The wacky history of cell theory - Lauren Royal-Woods

Tłumaczenie: Sylwia Gliniewicz Korekta: Rysia Wand

(Muzyka)

Jednym z atutów nauki jest to,

One of the great things about science

is that when scientists make a discovery,

że odkrycia naukowców,

it's not always in a prescribed manner,

nie zawsze trzymają się zasad,

pod kontrolą w laboratorium,

as in, only in a laboratory under strict settings,

with white lab coats

z białymi fartuchami, przy pomocy urządzeń,

and all sorts of neat science gizmos that go, "Beep!"

które robią "pii".

In reality,

W rzeczywistości

niektóre wielkie odkrycia

the events and people involved

in some of the major scientific discoveries

are as weird and varied as they get.

są nietuzinkowe i nietypowe.

My case in point:

Konkretny przykład:

niezwykła historia teorii komórkowej.

The Weird History of the Cell Theory.

There are three parts to the cell theory.

Są trzy części teorii.

One: all organisms are composed of one or more cells.

1. Organizmy są zbudowane z jednej lub wielu komórek.

Two: the cell is the basic unit of structure

2. Komórka to podstawowa struktura i jednostka organizmów.

and organization in organisms.

And three: all cells come from preexisting cells.

3. Komórki powstają z istniejących komórek.

To be honest, this all sounds incredibly boring

Nie brzmi to interesująco

until you dig a little deeper

zanim nie poznamy świata mikroogranizmów,

into how the world of microscopic organisms,

and this theory came to be.

od których zaczęła się teoria.

It all started in the early 1600s in the Netherlands,

Na początku XVII wieku,

w Niderlandach, optyk Zacharias Jansen

where a spectacle maker named Zacharias Janssen

is said to have come up with the first compound microscope,

skonstruował pierwszy mikroskop

i pierwszy teleskop.

along with the first telescope.

Prawa do pierwszeństwa są często podważane,

Both claims are often disputed,

as apparently he wasn't the only bored guy

bo wielu innych "bawiło się" soczewkami.

with a ton of glass lenses to play with at the time.

Despite this,

Pomimo tego

the microscope soon became a hot item

mikroskop szybko stał się hitem.

that every naturalist or scientist at the time wanted to play with,

Każdy naturalista i naukowiec chciał go mieć,

making it much like the iPad of its day.

czyniąc go iPadem tamtych czasów.

Jednym z nich był Holender,

One such person

was a fellow Dutchman by the name of Anton van Leeuwenhoek,

Anton van Leeuwenhoek,

who heard about these microscope doohickeys,

który usłyszał o tym wihajstrze,

and instead of going out and buying one,

ale zamiast kupić,

he decided to make his own.

postanowił go zrobić sam.

And it was a strange little contraption indeed,

Była to nietypowa konstrukcja,

as it looked more like a tiny paddle the size of a sunglass lens.

podobna do wiosła, wielkości soczewki okularowej.

If he had stuck two together,

Połączenie dwóch dałoby niezłe okulary,

it probably would have made a wicked set of sunglasses

that you couldn't see much out of.

przez które niewiele widać.

Anyhoo, once Leeuwenhoek had his microscope ready,

Kiedy Leeuwenhoek skonstruował mikroskop

he went to town,

looking at anything and everything he could with them,

zaczął się wszystkiemu przyglądać,

including the gunk on his teeth.

łącznie z własnym osadem nazębnym.

Yes, you heard right.

Właśnie tak.

Odkrył bakterie na płytce nazębnej,

He actually discovered bacteria

by looking at dental scrapings,

which, when you keep in mind

w czasach, kiedy rzadko myto zęby,

that people didn't brush their teeth much -- if at all -- back then,

jeśli w ogóle,

he must have had a lovely bunch of bacteria to look at.

więc było na co popatrzeć.

When he wrote about his discovery,

Kiedy opisał to odkrycie,

he didn't call them bacteria, as we know them today.

nie użył nazwy bakterie.

Nazwał je "animalcules",

But he called them "animalcules,"

because they looked like little animals to him.

ponieważ wyglądały jak zwierzątka.

While Leeuwenhoek was staring at his teeth gunk,

Kiedy Leeuwenhoek oglądał płytkę nazębną,

he was also sending letters to a scientific colleague in England,

wysyłał też listy do znajomego naukowca w Anglii,

by the name of Robert Hooke.

Roberta Hooke´a.

Hooke was a guy who really loved all aspects of science,

Hooke był pasjonatem nauki.

so he dabbled in a little bit of everything, including physics,

Interesował się wszystkim, łącznie z fizyką, chemią i biologią.

chemistry and biology.

Thus it is Hooke who we can thank for the term "the cell,"

Wprowadził termin komórka

as he was looking at a piece of cork under his microscope,

po mikroskopowej obserwacji korka.

and the little chambers he saw reminded him of cells,

Przegródki przypominały mu cele więzienne

or the rooms monks slept in in their monasteries.

lub cele klasztorne.

Think college dorm rooms,

Takie pokoje bez telewizji,

but without the TVs, computers and really annoying roommates.

komputerów i współlokatorów.

Hooke was something of an underappreciated scientist

Hooke nie był doceniany,

of his day --

something he brought upon himself,

czemu sam był winien,

as he made the mistake of locking horns

bo zadarł z jednym z największych naukowców,

with one of the most famous scientists ever, Sir Isaac Newton.

sir Izaakiem Newtonem.

Remember when I said Hooke dabbled in many different fields?

Hooke interesował się wieloma dziedzinami nauki.

Well, after Newton published a groundbreaking book

Kiedy Newton opublikował przełomowe dzieło

on how planets move due to gravity,

o prawie powszechnego ciążenia,

Hooke made the claim

Hooke oskarżył Newtona

that Newton had been inspired by Hooke's work in physics.

o wykorzystanie jego badań z zakresu fizyki.

Newton, to say the least, did not like that,

Newton nie był z tego zadowolony,

which sparked a tense relationship between the two

co wywołało między nimi napięte relacje.

that lasted even after Hooke died,

Nawet po śmierci Hooke´a część jego badań

as quite a bit of Hooke's research -- as well as his only portrait --

a nawet jego jedyny portret,

was ... misplaced, due to Newton.

zostały "zgubione" przez Newtona.

Much of it was rediscovered, thankfully, after Newton's time,

Większą część odnaleziono po śmierci Newtona,

za wyjątkiem portretu.

but not his portrait,

as, sadly, no one knows what Robert Hooke looked like.

Nie wiadomo, jak Hooke wyglądał.

Fast-forward to the 1800s,

Przenieśmy się do XIX wieku.

where two German scientists discovered something

Dwaj niemieccy naukowcy dokonali odkrycia,

that today we might find rather obvious,

które dziś wydaje się oczywiste,

but helped tie together what we now know as the cell theory.

ale które pomogło w powstaniu teorii komórkowej.

The first scientist was Matthias Schleiden,

Pierwszy to Matthias Schleiden,

a botanist who liked to study plants under a microscope.

botanik badający rośliny pod mikroskopem.

From his years of studying different plant species,

Po latach badań

it finally dawned on him

odkrył, że każda roślina

that every single plant he had looked at

were all made of cells.

składa się z komórek.

At the same time,

W tym czasie na drugim końcu Niemiec

on the other end of Germany was Theodor Schwann,

Theodor Schwann

a scientist who not only studied slides of animal cells

nie tylko badał komórki zwierzęce,

under the microscope

ale odkrył komórkę nerwową, nazwaną jego imieniem,

and got a special type of nerve cell named after him,

but also invented rebreathers for firefighters,

wynalazł aparat oddechowy dla strażaków

and had a kickin' pair of sideburns.

i nosił odjazdowe bokobrody.

After studying animal cells for a while,

Badając komórki zwierzęce, odkrył,

he, too, came to the conclusion

that all animals were made of cells.

że zwierzęta zbudowane są z komórek.

Immediately, he reached out via snail mail,

Natychmiast wysłał list,

as Twitter had yet to be invented,

bo nie było jeszcze Twittera,

to other scientists working in the same field with Schleiden,

do innych naukowców.

Rozpoczął współpracę z Schleidenem

who got back to him,

and the two started working on the beginnings of the cell theory.

nad teorią komórkową.

Kością niezgody

A bone of contention arose between them.

As for the last part of the cell theory --

była trzecia część teorii,

that cells come from preexisting cells --

według której komórki powstają z istniejących komórek.

Schleiden didn't exactly subscribe to that thought,

Schleiden nie podzielał tej opinii.

as he swore cells came from free-cell formation,

Uważał, że komórki powstają spontanicznie

where they just kind of spontaneously crystallized into existence.

z materii nieożywionej.

Dopiero Rudolph Virchow udowodnił,

That's when another scientist named Rudolph Virchow,

stepped in with research showing that cells did come from other cells,

że komórki powstają z istniejących komórek.

research that was actually -- hmm ... How to put it? --

Odkrycie "pożyczył" bez zgody

"borrowed without permission"

od żydowskiego naukowca, Roberta Remaka,

from a Jewish scientist by the name of Robert Remak,

which led to two more feuding scientists.

z czego wynikła waśń

kolejnych dwóch naukowców.

Thus, from teeth gunk to torquing off Newton,

Osad nazębny, wściekły Newton,

crystallization to Schwann cells,

materia nieożywiona i komórki Schwanna

the cell theory came to be an important part of biology today.

sprawiły, że teoria komórkowa

to ważna część biologii.

Some things we know about science today may seem boring,

Czasem wiedza wydaje się nudna,

ale historia nauki jest fascynująca.

but how we came to know them is incredibly fascinating.

So if something bores you,

Jeśli coś nas nudzi,

dig deeper.

szukajmy głębiej.

It's probably got a really weird story behind it somewhere.

Na pewno odkryjemy niezwykłą historię.