The sneakiest tricksters of the animal kingdom - Eldridge Adams

Translator: Emily Nguyen Reviewer: Như Ý Thái

A male firefly glows above a field on a summer’s night,

Một con đom đóm đực trên cánh đồng vào một đêm mùa hè,

emitting a series of enticing flashes.

phát ra chuỗi ánh chớp quyến rũ,

He hopes a nearby female will respond with her own lightshow

hy vọng một con cái gần đó sẽ đáp lại bằng màn biểu diễn ánh sáng

and mate with him.

và giao phối với nó.

Sadly for this male,

Đáng buồn thay, mọi chuyện không diễn ra như kế hoạch.

it won’t turn out quite the way he plans.

A female from a different species mimics his pulsing patterns:

Con cái của một loài khác bắt chước tín hiệu của đom đóm cái

by tricking the male with her promise of partnership,

lừa con đom đóm đực bắt cặp với nó,

she lures him in–

con cái này dụ nó đến

and turns him into an easy meal.

và nhẹ nhàng biến nó thành bữa ăn.

He’s been deceived.

Đom đóm đực đã mắc bẫy.

Behavioral biologists have identified three defining hallmarks of deception

Các nhà sinh học hành vi đã xác định ba dấu hiệu nhận biết

sự dối lừa ở động vật:

by non-human animals:

it must mislead the receiver,

phải có kẻ nhận tín hiệu bị đánh lừa,

the deceiver must benefit,

kẻ lừa dối phải được hưởng lợi,

and it can’t simply be an accident.

và không thể là tình cờ.

In this case we know that the predatory firefly’s signal isn’t an accident

Trong trường hợp này,

ta biết tín hiệu từ kẻ săn mồi không phải là ngẫu nhiên

because she flexibly adjusts her flash pattern

vì nó điều chỉnh các tín hiệu linh hoạt

to match males of different species.

để phù hợp với con đực của các loài khác nhau.

Based on this definition,

Dựa trên định nghĩa này,

where is animal deception seen in nature?

sự dối lừa ở động vật được tìm thấy ở đâu trong tự nhiên?

Camouflage is a good starting point–

Ngụy trang là lựa chọn tốt để mở đầu bài học

and one of the most familiar examples of animal trickery.

và là một trong những ví dụ quen thuộc của mánh khóe lừa lọc ở động vật.

The leaf-tailed gecko and the octopus fool viewers

Tắc kè đuôi lá và bạch tuộc đánh lừa kẻ khác

by blending into the surfaces on which they rest.

bằng cách hòa lẫn vào môi trường xung quanh.

Other animals use mimicry to protect themselves.

Những loài động vật khác

sử dụng khả năng bắt chước để bảo vệ bản thân.

Harmless scarlet kingsnakes have evolved red, yellow, and black patterns

Loài hoàng huyết xà vô hại mô phỏng hoa văn đỏ, vàng và đen

resembling those of the venomous eastern coral snake

như loài rắn san hô kịch độc

to benefit from the protective warnings these markings convey.

để hưởng lợi từ các dấu hiệu cảnh báo này.

Even some plants use mimicry:

Ngay cả ở thực vật cũng có sự bắt chước:

there are orchids that look and smell like female wasps to attract hapless males,

những cây lan có vẻ ngoài và mùi hương

như những con ong cái để thu hút những con ong đực kém may mắn,

who end up pollinating the plant.

lừa chúng trở thành kẻ thụ phấn cho cây.

Some of these animals benefit by having fixed characteristics

Một vài loài động vật hưởng lợi

nhờ thay đổi hình thái trong quá trình tiến hóa

that are evolutionary suited to their environments.

thích nghi với môi trường sống.

Nhưng trong các trường hợp khác,

But in other cases,

the deceiver seems to anticipate the reactions of other animals

kẻ lừa dối dường như đoán trước được phản ứng của các loài khác

and to adjust its behavior accordingly.

và điều chỉnh hành vi.

Sensing a threat,

Cảm nhận được đe dọa,

the octopus will rapidly change its colors to match its surroundings.

bạch tuộc sẽ nhanh chóng thay đổi màu sắc giống với môi trường xung quanh.

Dwarf chameleons color-match their environments more closely

Tắc kè lùn đổi màu

cho giống với môi trường nhiều hơn khi thấy chim săn mồi

when they see a bird predator rather than a snake–

và ít hơn khi thấy một con rắn.

birds, after all, have better color vision.

Vì chim có khả năng phân biệt màu tốt hơn.

One of the more fascinating examples of animal deception

Một ví dụ thú vị khác về sự dối lừa ở động vật

comes from the fork-tailed drongo.

đến từ loài chèo bẻo.

This bird sits atop tall trees in the Kalahari Desert,

Loài chim này đậu trên cây cao ở sa mạc Kalahari,

surveying the landscape for predators and calling when it senses a threat.

quan sát thú săn mồi và kêu lên khi thấy mối đe dọa.

That sends meerkats, pied babblers, and others dashing for cover.

Giúp cho chồn đất châu Phi, khướu trắng, và các loài khác biết tìm nơi trú ẩn.

But the drongo will also sound a false alarm

Nhưng chèo bẻo cũng phát ra báo động sai

when those other species have captured prey.

khi thú săn mồi đã bắt được con mồi.

As the meerkats and babblers flee,

Khi chồn đất châu Phi, khướu trắng chạy trốn,

the drongo swoops down to steal their catches.

chèo bẻo sà xuống đánh cắp thức ăn chúng để lại.

This tactic works about half the time–

Chiến thuật này có tỉ lệ thành công khoảng 50:50

and it provides drongos with much of their food.

và mang đến cho chèo bẻo nhiều thức ăn.

There are fewer solid cases

Có rất ít trường hợp

of animals using signals to trick members of their own species,

động vật sử dụng tín hiệu để đánh lừa đồng loại,

but that happens too.

nhưng điều đó vẫn xảy ra.

Consider the mantis shrimp.

Hãy xem xét loài tôm tích.

Like other crustaceans,

Như các loài giáp xác khác,

it molts as it grows,

khi lớn lên, chúng lột xác

which leaves its soft body vulnerable to attack.

khiến cho phần thân mềm, dễ bị tấn công.

But it’s still driven to protect its home against rivals.

Nhưng vẫn phải bảo vệ hang khỏi kẻ thù,

So it has become a masterful bluffer.

chúng trở thành bậc thầy lừa bịp.

Despite being fragile,

Dù còn yếu,

a newly molted shrimp is actually more likely to threaten intruders,

một con tôm mới lột xác có thể đe dọa những kẻ xâm nhập,

spreading the large limbs it usually uses to strike or stab its opponents.

phô bày những cái càng lớn

thường được dùng để tấn công hoặc đâm đối thủ.

Và chiếc thuật này có hiệu quả,

And that works –

bluffers are more likely to keep their homes than non-bluffers.

những kẻ bịp bợm thường giữ được nhà

hơn những kẻ ngay thẳng.

In its softened condition,

Với cơ thể mềm yếu,

a mantis shrimp couldn’t withstand a fight–

tôm tích không thể chịu được một trận chiến

which is why we can be confident

đó là lý do vì sao ta có thể khẳng định

that its behavior is a bluff.

hành vi của nó là lừa bịp.

Biologists have even noticed that its bluffs are tactical:

Các nhà sinh học nhận thấy lừa bịp là một chiến thuật:

newly molted mantis shrimp are more likely to bluff against smaller rivals,

tôm tích mới lột xác có nhiều khả năng lừa gạt các đối thủ nhỏ hơn,

who are especially likely to be driven away.

những kẻ đặc biệt dễ dàng bị đuổi đi.

It would seem that instead of just threatening reflexively,

Có vẻ như thay vì chỉ đe dọa theo phản xạ,

the mantis shrimp is swiftly gauging the situation and predicting others’ behavior,

tôm tích nhanh chóng đánh giá tình thế và dự đoán hành vi của kẻ khác,

to get the best result.

để có được kết quả tốt nhất.

So we know that animals can deceive,

Vậy ta biết động vật có khả năng dối lừa,

but do they do so with intent?

nhưng liệu chúng có chủ ý?

That’s a difficult question,

Đó là một câu hỏi khó,

and many scientists think we'll never be able to answer it.

và nhiều nhà khoa học tin rằng không bao giờ có thể tìm câu trả lời.

We can't observe animals’ internal thoughts.

Ta không thể biết nội tâm của động vật.

But we don’t need to know what an animal is thinking in order to detect deception.

Nhưng không cần thiết phải biết chúng nghĩ gì để phát hiện sự lừa dối.

By watching behavior and its outcomes,

Bằng cách quan sát hành vi và kết quả,

we learn that animals manipulate predators, prey, and rivals,

ta biết được động vật thao túng kẻ săn mồi, con mồi và đối thủ,

and that their capacity for deception

và khả năng dối lừa của chúng

can be surprisingly complex.

có thể phức tạp một cách đáng ngạc nhiên.