A day in the life of an Aztec midwife - Kay Read

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Ola Królikowska

Lord Sun dawns on the day called 7-Monkey,

Słońce wschodzi w dniu Ozomahtli.

his fingers slowly spreading a rosy sheen

Jego promienie powoli rozprzestrzeniają różową poświatę,

that mixes softly with smoke rising from Tenochtitlan’s many hearth fires.

która delikatnie miesza się z dymem z wielu ognisk w mieście Tenochtitlán.

The midwife, Xoquauhtli, has a difficult choice to make.

Położna Cuauhtli stoi przed trudnym wyborem.

A momentous shift from rainy season to dry season is underway.

Trwa ważne przejście z pory deszczowej na porę suchą.

All summer, the gods have kept the people fed with corn,

Przez całe lato bogowie obdarowywali ludzi kukurydzą,

but the fertile summer months are disappearing.

ale czas urodzaju dobiega końca.

This day occurs during the festival that marks the shift

Ten dzień nadchodzi podczas święta zwiastującego zmianę

between the summer season, when the gods feed the people,

z letnich miesięcy, kiedy bogowie karmią ludzi,

and the winter season, when the people feed the gods in return.

na czas zimy, kiedy ludzie karmią bogów w podzięce.

Xoquauhtli owes a debt to her patron, Teteoinnan,

Cuauhtli ma dług wobec patronki Coatlicue,

the female warrior goddess at the center of this festival.

walecznej bogini i centralnej postaci tego święta.

Teteoinnan wages war both on women’s battlefields of birth

Coatlicue jest patronką walki o życie kobiet w połogu,

and in men’s battles with Tenochtilan’s enemies.

a mężczyznom pomaga bronić miasta Tenochtitlán.

She must be kept happy or she will bring bad luck.

Trzeba ją uszczęśliwiać, inaczej przyniesie pecha.

The midwife should participate in the festival today,

Położna powinna uczestniczyć dziś w świętowaniu,

but one of her patients could go into labor any minute.

ale jedna z kobiet może w każdej chwili zacząć rodzić.

Xoquauhtli decides to check on her patient first.

Cuauhtli postanawia najpierw sprawdzić jej stan.

The expecting mother hasn’t worked too hard, chewed gum,

Ciężarna nie pracowała zbyt ciężko, nie żuła gumy

or lifted heavy things.

ani nie podnosiła ciężkich przedmiotów.

Her family is taking good care of her.

Opiekuje się nią rodzina.

Surely Xoquauhtli can take a little time to honor her goddess.

Cuauhtli może poświęcić trochę czasu na uczczenie bogini.

She leaves her apprentice in charge and heads to the center of the city.

Zostawia ciężarną pod opieką uczennicy i rusza do centrum miasta.

Along the way, she sees women sweeping the roads and hanging gourds

Po drodze widzi kobiety sprzątające ulice i wieszające tykwy

in preparation for the festival.

podczas przygotowań do święta.

Finally, she reaches the Great Pyramid.

W końcu dociera do Wielkiej Piramidy.

On top are two temples: the north,

Na szczycie są dwie świątynie: północna,

where rituals honor the rain god in the summer,

w której odbywają się rytuały czczące boga deszczu w lecie,

and the south one is where rituals honor the war god in the winter.

i południowa, w której zimą czczony jest bóg wojny.

On the equinox, the sun rises between the two sides.

Podczas równonocy słońce wschodzi między obiema stronami.

The ceremony begins with a mock battle between the midwives

Ceremonia rozpoczyna się pozorowaną bitwą między położnymi

and the other physicians.

i innymi lekarzami.

Xoquauhtli’s team battles heartily, throwing nochtles, marigolds,

Drużyna Cuauhtli walczy, rzucając kaktusami, aksamitkami

and balls made of reed and moss.

i kulami z trzciny i mchu.

They joke, call their rivals names, and laugh.

Żartują i wyzywają przeciwników, śmiejąc się.

But then, a girl comes running with a message for Xoquauhtli.

Nagle przybiega dziewczynka z wiadomością dla Cuauhtli.

Her patient is in labor!

Jej podopieczna rodzi!

She hurries back to the house.

Położna szybko idzie do jej domu.

All the old women from the extended family

Wszystkie starsze kobiety z rodziny

have already gathered for the birth—

zebrały się już na poród.

their experience is very valuable if anything goes wrong.

Ich doświadczenie może się przydać w przypadku komplikacji.

She readies herself with a prayer praising her most important tools, her fingers.

Cuauhtli modli się za najważniejsze narzędzia pracy, palce.

Then she doses the patient with cihuapatli to help expel the baby,

Następnie podaje kobiecie specjalny napój mający pomóc urodzić,

massages her in the sweathouse, and rubs her stomach with tobacco.

odprawia ceremonię Szałasu Potu i smaruje brzuch tytoniem.

Offering Teteoinnan a short prayer,

Odmawia modlitwę za kobietę

she urges her patient to act like a warrior.

i prosi, żeby była silna.

A strong baby girl slips into her waiting hands

Na jej rękach ląduje zdrowa dziewczynka,

and the old women shout triumphant cries.

a starsze kobiety krzyczą z radości.

Xoquauhtli takes a few drops of water from a jade bowl, breaths on them,

Cuauhtli pobiera kilka kropli wody z jadeitowej miski, dmucha na nie

and places them on the baby’s tiny tongue.

i zwilża język noworodka.

She calls her a precious greenstone, a little warrior,

Nazywa ją cennym nefrytem, małym wojownikiem,

and tells her how the Lord and Lady of the Ninth Sky

i mówi, jak Pan i Pani Dziewiątego Nieba

breathed life into her, sending her to this place of burden and torment.

tchnęli w nią życie, zsyłając do świata trudności i udręk.

She then turns to the new mother, praising her,

Następnie chwali młodą matkę,

telling her she acted like an eagle warrior, a jaguar warrior.

mówiąc, że zachowała się jak wojownik orzeł, wojownik jaguar.

By the time they finish, it’s late, and the flames of the fire have died down.

Ceremonia kończy się późno, a płomienie dogasają.

Xoquauhtli piles the remaining hot coals in the center of the hearth,

Cuauhtli układa pozostałe gorące węgle w palenisku,

stoking them to keep them going.

dmuchając na nie dla podtrzymania ognia.

She lays the baby in a woven basket, head facing the warming fire.

Kładzie dziecko w plecionym koszu z głową przy cieple ognia.

This will warm her tonalli, an important “soul” center in the body

Ogrzewa to jej tonalli, centrum "duszy" w ciele,

central to health and well-being.

kluczowe dla zdrowia i dobrego samopoczucia.

It’s almost midnight— if Xoquauhtli hurries,

Jest prawie północ i jeśli Cuauhtli się pospieszy,

she can get back to the temple for the culmination of the festival.

zdąży dotrzeć do świątyni na kulminację święta.

She makes her way to the city center, where a priest carries a woman on his back

Dociera do centrum miasta,

gdzie kapłan na plecach niesie kobietę na szczyt piramidy.

to the top of the pyramid.

To begin the new season and feed the gods, she will be beheaded,

Żeby rozpocząć nową porę roku i nakarmić bogów, odetną jej głowę,

symbolizing how corn is cut in the fields.

co symbolizuje ścinanie kukurydzy na polach.

Afterward, she will be reborn as Lady Teteoinnan,

Potem odrodzi się jako Coatlicue

and preside over the induction of new warriors.

i będzie przewodniczyć powoływaniu nowych wojowników.