A day in the life of an Aztec midwife - Kay Read

Translator: Thanh Giang Trần Reviewer: Thu Ha Tran

Lord Sun dawns on the day called 7-Monkey,

Khi Thần Mặt Trời xuất hiện vào ngày được gọi là 7-Monkey,

his fingers slowly spreading a rosy sheen

những ngón tay của ngài dần lan tỏa ra một ánh sáng hồng

that mixes softly with smoke rising from Tenochtitlan’s many hearth fires.

kết hợp nhẹ nhàng với làn khói bốc lên từ lò sưởi của Tenochtitlan.

The midwife, Xoquauhtli, has a difficult choice to make.

Bà mụ Xoquauhtli, đang băn khoăn về một sự lựa chọn khó thực hiện.

A momentous shift from rainy season to dry season is underway.

Sự chuyển đổi nhanh chóng từ mùa mưa đến mùa khô đang xảy ra.

All summer, the gods have kept the people fed with corn,

Suốt mùa hè, các vị thần đã cung cấp cho người dân lương thực là ngô,

but the fertile summer months are disappearing.

nhưng những tháng ngày của mùa hè màu mỡ đang dần biến mất.

This day occurs during the festival that marks the shift

Ngày ấy xảy ra trong mùa lễ hội đánh dấu sự giao mùa

between the summer season, when the gods feed the people,

giữa mùa hè, khi các vị thần đem lại thức ăn cho con người,

and the winter season, when the people feed the gods in return.

và mùa đông, khi con người phải đáp lễ lại cho các vị thần.

Xoquauhtli owes a debt to her patron, Teteoinnan,

Xoquauhtli chịu ơn thần hộ mệnh của bà, Teteoinnan,

nữ thần chiến tranh tại trung tâm lễ hội này.

the female warrior goddess at the center of this festival.

Teteoinnan wages war both on women’s battlefields of birth

Teteoinnan gây chiến trên cả chiến trường sinh nở của phụ nữ

and in men’s battles with Tenochtilan’s enemies.

và trong trận chiến của đàn ông với kẻ thù của Tenochtilan.

Nữ thần phải luôn được vui vẻ, nếu không bà ta sẽ mang lại điềm rủi.

She must be kept happy or she will bring bad luck.

The midwife should participate in the festival today,

Bà mụ phải tham gia vào lễ hội hôm nay,

but one of her patients could go into labor any minute.

nhưng bệnh nhân của bà có thể chuyển dạ bất cứ lúc nào.

Xoquauhtli decides to check on her patient first.

Xoquauhtli quyết định kiểm tra bệnh nhân của mình trước.

The expecting mother hasn’t worked too hard, chewed gum,

Người mẹ đang mang thai không làm việc quá sức, nhai kẹo cao su,

or lifted heavy things.

hoặc mang vác vật nặng.

Her family is taking good care of her.

Gia đình cô ấy chăm sóc cô ấy rất tốt.

Surely Xoquauhtli can take a little time to honor her goddess.

Xoquauhtli chắc chắn có thể bớt chút thời gian để tôn vinh nữ thần của mình.

She leaves her apprentice in charge and heads to the center of the city.

Bà để người học việc của mình phụ trách và đi đến trung tâm thành phố.

Along the way, she sees women sweeping the roads and hanging gourds

Trên đường đi, bà thấy những người phụ nữ quét đường và treo những quả bầu

in preparation for the festival.

để chuẩn bị cho lễ hội.

Finally, she reaches the Great Pyramid.

Cuối cùng, bà cũng đến được Đại kim tự tháp.

On top are two temples: the north,

Trên đỉnh kim tự tháp là hai ngôi đền: phía bắc,

where rituals honor the rain god in the summer,

nơi diễn ra các nghi lễ tôn vinh thần mưa vào mùa hè,

and the south one is where rituals honor the war god in the winter.

và phía nam là nơi diễn ra các nghi lễ tôn vinh vị thần chiến tranh vào mùa đông.

On the equinox, the sun rises between the two sides.

Vào ngày xuân phân hay thu phân, mặt trời mọc ở giữa hai bên.

The ceremony begins with a mock battle between the midwives

Buổi lễ bắt đầu với một trận chiến giả giữa các bà mụ

and the other physicians.

và các thầy lang khác.

Xoquauhtli’s team battles heartily, throwing nochtles, marigolds,

Đội của Xoquauhtli đã chiến đấu rất ăn ý, ném những chiếc túi, hoa cúc vạn thọ,

and balls made of reed and moss.

và những quả bóng làm bằng sậy và rêu.

They joke, call their rivals names, and laugh.

Họ nói đùa, gọi tên đối thủ và cười.

But then, a girl comes running with a message for Xoquauhtli.

Nhưng đột nhiên, một cô gái chạy đến báo tin cho Xoquauhtli.

Her patient is in labor!

Bệnh nhân của bà đang chuyển dạ!

She hurries back to the house.

Bà vội vàng chạy về nhà.

All the old women from the extended family

Các vị trưởng lão trong đại gia đình đã tụ tập cho kỳ sinh nở -

have already gathered for the birth—

their experience is very valuable if anything goes wrong.

kinh nghiệm phong phú của họ rất hữu ích nếu tình hình chuyển biến xấu.

She readies herself with a prayer praising her most important tools, her fingers.

Bà đã sẵn sàng với một lời nguyện ca ngợi công cụ quan trọng nhất, những ngón tay.

Then she doses the patient with cihuapatli to help expel the baby,

Bà cho bệnh nhân dùng thảo dược cihuapatli để đẩy đứa bé ra ngoài,

massages her in the sweathouse, and rubs her stomach with tobacco.

xoa bóp cho cô ấy trong nhà xông hơi, và xoa bụng cô ấy với thuốc lá.

Offering Teteoinnan a short prayer,

Dâng lên Teteoinnan một lời cầu nguyện ngắn,

she urges her patient to act like a warrior.

cô ấy thúc giục người mẹ hãy hành động như một chiến binh.

A strong baby girl slips into her waiting hands

Một bé gái khỏe mạnh rơi vào đôi tay đang mong đợi của bà

and the old women shout triumphant cries.

và các trưởng lão reo lên thật hoan hỉ.

Xoquauhtli takes a few drops of water from a jade bowl, breaths on them,

Xoquauhtli lấy một vài giọt nước từ một cái bát ngọc bích, hà hơi,

and places them on the baby’s tiny tongue.

và nhỏ lên chiếc lưỡi nhỏ bé của đứa bé.

She calls her a precious greenstone, a little warrior,

Bà gọi cô bé là một viên đá xanh quý giá, một chiến binh nhỏ, và kể cho cô bé

and tells her how the Lord and Lady of the Ninth Sky

làm thế nào mà Chúa tể và Phu nhân của Tầng trời thứ chín thổi luồng sinh khí,

breathed life into her, sending her to this place of burden and torment.

đưa cô bé đến nhân gian đầy gánh nặng và dày vò.

She then turns to the new mother, praising her,

Sau đó, bà quay sang người mẹ trẻ, khen ngợi cô ấy,

telling her she acted like an eagle warrior, a jaguar warrior.

rằng cô ấy đã hành động như một chiến binh đại bàng, một chiến binh báo đốm.

By the time they finish, it’s late, and the flames of the fire have died down.

Khi họ xong việc thì đã tối và ngọn lửa thì tắt lịm.

Xoquauhtli piles the remaining hot coals in the center of the hearth,

Xoquauhtli chất đống than nóng còn lại vào giữa lò sưởi,

stoking them to keep them going.

giữ cho chúng tiếp tục cháy.

She lays the baby in a woven basket, head facing the warming fire.

Bà đặt đứa trẻ trong một chiếc giỏ đan, đầu đối diện với ngọn lửa đang sưởi ấm.

This will warm her tonalli, an important “soul” center in the body

Điều này sẽ làm ấm tonalli của đứa trẻ,

phần trung tâm “linh hồn” quan trọng trong cơ thể,

central to health and well-being.

trung tâm của sức khỏe và hạnh phúc.

It’s almost midnight— if Xoquauhtli hurries,

Đã gần nửa đêm— nếu Xoquauhtli về gấp,

she can get back to the temple for the culmination of the festival.

bà có thể kịp quay trở lại ngôi đền ngay lúc đỉnh điểm của lễ hội.

She makes her way to the city center, where a priest carries a woman on his back

Bà đi đến trung tâm thành phố, khi thầy tế đang cõng một người phụ nữ trên lưng

to the top of the pyramid.

đi lên đỉnh kim tự tháp.

To begin the new season and feed the gods, she will be beheaded,

Để bắt đầu mùa mới và nuôi dưỡng các vị thần, cô ấy sẽ bị chặt đầu,

symbolizing how corn is cut in the fields.

tượng trưng cho cách ngô được thu hoạch trên cánh đồng.

Afterward, she will be reborn as Lady Teteoinnan,

Sau đó, cô ấy sẽ tái sinh thành Phu nhân Teteoinnan,

and preside over the induction of new warriors.

và chủ trì việc chiêu mộ các chiến binh mới.