The wacky history of cell theory - Lauren Royal-Woods

Translator: Thu Ha Tran Reviewer: Uyên Võ

(Âm nhạc)

Một trong những điều vĩ đại của khoa học

One of the great things about science

is that when scientists make a discovery,

là khi các nhà khoa học khám phá ra một điều gì đó,

it's not always in a prescribed manner,

nó không phải lúc nào cũng diễn ra theo một quy trình định sẵn,

as in, only in a laboratory under strict settings,

hay là chỉ trong phòng thí nghiệm với những quy định nghiêm ngặt

with white lab coats

với áo khoác trắng và tất cả những thiết bị khoa học gọn gàng

and all sorts of neat science gizmos that go, "Beep!"

và chỉ cần "Beep".

In reality,

Thực tế thì những sự kiện và con người

the events and people involved

in some of the major scientific discoveries

liên quan tới các khám phá khoa học quan trọng

are as weird and varied as they get.

đều thật kỳ dị và đa dạng.

My case in point:

Ví dụ trong bài này là

Lịch sử kỳ lạ của Thuyết Tế bào

The Weird History of the Cell Theory.

There are three parts to the cell theory.

Thuyết này có 3 phần.

One: all organisms are composed of one or more cells.

Phần 1: Tất cả sinh vật đều được tạo thành từ một hay nhiều tế bào

Two: the cell is the basic unit of structure

Phần 2: Tế bào là đơn vị cơ bản của cấu trúc và tổ chức trong sinh vật.

and organization in organisms.

And three: all cells come from preexisting cells.

Và phần 3: Tất cả các tế bào đều được sinh ra từ tế bào có từ trước.

To be honest, this all sounds incredibly boring

Thật lòng mà nói, lý thuyết này nghe có vẻ nhàm chán,

until you dig a little deeper

cho tới khi bạn đào sâu hơn về thế giới sinh vật vi mô

into how the world of microscopic organisms,

and this theory came to be.

và cũng là nguồn gốc của Thuyết Tế bào.

It all started in the early 1600s in the Netherlands,

Tất cả bắt đầu từ đầu thập niên 1600s.

ở Hà Lan, nơi mà người sản xuất kính mắt tên là Zacharias Jansen

where a spectacle maker named Zacharias Janssen

is said to have come up with the first compound microscope,

đã sản xuất ra được kính hiển vi tổng hợp đầu tiên

along with the first telescope.

cùng với kính viễn vọng đầu tiên.

Both claims are often disputed,

Những tuyên bố này thường gây tranh cãi,

as apparently he wasn't the only bored guy

vì hiển nhiên thời đó ông ấy không phải người duy nhất có cả lô ống kính để vọc.

with a ton of glass lenses to play with at the time.

Mặc dù vậy,

Despite this,

the microscope soon became a hot item

kính hiển vi nhanh chóng trở nên nổi tiếng

that every naturalist or scientist at the time wanted to play with,

mà tất cả các nhà thiên nhiên học hay nhà khoa học đều muốn sử dụng,

making it much like the iPad of its day.

giống như iPad hiện nay vậy.

Một trong những người đó

One such person

was a fellow Dutchman by the name of Anton van Leeuwenhoek,

là một người Hà Lan tên Anton van Leeuwenhoek,

who heard about these microscope doohickeys,

người đã nghe về thiết bị kính viển vi

and instead of going out and buying one,

và thay vì ra ngoài mua một cái,

he decided to make his own.

ông đã quyết định tự làm cho riêng mình.

And it was a strange little contraption indeed,

Và nó trông khác hẳn,

as it looked more like a tiny paddle the size of a sunglass lens.

nó giống như bản thu nhỏ của mắt kính râm.

If he had stuck two together,

Nếu ông ấy để hai bản cạnh nhau, nó có thể tạo thành một phiên bản kính râm

it probably would have made a wicked set of sunglasses

that you couldn't see much out of.

mà hầu như bạn không nhìn thấy gì qua đó.

Anyhoo, once Leeuwenhoek had his microscope ready,

Khi Leeuwenhoek hoàn thành kính hiển vi của mình,

he went to town,

ông đi vào thị trấn và nhìn tất cả mọi thứ có thể,

looking at anything and everything he could with them,

including the gunk on his teeth.

bao gồm cả vết bẩn trên răng.

Yes, you heard right.

Đúng đó, bạn không nghe nhầm đâu.

Ông ấy thực sự đã phát hiện ra vi khuẩn sau khi quan sát mảng bám trên răng,

He actually discovered bacteria

by looking at dental scrapings,

which, when you keep in mind

hãy nhớ rằng thời đó người ta không đánh răng nhiều lắm,

that people didn't brush their teeth much -- if at all -- back then,

thậm chí là chẳng bao giờ đánh,

he must have had a lovely bunch of bacteria to look at.

ông ấy hẳn đã có một đống vi khuẩn thú vị để quan sát.

When he wrote about his discovery,

Khi ông ấy viết về phát hiện của mình,

he didn't call them bacteria, as we know them today.

ông không gọi chúng là vi khuẩn (bacteria) như ngày nay.

Mà ông ấy gọi chúng là vi động vật (animalcule),

But he called them "animalcules,"

because they looked like little animals to him.

vì nghĩ rằng chúng trông giống những loài động vật bé nhỏ.

While Leeuwenhoek was staring at his teeth gunk,

Trong lúc Leeuwenhoek đang ngắm nghía các mẩu răng,

he was also sending letters to a scientific colleague in England,

ông cũng gửi thư tới một đồng nghiệp ở Anh,

by the name of Robert Hooke.

tên là Robert Hooke.

Hooke was a guy who really loved all aspects of science,

Hooke là người rất thích tất cả mọi lĩnh vực của khoa học,

so he dabbled in a little bit of everything, including physics,

vì vậy ông ấy đã nghiên cứu mỗi thứ một ít, bao gồm lý, hóa và sinh.

chemistry and biology.

Thus it is Hooke who we can thank for the term "the cell,"

Vì vậy Hooke là người đã đưa ra khái niệm "tế bào"

as he was looking at a piece of cork under his microscope,

khi ông nhìn một tiêu bản dưới kính hiển vi,

and the little chambers he saw reminded him of cells,

và một khoang nhỏ mà ông nhìn thấy đã khiến ông liên tưởng tới

or the rooms monks slept in in their monasteries.

các căn phòng (cell) mà tu sĩ ngủ trong tu viện.

Giống như phòng kí túc không có máy tính, TV và những người cùng phòng khó chiu.

Think college dorm rooms,

but without the TVs, computers and really annoying roommates.

Hooke was something of an underappreciated scientist

Hooke là một nhà khoa học bị đánh giá thấp ở thời đó,

of his day --

something he brought upon himself,

ông luôn mang theo định kiến đó,

as he made the mistake of locking horns

vì ông đã gây sự nhầm với một trong những nhà khoa học vĩ đại nhất,

with one of the most famous scientists ever, Sir Isaac Newton.

Ngài Isaac Newton.

Bạn có nhớ rằng Hooke quan tâm tới rất nhiều lĩnh vực không?

Remember when I said Hooke dabbled in many different fields?

Well, after Newton published a groundbreaking book

Sau khi Newton phát hành một cuốn sách gây chấn động

on how planets move due to gravity,

về quy luật chuyển động của các hành tinh do trọng lực,

Hooke made the claim

Hooke đã tuyên bố rằng Newton

that Newton had been inspired by Hooke's work in physics.

đã lấy cảm hứng từ nghiên cứu của Hooke trong vật lí.

Newton, to say the least, did not like that,

Newton thực sự không thích điều này,

which sparked a tense relationship between the two

nó gây ra căng thẳng trong mối quan hệ giữa hai người, cho tới khi Hooke qua đời.

that lasted even after Hooke died,

as quite a bit of Hooke's research -- as well as his only portrait --

Một phần nghiên cứu của Hooke,

cũng như tấm chân dung duy nhất của ông, đã bị đặt sai, là do Newton.

was ... misplaced, due to Newton.

Much of it was rediscovered, thankfully, after Newton's time,

Phần lớn đã được tìm lại, sau thời Newton,

but not his portrait,

nhưng chân dung của ông thì không, không ai biết Robert Hooke trông thế nào.

as, sadly, no one knows what Robert Hooke looked like.

Fast-forward to the 1800s,

Quay lại những năm 1800, khi hai nhà khoa học Đức

where two German scientists discovered something

khám phá ra những thứ mà ngày nay được coi là hiển nhiên,

that today we might find rather obvious,

but helped tie together what we now know as the cell theory.

nhưng đã tổng hợp lại những gì mà ngày nay gọi là học thuyết tế bào.

The first scientist was Matthias Schleiden,

Nhà khoa học đầu tiên là Matthias Schleiden,

a botanist who liked to study plants under a microscope.

một nhà thực vật học thích nghiên cứu thực vật dưới kính hiển vi.

From his years of studying different plant species,

Từ những kinh nghiệm tìm hiểu về các loài cây khác nhau,

it finally dawned on him

cuối cùng ông nhận ra rằng từng loại cây

that every single plant he had looked at

were all made of cells.

đều được cấu tạo từ tế bào.

At the same time,

Cùng lúc đó, phía bên kia nước Đức,

on the other end of Germany was Theodor Schwann,

là Theodor Schwann,

a scientist who not only studied slides of animal cells

nhà khoa học không chỉ nghiên cứu tế bào động vật dưới kính hiển vi

under the microscope

và có một loại tế bào thần kinh đặt theo tên ông,

and got a special type of nerve cell named after him,

but also invented rebreathers for firefighters,

mà đồng thời còn phát minh ra ống dưỡng khí cho lính cứu hỏa

and had a kickin' pair of sideburns.

và có một bộ râu quai nón.

After studying animal cells for a while,

Sau khi tìm hiểu tế bào động vật,

he, too, came to the conclusion

ông cũng đi tới kết luận rằng tất cả động vật đều được cấu tạo từ tế bào.

that all animals were made of cells.

Immediately, he reached out via snail mail,

Ngay lập tức, ông công bố qua thư

vì khi đó Twitter chưa được phát minh,

as Twitter had yet to be invented,

to other scientists working in the same field with Schleiden,

gửi thư tới các nhà khoa học khác trong cùng lĩnh vực, gặp mặt Schleiden,

who got back to him,

và hai người bắt tay vào xây dựng học thuyết tế bào.

and the two started working on the beginnings of the cell theory.

A bone of contention arose between them.

Một sự tranh cãi đã xảy ra giữa họ

As for the last part of the cell theory --

về phần cuối của học thuyết tế bào

rằng tế bào sinh ra từ tế bào tồn tại trước đó.

that cells come from preexisting cells --

Schleiden didn't exactly subscribe to that thought,

Schleiden không hoàn toàn ủng hộ suy nghĩ đó,

as he swore cells came from free-cell formation,

và ông kiên quyết rằng tế bào được hình thành tự do

where they just kind of spontaneously crystallized into existence.

xuất hiện một cách bất kì trong tự nhiên.

Đó là khi một nhà khoa học khác tên là Rudolph Virchow,

That's when another scientist named Rudolph Virchow,

stepped in with research showing that cells did come from other cells,

bắt tay vào nghiên cứu chứng minh rằng tế bào được sinh ra từ tế bào trước đó

research that was actually -- hmm ... How to put it? --

nghiên cứu mà thực chất là- nói sao nhỉ- vay mượn mà chưa xin phép

"borrowed without permission"

từ một nhà khoa học Do Thái tên là Robert Remak,

from a Jewish scientist by the name of Robert Remak,

dẫn tới mối bất hòa nữa giữa hai nhà khoa học.

which led to two more feuding scientists.

Thus, from teeth gunk to torquing off Newton,

Do đó, từ mảng bám răng cho tới Mô-men Newton,

kết thành tinh thể tới tế bào Schwann,

crystallization to Schwann cells,

the cell theory came to be an important part of biology today.

học thuyết tế bào đã trở thành một phần quan trọng trong sinh học ngày nay.

Some things we know about science today may seem boring,

Những thứ ta biết về khoa học có thể nhàm chán,

but how we came to know them is incredibly fascinating.

nhưng cách mà ta phát hiện ra chúng thật là thú vị.

So if something bores you,

Nếu điều gì đó khiến bạn thấy chán,

dig deeper.

hãy đào sâu hơn.

It's probably got a really weird story behind it somewhere.

Có thể sẽ có một câu chuyện thực sự kì lạ đâu đó phía sau đấy.