly working on a plan that could change everything.

Họ đang bí mật vạch ra kế hoạch có thể làm thay đổi mọi thứ.

Leaders from all over the former Chimú Empire

Các nhà lãnh đạo từ khắp Đế chế Chimú cũ

are waiting to see what happens here, in Chan Chan.

đang chờ xem điều gì sẽ xảy ra ở đây, ngay tại Chan Chan.

Tonight, they will rebel against the Incas,

Tối nay, họ sẽ nổi dậy chống lại người Inca,

attacking the Inca soldiers posted at the old fortress down the road,

tấn công những người lính Inca đóng quân tại pháo đài cũ phía dưới đường,

site of the final battle in the war.

nơi diễn ra trận cuối cùng của cuộc chiến.

They want Maxo to join them.

Họ muốn Maxo tham gia cùng họ.

Actually, they need Maxo to join them.

Thật ra, họ cần Maxo tham gia cùng họ.

As the only survivor of the last battle, he alone knows the layout of the site.

Là người duy nhất sống sót sau trận chiến cuối,

chỉ có anh mới biết cách bày bố của trận địa ấy.

Maxo isn't sure he can face the place where so many of his friends died.

Maxo không chắc mình có thể đối mặt với

nơi mà rất nhiều bạn hữu của anh đã hi sinh.

And what about their king, hostage in Cusco?

Còn vua của họ, con tin ở Cusco thì sao?

If they rebel, won’t the Incas kill him?

Nếu họ nổi dậy, liệu người Inca có giết ngài ấy?

In response, a young man steps out of the shadows:

Đáp lại, một chàng trai trẻ bước ra khỏi bóng tối:

King Minchancaman’s son.

con trai của Vua Minchancaman.

He explained that a rumor has arrived from Cusco,

Cậu bộc bạch rằng có tin đồn từ Cusco

that the king is already dead.

rằng nhà vua đã băng hà.

So the time for rebellion is now, and the young prince will lead it.

Vì vậy, bây giờ đã đến lúc nổi dậy và vị hoàng tử trẻ sẽ đứng ra lãnh đạo.

The prince’s speech is enough to convince Maxo.

Lời nói của hoàng tử hoàn toàn thuyết phục Maxo.

As he follows the canals home to prepare,

Khi men theo các con kênh về nhà để chuẩn bị,

he remembers how the Incas cut off the water supply,

anh nhớ lại việc người Inca đã cắt nguồn cung cấp nước,

but Chan Chan survived on its deep, independent wells.

nhưng Chan Chan vẫn sống sót nhờ có các giếng sâu, biệt lập của mình.

He hopes his city has one more reserve of strength to draw from.

Anh hy vọng thành phố của mình có thêm nguồn sức mạnh dự trữ để tận dụng.

In 2016, the mummified remains of a man from this period

Năm 2016, xác ướp của một người đàn ông từ thời kỳ này

were discovered just outside Chan Chan.

được phát hiện ngay bên ngoài Chan Chan.

Many details of the rebellion and who was behind it

Nhiều chi tiết về cuộc nổi dậy và ai đứng đằng sau nó

remain mysteries and best guesses.

vẫn là những bí ẩn và phỏng đoán.

What we do know is that afterward, the Incas burned Chan Chan,

Những gì chúng ta biết là sau đó, người Inca đã thiêu rụi Chan Chan,

killing many of its residents

giết chết nhiều cư dân ở đó

and scattering others throughout the Inca Empire.

và phân tán những người khác trên khắp Đế chế Inca.

Just decades later, the Inca Empire itself fell,

Chỉ vài thập kỷ sau, Đế chế Inca sụp đổ,

conquered by Spanish forces.

bị quân Tây Ban Nha chinh phục.

As for our mummy, after surviving many battle wounds,

Còn về xác ướp này, sau khi chịu nhiều vết thương chiến tranh,

he likely lived to an old age and died of natural causes.

anh ta có thể đã sống đến già và qua đời vì nguyên nhân tự nhiên.