The surprising reasons animals play dead - Tierney Thys

Translator: Phuong Nguyen Le Reviewer: Thu Ha Tran

Imagine you’re being attacked by a ferocious predator.

Hãy tưởng tượng bạn bị tấn công bởi một kẻ săn mồi tàn bạo.

With no chance of escape,

Không có cách nào để trốn thoát,

you do what any courageous, self-respecting possum would do:

bạn bắt chước chồn oposum, hùng tráng và tự trọng:

curl into an immobile state called catatonia,

cuộn thành một cục bất động, còn gọi là hiện tượng căng trương lực

stick out your tongue,

drool,

lè lưỡi, chảy dãi, và xì ra dung dịch thối ùm từ hậu môn.

and ooze some foul-smelling liquid from your anal glands.

Disgusted, your assailant loosens its grip,

Quá kinh tởm, kẻ tấn công nới lỏng thế kìm kẹp,

decides you’re not the dinner it was looking for,

quyết định rằng bạn không phải là bữa tối mà hắn muốn,

and departs.

và rời đi.

After 10 minutes, you resurrect and merrily saunter on.

10 phút sau, bạn trở lại trạng thái cũ và vui vẻ ung dung.

From lemurs to lizards,

Từ vượn cáo đến thạch sùng,

ants to amphibians,

kiến đến các loài lưỡng cư,

sharks to chickens,

cá mập đến gà,

hundreds of animals "play dead" as a survival tactic.

hàng trăm loài vật "giả chết" để thoát thân.

Nicknamed "playing possum" after its star performer,

Được đặt tên "giả làm chồn oposum" từ màn trình diễn khi nãy,

feigning death is also called thanatosis.

hiện tượn giả chết còn có tên khác là thanatosis,

That’s from Thanatos, the ancient Greek deity of death.

được lấy từ Thanatos, tên thần Chết theo người Hi Lạp cổ đại.

But most scientists call it tonic immobility, or TI.

Nhưng đa số các nhà khoa học gọi là chết cứng (tonic immobility), hay TI.

How and why TI occurs depends on the species and situation.

Làm thế nào và vì sao TI diễn ra phụ thuộc vào loài vật và tình huống.

Spewing stench and adopting odd postures are common and often play important roles.

Tỏa ra mùi khó chịu và tạo dáng khó hiểu

là điều dễ thấy và là những phương pháp quan trọng.

Other animals sacrifice their neighbors:

Một số loài khác hi sinh đồng loại của chúng:

quail chicks that freeze while their kin run amok

những con chim cun cút giả đơ trong khi cả bầy chạy toán loạn

have a better chance of survival when pursued by a cat.

có khả năng sống sót cao hơn khi bị mèo lùng bắt.

Speaking of cats, feline mothers can pinch the napes of their kittens’ necks

Nhắc đến mèo, con cái có thể ngoạm gáy cổ con con

and induce another kind of immobility called clipnosis.

và sử dụng mẹo bấm huyệt khiến cơ thể đơ ra tên là clipnosis.

This keeps their kittens quiet and easy to transport.

Điều này giúp mèo con trật tự và dễ di chuyển.

Most of the physiological mechanisms underlying these theatrics

Nhiều cơ chế sinh lí học ẩn dưới những màn diễn ấy,

originate in the parasympathetic nervous system,

bắt nguồn từ hệ thần kinh đối giao cảm,

better known for controlling cycles of resting and digesting.

được biết đến với chức năng

kiểm soát vòng tuần hoàn nghỉ ngơi và tiêu hóa.

In possums,

Ở chồn oposum,

the parasympathetic nervous system causes their heart rates to drop by nearly half,

hệ thần kinh đối giao cảm khiến nhịp tim của chúng giảm còn gần một nửa,

respiration by a third,

nhịp thở còn một phần ba,

and body temperatures by more than half a degree Celsius for up to an hour.

và thân nhiệt giảm hơn nửa độ C trong một tiếng đồng hồ.

The neurotransmitter dopamine also plays a part.

Chất dẫn truyền thần kinh dopamine cũng gây ảnh hưởng.

Flour beetles with low dopamine levels play dead more frequently

Mọt bột có ít chất dẫn truyền thần kinh giả chết nhiều hơn đồng loại.

than those with high levels,

Bất kể thứ gì chặn chất dẫn truyền đó đều có thể kéo dài hiện tượng giả đơ.

and anything blocking dopamine receptor sites can lengthen catatonia.

But maintaining a death ruse isn’t easy.

Nhưng kéo dài hiện tượng đó không hề đơn giản.

The performers are constantly gauging their surroundings

Những "diễn viên" này luôn phải cảnh giác xung quanh

for cues on when it’s safe to rise.

xem khi nào an toàn để tỉnh dậy.

Chickens, for instance, can sense when a predator’s eyes are upon them.

Ví dụ, gà có thể cảm nhận ánh mắt của kẻ thù nhìn xuống nó.

Researchers know this because when they used a stuffed hawk in an experiment,

Các nhà khoa học dùng diều hâu nhồi bông và nhận thấy

their chicken subjects came out of their catatonia quicker

những chú gà trong thí nghiệm tỉnh dậy nhanh hơn

when the hawk’s eyes were averted.

khi ánh mắt diều hâu đảo sang chỗ khác.

Other animals use TI for purposes other than defense.

Một số loài khác dùng TI ngoài mục đích khác ngoài phòng thân.

When the sleeper cichlid feels peckish,

Khi cá Ali ngái ngủ thấy đói, chúng nằm ỳ, vô cảm dưới đáy hồ,

it sinks to the lake floor and lies motionless,

những vệt đốm trên thân chúng trông như con cá chết thối rữa.

its splotchy coloration making it seem like a rotting carcass.

If a small scavenger investigates, this undead trickster strikes.

Nếu có con vật nhỏ đến khám phá, tên lừa đảo chưa chết này sẽ chồm dậy.

Some animals even feign death as a sexual ploy.

Một vài loài động vật còn giả chết để dụ dục.

Male nursery spiders offer gifts of silk-wrapped insects

Nhện đực non lấy côn trùng bọc tơ làm quà

in hopes of wooing females.

mong lấy lòng con cái.

But those females are known to eat love-seeking males.

Nhưng những con cái lại ăn thịt con đực đi tìm bạn đời.

By playing dead while the female eagerly devours her snack,

Bằng cách giả chết trong lúc con cái hăng máu ngấu nghiến đồ ăn,

these males can cautiously revive

những con đực kia có thể sống lại và nâng cao cơ hội tìm con cái khác.

and improve their chances of successfully mating.

So TI can work to an animal’s advantage, unless someone else knows its secret.

TI phục vụ cho thế mạnh của mỗi con, trừ khi có ai đó biết bí mật ấy.

California orcas can flip over young great white sharks,

Cá voi California có thể vạch mặt cá mập lớn con,

inducing TI for so long the immobilized sharks,

do dùng chiêu TI quá lâu, chúng phải di chuyển để không bị chết ngạt.

who must move to respire, essentially suffocate.

Con người cũng có thể phát hiện cá mập dùng TI.

Humans can also flip sharks into TI.

By stroking a shark’s electrically-sensitive snout

Bằng cách dẫn điện vào con cá

and gently turning it over,

và nhẹ nhàng lật ngược nó,

researchers can induce TI that lasts up to 15 minutes.

các nhà nghiên cứu có thể lừa nó dùng TI kéo dài đến 15 phút.

That’s enough time to insert tags,

Đó đã đủ thời gian để gắn mác, bỏ lưỡi câu đi, và thực hiện phẫu thuật.

remove hooks,

and even perform surgeries.

Tuy nhiên, nguy hại tiềm ẩn vẫn xảy ra:

There are risks however:

TI can hamper respiration and induce hyperglycemia, a sign of stress.

TI có thể khiến ngưng thở và tăng đường huyết, dấu hiệu của căng thẳng.

So this technique should only be used when necessary.

Nên kĩ thuật này chỉ nên dùng khi cần.

Humans can also experience TI when they freeze with fear during violent assaults.

Con người có thể trải qua TI khi cứng người vì bị bạo hành.

Recognizing this ancient, involuntary form of self-defense

Nhận ra điều này từ xưa, cách tự vệ hình thành không do tự nguyện này

has significant implications when trying to understand

đóng vai trò ám chỉ quan trọng khi ta tìm hiểu vì sao

why some victims don’t flee or fight in the face of danger.

một số nạn nhân không bỏ chạy hay chiến đấu trước hiểm nguy.

So, studying TI in non-human animals

Vậy nên, tìm hiểu TI ở động vật

not only helps us better understand some odd behaviors,

không chỉ giúp chúng ta hiểu rõ hơn những biểu hiện khác thường

it can also help us better understand our own,

mà còn hiểu bản thân hơn

sometimes counterintuitive,

về những phản ứng đôi khi phản trực giác khi đối mặt với bạo hành.

responses to violence.