The Maya myth of the morning star

Çeviri: Eda Alparslan Gözden geçirme: Can Boysan

Chak Ek’ rose from the underworld to the surface of the eastern sea

Chak Ek’ yeraltından doğu denizinin yüzeyine

and on into the heavens.

ve cennete doğru yükseldi.

His brother K’in Ahaw followed.

Kardeşi K’in Ahaw onu takip etti.

Though Chak Ek’ had risen first, K’in Ahaw outshone him,

Chak Ek’ önce yükselmiş olmasına rağmen, K’in Ahaw onu gölgede bıraktı

and the resentful Chak Ek’ descended back to the underworld

ve buna içerleyen Chak Ek ağabeyine karşı komplo kurmak için

to plot against his brother.

yeraltına geri döndü.

In Mayan mythology, Chak Ek’ represents Venus and K’in Ahaw represents the sun.

Maya mitolojisinde, Chak Ek’, Venüs'ü K’in Ahaw ise Güneş'i temsil eder.

Known as both the morning and the evening star,

Hem seher hem de akşam yıldızı olarak bilinen Venüs,

Venus moves through the sky, sometimes visible before sunrise,

bazen güneş doğmadan önce, bazen gün batımından sonra görünerek

sometimes after sunset, and occasionally not at all.

gökyüzünde hareket eder bazen de hiç hareket etmez.

The ancient Maya identified this roughly 584 day cycle

Antik Mayalar, aşağı yukarı 584 gün süren bu döngüyü

more than a thousand years ago

bin yıldan daha önce belirledi.

and it still accurately predicts when and where Venus will appear in the sky

Ve bu hâlâ Venüs'ün gökyüzünde ne zaman ve nerede olacağını

around the world.

doğru şekilde tahmin ediyor.

Five of these cycles make up almost exactly eight years,

Bu döngülerden beşi neredeyse sekiz yıl sürüyor

and the Maya also recognized this larger cycle.

ve Mayalar daha geniş olan bu döngüyü de fark ettiler.

They assigned Chak Ek’ five different forms,

Chak Ek’e, her sekiz yılda bir tekrarlanan

one for each cycle of Venus, that were repeated every eight years.

Venüs'ün her döngüsü için bir tane olmak üzere beş farklı model verdiler.

Within the 584 day cycle, Venus is visible in the evening sky for 250 days,

584 günlük döngü süresince, Venüs 250 gün boyunca akşamları görünür,

then disappears for 8 days before reappearing as the Morning Star.

ardından Seher Yıldızı olarak görünmeden önce 8 gün boyunca kaybolur.

The ancient Maya ascribed particular significance to this point in this cycle:

Antik Mayalar, döngüdeki bir noktaya özel bir önem atfettiler:

the first time Venus appears before sunrise after being invisible.

Venüs'ün gökyüzünde kaybolduktan sonra ilk defa güneş doğmadan ortaya çıkması.

On this day, Chak Ek’ rose again from the underworld,

Bu günde, Chak Ek’ tekrar yeraltı dünyasından yükselip

bir mızrak ve yay kullanırdı.

wielding a spearthrower and darts.

To bring discord to the world,

Dünya'ya uyuşmazlık getirmek için

he decided to attack his brother and his brother’s allies.

kardeşine ve kardeşinin müttefiklerine saldırmaya karar verdi.

His first target was K’awiil, god of sustenance and lightning.

İlk hedefi yaşam ve yıldırım tanrısı K’awiil'di.

Rising in the late rainy season, Chak Ek’ aimed his spear and struck K’awiil,

Yağışlı sezonun sonunda Chak Ek' mızrağıyla nişan aldı ve Kawiil'i vurdu,

causing damage to the food and a period of chaos in the social order

yiyeceklere zarar verdi ve Kawiil yeniden doğana kadar

until K’awiil was reborn.

sosyal düzenin bozulmasına sebep oldu.

584 days after attacking K’awiil,

K’awiil'e saldırdıktan 584 gün sonra,

Chak Ek’ turned his attention back to his brother, the Sun.

Chak Ek’ dikkatini Güneş'e, yani erkek kardeşine verdi.

Each night, the Sun took the form of jaguar

Güneş her gece jaguar şeklini aldı

and journeyed through the underworld.

ve yeraltı dünyasında dolaştı.

Chak Ek’ speared the jaguar sun as it rose at dawn towards the end of the dry season.

Kurak mevsimin sonuna doğru,şafak sökerken Chak Ek', jaguar güneşi mızrakla vurdu.

The Sun was wounded, plunging the world into a period of chaos and warfare.

Güneş yaralandı, bu da dünyayı bir kaos ve savaş dönemine sürükledi.

Chak Ek’s third victim was the god of maize,

Chak Ek’in üçüncü kurbanı

who provided sustenance for all humankind.

tüm insanlık için besin sağlayan mısır tanrısıydı.

Chak Ek’ speared him at the time of the harvest.

Chak Ek' onu hasat sırasında mızrakla vurdu.

He was buried in the underworld, and maize—the staple of life—

Mısır tanrısı yeraltına gömüldü

was no longer available to Earth’s inhabitants.

ve yaşamın temeli mısır, artık Dünyada değildi.

But the maize god emerged after three months in the place of new beginnings–

Ancak Mısır Tanrısı üç ay sonra, Yedi Su olarak bilinen doğu mağarasında

the eastern cave known as Seven Water Place– bringing food once again to earth.

yeniden doğdu ve bir kez daha Dünya'ya yiyecek getirdi.

When the turtle Ak Na'ak rose in the sky to mark the summer solstice,

Kaplumbağa Ak Na'ak yaz gündönümünü başlatmak için gökyüzüne yükseldiğinde,

Chak Ek’ claimed his fourth victim.

Chak Ek, onu dördüncü kurbanı olarak seçti.

With the death of this good omen, the Sun, the food supply, and the people

Bu dördüncü kurbanla beraber Güneş, besin kaynakları ve insanlar

were buried within the earth, and the forces of chaos reigned.

toprağa gömüldü ve Karanlık Güçlerin saltanatı başladı.

But out of the chaos rose a new order established by Hun Ajaw,

İkiz kahramanlardan yeraltı tanrılarının

one of the hero twins known to all

gazabına uğramasıyla bilinen Hun Ajav,

for having vanquished the lords of the underworld.

kaosun içinden bir düzen yarattı.

A new race of humans was created, made from maize.

Mısırdan yaratılmış yeni bir insan ırkı doğdu.

This state of balance was not to last, however.

Buna rağmen, bu güç dengesi uzun sürmedi.

Chak Ek’s fifth and final victim was a mysterious stranger from the west,

Chak Ek'in beşinci ve son kurbanı batıdan gelen gizemli bir yabancıydı.

and his death in the heart of the dry season

Bu yabancının kuraklık zamanının tam ortasındaki ölümü

shook the order established by Hun Ajaw.

Hun Ajaw'ın kurduğu düzeni sarstı.

The gods, the lords, and the maize were buried in the underworld.

Tanrılar, lordlar ve mısır yer altına gömüldü.

But this victory for Chak Ek’ would also prove temporary.

Ancak Chak Ek'in bu zaferi de geçiciydi.

The two brothers, Venus and the Sun, were caught in an endless cycle

İki kardeş, Güneş ve Venüs egemenlik için savaşıp

as they battled for supremacy, re-enacting the same five struggles,

bu beş mücadeleyi tekrarladıklarından kısır döngünün içine düştüler,

while the world alternated between order and chaos

o sıralar dünyada yaşam, kanun ile düzen arasında sürüp giderken

with the rising of the Morning Star.

seher yıldızı yükseliyordu.