The surprising reasons animals play dead - Tierney Thys

Çeviri: Hatice Çulha Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

Imagine you’re being attacked by a ferocious predator.

Vahşi bir yırtıcı tarafından saldırıya uğradığınızı düşünün.

With no chance of escape,

Kaçma şansınız yok,

you do what any courageous, self-respecting possum would do:

cesur ve onurlu Avustralya sıçanının yapacağı şeyi yaparsınız:

curl into an immobile state called catatonia,

katatoni denilen hareketsiz bir hâle bürün,

stick out your tongue,

dilini çıkar,

drool,

salyan aksın

and ooze some foul-smelling liquid from your anal glands.

ve anal bezlerinden biraz kötü kokulu sıvı çıkar.

Disgusted, your assailant loosens its grip,

İğrenç, saldırgan pençelerini çeker,

decides you’re not the dinner it was looking for,

onun aradığı akşam yemeği olmadığınıza karar verir

and departs.

ve gider.

After 10 minutes, you resurrect and merrily saunter on.

10 dakika sonra, dirilip neşeyle dolanmaya devam edersiniz.

From lemurs to lizards,

Lemurlardan kertenkelelere,

ants to amphibians,

karıncalardan amfibilere,

sharks to chickens,

köpek balıklarından tavuklara,

hundreds of animals "play dead" as a survival tactic.

yüzlerce hayvanın hayatta kalma taktiği olarak yaptığı şey "ölü taklidi".

Nicknamed "playing possum" after its star performer,

Mükemmel performansının ardından "ölü taklidi yapan" takma adının yanı sıra,

feigning death is also called thanatosis.

bu yalandan ölüme tanatoz da denilir.

That’s from Thanatos, the ancient Greek deity of death.

Bu, Eski Yunan Ölüm Tanrısı -Thanatos`tan geliyordu.

But most scientists call it tonic immobility, or TI.

Fakat birçok bilim insanı bu olayı tonik hareketsizlik veya Tl olarak adlandırıyor.

How and why TI occurs depends on the species and situation.

Tl`nin nasıl ve neden ortaya çıktığı, türüne ve durumuna bağlıdır.

Spewing stench and adopting odd postures are common and often play important roles.

Kötü koku yaymak, tuhaf hâllere bürünmek yaygındır ve genelde önemli rollerdir.

Other animals sacrifice their neighbors:

Diğer hayvanlar kendi türlerini kurban ederler:

quail chicks that freeze while their kin run amok

Bir kedi tarafından takip edildiğinde, bıldırcın civcivinin koşmak yerine

have a better chance of survival when pursued by a cat.

donmuş gibi yapıp kıpırdamayarak hayatta kalma şansı daha yüksek.

Speaking of cats, feline mothers can pinch the napes of their kittens’ necks

Kedi demişken, anne kediler yavrularını enselerinden ağızlarıyla tutarlar

and induce another kind of immobility called clipnosis.

ve "clipnosis" adı verilen başka bir hareketsizlik türüne neden olurlar.

This keeps their kittens quiet and easy to transport.

Bu yavrularını sakinleştirir ve onların taşınmalarını kolaylaştırır.

Most of the physiological mechanisms underlying these theatrics

Bu numaraların altında yatan fizyolojik mekanizmaların çoğu

originate in the parasympathetic nervous system,

daha çok dinlenme ve sindirim döngülerini kontrol etmesiyle bilinen

better known for controlling cycles of resting and digesting.

parasempatik sinir sisteminden kaynaklanır.

In possums,

Avustralya sıçanlarında,

the parasympathetic nervous system causes their heart rates to drop by nearly half,

parasempatik sinir sistemi, kalp atışlarının neredeyse yarıya düşmesine,

respiration by a third,

üçte biri kadar solunuma

and body temperatures by more than half a degree Celsius for up to an hour.

ve bir saatliğine vücut sıcaklıklarının 0,5 santigrattan çok düşmesine neden olur.

The neurotransmitter dopamine also plays a part.

Sinir taşıyıcısı dopaminin de etkisi vardır.

Flour beetles with low dopamine levels play dead more frequently

Düşük dopamin seviyeli un kurdu yüksek seviyeli olanlardan

than those with high levels,

daha sık ölü taklidi yapar

and anything blocking dopamine receptor sites can lengthen catatonia.

ve dopamin alıcı bölgeleri engelleyen her şey katatoniyi uzatabilir.

But maintaining a death ruse isn’t easy.

Ama bunu devam ettirmek kolay değil.

The performers are constantly gauging their surroundings

Oyuncular, güvenliklerini artırmak için

for cues on when it’s safe to rise.

sürekli etraflarını kontrol eder.

Chickens, for instance, can sense when a predator’s eyes are upon them.

Örneğin tavuklar, bir yırtıcının gözleri üzerinde olduğunda hissederler.

Researchers know this because when they used a stuffed hawk in an experiment,

Araştırmacılar bunu biliyor, çünkü doldurulmuş bir atmacayı

their chicken subjects came out of their catatonia quicker

kullandıkları bir deneyde, atmacanın gözleri başka tarafa çevrildiğinde,

when the hawk’s eyes were averted.

tavuk deneklerin katatoni hızı artmıştı.

Other animals use TI for purposes other than defense.

Diğer hayvanlar ise TI'i savunma için kullanmıyorlardı.

When the sleeper cichlid feels peckish,

Uykucu ciklet balığı acıktığında,

it sinks to the lake floor and lies motionless,

gölün zeminine gömülür ve hareketsiz kalır,

its splotchy coloration making it seem like a rotting carcass.

lekeli derisi onu çürümüş bir canlı gibi gösterir.

If a small scavenger investigates, this undead trickster strikes.

Küçük bir leş yiyici gelirse, bu hilekâr canlı onu yakalar.

Some animals even feign death as a sexual ploy.

Bazı hayvanlar ise cinsellik için ölü taklidi yapar.

Male nursery spiders offer gifts of silk-wrapped insects

Erkek ağ örümcekleri, böceklere kur yapmak için ipekle sarılmış

in hopes of wooing females.

hediyeler sunarlar.

But those females are known to eat love-seeking males.

Ama bu hanımefendiler, aşk arayan erkekleri yemekle ünlüdürler.

By playing dead while the female eagerly devours her snack,

Hanımefendi hevesle atıştırmasını silip süpürürken, ölü taklidi yapan bu erkekler

these males can cautiously revive

dikkatli bir şekilde yeniden canlanabilir

and improve their chances of successfully mating.

ve eşleşme şanslarını başarıyla artırabilirler.

So TI can work to an animal’s advantage, unless someone else knows its secret.

Yani, TI bir hayvanın işine yarayabilir ta ki birisi bu sırrını keşfedene kadar.

California orcas can flip over young great white sharks,

Kaliforniya katil balinaları, büyük beyaz köpek balıklarını döndürürler,

inducing TI for so long the immobilized sharks,

nefes almaları için hareket etmesi gereken köpek balıklarının

who must move to respire, essentially suffocate.

uzun süre hareketsiz kaldığı TI

Humans can also flip sharks into TI.

nihayetinde boğulmalarına neden olurlar.

By stroking a shark’s electrically-sensitive snout

Araştırmacılar, bir köpek balığının elektriksel hassasiyetli burnunu okşayarak

and gently turning it over,

ve onu nazikçe döndürerek,

researchers can induce TI that lasts up to 15 minutes.

15 dakikaya kadar devam eden TI'ye neden olabilirler.

That’s enough time to insert tags,

Bu, markayı takıp kancaları çıkarmak

remove hooks,

ve ameliyat yapmak için bile

and even perform surgeries.

yeterli bir süre.

There are risks however:

Yine de bazı riskler taşır:

TI can hamper respiration and induce hyperglycemia, a sign of stress.

TI, solunumu engelleyebilir ve stresin bir belirtisi olan

hiperglisemiye yol açabilir.

So this technique should only be used when necessary.

Yani bu yöntem sadece gerekli olduğunda kullanılmalıdır.

Humans can also experience TI when they freeze with fear during violent assaults.

İnsanlar ayrıca şiddetli saldırılar sırasında korkudan dondukları zaman

TI'yi deneyimleyebilirler.

Recognizing this ancient, involuntary form of self-defense

Bu eski, istemsiz öz savunma biçimini tanımanın,

has significant implications when trying to understand

bazı kurbanların korkuyla yüzleştiklerinde neden kaçmadığını

why some victims don’t flee or fight in the face of danger.

ya da karşı gelmediğini anlamaya çalışmada önemli etkileri vardır.

So, studying TI in non-human animals

Bu yüzden, insan olmayan hayvanlar üzerindeki TI çalışmaları,

not only helps us better understand some odd behaviors,

bazı tuhaf davranışları anlamamıza daha iyi yardımcı olmakla kalmaz,

it can also help us better understand our own,

aynı zamanda kendimizi anlamamıza daha iyi yardımcı olabilir

sometimes counterintuitive,

ve bazen de mantık dışı

responses to violence.

şiddete yanıt verir.