How inventions change history (for better and for worse) - Kenneth C. Davis

Transcriber: tom carter Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Nhu PHAM Reviewer: Vu-An Phan

This is the story of an invention that changed the world.

Đây là câu chuyện về một phát minh làm thay đổi thế giới.

Imagine a machine that could cut 10 hours of work down to one.

Hãy tưởng tượng một chiếc máy có thể cắt giảm 10 giờ làm việc xuống còn một.

A machine so efficient that it would free up people to do other things,

Một chiếc máy hiệu quả đến nỗi nó giải phóng sức lao động,

kind of like the personal computer.

giống như máy tính cá nhân vậy.

But the machine I'm going to tell you about did none of this.

Nhưng tôi sẽ không cho các bạn biết về bất kì chiếc máy nào trong số này.

In fact, it accomplished just the opposite.

Trên thực tế, là ngược lại. Vào cuối những năm 1700,

In the late 1700s, just as America was getting on its feet as a republic under the new U.S Constitution,

Kkhi nước Mỹ đã đứng được trên đôi chân của mình với tư cách là nước Cộng hoà

slavery was a tragic American fact of life.

theo hiến pháp mới, chế độ nô lệ vẫn còn là một bi kịch tại nơi đây

George Washington and Thomas Jefferson both became President while owning slaves,

George Washington &Thomas Jefferson đã trở thành tổng thống khi còn

knowing that this peculiar institution contradicted the ideals and principles for which they fought a revolution.

sở hữu nô lệ, dù điều này đi ngược với lý tưởng và nguyên tắc mà họ tranh đấu.

But both men believed that slavery was going to die out as the 19th century dawned,

Nhưng cả hai đều tin rằng chế độ nô lệ sẽ chết vào cuối thế kỷ 19,

They were, of course, tragically mistaken.

Họ đã, tất nhiên, hoàn toàn nhầm lẫn.

The reason was an invention,

Lý do là một sáng chế,

a machine they probably told you about in elementary school:

một cỗ máy mà người ta có thể đã kể cho bạn nghe tại trường tiểu học:

Mr. Eli Whitney's cotton gin.

Máy tách hạt bông của ngài Eli Whitney.

A Yale graduate, 28-year-old Whitney had come to South Carolina to work as a tutor in 1793.

Tốt nghiệp đại học Yale, 28 tuổi, Whitney tới Nam Carolina vào năm 1793.

Supposedly he was told by some local planters about the difficulty of cleaning cotton.

Ông đã được một số nông dân địa phương kể về khó khăn trong làm sạch bông.

Separating the seeds from the cotton lint was tedious and time consuming.

Tách hạt từ bông là một công việc tẻ nhạt và tốn thời gian.

Working by hand, a slave could clean about a pound of cotton a day.

Làm việc bằng tay, một nô lệ có thể làm sạch 500g bông trong một ngày.

But the Industrial Revolution was underway,

Nhưng cuộc cách mạng công nghiệp đang diễn ra,

and the demand was increasing.

và nhu cầu ngày một tăng. Các nhà máy lớn ở Vương Quốc Anh

Large mills in Great Britain and New England were hungry for cotton to mass produce cloth.

và New England "khát" bông gòn để sản xuất số lượng lớn vải vóc.

As the story was told, Whitney had a "eureka moment" and invented the gin, short for engine.

Whitney có một ý tưởng và đã phát minh ra gin, viết tắt cho "động cơ".

The truth is that the cotton gin already existed for centuries in small but inefficient forms.

Sự thật là máy tách hạt bông đã có từ lâu nhưng ở dạng nhỏ và không hiệu quả.

In 1794, Whitney simply improved upon the existing gins and then patented his "invention":

Năm 1794, Whitney chỉ đơn giản là cải thiện nó và xin cấp bằng sáng chế

a small machine that employed a set of cones that could separate seeds from lint mechanically,

một chiếc máy nhỏ sử dụng một tập hợp các chi tiết hình nón

as a crank was turned.

tự động tách hạt ra khỏi bông khi tay quay được bật lên.

With it, a single worker could eventually clean from 300 to one thousand pounds of cotton a day.

Với nó, một nhân viên có thể làm sạch từ 130 đến 450 kg bông gòn một ngày.

In 1790, about 3,000 bales of cotton were produced in America each year.

Kể từ năm 1790, khoảng 3.000 kiện bông gòn đã được sản xuất tại Mỹ mỗi năm.

A bale was equal to about 500 pounds.

Một kiện tương đương với khoảng 225 kg.

By 1801, with the spread of the cotton gin,

Từ năm 1801, với sự lây lan của máy tách hạt,

cotton production grew to 100 thousand bales a year.

sản xuất bông đã đạt đến con số 100 ngàn kiện mỗi năm.

After the destructions of the War of 1812,

Sau khi tổn thất chiến tranh năm 1812,

production reached 400 thousand bales a year.

sản xuất đạt 400 ngàn kiện một năm.

As America was expanding through the land acquired in the Louisiana Purchase of 1803,

Khi nước Mỹ mở rộng lãnh thổ qua sự kiện mua lại Louisiana vào năm 1803,

yearly production exploded to four million bales. Cotton was king.

sản xuất hàng năm bùng nổ lên đến bốn triệu kiện. Bông gòn là vua.

It exceeded the value of all other American products combined,

Nó vượt quá giá trị của tất cả các sản phẩm khác tại Mỹ cộng lại,

about three fifths of America's economic output.

chiếm ba phần năm sản lượng kinh tế của nước Mỹ.

But instead of reducing the need for labor, the cotton gin propelled it,

Nhưng thay vì làm giảm nhu cầu lao động, máy tách hạt bông lại đẩy nó lên cao,

as more slaves were needed to plant and harvest king cotton.

khi mà cần thêm nhiều nô lệ để trồng trọt và thu hoạch vua bông.

The cotton gin and the demand of Northern and English factories re-charted the course of American slavery.

Máy tách hạt bông, nhu cầu của nhà máy phía Bắc và xưởng của người Anh

In 1790, America's first official census counted nearly 700 thousand slaves.

đã thúc đẩy chế độ nô lệ tại Mỹ. Năm 1790, cuộc điều tra dân số chính thức

By 1810, two years after the slave trade was banned in America,

đầu tiên tại Mỹ đã thống kê được gần 700 ngàn nô lệ. Năm 1810, hai năm sau khi

the number had shot up to more than one million.

lệnh cấm buôn bán nô lệ được ban hành, số lượng đã lên đến hơn một triệu người.

During the next 50 years, that number exploded to nearly four million slaves in 1860,

50 năm sau, con số đó bùng nổ lên tới gần bốn triệu nô lệ vào năm 1860,

the eve of the Civil War.

ngay trước khi cuộc nội chiến xảy ra,

As for Whitney, he suffered the fate of many an inventor.

Đối với Whitney, ông có chung số phận như nhiều nhà phát minh khác.

Despite his patent, other planters easily built copies of his machine, or made improvements of their own.

Dù có bằng sáng chế, phát minh của ông vẫn dễ dàng bị sao chép và cải tiến .

You might say his design was pirated.

Bạn có thể nói rằng nó bị vi phạm bản quyền.

Whitney made very little money from the device that transformed America.

Whitney kiếm được rất ít tiền từ phát minh đã làm thay đổi nước Mỹ này.

But to the bigger picture, and the larger questions.

Nhưng trong một bức tranh lớn hơn, với những câu hỏi lớn hơn.

What should we make of the cotton gin?

Chúng ta nên tạo ra những gì từ chiếc máy tách hạt bông ?

History has proven that inventions can be double-edged swords.

Lịch sử đã chứng minh rằng sáng chế có thể là thanh kiếm hai lưỡi.

They often carry unintended consequences.

Chúng thường dẫn đến những hậu quả không mong đợi.

The factories of the Industrial Revolution spurred innovation and an economic boom in America.

Các nhà máy trong cách mạng công nghiệp thúc đẩy đổi mới và bùng nổ kinh tế.

But they also depended on child labor,

Nhưng chúng cũng phụ thuộc vào lao động trẻ em, dẫn đến bi kịch

and led to tragedies like the Triangle Shirtwaist fire that killed more than 100 women in 1911.

như vụ cháy Triangle Shirtwaist làm thiệt mạng hơn 100 phụ nữ, năm 1911.

Disposable diapers made life easy for parents,

Tã dùng một lần đem lại cuộc sống dễ dàng hơn cho các bậc phụ huynh,

but they killed off diaper delivery services.

nhưng chúng đã bóp chết dịch vụ giao tã.

And do we want landfills overwhelmed by dirty diapers?

Và liệu chúng ta có muốn đất đai của mình bị chôn lấp bởi tã bẩn ?

And of course, Einstein's extraordinary equation opened a world of possibilities.

Phương trình phi thường của Einstein đã mở ra một thế giới của những điều "có thể".

But what if one of them is Hiroshima?

Nhưng một trong số đó là vụ nổ bom nguyên tử tại Hiroshima.