The dark history of the overthrow of Hawaii - Sydney Iaukea

Translator: Tran Tran Reviewer: Vy Dinh

It was January 16th, 1895.

Đó là vào ngày 16 tháng 1 năm 1895.

Two men arrived at Lili’uokalani’s door, arrested her,

Hai người đàn ông đã xuất hiện trước cửa nhà của Lili’uokalani, bắt giữ bà ấy,

and led her to the room where she would be imprisoned.

và đưa bà đến một căn phòng nơi Lili’uokalani sẽ bị cầm tù.

A group had recently seized power and now confiscated her diaries,

Nhóm người lên nắm quyền gần đây đã tịch thu những quyển nhật kí của bà,

ransacked her house, claimed her lands, and hid her away.

tiến hành lục soát tư gia của bà, chiếm đoạt ruộng đất và giấu bà đi mất.

Lili’uokalani was Hawaii’s queen.

Bà là Lili’uokalani và cũng chính là Nữ hoàng của Hawaii.

And she ruled through one of the most turbulent periods of its history.

Thời kỳ bà trị vì là một trong những giai đoạn biến động nhất của lịch sử.

75 years earlier, American missionaries first arrived in Hawaii.

75 năm trước, khi nhũng nhà truyền giáo đầu tiên đặt chân đến Hawaii,

They quickly amassed power, building businesses

họ nhanh chóng thâu tóm quyền lực, và giao thương

and claiming arable land that they transformed into plantations.

cũng như đoạt lấy đất đai màu mỡ để chuyển thành đất canh tác nông nghiệp.

They worked closely with the ali’i,

Họ cũng làm việc gần gũi với ali’i,

or sacred Hawaiian nobility closely linked to the Gods.

đó là người quí tộc được cho là có mối quan hệ mật thiết với thần linh.

The ali’i appointed missionaries to government roles

Vị ali’i này đã bổ nhiệm những nhà truyền giáo vào bộ máy chính quyền

where they helped establish Hawaii as a sovereign kingdom

nơi họ góp phần xây dựng Hawaii như là một quốc gia có chủ quyền

with a constitutional monarchy.

với thể chế quân chủ lập hiến.

But once certain business opportunities emerged—

Nhưng khi những cơ hội làm giàu xuất hiện—

namely, the prospect of exporting sugar to the US tariff-free—

cụ thể là viễn cảnh công cuộc xuất khẩu đường sẽ được miễn thuế quan khi đến Mỹ—

some of their descendants shifted positions.

một số người hậu duệ đã thay đổi lập trường.

They formed a political group known as “the Missionary Party”

Họ hình thành một hội nhóm chính trị gọi là “Đảng Người truyền giáo”

and began plotting to annex Hawaii, bringing it under US control.

và manh nha mưu tính sáp nhập Hawaii dưới sự kiểm soát của chính phủ Mỹ.

Lili’uokalani and her siblings were born into an ali’i family.

Lili’uokalani và anh em của mình được sinh ra trong một gia đình ali’i.

In 1874, her brother, Kalākaua, ascended the throne,

Vào năm 1874, anh trai của bà, Kalākaua, đã lên ngôi vua,

but thirteen years into his reign, the emerging threat crystallized.

nhưng trong mười ba năm trị vì của ông, một mối đe dọa đã bắt đầu thành hình.

The Missionary Party called a meeting where an all-white militia surrounded

Đảng Người truyền giáo tiến hành đảo chính với sự bao vây của quân đội người da trắng

and forced the king to sign new legislation.

và cưỡng bách nhà vua phải ký kết vào một bản pháp chế mới.

Later called the Bayonet Constitution,

Sau này người ta gọi đây là hiến pháp Bayonet,

it stripped Native Hawaiians of their rights,

nó tước đoạt quyền lợi của người Hawaii bản địa,

diminished the monarchy’s power,

xóa bỏ ảnh hưởng của chế độ quân chủ,

and ceded control to this group of white businessmen.

và nhượng lại quyền kiểm soát cho nhóm người thương nhân da trắng.

Four years later, King Kalākaua died,

Bốn năm sau, khi Vua Kalākaua qua đời,

heartbroken, Lili’uokalani said,

với một trái tim tan nát, Lili’uokalani đã nói,

“by the base ingratitude of the very persons whose fortunes he had made.”

“chính vì sự vong ơn mà Người phải nhận lấy kết cục này.”

Prepared to fight, she assumed the throne.

Để chuẩn bị cho cuộc chiến, bà đã nối ngôi vua.

Despite death threats and rumors of insurgency,

Mặc dù cái chết cận kề và những lời đồn về những cuộc nổi loạn,

Queen Lili’uokalani was determined to restore power to her people—

Nữ hoàng Lili’uokalani đã hạ quyết tâm giành lại quyền lợi cho thần dân của mình—

an estimated two thirds of whom had lost their voting rights.

ước tính khoảng hai phần ba dân số đã mất đi quyền bỏ phiếu của mình.

Flooded with requests for change, she authored a new constitution.

Đối mặt với hàng tá yêu cầu thay đổi, bà đã tiến hành cải cách lại hiến pháp.

But before she introduced it, the so-called “Committee of Safety,”

Nhưng trước khi bà ban bố nó, tổ chức được gọi là “Ủy ban An toàn“,

a new organization that consisted of many Missionary Party members,

một tổ chức mới bao gồm nhiều thành viên của Đảng Người truyền giáo,

hatched another plot.

đã nung nấu một âm mưu khác.

Under the false pretense that this new constitution

Bằng những lời lừa phỉnh rằng một hiến pháp mới

endangered American property and lives,

sẽ đe dọa đến tài sản và cuộc sống của những người dân Mỹ,

they staged a coup on January 17th, 1893.

họ tiến hành một cuộc đảo chính vào ngày 17 tháng 1 năm 1893.

More than 160 US Marines marched to the palace,

Hơn 160 lính thủy quân lục chiến Hoa Kỳ đã hành quân vào cung điện,

where the “Committee of Safety” removed Queen Lili’uokalani from office.

nơi “Ủy ban An toàn” cố loại bỏ Nữ hoàng Lili’uokalani ra khỏi bộ máy cai trị.

Thousands of Hawaiian people protested,

Hàng ngàn người dân Hawaii đã biểu tình phản đối,

some wearing hat bands reading, “Aloha ’Āina,” or “love of the nation.”

một số đội mũ có buộc vải với hàng chữ “Aloha ’Āina” hoặc “tình yêu tổ quốc”.

The alleged “Provisional Government” declared Hawaii a Republic

Chủ trương của “Chính quyền tạm thời” đã tuyên bố Hawaii là một đất nước Cộng Hòa

the following year.

trong năm tiếp theo.

They proclaimed that Hawaiians couldn’t vote

Họ tuyên bố rằng người Hawaii không được bầu cử

or be government employees without signing a new “oath of allegiance.”

hoặc không thể trở thành một công chức nếu không ký kết “lời thề trung thành”.

Many refused.

Một số đã từ chối điều ấy.

The following year, some of Lili’uokalani’s supporters

Một năm sau đó, nhữnhg người ủng hộ Lili’uokalani

attempted a counterrevolution.

đã cố gắng thực hiện một cuộc phản cách mạng.

The Republic responded brutally,

Đảng Cộng hòa đã kịch liệt chống đối

jailing hundreds and sentencing six people to death.

bằng việc bỏ tù hàng trăm người và kết án tử hình sáu người.

In exchange for their release,

Đổi lại, để nhận được sự phóng thích,

the Republic made Lili’uokalani sign a document

Đảng Cộng hòa buộc Lili’uokalani ký tên vào một văn bản

that claimed to relinquish her throne, and they imprisoned her in the palace.

tuyên bố từ bỏ ngai vàng, và họ đã giam giữ bà trong chính cung điện.

Under constant guard, she composed songs expressing her love for her people

Chịu cảnh cầm tù, bà sáng tác nên những khúc ca thể hiện tình yêu với nhân dân

and began making a patchwork quilt that told the story of her life.

và bắt đầu làm một chiếc mền bông kể về cuộc đời của chính mình.

While she was only allowed news that had been reviewed by her jailers,

Vì bà chỉ nhận được tin tức sau khi đã được xem xét bởi những kẻ canh gác,

her supporters often brought her bouquets from the garden she’d dedicated to them,

những người ủng hộ bà tim ra cách mang đến những đóa hoa từ khu vườn bà đã quyên tặng

wrapped in newspaper.

và gói vào trong những mẩu giấy báo.

After 8 months, Lili’uokalani was placed under house arrest.

Sau 8 tháng, Lili’uokalani bị quản thúc tại gia.

As soon as it was lifted, she traveled to Washington, D.C.

Ngay khi được ân xá, bà đi đến Washington, D.C.

with Hawaiian nationalists and over 20,000 signatures.

với những nhà chủ nghĩa dân tộc Hawaii cùng với 20,000 chữ ký.

There they successfully convinced Congress to halt the Republic’s annexation treaty.

Ở đây, họ thành công thuyết phục Quốc hội dừng hiệp ước sát nhập của Đảng Cộng Hòa.

But the following year, the Spanish-American War began.

Nhưng vào năm kế tiếp, cuộc chiến Tây Ban Nha - Mỹ đã nổ ra.

Seeing Hawaii as a strategic military base,

Tính toán rằng Hawaii sẽ là một căn cứ quân sự chiến lược,

President William McKinley declared it a US territory on July 7th, 1898—

Tổng thống William McKinley đã tuyên bố đây là lãnh thổ Hoa Kỳ vào ngày 7/7/1898—

breaking international law and devastating Queen Lili’uokalani and her people.

phá tan hiệp ước quốc tế và hủy hoại Nữ hoàng Lili’uokalani cùng thần dân.

She spent the rest of her life petitioning for the restoration of her lands,

Bà đã dành cả phần đời còn lại kiến nghị khôi phục lại quê hương của mình,

Native Hawaiian rights, and national liberation.

cho quyền lợi của người Hawaii bản địa, và sự giải phóng dân tộc.

When she died in 1917, these dreams were unrealized.

Khi bà qua đời vào năm 1917, giấc mơ ấy vẫn chưa được hiện thực hóa.

A member of the group that forced Queen Lili’uokalani out of office

Một thành viên sau khi đã đẩy Nữ hoàng Lili’uokalani ra khỏi bộ máy chính quyền

once declared, “If we are ever to have peace and annexation

đã tuyên bố rằng: “Nếu chúng ta có được hòa bình và sự sát nhập

the first thing to do is obliterate the past.”

thì việc đầu tiên cần làm chính là xóa bỏ quá khứ.”

They failed at this goal.

Họ đã thất bại với mục tiêu này.

Queen Lili’uokalani left a resilient legacy:

Nữ hoàng Lili’uokalani đã để lại một di sản về sự kiên cường:

Her commitment to her land and people never wavered

Sự tận tụy của bà dành cho đất nước và con người chưa bao giờ thay đổi

and many Hawaiians continue to fight in her memory.

và những người Hawaii vẫn sẽ tiếp tục chiến đấu trong ký ức của bà.

Speaking of Hawaii’s children, Queen Lili’uokalani said,

Khi nói về trẻ em Hawaii, Nữ hoàng Lili’uokalani đã nói rằng,

“It is for them that I would give the last drop of my blood.”

“Tôi sẵn sàng chiến đấu đến giọt máu cuối cùng cho tất cả các em.”