The complicated history of surfing - Scott Laderman

Translator: Ngoc Truong Reviewer: Lam Nguyen

For some, it's a serious sport.

Với vài người, nó là một môn thể thao.

For others, just a way to let loose.

Với người khác, đó chỉ là trò giải trí.

But despite its casual association with fun and sun,

Nhưng bất chấp việc ta coi đó là môn giải trí dưới ánh mặt trời,

surfing has a richer and deeper history than many realize.

lướt sóng có lịch sử sâu sắc hơn mọi người tưởng tượng.

What we today call surfing originated in

Môn thể thao ta đang gọi là lướt sóng

bắt nguồn từ quần đảo Polinedi ở Thái Bình Dương.

the Polynesian islands of the Pacific Ocean.

We know from various accounts

Ta biết được từ nhiều bản ghi chép

that wave riding was done throughout the Polynesian Pacific,

rằng lướt sóng khá phổ biến ở vùng Polynesia thuộc Thái Bình Dương,

as well as in West Africa and Peru.

cũng như Tây Phi và Pê-ru.

But it was in the Hawaiian archipelago in particular

Đặc biệt tại quần đảo Hawaii,

that surfing advanced the most,

lướt sóng được phát triển mạnh mẽ nhất,

was best documented,

được ghi chép cẩn thận nhất,

and, unlike elsewhere in Polynesia, persisted.

và khác với bất kì đâu ở Polinedi, môn thể thao đó vẫn tồn tại.

And for the people of Hawaii,

Và đối với người Hawaii,

wave sliding was not just a recreational activity,

lướt sóng không chỉ là hoạt động tiêu khiển,

but one with spiritual and social significance.

nó còn đóng vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần và xã hội.

Like much of Hawaiian society,

Giống hầu hết xã hội Hawaii,

nearly every aspect of surfing was governed by a code of rules and taboos

hầu như tất cả khía cạnh của lướt sóng được quản lí bởi các bộ luật và lệnh cấm

known as kapu.

được gọi là kapu.

Hawaiians made offerings when selecting a tree to carve,

Người Hawaii cúng biếu lúc chọn một cây để khắc,

prayed for waves with the help of a kahuna, or an expert priest,

cầu sóng với sự trợ giúp của một kahuna, hay một thầy tu chuyên nghiệp,

and gave thanks after surviving a perilous wipeout.

và cảm tạ sau khi sống sót một trận lũ quét kinh khủng.

Certain surf breaks were strickly reserved for the elite.

Những nơi có sóng lớn chỉ dành cho người có địa vị cao.

But it wasn't just a solemn affair.

Nhưng lướt sóng không chỉ là một việc nghiêm túc

Surfers competed and wagered on who could ride the farthest,

Những người lướt thi đua và đánh cược xem ai có thể lướt xa nhất,

the fastest,

nhanh nhất,

or catch the biggest wave with superior skill,

hoặc lướt trên con sóng lớn nhất với kĩ năng giỏi thượng thừa,

granting respect,

tạo dựng sự tôn trọng,

social status,

địa vị xã hội,

and romantic success.

và thành công trong tình yêu.

Though it was later called the sport of kings,

Dù nó sau này được gọi là môn thể thao của vua chúa,

Hawaiian men and women of all ages and social classes participated,

đàn ông và phụ nữ Hawaii ở mọi lứa tuổi và địa vị đều tham gia,

riding surfboards shaped from koa,

lướt trên những ván làm bằng gỗ cây koa,

breadfruit,

or wiliwili trees.

cây sa-kê,

hay cây wiliwili.

Many Hawaiians road alaia boards,

Nhiều người Hawaii dùng ván alaia,

which were thin, midsized, and somewhat resemble today's shortboards.

mỏng, cỡ trung, và hơi giống ván ngắn hiện nay.

Some mounted paipo boards,

Nhiều người dùng ván paipo,

short, round-nosed boards on which riders typically lay on their stomachs.

ngắn, mũi tròn để người lướt có thể nằm lên.

But only chieftains could ride the massive olo boards,

Nhưng chỉ có những tù trưởng mới lướt ván olo lớn,

twice as long as today's longboards.

dài gấp hai lần ván dài hiện nay.

Unlike most modern surfboards,

Không giống hầu hết ván trượt hiện đại,

all boards were finless,

tất cả ván đều không có rìa,

requiring surfers to drag their hands or feet to turn.

bắt người lướt phải lê tay hoặc chân để xoay ván.

We don't know exactly when wave sliding was invented,

Ta không biết chính xác lướt sóng được phát minh lúc nào,

but we know that it had already been practiced in Polynesia for centuries

nhưng ta biết nó đã tồn tại ở Polynesia hàng thế kỉ

by the time it was described in 1777 by William Anderson,

từ lúc nó được miêu tả vào năm 1777 bởi William Anderson,

a surgeon on Captain Cook's ship "Resolution."

bác sĩ phẫu thuật trên tàu "Resolution" của thuyền trưởng Cook.

Although Anderson was in awe,

Dù Anderson rất thích môn thể thao này,

most of the American Christian missionaries who arrived in Hawaii

hầu hết những nhà truyền giáo Cơ Đốc từ Mỹ đến Hawaii

several decades later

nhiều thập kỉ sau

regarded surfing as sinful,

coi lướt sóng là sai trái,

and they discouraged it, along with other aspects of native culture.

và họ bác bỏ nó, cùng với những khía cạnh văn hóa bản xứ khác.

The biggest threat to surfing, however, was the threat to the natives themselves.

Nhưng mối đe dọa lớn nhất với lướt sóng cũng là mối đe dọa với người bản xứ.

By 1890, new illnesses introduced by Europeans and Americans

Từ 1890, những căn bệnh mới do người châu Âu và Mỹ mang tới

had decimated the Hawaiian people, leaving fewer than 40,000

đã tàn sát người Hawaii, chỉ còn lại ít hơn 40.000 người

from a pre-contact population that may have exceeded 800,000.

từ dân số hơn 800.000 được ước tính từ trước đó.

At the same time, foreign influence grew

Vào lúc đó, ảnh hưởng ngoài nước tăng lên

with white settlers overthrowing the native monarchy in 1893,

với việc người định cư da trắng lật đổ nền quân chủ bản xứ vào năm 1893,

and the U.S. annexing the islands five years later.

và việc Mỹ sáp nhập nơi này năm năm sau.

The end of Hawaii's independence coincided with surfing's native-led revival,

Sự kết thúc nền độc lập Hawaii trùng với sự phục hưng môn lướt sóng bản xứ,

a revival soon exploited by the American colonizers.

một sự phục hưng bị lợi dụng bởi những người Mỹ xâm lược sau này.

But first, some Hawaiians took surfing overseas.

Nhưng đầu tiên, một số người Hawaii đã đem lướt sóng ra nước ngoài.

In 1907, George Freeth, the so-called Hawaiian Wonder,

Năm 1907, George Freeth, người được gọi là thần đồng Hawaii,

traveled to the west coast

đến bờ biển phía tây

and gave surfing demonstrations in southern California.

và thực hiện các buổi biểu diển lướt sóng ở nam California.

Then in 1914, Olympic swimmer Duke Kahanamoku

Rồi vào 1914, vận động viên Olympic Duke Kahanamoku

made his way to Australia and New Zealand,

đến Úc và New Zealand,

gliding across the southern Pacific waves

lướt trên sóng Tây Thái Bình Dương

and attracting rapt audiences wherever he went.

và hấp dẫn khán giả tại bất cứ đâu anh tới.

Shortly before Freeth went to California,

Không lâu sau khi Freeth tới California,

a South Carolinian named Alexander Hume Ford moved to Hawaii.

một người Nam Carolina tên Alexander Hume Ford tới Hawaii.

After learning to surf, he became a champion of the pastime.

Sau khi học lướt sóng, anh thành một nhà vô địch của môn này.

Nhưng Ford có thể có những lý do "không tốt đẹp"

But Ford may have had unsavory reasons

for his enthusiastic efforts to boost the sport.

cho những cố gắng đầy hăng hái của anh trong việc khuyến khích môn này.

Like many settlers, he wanted Hawaii to become a U.S. state

Như nhiều người định cư, anh muốn Hawaii thành một bang của Mỹ,

but was worried about its non-white majority of natives and Asian workers.

nhưng lo lắng về số đông người bản xứ không phải da trắng và những người châu Á.

Ford thus promoted surfing to attract white Americans to Hawaii,

Do vậy Ford quảng bá lướt sóng để hấp dẫn người Mỹ trắng đến Hawaii,

first as tourists, then as residents.

trước hết với tư cách khách du lịch, rồi thành người định cư.

He was helped by numerous writers and filmmakers.

Anh được trợ giúp bởi nhiều nhà văn và nhà làm phim.

Ford's demographic plan would fail miserably.

Kế hoạch đổi nhân khẩu của Ford thất bại thảm hại.

Hawaii became a state in 1959

Hawaii thành một bang vào năm 1959

and remains the most racially diverse state in the country.

và vẫn là bang đa dạng chủng tộc nhất trong nước.

But the promotion of surfing was a far greater success.

Nhưng việc quảng bá lướt sóng là một thành công lớn hơn.

Today, surfing is a multi-billion dollar global industry,

Ngày nay, lướt sóng trên toàn cầu là một ngành kinh doanh tiền tỷ,

with tens of millions of enthusiasts worldwide.

với hàng chục triệu người hâm mộ quanh thế giới.

And though relatively few of these surfers are aware of the once-crucial wave chants

Và dù khá ít những người lướt sóng này biết những bài cầu sóng trong quá khứ,

or board carving rituals,

hay những nghi thức đẽo ván,

Hawaiians continue to preserve these traditions

người Hawaii vẫn tiếp tục bảo tồn những truyền thống này,

nearly washed away by history's waves.

gần như đã bị rửa trôi bởi những làn sóng thời gian.