How to spot a counterfeit bill - Tien Nguyen

Çeviri: Gülce Dilay Erdem Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

It's estimated that for every 10,000 bills in the U.S.,

ABD'deki her 10.000 banknottan birinin sahte olduğu tahmin edilmektedir.

one of those bills is fake.

That may not sound like much,

Kulağa çok gibi gelmeyebilir

but it adds up to millions of dollars in cold hard cash.

ancak bu toplamda milyonlarca dolar para anlamına gelir.

Counterfeit money has the potential to cause all sorts of problems,

Sahte para, sizi 20 dolarınızdan etmekten tutun

from leaving you short $20 to destabilizing national economies.

milli ekonomilerin dengesini bozmaya kadar birçok soruna neden olabilir.

But don't worry.

Ama merak etmeyin.

You can help catch the counterfeits.

Sahte paraları bulmaya yardımcı olabilirsiniz.

All you need are some simple tools and a bit of chemistry.

Tek ihtiyacınız olan birkaç basit alet ve biraz da kimya.

First up, the anti-counterfeit detection pen.

İlk olarak, sahtelik algılama kalemi.

The pen looks like a highlighter

Bu kalem fosforlu kaleme benzer

and contains a solution of potassium iodide

ve içinde potasyum iyodür çözeltisi

and elemental iodine.

ve saf iyot vardır.

It reveals of the presence of starch,

Bu kalem normal yazıcı kağıdını güçlendirmek için

which is commonly used to strengthen regular printer paper,

yaygın olarak kullanılan ancak gerçek paralarda bulunmayan

but won't be found in real money.

nişastanın varlığını açığa çıkarır.

Çünkü gerçek banknotlar pamuk ve ketenden yapılır

That's because authentic bills are made of cotton and linen

and are threaded with tiny red and blue fibers.

ve küçük kırmızı ve mavi liflerle işlenir.

That material is made by a single, highly-guarded company

Bu malzeme, Paul Revere'den Bağımsızlık Savaşı'nı finanse etmelerini

called Crane and Company,

istediğinden beri para basan

which has been printing currency

since Paul Revere asked them to help finance the Revolutionary War.

Crane and Company adında çok iyi korunan tek bir şirket tarafından üretiliyor.

The starch in many counterfeit bills, on the other hand,

Öte yandan, birçok sahte banknottaki nişasta iki molekülden oluşur:

is made of two molecules:

amylopectin and amylose.

Amilopektin ve amiloz.

It's amylose that gives the fake away.

Sahte paraları amiloz ele verir.

Its long chain of sugar molecules connected by oxygen atoms

Oksijen atomlarıyla bağlanmış uzun şeker molekülleri zinciri,

forms a helical structure, like DNA.

DNA gibi sarmal bir yapı oluşturur.

Iodide likes to squeeze inside this coil,

İyodür bu sarmalın içine sığışmayı sever

forming a new compound that leaves a dark mark on the paper.

ve kağıda koyu bir iz bırakan yeni bir bileşim oluşturur.

However, in the absence of starch, there is no chemical reaction

Bununla birlikte, nişasta yokken kimyasal reaksiyon olmaz

and the mark will look light yellow.

ve işaret açık sarı renkte görünür.

So if the fake isn't printed on starchy paper,

Bu yüzden eğer sahte para nişasta kağıdına basılmadıysa

iodine solutions can't help you.

iyot çözeltileri size yardımcı olamaz.

That's one of the reasons U.S. bills printed since 1996

1996'dan beri basılan ABD banknotlarının

have been chemically enhanced to include another counterfeit countermeasure:

sahtelik karşıtı başka bir önlem içerecek şekilde

kimyasal olarak geliştirilmesinin sebeplerinden biri de budur.

a strip that fluoresces under UV light.

UV ışığı altında floresan ışığı yayan bir şerit.

That's the same kind of light used at black light parties

Bu, siyah ışık partilerinde ve havaalanı güvenlik hatlarında

and airport security lines.

kullanılan ışıkla aynıdır.

The polyester strip printed with invisble ink

Görünmez mürekkeple basılan polyester şerit

is just one millimeter wide

yalnızca bir milimetre genişliğindedir

and is found in different positions depending on a bill's value.

ve banknotun değerine bağlı olarak farklı konumlarda bulunur.

If you hold your dollar up to natural light,

Eğer dolarınızı gün ışığına tutarsanız

you can see the amount and the word USA printed on the band.

bu şeritin üstünde paranın değerini ve ABD kelimesini görebilirsiniz.

But under UV light, these strips really shine.

Ama UV ışığı altında, bu şeritler gerçekten parlar.

They contain molecules that can be excited by absorbing certain amounts of energy,

Özellikle UV ışık kaynakları tarafından yayılan

belirli miktarda enerjiyi emerek uyarılan moleküller içerirler.

specifically, that given off by common UV light sources.

As these excited molecules return to their original states,

Uyarılmış bu moleküller temel hallerine dönerken

they lose a bit of energy as heat and then radiate the rest as light.

enerjilerinin bir kısmını ısı olarak kaybederler

ve gerisini ışık olarak yayarlar.

Energy is inversely related to wavelength,

Enerji dalga boyu ile ters orantılıdır.

Bu, daha uzun dalga boylarının daha düşük enerjiye sahip olduğu anlamına gelir.

which means that the longer wavelengths have lower energy.

So the lower energy light given off by the strip

Yani, şerit tarafından verilen düşük enerjili ışık

means longer wavelengths that fall in the visible range,

görünür aralıkta kalan daha uzun dalga boyları anlamına gelir

and suddenly we can see that which had been invisible.

ve biz de önceden görünmez olan şeridi görebiliriz.

And if a glowing strip doesn't show up on a recent bill,

Eğer elinizdeki banknotta parlayan bir şerit göremiyorsanız

you have a fake on your hands.

elinizde sahte para vardır.

For times when you're not dealing with counterfeit masterminds,

Sahtecilik dehalarıyla uğraşmadığınız sürece

looking for simple visual cues will do.

basit görsel ipuçları aramak yeterli olacaktır.

Make sure the portrait looks lifelike and not flat,

Portrenin gerçekçi göründüğünden ve dümdüz olmadığından,

the seal has perfectly even sawtooth points,

mühürdeki testere dişlerinin kusursuz olduğundan,

the inked border is unbroken,

mürekkepli kenarların aralıksız olduğundan

and the serial number has precisely equal spacing between each number.

ve seri numarasının her bir rakamının arasında

eşit boşluk olduğunundan emin olun.

So the next time you come across some dubious dough,

Bir dahaki sefer şüpheli gözüken bir parayla karşılaşırsanız

have a closer look,

iyice bir bakın,

pull out your iodine solution,

iyot çözeltini çıkarın

or take it to a rave

veya onu çılgın bir partiye götürün

and you just might catch a counterfeit.

ve belki sahte parayı yakalayabilirsiniz.