How did Polynesian wayfinders navigate the Pacific Ocean? - Alan Tamayose and Shantell De Silva

Çeviri: Betül Tanrıkulu Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Imagine setting sail from Hawaii in a canoe.

Hawaii'den bir kanoyla denize açıldığınızı hayal edin.

Your target is a small island thousands of kilometers away

Hedefiniz binlerce kilometre uzakta,

in the middle of the Pacific Ocean.

Pasifik Okyanusu'nun ortasında küçük bir ada.

That's a body of water that covers more than 160 million square kilometers,

Bu 160 milyon kilometre kareden fazla bir su kütlesini kapsar.

greater than all the landmasses on Earth combined.

Ve dünyadaki tüm kara parçalarının toplamından daha büyüktür.

For thousands of years,

Binlerce yıl boyunca,

Polynesian navigators managed voyages like this

Polinezyalı denizciler modern navigasyon araçlarının yardımı olmadan

without the help of modern navigational aids.

bu şekilde deniz yolculuğu yaptılar.

Ancient Polynesians used the Sun,

Eski Polinezyalılar Güneş'i,

Moon,

Ay'ı,

stars,

planets,

yıldızları,

gezegenleri,

ocean currents,

okyanus akıntılarını

and clouds as guides that allowed them to see the ocean as a series of pathways

ve bulutları kılavuz olarak kullarak okyanusu bir engel değil;

rather than an obstacle.

yol dizileri olarak gördüler.

Their voyages began around 1500 B.C.

Deniz yolculuklarına M.Ö.1500'lerde,

when the people who would settle Polynesia first set sail from Southeast Asia.

Güneydoğu Asya'dan yelken açtıkları zaman başladılar.

Early Polynesians eventually settled a vast area of islands

İlk Polinezyalılar Pasifik Okyanusu'nda 40 milyon kilometre karelik

spread over 40 million square kilometers of the Pacific Ocean.

bir alana yayılmış adalara yerleştiler.

Some historians believe the voyagers moved from place to place

Bazı tarihçiler Polinezyalıların yer değiştirmesinin sebebinin

to avoid overpopulation.

aşırı nüfuslanma;

Others, that they were driven by war.

diğerleri ise savaş olduğunu düşünüyor.

Voyages became less frequent by around 1300 A.D.

M.S.1300'lerde deniz yolculukları seyrekleşmeye başladı.

as Polynesian societies became more rooted in specific locations.

Çünkü Polinezyalılar zaten bazı yerlere kalıcı olarak yerleşmişti.

During the voyaging period,

Sefer zamanında,

successful journeys depended on a number of factors:

yolculukların başarısı birçok faktöre bağlıydı.

well-built canoes,

İyi inşa edilmiş kanolar,

the skill of navigators,

rotacıların yeteneği

and weather being some of the biggest.

ve hava en önemli faktörlerden bazılarıydı.

Voyages relied on sturdy wa'a kaulua, or double-hulled canoes,

Seferler wa'a kaulua adı verilen,

which were powered by sails and steered with a single large oar.

büyük tek bir küreğin yön verdiği çift yanlı kanolara bağlıydı.

Canoe building involved the whole community,

Kano yapımı tüm topluma aitti;

bringing together the navigators,

rotacılara,

canoe builders,

kano üreticilere,

priests,

rahiplere,

chanters,

şarkıcılara

and hula dancers.

ve hula dansçılarına.

Navigators were keen observers of the natural world.

Rotacılar doğal dünyanın keskin gözlemcileriydiler.

They were abundantly familiar with trade wind-generated ocean swells,

Genellikle kuzeydoğu ve güneydoğudan yükselen,

which typically flow northeast or southeast.

rüzgâr kaynaklı okyanus dalgalarıyla oldukça haşır neşirlerdi.

By day, navigators could identify direction

Gün içinde kanolarının bu akıntılarla sallanması,

by the rocking motion of their canoes caused by these swells.

rotacıların yönlerini bulmalarını sağlıyordu.

But sunrise and sunset were even more useful.

Fakat güneşin doğuşu ve batışı daha çok yarar sağlıyordu.

The Sun's position indicated east and west

Güneşin konumu doğu ve batıyı gösteriyor

and created low light on the ocean that made it possible to see swells directly.

ve denizdeki dalgaları görebilmelerini sağlayan düşük ışık ortaya çıkıyordu.

At night, navigators used something called a star compass,

Geceleri ise rotacılar yıldız pusulası kullanıyorlardı.

which wasn't a physical object, but rather a sort of mental map.

Bu gerçek bir nesne değil; zihinsel bir haritaydı.

They memorized the rising and setting points of stars and constellations

Yıldızların ve takımyıldızlarının yılın farklı zamanlarında ortaya çıktığı

at different times of the year.

ve kaybolduğu noktaları ezberlediler.

They used those to divide the sky into four quadrants,

Bunları, gökyüzünü dört parçaya ayırmak için kullandılar.

subdivided into 32 houses,

Bunlar da 32 parçaya ayrılıyor

with the canoe in the middle.

ve ortalarında kano bulunuyordu.

So, for example, when they saw the star Pira‘atea rising from the ocean,

Örneğin, Pira‘atea yıldızının okyanustan yükseldiğini gördüklerinde,

they knew that to be northeast.

bunun kuzeydoğu olduğunu biliyorlardı.

They had some other tricks, too.

Ayrıca başka yöntemleri de vardı.

The Earth's axis points towards Hokupa'a, or the North Star,

Dünyanın ekseni, Hokupa'a adını verdikleri Kutup Yıldızı'nı işaret eder.

so called because it's the one fixed point in the sky as the Earth rotates

Kutup Yıldızı dünya dönerken gökyüzünde sabit kalan noktadır

and always indicates north.

ve her zaman kuzeyi gösterir.

However, it's not visible south of the Equator,

Ama Ekvator'un güneyinden görünmez.

so navigators there could use a constellation called Newe,

Bu yüzden oradaki rotacılar, Newe ya da Güney haçı adı verilen

or the Southern Cross,

takımyıldızını kullanıyordu

and some mental tricks to estimate where south is.

ve güneyi bulmak için bazı yöntemleri vardı.

For instance, draw a line through these two stars,

Örneğin, bu iki yıldızdan hayali bir çizgi çekmek,

extend it 4.5 times,

bu çizgiyi 4,5 kere uzatmak

and draw another line from there to the horizon.

ve buradan ufka bir çizgi daha çekmek.

That's south.

Bu güneydir.

But the sky also contains navigational aids much closer to Earth,

Fakat gökyüzünün Dünya'ya çok daha yakın olan yön bulma araçları vardı:

the clouds.

Bulutlar.

Besides being useful weather cues,

Havanın habercisi olan bulutlar,

under the right conditions, they can indicate landmasses.

doğru koşullarda karayı bulmayı kolaylaştırabilirler.

For instance, the lagoons of Pacific atolls

Örneğin, Pasifik mercan adası lagünlerinin yansıması

can actually be seen reflected on the underside of clouds,

nereye bakacağınızı biliyorsanız,

if you know what to look for.

bulutların alt kısmında görünebilir.

And high masses of clouds can indicate mountainous islands.

Ve çok fazla bulut olması dağlı adalara işaret edebilir.

Once navigators neared their destination, other clues,

Rotacılar istikametlerine yaklaştıkça,

such as the flight patterns of birds,

kuşların uçuş şekli,

floating debris or vegetation,

su yüzeyindeki maddeler ya da bitkiler

and types of fish in the area helped determine the proximity of land.

ve bölgedeki balık türleri gibi ipuçları ile kara yakınlığını tahmin ediyorlardı.

For example, the Manu-O-Ku had a known flight range of 190 kilometers,

Örneğin, Manu-O-Ku'nun 190 kilometrelik uçuş aralığı olduğu biliniyordu

and could be followed back to shore.

ve kıyıya kadar takip edilebilirdi.

So how do we know all of this?

Peki bunların hepsini nereden biliyoruz?

Partially through evidence in petroglyphs,

Kısmen petrogliflerdeki kanıtlardan,

written observations of European explorers,

Avrupalı kaşiflerin yazılı gözlemlerinden

and Polynesian oral traditions.

ve Polinezya'nın sözlü gelenekleri sayesinde.

But also by trying them out for ourselves.

Ayrıca, bunları kendimiz de denedik.

In 2017, a voyaging canoe called Hokulea

2017'de Hokulea adında bir kano,

completed a worldwide voyage using only these techniques.

sadece bu teknikleri kullanarak dünya genelinde bir deniz yolculuğu yaptı.

If that seems remarkable, remember the ancient Polynesians,

Eğer bu size şaşırtıcı geliyorsa, doğayı gözlemleyerek ve sıkı çalışmayla

who through close study and kinship with nature,

izlerini akıl sır ermez genişlikteki

were able to forge these paths across

canlı okyanusun dört bir yanına ulaştıran

an unfathomably vast, vibrant living ocean.

eski Polinezyalıları hatırlayın.