The Maya myth of the morning star

Tłumaczenie: Karolina Klimiuk Korekta: Ola Królikowska

Chak Ek’ rose from the underworld to the surface of the eastern sea

Chak Ek' powstał z podziemi, wynurzył się z morza na wschodzie

and on into the heavens.

i wzleciał w niebo,

His brother K’in Ahaw followed.

a za nim jego brat K'in Ahaw.

Though Chak Ek’ had risen first, K’in Ahaw outshone him,

Chociaż Chak Ek' był pierwszy, K'in Ahaw go przyćmił

and the resentful Chak Ek’ descended back to the underworld

i urażony Chak Ek' wrócił do podziemi,

to plot against his brother.

żeby zemścić się na bracie.

In Mayan mythology, Chak Ek’ represents Venus and K’in Ahaw represents the sun.

W mitologii Majów Chak Ek' to Wenus, a K'in Ahaw to Słońce.

Known as both the morning and the evening star,

Zwana zarówno poranną, jak i wieczorną gwiazdą

Venus moves through the sky, sometimes visible before sunrise,

Wenus przemierza niebo, czasem widoczna przed świtem,

sometimes after sunset, and occasionally not at all.

czasem po zmierzchu albo wcale.

The ancient Maya identified this roughly 584 day cycle

584-dniowy cykl zaobserwowany przez Majów

more than a thousand years ago

ponad tysiąc lat temu

and it still accurately predicts when and where Venus will appear in the sky

wciąż trafnie przewiduje, gdzie i kiedy Wenus pojawi się na niebie

around the world.

na całym świecie.

Five of these cycles make up almost exactly eight years,

Pięć cykli trwa razem osiem lat.

and the Maya also recognized this larger cycle.

Majowie też to zauważyli.

They assigned Chak Ek’ five different forms,

Przypisali Chak Ek'owi pięć różnych form,

one for each cycle of Venus, that were repeated every eight years.

jedną na każdy cykl, powtarzające się co osiem lat.

Within the 584 day cycle, Venus is visible in the evening sky for 250 days,

W jednym cyklu Wenus widać wieczorem przez 250 dni,

then disappears for 8 days before reappearing as the Morning Star.

potem znika na osiem dni i wraca jako gwiazda poranna.

The ancient Maya ascribed particular significance to this point in this cycle:

Dla Majów szczególnie ważny był dzień,

the first time Venus appears before sunrise after being invisible.

w którym po nieobecności pojawiała się przed świtem.

On this day, Chak Ek’ rose again from the underworld,

Tego dnia Chak Ek' opuścił zaświaty

wielding a spearthrower and darts.

uzbrojony w miotacz oszczepów i strzały.

To bring discord to the world,

Żeby sprowadzić na świat niezgodę,

he decided to attack his brother and his brother’s allies.

postanowił zaatakować brata i jego sojuszników.

His first target was K’awiil, god of sustenance and lightning.

Jego pierwszym celem był K'awiil, bóg żywności i piorunów.

Rising in the late rainy season, Chak Ek’ aimed his spear and struck K’awiil,

Kiedy wrócił późną porą deszczową, Chak Ek' przebił go oszczepem,

causing damage to the food and a period of chaos in the social order

niszcząc pożywienie i sprowadzając na ludzi chaos

until K’awiil was reborn.

aż do odrodzenia K'awiila.

584 days after attacking K’awiil,

584 dni po ataku na K'awiila

Chak Ek’ turned his attention back to his brother, the Sun.

Chak Ek' ponownie zwrócił się przeciwko bratu Słońcu.

Each night, the Sun took the form of jaguar

Nocami K'in Ahaw przybierał formę jaguara

and journeyed through the underworld.

i wędrował przez zaświaty.

Chak Ek’ speared the jaguar sun as it rose at dawn towards the end of the dry season.

Chak Ek' ugodził go, kiedy wschodził na końcu pory suchej.

The Sun was wounded, plunging the world into a period of chaos and warfare.

Słońce zostało ranne, a świat pogrążył się w chaosie i wojnie.

Chak Ek’s third victim was the god of maize,

Trzecią ofiarą Chak Ek'a był bóg kukurydzy,

who provided sustenance for all humankind.

który zapewniał ludziom pożywienie.

Chak Ek’ speared him at the time of the harvest.

Chak Ek' dźgnął go w czasie zbiorów.

He was buried in the underworld, and maize—the staple of life—

Bóg trafił do zaświatów, a kukurydza, podstawa życia,

was no longer available to Earth’s inhabitants.

stała się niedostępna dla mieszkańców Ziemi.

But the maize god emerged after three months in the place of new beginnings–

Ale po trzech miesiącach bóg kukurydzy odrodził się w miejscu nowych początków,

the eastern cave known as Seven Water Place– bringing food once again to earth.

jaskini na wschodzie zwanej Miejscem Siedmiu Wód,

i przywrócił jedzenie na Ziemię.

When the turtle Ak Na'ak rose in the sky to mark the summer solstice,

Kiedy żółw Ak Na'ak pojawił się w dzień letniego przesilenia,

Chak Ek’ claimed his fourth victim.

stał się czwartą ofiarą Chak Ek'a.

With the death of this good omen, the Sun, the food supply, and the people

Wraz ze śmiercią dobrego omenu Słońce, żywność i ludzie

were buried within the earth, and the forces of chaos reigned.

zostali pogrzebani pod ziemią, a siły chaosu zatriumfowały.

But out of the chaos rose a new order established by Hun Ajaw,

Ale nowy porządek narodził się z chaosu za sprawą Hun Ajawa,

one of the hero twins known to all

jednego ze słynnych bliźniąt, którzy pokonali władców podziemi.

for having vanquished the lords of the underworld.

A new race of humans was created, made from maize.

Z kukurydzy stworzono nową rasę ludzi.

This state of balance was not to last, however.

Ta równowaga nie trwała długo.

Chak Ek’s fifth and final victim was a mysterious stranger from the west,

Piątą i ostatnią ofiarą Chak Ek'a był tajemniczy obcy z zachodu.

and his death in the heart of the dry season

Jego śmierć w środku pory suchej

shook the order established by Hun Ajaw.

wstrząsnęła porządkiem Hun Ajawa.

The gods, the lords, and the maize were buried in the underworld.

Bogowie, władcy i kukurydza zostali pogrzebani w podziemiach.

But this victory for Chak Ek’ would also prove temporary.

Jednak zwycięstwo Chak Ek'a znów okazało się tymczasowe.

The two brothers, Venus and the Sun, were caught in an endless cycle

Bracia utknęli w niekończącym się sporze o dominację,

as they battled for supremacy, re-enacting the same five struggles,

powtarzając te same pięć walk,

while the world alternated between order and chaos

a władzę na zmianę przejmowały chaos i ład

with the rising of the Morning Star.

wraz ze wzejściem gwiazdy porannej.