RNAi: Slicing, dicing and serving your cells - Alex Dainis

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Ozay Ozaydin

You can think of your cells

Hücrelerinizi hareketli bir restoranın

as the kitchen in a busy restaurant.

mutfağı gibi düşünebilirsiniz.

Sometimes your body orders chicken.

Vücudunuz bazen tavuk sipariş ederken

Other times, it orders steak.

başka bir zaman ise biftek sipariş ediyor.

Your cells have to be able to crank out

Vücudunuzun her neye ihtiyacı varsa

hücreleriniz onu çabukça

whatever the body needs

and quickly.

ve çok sayıda üretebilmek zorunda.

When an order comes in,

Bir sipariş geldiğinde,

the chef looks to the cookbook, your DNA,

aşçıbaşı tarif için yemek kitabına bakar,

for the recipe.

yani sizin DNA'nıza.

She then transcribes that message

Daha sonra, bu mesajı

onto a piece of paper called RNA

RNA denen bir parça kağıda kopya eder

and brings it back to her countertop, the ribosome.

ve mutfak tezgahına geri getirir,

yani ribozoma.

There, she can translate the recipe into a meal,

Orada, aşçıbaşı tarifi bir yemeğe çevirebilir,

or for your cells, a protein,

bu, hücrelerinizde proteine karşılık gelir

by following the directions that she's copied down.

ve bu işlemi kopya ettiği sırayı takip ederek gerçekleştirir.

But RNA does more for the cell

Fakat RNA aşçı ile yemek kitabı arasında

than just act as a messenger

sadece elçi olarak hareket etmez,

between a cook and her cookbook.

hücrede başka birçok görev yapar.

It can move in reverse and create DNA,

Ters yönde hareket edebilir ve DNA'yı üretebilir,

it can direct amino acids to their targets,

aminoasitleri hedeflerine yönlendirebilir

or it can take part in RNA interference,

ya da RNA interferaz işleminde yer alabilir,

or RNAi.

diğer adıyla RNAi.

But wait!

Ama bir dakika!

Why would RNA want to interfere with itself?

RNA neden kendisine saldırmak istesin ki?

Well, sometimes a cell doesn't want to turn

Bazen bir hücre, elçi RNA’nın ürettiği

all of the messenger RNA it creates into protein,

tüm proteini dönüştürmek istemez

ya da hücreye enjekte olan RNA’yı

or it may need to destroy RNA injected into the cell

virüs saldırısıyla yok etmesi gerekebilir.

by an attacking virus.

Say, for example, in our cellular kitchen,

Örneğin, hücresel mutfağımızda,

that someone wanted to cancel their order

birisi siparişi iptal etmek istedi

or decided they wanted chips instead of fries.

ya da Amerika usulü patates kızartması yerine

İngiliz usulü patates kızartması istediler.

That's where RNAi comes in.

İşte burada RNAi devreye giriyor.

Thankfully, your cells have the perfect knives

Neyse ki, hücrelerinizin

for just this kind of job.

tam bu tür bir iş için kusursuz bıçakları var.

When the cell finds or produces

Hücre uzun ve çift sarmallı RNA moleküllerini

long, double-stranded RNA molecules,

bulduğunda ya da ürettiğinde,

it chops these molecules up

bu molekülleri dilimleyici adındaki proteinle doğrar.

with a protein actually named dicer.

Now, these short snippets of RNA

RNA'nın bu ufak parçaları

are floating around in the cell,

hücre içinde yüzer

and they're picked up by something called RISC,

ve "RISC" denen bir şey tarafından toplanır,

the RNA Silencing Complex.

açılımı ise RNA susturma kompleksidir.

It's composed of a few different proteins,

Bu yapı, birkaç başka proteinden oluşur,

the most important being slicer.

bunlardan en önemlisi dilimleyici protendir.

This is another aptly named protein,

Bu, ismiyle müsemma bir diğer proteindir,

and we'll get to why in just a second.

bunun nedenine hemen geleceğiz.

RISC strips these small chunks

RISC, mRNA ile eşleşmeyi hedeflemek için

of double-stranded RNA in half,

tek sarmal kullanarak çift sarmallı RNA'daki

using the single strand to target matching mRNA,

bu küçük yığınları yarı yarıya çıkartır

looking for pieces that fit together

ve sandviçin iki yarısı gibi

like two halves of a sandwich.

birbirine geçen parçaları arar.

When it finds the matching piece of mRNA,

mRNA ile eşleşen parçayı bulduğunda,

RISC's slicer protein slices it up.

RISC'in slicer proteini bu parçayı keser.

The cell then realizes

Daha sonra hücre,

there are odd, strangely sized pieces

RNA'nın etrafında yüzen

tuhaf boyutlu parçaları fark eder

of RNA floating around

and destroys them,

ve onları yok eder,

preventing the mRNA from being turned into protein.

böylece mRNA'nın proteine dönüşmesini önler.

So, you have double-stranded RNA,

Böylece çift sarmallı RNA oluşur,

you dice it up,

onu ufak ufak doğrarsınız

it targets mRNA,

ve mRNA'yı hedef alır,

and then that gets sliced up, too.

daha sonra o da parçalanır.

Voila!

İşte bu kadar!

You've prevented expression

Ekspresyonu önlediniz

and saved yourself some unhappy diners.

ve kendinizi nahoş yiyicilerden kurtardınız.

So, how did anybody ever figure this out?

Peki bunu herhangi birisi nasıl çözebilir?

Well, the process was first discovered in petunias

Süreç ilk olarak botanikçiler mosmor çiçeklenmeler üretmeye çalıştığında,

when botanists trying to create deep purple blooms

pigment üreten bir genin çiçeklerde ortaya çıkmasıyla

introduced a pigment-producing gene into the flowers.

petunyalarda keşfedildi.

But instead of darker flowers,

Fakat daha koyu çiçekler yerine,

they found flowers with white patches

beyaz benekli çiçekler buldular

and no pigment at all.

ve bunlarda hiç pigment yoktu.

Instead of using the RNA produced by the new gene

Daha çok pigment üretmek için

yeni genden üretilen RNA'yı kullanmak yerine,

to create more pigment,

the flowers were actually using it

çiçekler aslında bunu,

to knock down the pigment-producing pathway,

pigment üreten yolu yok etmek için kullanıyorlardı,

destroying RNA

böylece bitkinin esas genindeki RNA’yı

from the plant's original genes with RNAi,

RNAi yoluyla yok ediyorlardı

and leaving them with pigment-free white flowers.

ve pigmentsiz beyaz çiçekler ortaya çıkıyordu.

Scientists saw a similar phenomena

Bilim insanları benzer bir hadiseyi

in tiny worms called C. elegans,

C. elegans adındaki ufacık kurtçuklarda gözlemlediler

and once they figured out what was happening,

ve neler olduğunu bir kez çözünce de,

they realized they could use RNAi

RNAi'yi kendi avantajları için kullanabileceklerini fark ettiler.

to their advantage.

Want to see what happens

Belli bir geni,

bir kurtçuk veya bir sinek yok ettiğinde,

when a certain gene is knocked out of a worm

or a fly?

neler olduğunu görmek ister misiniz?

Introduce an RNAi construct for that gene,

Bu genle bir RNAi yapısını tanıştırırsınız

and bam!

ve bam!

No more protein expression.

Artık protein ekspresyonu olmaz.

You can even get creative

Daha fazla bile yaratıcı olabilirsiniz

and target that effect to certain systems,

ve bu etkiyle belirli sistemleri hedef alabilirsiniz,

knocking down genes in just the brain,

böylece beyindeki, karaciğerdeki

or just the liver,

ya da kalpteki genleri yok edebilirsiniz.

or just the heart.

Figuring out what happens

Belirli bir sistemdeki bir geni yok ettiğinizde,

when you knock down a gene in a certain system

can be an important step

ne gerçekleştiğini çözmek

bu genin görevini anlama noktasında

in figuring out what that gene does.

önemli bir adım olabilir.

But RNAi isn't just for understanding

Fakat RNAi sadece gerçekleşen olayları

how things happen.

anlamak için değildir.

It can also be a powerful, therapeutic tool

Ayrıca güçlü ve iyileştirici bir araç olabilir

and could be a way for us to manipulate

ve kendi hücrelerinde neler olduğunu

what is happening within own cells.

idare etmek için bir yol olabilir.

Researchers have been experimenting

Araştırmacılar bunu tıpta avantaj olarak

with using it to their advantage in medicine,

kullanmak için deneyler yapıyorlar,

including targeting RNA and tumor cells

kansere sebep olan genleri

in the hopes of turning off cancer-causing genes.

devre dışı bırakma ümidiyle

RNA ve tümör hücrelerini hedeflemek de bu deneylere dahil.

In theory, our cellular kitchens

Teoride, hücresel mutfaklarımız

could serve up an order of cells,

hücrelere hizmet ederken

hold the cancer.

ve kanseri de durdurabilir.