A day in the rebellion against the Inca Empire - Gabriel Prieto

Tłumaczenie: natalia ochocka Korekta: Łukasz Izmaiłowski

It’s daybreak in the city of Chan Chan,

W mieście Chan Chan jest świt,

and Maxo, a former soldier, has been up all night fretting.

a Maxo, były żołnierz, przez całą noc się zamartwiał.

Last night, a friend stopped by and instructed Maxo to go to the plaza

Ostatniej nocy, przyjaciel zatrzymał się i poinstruował Maxo,

aby udał się w południe na plac w dzielnicy rzemieślniczej

in the artisan neighborhood at noon for an important message.

po ważną wiadomość.

But with the recent political turmoil,

Ale z powodu niedawnych zawirowań politycznych

answering this mysterious summons will be dangerous.

odpowiedź na to tajemnicze wezwanie będzie niebezpieczna.

Situated on the north coast of modern-day Peru,

Położona na północnym wybrzeżu współczesnego Peru,

for hundreds of years,

przez setki lat,

this adobe brick metropolis was the seat of the Chimú Empire,

ta ceglana metropolia była siedzibą Imperium Chimú,

the most powerful empire ever seen on this continent—

najpotężniejszego imperium, jakie widziano kiedykolwiek na tym kontynencie.

until now.

Aż do teraz.

This morning, the sleeping city looks, in many ways, the same as ever.

Dziś rano śpiące miasto wygląda na pozór tak samo jak zawsze.

Its ten palaces have decorative walls that keep ordinary people like Maxo out,

Dziesięć pałaców ma dekoracyjne ściany, które odgradzają zwykłych ludzi,

takich jak Maxo,

but he doesn’t need to enter to know that the rulers inside

ale nie musi on wchodzić, aby wiedzieć, że władcy wewnątrz

no longer truly represent his people.

nie reprezentują już tak naprawdę jego ludu.

Instead, the Incas rule here now,

Zamiast nich rządzą tutaj teraz Inkowie,

after defeating the Chimú army.

którzy pokonali armię Chimú.

They took the Chimú king, Minchancaman, to the Inca capital of Cusco

Zabrali króla Chimú, Minchancamana, do stolicy Inków, Cusco

and married him to an Inca princess.

i wydali go za księżniczkę Inków.

Now, though one of Minchancaman’s sons still sits on the throne,

Teraz, chociaż jeden z synów Minchancamana nadal zasiada na tronie,

he must do as the Incas wish because his father is their hostage.

musi robić to, czego chcą Inkowie,

ponieważ jego ojciec jest ich zakładnikiem.

Maxo hurries past the palaces, following a canal to his destination.

Maxo spieszy obok pałaców, podążając kanałem do celu.

An elaborate network of canals bring water from the Andean highlands

Rozbudowana sieć kanałów przynosi wodę z wyżyn andyjskich

to this desert city.

do tego pustynnego miasta.

The plaza is bustling, but to Maxo’s eyes, it’s a shadow of what it used to be.

Plac tętni życiem, ale dla oczu Maxo jest to cień tego, czym był kiedyś.

Before the conquest, Chan Chan was a trade hub,

Przed podbojem Chan Chan był centrum handlowym,

with llamas bringing goods from the highlands,

z lamami przywożącymi towary z wyżyn

and thousands of artisans— including expert goldsmiths

i tysiącami rzemieślników - w tym doświadczonych złotników i artystów,

and artists who turned the feathers of macaws and exotic birds

którzy zamienili pióra ary i egzotycznych ptaków

into beautiful clothing.

w piękne ubrania.

All this is gone now:

Wszystko to już minęło:

the Incas took the artisans away to Cusco.

Inkowie zabrali rzemieślników do Cusco.

Inca spies could be anywhere,

Szpiedzy Inków mogą być wszędzie,

so to blend in, Maxo approaches a man peddling seafood.

więc żeby się wtopić, Maxo podchodzi do mężczyzny handlującego owocami morza.

As he barters for fresh fish, a priest taps his shoulder.

Kiedy wymień świeżą rybę, ksiądz ksiądz puka go w ramię.

He silently beckons Maxo to follow him.

Po cichu wzywa Maxo, by za nim podążał.

As they wind through the empty artisan’s homes,

Wijąc się przez puste domy rzemieślników,

Maxo fears a trap.

Maxo boi się pułapki.

When the priest leads him through a dark doorway,

Kiedy ksiądz prowadzi go przez ciemne drzwi,

he even draws his knife.

wyciąga nawet nóż.

But when he sees what’s on the other side, he drops it.

Ale kiedy widzi to, co jest po drugiej stronie, upuszcza to.

Gathered in front of him are influential people from all over the city and beyond:

Przed nim zgromadzeni są wpływowi ludzie z całego miasta i nie tylko:

nobility, local political and religious leaders,

szlachta, lokalni przywódcy polityczni i religijni,

even a few familiar faces from the army— what’s left of it.

nawet kilka znajomych twarzy z wojska - co z tego zostało.

They've been secretly working on a plan that could change everything.

Potajemnie pracowali nad planem, który może wszystko zmienić.

Leaders from all over the former Chimú Empire

Przywódcy z całego dawnego imperium Chimú

are waiting to see what happens here, in Chan Chan.

czekają, aby zobaczyć, co się stanie tutaj, w Chan Chan.

Tonight, they will rebel against the Incas,

Dziś wieczorem, zbuntują się przeciwko Inkom,

attacking the Inca soldiers posted at the old fortress down the road,

atakując żołnierzy Inków umieszczonych w starej fortecy na drodze,

site of the final battle in the war.

miejscu ostatecznej bitwy w wojnie.

They want Maxo to join them.

Chcą, żeby Maxo do nich dołączył.

Actually, they need Maxo to join them.

Tak właściwie, potrzebują Maxo, aby do nich dołączył.

As the only survivor of the last battle, he alone knows the layout of the site.

Jako jedyny ocalały z ostatniej bitwy, on sam zna układ strony.

Maxo isn't sure he can face the place where so many of his friends died.

Maxo nie jest pewny, czy może zmierzyć się z miejscem,

w którym zginęło tak wielu jego przyjaciół.

And what about their king, hostage in Cusco?

A co z ich królem - zakładnikiem w Cusco?

If they rebel, won’t the Incas kill him?

Jeśli się zbuntują, czy Inkowie go nie zabiją?

In response, a young man steps out of the shadows:

W odpowiedzi z cienia wychodzi młody człowiek: syn

King Minchancaman’s son.

króla Minchancamana.

He explained that a rumor has arrived from Cusco,

Wyjaśnił, że z Cusco dotarła plotka,

that the king is already dead.

że król już nie żyje.

So the time for rebellion is now, and the young prince will lead it.

Nadszedł więc czas buntu, który poprowadzi młody książę.

The prince’s speech is enough to convince Maxo.

Przemowa księcia wystarczyła, by przekonać Maxo.

As he follows the canals home to prepare,

Podążająckanałami do domu, aby się przygotować,

he remembers how the Incas cut off the water supply,

przypomniał sobie, jak Inkowie odcięli dostawę wody,

but Chan Chan survived on its deep, independent wells.

ale Chan Chan przeżył korzystając z głębokich, niezależnych studni.

He hopes his city has one more reserve of strength to draw from.

Ma nadzieję, że jego miasto ma jeszcze jedną rezerwę sił, z której może czerpać.

In 2016, the mummified remains of a man from this period

W 2016 r. Zmumifikowane szczątki mężczyzny z tego okresu

were discovered just outside Chan Chan.

odkryto na obrzeżach Chan Chan.

Many details of the rebellion and who was behind it

Wiele szczegółów buntu i tego, kto za nim stał,

remain mysteries and best guesses.

pozostaje tajemnicami i najlepszymi domysłami.

What we do know is that afterward, the Incas burned Chan Chan,

Wiemy, że później Inkowie spalili Chan Chan,

killing many of its residents

zabijając wielu jego mieszkańców

and scattering others throughout the Inca Empire.

i rozpraszając innych po całym Imperium Inków.

Just decades later, the Inca Empire itself fell,

Zaledwie dekady później samo Imperium Inków upadło,

conquered by Spanish forces.

podbite przez siły hiszpańskie.

As for our mummy, after surviving many battle wounds,

Jeśli chodzi o naszą mumię, po przeżyciu wielu ran bitewnych,

he likely lived to an old age and died of natural causes.

prawdopodobnie dożył starości i zmarł z przyczyn naturalnych.