The dark history of the overthrow of Hawaii - Sydney Iaukea

Tłumaczenie: Paulina Kaniewska Korekta: Ola Królikowska

It was January 16th, 1895.

16 stycznia 1895 roku

Two men arrived at Lili’uokalani’s door, arrested her,

dwóch mężczyzn zapukało do drzwi domu Lili’uokalani, aresztowało ją

and led her to the room where she would be imprisoned.

i zaprowadziło do pokoju, w którym miała być więziona.

A group had recently seized power and now confiscated her diaries,

Członkowie ugrupowania, które właśnie przejęło władzę,

skonfiskowali jej pamiętniki,

ransacked her house, claimed her lands, and hid her away.

splądrowali jej dom, zażądali jej ziem i ukryli ją przed światem.

Lili’uokalani was Hawaii’s queen.

Lili’uokalani była królową Hawajów.

And she ruled through one of the most turbulent periods of its history.

Jej rządy przypadły na jeden z najbardziej burzliwych okresów w historii kraju.

75 years earlier, American missionaries first arrived in Hawaii.

75 lat wcześniej

na hawajskiej ziemi pierwszy raz pojawili się amerykańscy misjonarze.

They quickly amassed power, building businesses

Szybko zgromadzili władzę dzięki prowadzonym interesom,

and claiming arable land that they transformed into plantations.

przejęciu ziemi uprawnej i przekształceniu jej w plantacje.

They worked closely with the ali’i,

Misjonarze współpracowali z ali’i,

or sacred Hawaiian nobility closely linked to the Gods.

hawajską szlachtą mającą ścisłe związki z tamtejszymi bogami.

The ali’i appointed missionaries to government roles

Ali’i powierzyli misjonarzom funkcje w rządzie.

where they helped establish Hawaii as a sovereign kingdom

Ci pomogli ustanowić Hawaje suwerennym królestwem,

with a constitutional monarchy.

monarchią konstytucyjną.

But once certain business opportunities emerged—

Kiedy jednak pojawiła się szansa ubicia interesu

namely, the prospect of exporting sugar to the US tariff-free—

na bezcłowym eksporcie cukru do USA,

some of their descendants shifted positions.

część z ich potomków zmieniła stronę.

They formed a political group known as “the Missionary Party”

Stworzyli ugrupowanie polityczne zwane partią misjonarzy

and began plotting to annex Hawaii, bringing it under US control.

i zaczęli potajemnie planować przyłączenie Hawajów do USA.

Lili’uokalani and her siblings were born into an ali’i family.

Lili’uokalani i jej rodzeństwo byli dziećmi ali’i.

In 1874, her brother, Kalākaua, ascended the throne,

W 1874 roku na tron wstąpił Kalākaua, brat Lili’uokalani,

but thirteen years into his reign, the emerging threat crystallized.

ale w ciągu 13 lat jego panowania zagrożenie dla kraju stało się realne.

The Missionary Party called a meeting where an all-white militia surrounded

Partia misjonarzy zwołała zebranie, podczas którego biali bojówkarze

and forced the king to sign new legislation.

zmusili króla do podpisania nowej konstytucji.

Later called the Bayonet Constitution,

Dokument nazwany później konstytucją bagnetową

it stripped Native Hawaiians of their rights,

obdarł rdzennych Hawajczyków z praw,

diminished the monarchy’s power,

osłabił monarchię

and ceded control to this group of white businessmen.

i przekazał władzę w kraju grupie białych biznesmenów.

Four years later, King Kalākaua died,

Cztery lata później król Kalākaua zmarł,

heartbroken, Lili’uokalani said,

zdaniem zrozpaczonej Lili’uokalani

“by the base ingratitude of the very persons whose fortunes he had made.”

“przez czarną niewdzięczność tych, którzy zawdzięczali mu majątki”.

Prepared to fight, she assumed the throne.

Gotowa do walki Lili’uokalani objęła tron.

Despite death threats and rumors of insurgency,

Mimo gróźb śmierci i plotek o nadchodzącej rebelii

Queen Lili’uokalani was determined to restore power to her people—

chciała przywrócić władzę poddanym,

an estimated two thirds of whom had lost their voting rights.

z których około jedna trzecia straciła prawa wyborcze.

Flooded with requests for change, she authored a new constitution.

W odpowiedzi na liczne żądania zmian królowa spisała nową konstytucję.

But before she introduced it, the so-called “Committee of Safety,”

Zanim jednak dokument wszedł w życie, tak zwany Komitet Bezpieczeństwa,

a new organization that consisted of many Missionary Party members,

nowa organizacja, w której skład weszło wielu członków partii misjonarzy,

hatched another plot.

uknuł kolejny spisek.

Under the false pretense that this new constitution

Pod pretekstem, że nowa konstytucja

endangered American property and lives,

zagraża mieniu i życiu Amerykanów,

they staged a coup on January 17th, 1893.

17 stycznia 1893 roku rebelianci przeprowadzili zamach stanu.

More than 160 US Marines marched to the palace,

Ponad 160 amerykańskich marines wkroczyło do pałacu,

where the “Committee of Safety” removed Queen Lili’uokalani from office.

gdzie “Komitet Bezpieczeństwa” zmusił królową do abdykacji.

Thousands of Hawaiian people protested,

Protestowały tysiące Hawajczyków,

some wearing hat bands reading, “Aloha ’Āina,” or “love of the nation.”

część z nich w kapeluszach z napisem “Aloha ’Āina”, czyli “miłość ojczyzny”.

The alleged “Provisional Government” declared Hawaii a Republic

Tak zwany rząd tymczasowy ogłosił Hawaje republiką

the following year.

rok później.

They proclaimed that Hawaiians couldn’t vote

Hawajczycy stracili prawo głosu w wyborach,

or be government employees without signing a new “oath of allegiance.”

a urzędnicy państwowi musieli podpisać nową “przysięgę wierności”.

Many refused.

Wielu odmówiło.

The following year, some of Lili’uokalani’s supporters

W następnym roku zwolennicy Lili’uokalani

attempted a counterrevolution.

przystąpili do kontrrewolucji.

The Republic responded brutally,

Władze republiki odpowiedziały siłą,

jailing hundreds and sentencing six people to death.

zamykając setki Hawajczyków w więzieniu, a sześć osób skazując na śmierć.

In exchange for their release,

W zamian za ich uwolnienie

the Republic made Lili’uokalani sign a document

Lili’uokalani podpisała dokument, w którym zrzekła się tronu,

that claimed to relinquish her throne, and they imprisoned her in the palace.

po czym została uwięziona w pałacu.

Under constant guard, she composed songs expressing her love for her people

Trzymana pod strażą pisała piosenki o swojej miłości do poddanych

and began making a patchwork quilt that told the story of her life.

i zaczęła szyć kołdrę patchworkową, która opowiadała historię jej życia.

While she was only allowed news that had been reviewed by her jailers,

Królowej wolno było czytać tylko prasę zatwierdzoną przez strażników,

her supporters often brought her bouquets from the garden she’d dedicated to them,

więc jej zwolennicy przynosili jej

z przekazanego im ogrodu bukiety kwiatów owinięte w gazety.

wrapped in newspaper.

After 8 months, Lili’uokalani was placed under house arrest.

Po ośmiu miesiącach Lili’uokalani trafiła do aresztu domowego.

As soon as it was lifted, she traveled to Washington, D.C.

Zaraz po zwolnieniu

pojechała do Waszyngtonu wraz z hawajskimi nacjonalistami

with Hawaiian nationalists and over 20,000 signatures.

przedstawić ponad 20 tysięcy podpisów.

There they successfully convinced Congress to halt the Republic’s annexation treaty.

Udało im się przekonać Kongres USA do wstrzymania aneksji Hawajów.

But the following year, the Spanish-American War began.

Jednak w następnym roku wybuchła wojna hiszpańsko-amerykańska.

Seeing Hawaii as a strategic military base,

Widząc w nich strategiczną bazę wojskową,

President William McKinley declared it a US territory on July 7th, 1898—

prezydent William McKinley przyłączył Hawaje do USA 7 lipca 1898 roku.

breaking international law and devastating Queen Lili’uokalani and her people.

To pogwałcenie prawa międzynarodowego złamało serce królowej i jej poddanych.

She spent the rest of her life petitioning for the restoration of her lands,

Lili’uokalani przez resztę życia składała petycje o przywrócenie jej ziem,

Native Hawaiian rights, and national liberation.

rdzennym Hawajczykom ich praw, a także o wyzwolenie kraju.

When she died in 1917, these dreams were unrealized.

Zmarła w 1917 roku, kiedy te marzenia pozostały nieziszczone.

A member of the group that forced Queen Lili’uokalani out of office

Jeden z członków grupy, która zmusiła królową do ustąpienia, oświadczył

once declared, “If we are ever to have peace and annexation

“Jeśli mamy doprowadzić do pokoju i aneksji,

the first thing to do is obliterate the past.”

musimy najpierw wymazać przeszłość”.

They failed at this goal.

Tego celu nie udało im się osiągnąć.

Queen Lili’uokalani left a resilient legacy:

Królowa Lili’uokalani zostawiła po sobie trwałą spuściznę.

Her commitment to her land and people never wavered

Jej oddanie ziemi i ludziom nigdy nie osłabło.

and many Hawaiians continue to fight in her memory.

Wielu Hawajczyków wciąż walczy, żeby uczcić jej pamięć.

Speaking of Hawaii’s children, Queen Lili’uokalani said,

Lili’uokalani powiedziała kiedyś o hawajskich dzieciach

“It is for them that I would give the last drop of my blood.”

“Za nie oddałabym ostatnią kroplę krwi”.